ΕΚΘΕΣΗ με θέμα: «Ευφυής εξειδίκευση: δικτύωση κέντρων αριστείας για μια αποτελεσματική πολιτική συνοχής»

16.12.2013 - (2013/2094(INI))

Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης
Εισηγητής: Hermann Winkler

ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

με θέμα: «Ευφυής εξειδίκευση: δικτύωση κέντρων αριστείας για μια αποτελεσματική πολιτική συνοχής»

(2013/2094(INI))

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

–   έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδίως τους τίτλους XVII, XVIII και XIX,

–   έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 του Συμβουλίου, της 11ης Ιουλίου 2006, περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1260/1999[1],

–   έχοντας υπόψη την απόφαση του Συμβουλίου 2006/702/ΕΚ, της 6ης Οκτωβρίου 2006, για τις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της Κοινότητας για τη συνοχή[2],

–   έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 5ης Ιουλίου 2011, σχετικά με την πέμπτη έκθεση της Επιτροπής όσον αφορά τη συνοχή και τη στρατηγική για την πολιτική συνοχής μετά το 2013[3],

–   έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 23ης Ιουνίου 2011, σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση και τις μελλοντικές συνέργειες για αυξημένη αποτελεσματικότητα μεταξύ του ΕΤΠΑ και άλλων διαρθρωτικών ταμείων[4],

–   έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 7ης Οκτωβρίου 2010, σχετικά με την πολιτική συνοχής και την περιφερειακή πολιτική της ΕΕ μετά το 2013[5],

–   έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 20ής Μαΐου 2010, σχετικά με τη συμβολή της πολιτικής για τη συνοχή στην επίτευξη των στόχων της Λισαβόνας και των στόχων της ΕΕ για το 2020[6],

–   έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 20ής Μαΐου 2010, σχετικά με την υλοποίηση των συνεργειών των διαθέσιμων πόρων για την έρευνα και την καινοτομία στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1080/2006 για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα και ανάπτυξη στις πόλεις και τις περιφέρειες, καθώς και στα κράτη μέλη και την Ένωση[7],

–   έχοντας υπόψη την πρόταση της Επιτροπής, της 6ης Οκτωβρίου 2011, για κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί καθορισμού κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, τα οποία καλύπτονται από το κοινό στρατηγικό πλαίσιο, και περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής, και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 (COM(2011) 0615),

–   έχοντας υπόψη την πρόταση της Επιτροπής, της 6ης Οκτωβρίου 2011, για κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση ειδικών διατάξεων σχετικά με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και τον στόχο «Επενδύσεις στην ανάπτυξη και την απασχόληση», και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1080/2006 (COM(2011) 0614),

–   έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 6ης Οκτωβρίου 2010, με τίτλο «Εμβληματική πρωτοβουλία στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»: Ένωση καινοτομίας» (COM(2010)0546),

–   έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 9ης Νοεμβρίου 2010, με τίτλο «Συμπεράσματα της πέμπτης έκθεσης για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή: το μέλλον της πολιτικής για τη συνοχή» (COM(2010)0642),

–   έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 6ης Οκτωβρίου 2010, με τίτλο «Η περιφερειακή πολιτική συμβάλλει στην έξυπνη ανάπτυξη στο πλαίσιο της Ευρώπης 2020» (COM(2010)0553),

–   έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 3ης Μαρτίου 2010, με τίτλο «Ευρώπη 2020: στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη» (COM(2010)2020),

–   έχοντας υπόψη το έγγραφο της Επιτροπής, του Μαρτίου 2012, με τίτλο «Εγχειρίδιο για στρατηγικές έρευνας και καινοτομίας για την ευφυή εξειδίκευση (RIS 3)»,

–   έχοντας υπόψη το έγγραφο του ΟΟΣΑ, του Δεκεμβρίου 2012, με τίτλο «Έκθεση για τη βασισμένη στην καινοτομία ανάπτυξη στις περιφέρειες: ο ρόλος της ευφυούς εξειδίκευσης»,

–   έχοντας υπόψη τη μελέτη που εξέδωσε η Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών Πολιτικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με τίτλο «Εκ των προτέρων όροι στην πολιτική συνοχής», του Δεκεμβρίου 2012,

–   έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 21ης Μαρτίου 2013, με τίτλο «Κατάσταση της Ένωσης καινοτομίας το 2012 – Επιτάχυνση των αλλαγών» (COM(2013)0149),

–   έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 13ης Σεπτεμβρίου 2013, με τίτλο «Μέτρηση των αποτελεσμάτων της καινοτομίας στην Ευρώπη: Προς έναν νέο δείκτη» (COM(2013)0624),

–   έχοντας υπόψη το άρθρο 48 του Κανονισμού του,

–   έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης (A7-0462/2013),

Α.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, ειδικά κατά την παρούσα περίοδο οικονομικής, χρηματοπιστωτικής και κοινωνικής κρίσης, η ΕΕ πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για την ολοκλήρωση της ένωσης καινοτομίας και την επίτευξη βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και ότι οι διαθέσιμοι γι’ αυτό πόροι είναι περιορισμένοι, εξαιτίας της δημοσιονομικής στενότητας σε πολλά κράτη μέλη και περιφέρειες, αλλά και σε επίπεδο ΕΕ, και συνεπώς πρέπει να χρησιμοποιηθούν με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα·

B.   λαμβάνοντας υπόψη ότι «στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης» σημαίνει εθνικές ή περιφερειακές στρατηγικές καινοτομίας που θέτουν προτεραιότητες με στόχο τη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, μέσω της ανάπτυξης και αντιστοίχισης των ισχυρών σημείων της έρευνας και καινοτομίας (Ε&Κ) με τις ανάγκες των επιχειρήσεων, για την αξιοποίηση νέων ευκαιριών και των εξελίξεων της αγοράς με τρόπο συνεκτικό, αποφεύγοντας ταυτόχρονα την επανάληψη και τον κατακερματισμό των προσπαθειών, και οι οποίες μπορούν να έχουν τη μορφή ενός εθνικού ή περιφερειακού στρατηγικού πλαισίου πολιτικής Ε&Κ[8] ή να περιλαμβάνονται σε αυτό·

Γ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι η προώθηση της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας (Ε&Α&Κ) αποτελεί έναν από τους στόχους της πολιτικής συνοχής που υπόκειται σε υποχρεωτική θεματική συγκέντρωση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) για την περίοδο 20142020·

Δ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι, για την περίοδο προγραμματισμού 2014–2020, οι περιφέρειες υποχρεώνονται για πρώτη φορά να εκπονήσουν μια στρατηγική για την Ε&Κ, με στόχο την ενίσχυση του περιφερειακού δυναμικού καινοτομίας και τον καλύτερο συντονισμό των δαπανών στον τομέα της Ε&Α&Κ[9]·

E.   λαμβάνοντας υπόψη ότι σε αυτό το πλαίσιο οι περιφέρειες πρέπει να επικεντρωθούν σε λίγες προτεραιότητες ανάλογες με τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους, που θα αποτελέσουν κινητήρια δύναμη για την προαγωγή και ανανέωση της περιφερειακής οικονομίας κατά βιώσιμο τρόπο·

ΣΤ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι οι περιφέρειες πρέπει να εκπονήσουν μια στρατηγική ευφυούς εξειδίκευσης μέσω μιας διαδικασίας κριτικής αυτοανάλυσης, σε στενή συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών και με άλλους ενδιαφερόμενους παράγοντες όπως π.χ. ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια και άλλα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, καθώς και επιχειρήσεις[10]·

Ζ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι σκοπός της στρατηγικής πρέπει να είναι η μεγιστοποίηση των συνεργειών όλων των μέσων και των επενδύσεων στον τομέα της Ε&Α&Κ, και ιδίως την ενίσχυση των αποτελεσμάτων συνέργειας μεταξύ του προγράμματος Ορίζοντας 2020 και των διαρθρωτικών ταμείων, προκειμένου να καλυφθεί το χάσμα που παρατηρείται μεταξύ των περιφερειών όσον αφορά την καινοτομία·

H.  λαμβάνοντας υπόψη ότι οι περιφέρειες πρέπει επίσης να καταρτίσουν επενδυτικά σχέδια για όλα τα περιφερειακά, εθνικά και ενωσιακά κονδύλια που διατίθενται στον τομέα της Ε&Α&Κ και να παρουσιάσουν σε αυτά τον τρόπο της τόνωσης των ιδιωτικών επενδύσεων και τον τρόπο της χρήσης τους για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων της ΕΕ στον τομέα της Ε&Α&Κ τα επόμενα χρόνια·

Θ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι περιλήψεις των εν λόγω στρατηγικών, ή τουλάχιστον σχέδια εφαρμογής τους, πρέπει να περιλαμβάνονται στις συμφωνίες εταιρικής σχέσης καθώς και στα επιχειρησιακά προγράμματα·

Ι.    λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε περίπτωση μη τήρησης των εν λόγω εκ των προτέρων όρων, η Επιτροπή μπορεί να αναστέλλει τις ενδιάμεσες πληρωμές των χρηματοδοτήσεων του ΕΤΠΑ για τον θεματικό στόχο της ενίσχυσης της Ε&Α&Κ·

ΙΑ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι, με δεδομένο τον πολυεπίπεδο χαρακτήρα της διακυβέρνησης της περιφερειακής πολιτικής, θα πρέπει να δίνεται στις περιφέρειες η δυνατότητα να προσδιορίζουν τους τρόπους για την εκπλήρωση των εκ των προτέρων όρων·

ΙΒ.    λαμβάνοντας υπόψη ότι οι περιφέρειες δεν πρέπει μόνο να αποκτήσουν μεγαλύτερη εσωτερική συνοχή, αλλά και να ενισχύσουν την αμοιβαία συνεργασία τους, προκειμένου να αποκτήσουν μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο·

Γενικές παρατηρήσεις

1.   αναγνωρίζει ότι η στρατηγική της ευφυούς εξειδίκευσης είναι μια δυναμική και μακροχρόνια διαδικασία, στη διάρκεια της οποίας οι εμπλεκόμενοι παράγοντες πρέπει να μαθαίνουν διαρκώς περισσότερα πράγματα και η οποία θα πρέπει να συνεχιστεί και κατά τη μελλοντική περίοδο προγραμματισμού, αλλά και μετά από αυτήν·

2.   θεωρεί ότι, ανεξάρτητα από την ανάγκη τήρησης του εκ των προτέρων όρου, η ανάπτυξη αυτής της στρατηγικής μπορεί να προσφέρει μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα σημαντικά πλεονεκτήματα όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της δραστηριότητας των περιφερειών στο πεδίο της Ε&Α&Κ, δεδομένου ότι απαιτεί μια συντονισμένη προσέγγιση και την προσεκτική εξέταση του δυναμικού τους στο πεδίο της καινοτομίας·

3.   καλεί τις περιφέρειες να μην αντιμετωπίζουν τη στρατηγική αυτήν μόνο ως νομική υποχρέωση, αλλά και ως πηγή ευκαιριών· καλεί ως εκ τούτου όλες τις περιφέρειες και τα κράτη μέλη να προωθήσουν δυναμικά την επεξεργασία της στρατηγικής τους για την ευφυή εξειδίκευση, εφόσον δεν το έχουν κάνει ακόμα, ώστε να αποφύγουν το ενδεχόμενο καθυστέρησης της είσπραξης της χρηματοδότησης της ΕΕ για τα σχετικά επιχειρησιακά προγράμματα λόγω έλλειψης της εν λόγω στρατηγικής·

4.   αναγνωρίζει την ανάγκη για πληροφορίες στις περιφέρειες και, κατά συνέπεια, τονίζει τη σημασία που έχει η παροχή συμβουλών και η υποστήριξη που προσφέρουν η ΓΔ REGIO, η ΓΔ RTD και άλλες σχετικές Γενικές Διευθύνσεις, καθώς και η πλατφόρμα στη Σεβίλλη[11], και τις καλεί να αναπτύξουν περαιτέρω τις δραστηριότητές τους· καλεί όλες τις περιφέρειες να χρησιμοποιήσουν περισσότερο την πλατφόρμα αυτήν· υποστηρίζει την πραγματοποίηση τοπικών εκστρατειών ευρείας βάσης για τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με τη στρατηγική ευφυούς εξειδίκευσης, ώστε να δοθεί στους ενδιαφερόμενους παράγοντες και στην κοινωνία των πολιτών η δυνατότητα να συμμετάσχουν·

5.   καλεί την Επιτροπή να στηρίξει τις περιφέρειες κατά τη διαμόρφωση του προβλεπόμενου συστήματος παρακολούθησης κατά τρόπο αποτελεσματικό, με τη χρήση αντιπροσωπευτικών δεικτών, και να παράσχει, ιδίως, δεδομένα που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πανευρωπαϊκές και διεθνείς συγκρίσεις·

Οι «σωστές» προτεραιότητες

6.   υπογραμμίζει το γεγονός ότι οι περιφέρειες διαφέρουν πολύ ως προς τα επίπεδα ανάπτυξής τους και τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία τους· καλεί, για τον λόγο αυτόν, τις περιφέρειες να επιλέξουν τις δραστηριότητες που είναι κατάλληλες για τις ίδιες, εστιάζοντας στην ενίσχυση των χαρακτηριστικών, των δυνατοτήτων και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων τους, αντί να αντιγράφουν απλώς τις επιτυχημένες στρατηγικές άλλων περιφερειών·

7.   υπογραμμίζει ότι, παρόλο που κάθε περιφέρεια μπορεί να καταβάλλει προσπάθειες ώστε να είναι στην πρώτη γραμμή ως προς την επινόηση νέων τεχνολογιών με στόχο την κατάκτηση νέων αγορών, μπορεί επίσης, εναλλακτικά, να χρησιμοποιεί ως βάση -και να διαφοροποιεί- ήδη υπάρχουσες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες σε συγγενείς δραστηριότητες, εάν σε αυτόν τον τομέα η μεταφορά γνώσεων είναι μεγαλύτερη («related diversity»)·

8.   τονίζει πόσο σημαντικό είναι, από την άποψη της ενίσχυσης των περιφερειακών οικονομιών, να μην εστιάζεται η προσοχή αποκλειστικά σε συγκεκριμένους τομείς που προσφέρουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, αλλά και στη δημιουργία αλυσίδας αξίας, η οποία θα συνδέει όλα τα στάδια της ανάπτυξης και της παραγωγής, από τη βασική έρευνα, μέσω της έρευνας που προσανατολίζεται στην εφαρμογή και της μεταφοράς τεχνολογίας, μέχρι τα συγκεκριμένα αξιοποιήσιμα προϊόντα και την ίδρυση επιχειρήσεων·

9.   παροτρύνει τις περιφέρειες να επενδύουν σε διατομεακές και διατεχνολογικές δραστηριότητες που μπορούν να προσφέρουν οριζόντια αποτελέσματα σε ολόκληρη την περιφερειακή οικονομία, ώστε όσο το δυνατόν περισσότερες επιχειρήσεις να μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη και στη δημιουργία θέσεων εργασίας αλλά και να αντλήσουν οφέλη από αυτό· παροτρύνει, στο πλαίσιο αυτό, τις περιφέρειες να εκμεταλλευτούν και να ενισχύσουν το δυναμικό ιδίως των κάθε είδους ΜΜΕ οι οποίες, εξ ορισμού, είναι πολύ μικρές, μικρές ή μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις[12], δεδομένου ότι αυτές μπορούν να λειτουργήσουν ως περιφερειακή κινητήρια δύναμη της καινοτομίας και, συνεπώς, έχουν καίρια σημασία για την οικονομία κάθε περιφέρειας·

10. πιστεύει ότι, κατά την επιλογή των προτεραιοτήτων τους, οι περιφέρειες πρέπει -πέρα από την ενίσχυση των συστημάτων καινοτομίας που διαμορφώνουν με στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της προστιθέμενης αξίας- να αναλάβουν δράση για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών και κοινωνικών προκλήσεων όπως η ανεργία, η φτώχεια, η ενεργειακή ασφάλεια και η δημογραφική αλλαγή·

11. καλεί τις περιφέρειες να μην εστιάζουν μόνο στην τεχνολογική καινοτομία, αλλά να βασίσουν τη στρατηγική τους σε μια κατά το δυνατόν ευρύτερη ερμηνεία της καινοτομίας· στο πλαίσιο αυτό, ελπίζει ότι θα ληφθεί υπόψη όχι μόνο η καινοτομία υψηλού αλλά και η καινοτομία χαμηλού τεχνολογικού επιπέδου, ακόμα και η μη τεχνολογική καινοτομία, όπως για παράδειγμα η βελτιστοποίηση διαδικασιών ή η αλλαγή των οργανωτικών δομών· παραπέμπει ρητά εν προκειμένω στην κοινωνική και περιβαλλοντική καινοτομία· υπογραμμίζει ότι στόχος των στρατηγικών καινοτομίας θα πρέπει να είναι η τόνωση των καινοτόμων πρακτικών·

12. γνωρίζει ότι ο ορισμός προτεραιοτήτων, τον οποίο αναλαμβάνουν οι περιφέρειες, συνιστά μια ευαίσθητη διαδικασία· πιστεύει, συνεπώς, ότι η εφαρμογή ενός συστήματος αναθεώρησης θα έδινε στις περιφέρειες τη δυνατότητα να επανεξετάσουν τις στρατηγικές τους· θεωρεί ότι η επιλογή αντιπροσωπευτικών δεικτών προσανατολισμένων στα αποτελέσματα, καθώς και η ποιότητα της συνεισφοράς των συνεργαζόμενων φορέων, αποτελούν αποφασιστικούς παράγοντες για την επιτυχία της στρατηγικής για ευφυή εξειδίκευση και μειώνουν τον κίνδυνο σφαλμάτων κατά τον ορισμό των προτεραιοτήτων·

Μεγαλύτερη συμμετοχή παραγόντων εντός των περιφερειών

13. θεωρεί ότι η ποιότητα της συνεργασίας μεταξύ του κράτους και των σχετιζόμενων παραγόντων στις περιφέρειες ασκεί καθοριστική επίδραση στην επιτυχία της στρατηγικής RIS 3 και μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εσφαλμένων επιλογών προτεραιοτήτων·

14. υπογραμμίζει, στο πλαίσιο αυτό, τη σημασία της διαβούλευσης με τις επιχειρήσεις και ιδίως με τις ΜΜΕ, δεδομένου ότι ένα «όραμα καινοτομίας» θα είναι επιτυχημένο μόνο εάν οι επιχειρήσεις διαθέτουν το απαιτούμενο δυναμικό για την υλοποίησή του·

15. τονίζει την ανάγκη επανεξέτασης και, αν είναι αναγκαίο, διεύρυνσης των διαδικασιών διαβούλευσης και των ομάδων στόχου, ώστε να μην παραβλεφθούν μελλοντικές κινητήριες δυνάμεις της καινοτομίας· θεωρεί ιδιαίτερα σημαντική τη συμμετοχή μελλοντικών επιχειρηματιών·

16. καθιστά σαφές ότι, κατά τη διαδικασία δημιουργίας κοινού οράματος και με στόχο τον ενστερνισμό και την ευαισθητοποίηση, είναι θεμελιώδους σημασίας η κατά το δυνατόν στενότερη συνεργασία τοπικών και περιφερειακών παραγόντων διαμόρφωσης πολιτικής, καθώς και πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και κέντρων καινοτομίας, επιχειρήσεων, της κοινωνίας των πολιτών και κοινωνικών φορέων·

17. επισημαίνει τη σημασία της στενής συνεργασίας εντός του τριγώνου της γνώσης για τη μεταφορά γνώσης, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Έρευνας και Καινοτομίας ή σε συνεργατικούς σχηματισμούς και κέντρα καινοτομίας· υπογραμμίζει εν προκειμένω τη σπουδαιότητα των «επενδύσεων σε κορυφαία ταλέντα»·

18. καλεί τους ενδιαφερόμενους φορείς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα να χρησιμοποιήσουν τις πολυάριθμες ευκαιρίες που προσφέρει το ΕΤΠΑ για τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων αυτών κατά την περίοδο 2014-2020, μεταξύ άλλων με την υποστήριξη της δημιουργίας περιφερειακών «φυτωρίων» καινοτομιών και με την ανάπτυξη συνδέσμων και συνεργειών μεταξύ πανεπιστημίων, άλλων ερευνητικών και ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, καινοτόμων και δημιουργικών επιχειρηματιών και επιχειρήσεων, παρόχων επιχειρηματικής υποστήριξης και επενδυτών όπως, π.χ. στην περίπτωση των δημιουργικών και πολιτιστικών βιομηχανιών·

19. θεωρεί ότι, για τη διαδικασία αυτή, πρέπει να διαμορφωθούν οι κατάλληλες δομές και να εξασφαλιστεί μια αποδοτική διαχείριση, καθώς και ότι οι διοικητικές αρχές και τα υπουργεία πρέπει να καλλιεργήσουν ένα πνεύμα συνεργασίας, τόσο μεταξύ τους, όσο και κατά την επαφή τους με επιχειρήσεις και άλλους παράγοντες· καλεί τους περιφερειακούς και εθνικούς φορείς λήψης αποφάσεων και τις αντίστοιχες αρχές να εκσυγχρονίσουν την εσωτερική οργάνωση των εργασιών τους σύμφωνα με τις απαιτήσεις της νέας «διαδικασίας επιχειρηματικής ανακάλυψης» και, ιδίως, να ξεκινήσουν έναν εντατικότερο και μακροπρόθεσμο διάλογο με τους εμπλεκόμενους παράγοντες· ενθαρρύνει τις ΜΜΕ, ιδίως εάν δραστηριοποιούνται σε περιφέρειες με μεγάλο ποσοστό τέτοιων επιχειρήσεων, να συνεργαστούν μέσω κατάλληλων διαύλων προκειμένου να ενισχύσουν τον ρόλο τους στη διαδικασία ευφυούς εξειδίκευσης· συνιστά οι πόροι που διατίθενται για τη δημιουργία ικανοτήτων να χρησιμοποιηθούν, εφόσον κριθεί απαραίτητο, για την περαιτέρω ενδυνάμωση των διοικήσεων και των ενδιαφερόμενων παραγόντων·

20. θεωρεί ότι σε όλες τις σχετιζόμενες περιφερειακές αρχές και φορείς θα πρέπει, αν είναι αναγκαίο, να παρέχονται υψηλής ποιότητας κατάρτιση και σεμινάρια που θα εστιάζουν σε θέματα που αφορούν την εκπόνηση και εφαρμογή στρατηγικών ευφυούς εξειδίκευσης·

Επίτευξη συνεργειών μεταξύ των προγραμμάτων χρηματοδότησης

21. επιδοκιμάζει τις επιτυχείς προσπάθειες της Επιτροπής και του ευρωπαίου νομοθέτη για τη βελτίωση του περιβάλλοντος για συνέργειες μεταξύ των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ESIF) και άλλων ενωσιακών προγραμμάτων όπως το COSME και, ιδίως, το Ορίζοντας 2020, για παράδειγμα μέσω εναρμονισμένων τιμών μονάδας ή συνδυαστικής ενίσχυσης[13]·

22. προτρέπει τις περιφέρειες να αξιοποιήσουν πλήρως όλες τις δυνατότητες χρηματοδότησης, συνεργασίας και επενδύσεων, περιλαμβανομένων των δράσεων προηγούμενου και επόμενου σταδίου[14], ώστε να προωθήσουν τις συνέργειες μεταξύ των ESIF και του Ορίζοντας 2020 και, με τον τρόπο αυτόν, να γεφυρώσουν το χάσμα καινοτομίας μεταξύ των περιφερειών·

23. καλεί, σε αυτό το πλαίσιο, τις περιφέρειες εκείνες που υπολείπονται αναφορικά με τη δημιουργία ερευνητικών υποδομών και ικανοτήτων, να προωθήσουν συνεργασίες με ερευνητικά ιδρύματα αριστείας, σύμφωνα με το πνεύμα της «ομαδοποίησης / αδελφοποίησης για την αριστεία», προκειμένου να δημιουργήσουν οι ίδιες κέντρα αριστείας από τα οποία, στο μέλλον, θα επωφεληθεί η περιφερειακή οικονομία στο σύνολό της·

24. καλεί τις περιφέρειες να ασχοληθούν εντατικά, στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτής, με το ζήτημα της προσέλκυσης επενδύσεων στον ιδιωτικό τομέα, δεδομένου ότι το επενδυτικό δυναμικό στον τομέα της Ε&Α&Κ επιδέχεται σαφώς περαιτέρω αύξηση·

25. καλεί όλους τους περιφερειακούς και εθνικούς παράγοντες που είναι υπεύθυνοι για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της στρατηγικής RIS 3, για τον οδικό χάρτη του Ευρωπαϊκού Στρατηγικού Φόρουμ Ερευνητικών Υποδομών (ESFRI), για τα ESIF και για το Ορίζοντας 2020 να συνεργαστούν στενότερα κατά τον σχεδιασμό και τον συντονισμό και, εφόσον απαιτείται, να αναπτύξουν κατάλληλες δομές[15] δικτύωσης των διαφόρων επιπέδων κρατικής δράσης· καλεί τα κράτη μέλη να μοιραστούν τις βέλτιστες πρακτικές όσον αφορά τις δομές αυτές·

26. καλεί τις ΓΔ REGIO και RTD να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για να εξασφαλίσουν τη συμβατότητα μεταξύ των προγραμμάτων, ώστε να γίνει δυνατή η διαμόρφωση συνεργειών· υπογραμμίζει ότι πρέπει να δοθεί κοινή υποστήριξη στις εθνικές και περιφερειακές αρχές, που θα βοηθήσει στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των αντίστοιχων στρατηγικών τους· πιστεύει πως οι ΓΔ REGIO και RTD θα συνεργαστούν στενότερα στο επίπεδο αυτό, ιδίως με την έκδοση εγγράφων καθοδήγησης προς τους ενδιαφερόμενους παράγοντες·

27. επικροτεί όλες τις προσπάθειες για την επέκταση των συμβουλευτικών υπηρεσιών· θεωρεί ότι θα ήταν ωφέλιμο στην ανταλλαγή αυτή να συμπεριληφθούν με τον κατάλληλο τρόπο και οι δυνητικοί αποδέκτες πόρων του προγράμματος Ορίζοντας 2020, καθώς και σχετικοί φορείς παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών·

Στενή συνεργασία μεταξύ περιφερειών: η εξωτερική διάσταση

28. καλεί τις περιφέρειες να μην περιοριστούν στη βελτίωση των εσωτερικών σχέσεων μεταξύ εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων και δημόσιας διοίκησης, αλλά να αναπτύξουν επίσης συνεργασίες με άλλες περιφέρειες με σκοπό τη συμπλήρωση της αλυσίδας αξίας τους·

29. τονίζει ότι θα παρασχεθούν περισσότερες ευκαιρίες εάν αναπτυχθεί στενή συνεργασία μεταξύ των εταίρων των Κοινοτήτων Γνώσης και Καινοτομίας (ΚΓΚ) στις περιφέρειες και των αρχών και των οργανισμών που συμμετέχουν στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των στρατηγικών RIS 3, όπως περιγράφεται στο παράρτημα IV του κανονισμού COM(2011) 615, 2011/0276 (COD), C7-0335/2011, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης εταιρικών σχέσεων με περιφέρειες που φιλοξενούν υφιστάμενα και δυνητικά κέντρα συστέγασης, όπως οι περιφερειακές κοινότητες καινοτομίας και υλοποίησης (RICs)·

30. θεωρεί ζωτικής σημασίας οι περιφερειακές στρατηγικές εξειδίκευσης να συμβάλλουν στη δημιουργία νέων ευρωπαϊκών δικτύων αριστείας σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, συντελώντας έτσι στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην αναβάθμιση της διεθνούς εικόνας της·

31. φρονεί ότι η συνεργασία μεταξύ περιφερειών μπορεί να προσφέρει τεράστιο όφελος, λόγω της μεταφοράς γνώσης και τεχνολογίας, τόσο για τις ίδιες τις περιφέρειες και την οικονομική τους ισχύ, όσο και για την ΕΕ στο σύνολό της· παραπέμπει εν προκειμένω σε εξαιρετικά επιτυχημένες συνεργασίες όπως, για παράδειγμα, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «περιφέρειες γνώσης»·

32. επισημαίνει ότι πολλές περιφέρειες αποθαρρύνονται από την πολυπλοκότητα των απαιτούμενων δραστηριοτήτων ανάλυσης και εναρμόνισης· ενθαρρύνει τις περιφέρειες να κάνουν χρήση της προβλεπόμενης από τον νομοθέτη επιλογής επένδυσης ποσοστού έως 15% των πόρων του προγράμματος έξω από το πεδίο του προγράμματος[16]·

33. υπογραμμίζει ότι οι παραμεθόριες περιοχές έρχονται συχνά αντιμέτωπες με προκλήσεις της ίδιας φύσης λόγω των κοινών εδαφικών χαρακτηριστικών τους· καλεί την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τις τοπικές και περιφερειακές αρχές να προβούν στην κατάρτιση διασυνοριακών στρατηγικών ευφυούς εξειδίκευσης και στη δημιουργία διασυνοριακών συνεργατικών σχηματισμών, χρησιμοποιώντας τους πόρους που χορηγούνται στο πλαίσιο της ενωσιακής διαπεριφερειακής συνεργασίας·

34. επιδοκιμάζει τις επιλογές που προβλέπει το κοινό στρατηγικό πλαίσιο στον τομέα της εδαφικής συνεργασίας[17]· επικροτεί κάθε άλλη μορφή διεθνοποίησης σε μικρή κλίμακα μέσω των περιφερειών και των φορέων που ενεργούν για λογαριασμό τους·

35. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη.

• [1]  ΕΕ L 210, 31.7.2006, σ. 25.
• [2]  ΕΕ L 291, 21.10.2006, σ. 11.
• [3]  Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_ΤΑ(2011)0316.
• [4]  Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_ΤΑ(2011)0286.
• [5]  ΕΕ C 371 E, 20.12.2011, σ. 39.
• [6]  Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_ΤΑ(2010)0191.
• [7]  ΕΕ C 161 E, 31.5.2011, σ. 104.
• [8]  Άρθρο 2, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011) 0615, κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0482.
• [9]  Παράρτημα V, πίνακας 1, εκ των προτέρων όροι, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0482.
• [10]  Βλ. τον ορισμό της στρατηγικής ευφυούς εξειδίκευσης, άρθρο 2 παράγραφος 2 στοιχείο 2β) (νέο), νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA-PROV(2013)0482.
• [11]  http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/home
• [12]  Σύσταση της Επιτροπής, της 6ης Μαΐου 2003, σχετικά με τον ορισμό των πολύ μικρών, των μικρών και των μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεων (2003/361/ΕΚ).
• [13]  Άρθρο 55 παράγραφος 8 και άρθρο 57, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA-PROV(2013)0482, άρθρο 17α νομοθετική διαδικασία 2011/0401 (COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0809, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0499, και άρθρο 31, νομοθετική διαδικασία 2011/0399 (COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0810, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0500.
• [14]  Παράρτημα Ι, παράγραφος 4.3.2, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011) 0615, κείμενα που εγκρίθηκαν P7_TA-PROV(2013)0482.
• [15]  Παράρτημα Ι, παράγραφος 4.1.2 β, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011) 0615, κείμενα που εγκρίθηκαν P7_TA-PROV(2013)0482.
• [16]  Άρθρο 60 παράγραφος 2, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA-PROV(2013)0482.
• [17]  Παράρτημα Ι σημείο 7.2, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA-PROV(2013)0482.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

I. Πολιτικό πλαίσιο της έκθεσης

Σε μια περίοδο οικονομικής ύφεσης και συνακόλουθα περιορισμένων δημοσιονομικών πόρων, όπου ο παγκόσμιος ανταγωνισμός οξύνεται ολοένα περισσότερο, η βιώσιμη βελτίωση των δυνατοτήτων της ΕΕ για καινοτομία είναι αποφασιστικής σημασίας.

Όπως φάνηκε στο παρελθόν, συχνά οι ενωσιακές επενδύσεις γενικότερα, άρα και οι επενδύσεις για την έρευνα και την ανάπτυξη, καθώς και για την καινοτομία (Ε&Α&Κ), δεν είχαν τα επιθυμητά αποτελέσματα όταν δεν υπήρχε μια ευρεία συνολική στρατηγική. Το φάσμα των ενισχύσεων ήταν πολύ ευρύ, οι πολιτικές αποφάσεις δεν συνδέονταν με τη συγκεκριμένη κατάσταση σε τοπικό επίπεδο, ενώ οι φορείς και τα επίπεδα της διοίκησης δεν ήταν επαρκώς δικτυωμένα. Οι ενισχύσεις «με τη σέσουλα» προς πολλούς, συχνά ασύνδετους μεταξύ τους τομείς δεν είναι πλέον εφικτές ενόψει της τεταμένης δημοσιονομικής και οικονομικής κατάστασης. Συνεπώς, μελλοντικά πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή κατά την επιλογή των επιλέξιμων για ενίσχυση στόχων. Σε αυτό το πλαίσιο, η επιτυχημένη συνεργασία όλων των φορέων σε όλα τα επίπεδα θα είναι αποφασιστικής σημασίας.

Προκειμένου να διασφαλίσει ότι μελλοντικά θα γίνεται αποδοτικότερη χρήση των διαρθρωτικών ταμείων, ο νομοθέτης καθιέρωσε 11 θεματικούς στόχους («θεματική συγκέντρωση») και διάφορους εκ των προτέρων όρους. Για να λαμβάνουν μελλοντικά ενισχύσεις του ΕΤΠΑ για τον θεματικό στόχο 1, οι περιφέρειες πρέπει να διενεργούν τις επενδύσεις στον τομέα Ε&Α&Κ βάσει των επονομαζόμενων «στρατηγικών ευφυούς εξειδίκευσης». Για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, η ανάπτυξη μιας τέτοιας στρατηγικής αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση (εκ των προτέρων όρο) για την πρόσβαση σε ενισχύσεις του ΕΤΠΑ για την Ε&Α&Κ.

II. Νομικό πλαίσιο της στρατηγικής RIS 3

Εάν δεν υπάρχει καμία εθνική ή περιφερειακή στρατηγική έρευνας και καινοτομίας για την ευφυή εξειδίκευση ή εάν δεν υπάρχει κατά τον χρόνο έγκρισης των επιχειρησιακών προγραμμάτων σχέδιο δράσης το οποίο θα εξασφαλίζει την εφαρμογή της στρατηγικής μέχρι το 2016, δεν καταβάλλονται οι πόροι από το ΕΤΠΑ για τον θεματικό στόχο της έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας[1].

Επιπροσθέτως, πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

Ø Βάση της στρατηγικής πρέπει να είναι η «ανάλυση SWOT» (Πλεονεκτήματα, Αδυναμίες, Ευκαιρίες, Απειλές) προκειμένου να συγκεντρωθούν οι πόροι σε περιορισμένο αριθμό προτεραιοτήτων έρευνας και καινοτομίας.

Ø Πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα που παρέχουν κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις στην έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη.

Ø Πρέπει να περιλαμβάνεται ένα σύστημα ελέγχου και επιτήρησης[2].

Ø Τα κράτη μέλη πρέπει να θεσπίσουν ένα πλαίσιο όπου θα επισημαίνονται οι υφιστάμενοι δημοσιονομικοί πόροι για την έρευνα και την ανάπτυξη, μαζί με ένα πολυετές σχέδιο για τα κοινοτικά έργα προτεραιότητας (ευρωπαϊκό φόρουμ στρατηγικής για ερευνητικές υποδομές, ESFRI).

Επί του παρόντος οι περιφέρειες βρίσκονται στην καθοριστική φάση της υλοποίησης των προϋποθέσεων επιλεξιμότητας για την περίοδο 2014-2020. Τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες διαπραγματεύονται ήδη εδώ και αρκετούς μήνες με την Επιτροπή τα περιεχόμενα των συμφωνιών εταιρικής σχέσης, καθώς και των επιχειρησιακών προγραμμάτων. Ήδη σήμερα διαφαίνονται, παράλληλα με τις ευκαιρίες, οι πρώτες προκλήσεις για τους εμπλεκομένους φορείς από αυτήν τη νέα, απαιτητική διαδικασία. Η έκθεση προβαίνει σε έναν ενδιάμεσο απολογισμό και απευθύνει ανάλογες εκκλήσεις προς τους διαφόρους παράγοντες ενόψει της υλοποίησης της επόμενης περιόδου προγραμματισμού 2014–2020 και πέρα από αυτήν.

III. Καίριες πτυχές της στρατηγικής από τη σκοπιά του εισηγητή

α) Ορισμός των «ορθών» προτεραιοτήτων μέσω της χρησιμοποίησης μιας ευρείας έννοιας της καινοτομίας

«Ευφυής εξειδίκευση» σημαίνει ότι μια περιφέρεια ορίζει προτεραιότητες ως προς την προώθηση της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας λαμβάνοντας υπόψη τα δυνατά σημεία και τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της. Για τον σκοπό αυτόν πρέπει να εξεταστούν και όλα όσα υπάρχουν ήδη.

Ωστόσο ο καθορισμός προτεραιοτήτων ενέχει κινδύνους. Ενδέχεται να ποντάρει κανείς στο λάθος χαρτί: θα μπορούσε για παράδειγμα η αγορά να ακολουθήσει άλλη εξέλιξη από την προβλεπόμενη ή να «χάσουν το τραίνο» οι περισσότεροι από τους περιφερειακούς οικονομικούς φορείς. Αυτό πρέπει να αποφευχθεί.

Η κάθε περιφέρεια είναι διαφορετική. Παρ’ όλα αυτά, η στρατηγική της ευφυούς εξειδίκευσης προσφέρει ευκαιρίες σε κάθε περιφέρεια. Ορισμένες περιφέρειες είναι πρωτοπόροι στην καινοτομία, για παράδειγμα στον τομέα των καίριων τεχνολογιών. Για πολλές άλλες περιφέρειες, ο «σωστός δρόμος» θα μπορούσε να είναι για παράδειγμα η επισήμανση και η προαγωγή της επονομαζόμενης «συγγενούς διασποράς» (related diversity). Αυτό σημαίνει την υιοθέτηση τεχνολογιών, προϊόντων και υπηρεσιών συγγενών με τις επιτυχημένες τεχνολογίες και τους επιτυχημένους τομείς αρμοδιοτήτων που ήδη υφίστανται στις περιφέρειες, αφού έτσι επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα στη διάδοση της γνώσης. Συνεπώς, πρέπει να βασίζεται κανείς στο περιφερειακό δυναμικό γνώσεων και ικανοτήτων, να στοχεύει σε τομείς που έχουν οικονομική προστιθέμενη αξία, κατακτώντας έτσι νέες αγορές.

Το ιδανικό είναι να επικεντρώνονται οι προσπάθειες σε διακλαδικές δραστηριότητες που αφορούν ευρύ φάσμα τεχνολογιών, οι οποίες αναπτύσσουν εγκάρσια επίδραση σε ολόκληρη την (περιφερειακή) οικονομία, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ («cross-cutting links»). Σε αυτό το πλαίσιο οι περιφέρειες δεν πρέπει να παραμελούν την υπερνίκηση των κοινωνικών προκλήσεων, όπως η υγιής γήρανση, η δημογραφική αλλαγή, η αλλαγή κατεύθυνσης στο θέμα της ενέργειας ή η επανεκβιομηχάνιση.

Από τους συλλογισμούς αυτούς προκύπτει το αυτονόητο συμπέρασμα ότι η στρατηγική πρέπει να θεμελιωθεί σε μια ευρεία έννοια της καινοτομίας. Οι περιφέρειες δεν πρέπει να εμμένουν μόνο στην καινοτομία που αφορά την τεχνολογία, αλλά να εστιάσουν και στην «λανθάνουσα καινοτομία», καθώς και στην καινοτομία χαμηλού ή μέσου τεχνολογικού επιπέδου.

β) Στενή δικτύωση όλων των εμπλεκομένων φορέων

Η συνεργασία των φορέων στην έρευνα και την εκπαίδευση, καθώς και η συνεργασία των επιχειρήσεων μεταξύ τους και με τη διοίκηση, πρέπει κατά την άποψη του εισηγητή να επαναπροσδιοριστούν ποιοτικά καθώς αποτελούν κομβικό σημείο για μια επιτυχημένη στρατηγική.

Ως προς αυτό, καθοριστική είναι η συνεργασία με τις επιχειρήσεις και ιδίως με τις ΜΜΕ, προκειμένου να διαπιστωθεί αν οι προτεραιότητες ταιριάζουν με το επιχειρηματικό δυναμικό της περιφέρειας. Για παράδειγμα, οι προτεραιότητες σε συγκεκριμένες τεχνολογίες είναι λανθασμένη επιλογή για την περιφέρεια, εάν οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτές. Επιπλέον, είναι σημαντικό να γνωρίζουν ποιο δυναμικό διαθέτουν οι επιχειρήσεις, πράγμα που ωφελεί και ενόψει μιας μεταγενέστερης συμμετοχής στο πρόγραμμα Ορίζοντας 2020.

Επίσης, ο εισηγητής θεωρεί σημαντικό να επανεξεταστούν οι παγιωμένοι τρόποι διαβούλευσης, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος να χαθούν ευκαιρίες που προσφέρουν οι νέες εξελίξεις στον τομέα της καινοτομίας. Αυτό απαιτεί επίσης μια σύγχρονη νοοτροπία των αρχών στις μεταξύ τους συναλλαγές και στις συναλλαγές τους με τους εμπλεκομένους παράγοντες.

γ) Αυξημένη εστίαση σε δυνητικά αποτελέσματα συνέργειας όλων των τρόπων στήριξης σε όλα τα πολιτικά επίπεδα

Σκοπός της στρατηγικής είναι να μεριμνήσει ώστε να προκύψουν αποτελέσματα συνέργειας από τα διάφορα περιφερειακά, εθνικά και ενωσιακά σχέδια και πόρους, καθώς και περισσότερα κίνητρα για επενδύσεις από την ιδιωτική οικονομία, από τοπικούς, περιφερειακούς ή διεθνείς επενδυτές. Για τον λόγο αυτόν, η στρατηγική πρέπει να περιλαμβάνει και δράσεις για τρόπους κινητοποίησης ιδιωτικού κεφαλαίου, δηλαδή για τρόπους ανεύρεσης ιδιωτών διεθνών επενδυτών. Στο σημείο αυτό πολλές στρατηγικές S3 χρήζουν ακόμα σημαντικής βελτίωσης.

Μελλοντικά, η χρησιμοποίηση των διαφόρων ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων (ESIF) θα διευκολύνεται μέσω ενός κοινού κανονισμού πλαισίου[3]. Παράλληλα ωστόσο πρέπει να διευκολυνθεί ιδιαίτερα η κοινή χρήση του ESIF και του Ορίζοντας 2020, ώστε να είναι ευχερέστερη, μεταξύ άλλων, η συμμετοχή στο Ορίζοντας 2020 των περιφερειών οι οποίες έχουν ακόμα σημαντικό έλλειμμα ερευνητικών υποδομών, και να καλυφθεί έτσι το κενό καινοτομίας που χωρίζει τις περιφέρειες με περισσότερα και τις περιφέρειες με λιγότερα εφόδια («widening participation»/«stairways to excellence»)[4].

Οι κανονισμοί του κοινού στρατηγικού πλαισίου και του Ορίζοντας 2020 προβλέπουν εδώ «δράσεις προηγούμενου και επόμενου σταδίου»[5]. Έτσι, με πόρους των διαρθρωτικών ταμείων θα δημιουργηθούν αφενός ικανότητες που θα καταστήσουν δυνατή τη συμμετοχή στο Ορίζοντας 2020, ενώ αφετέρου τα αποτελέσματα του Ορίζοντας 2020 θα καταστούν εμπορεύσιμα με πόρους των διαρθρωτικών ταμείων. Ο εισηγητής θέλει επίσης να αναφέρει στο σημείο αυτό το «teaming/twinning for excellence and innovation», που φαίνεται σκόπιμο ιδίως ενόψει της επέκτασης της ερευνητικής υποδομής σε πολλά κράτη μέλη της Ανατολικής Ευρώπης. Έτσι μπορούν να δημιουργηθούν κέντρα αριστείας που ελπίζουμε ότι θα έχουν εξαιρετικά θετική επίδραση στη συνολική περιφερειακή οικονομία.

Γενικά, ο συντονισμός των προσεγγίσεων των διαρθρωτικών ταμείων και του προγράμματος Ορίζοντας 2020 είναι δύσκολος, καθώς έχουν εντελώς διαφορετική μορφή. Προκειμένου να καταστούν καταρχήν εφικτές από τεχνική άποψη οι εν λόγω συνέργειες, στις χρηματοδοτικές διατάξεις προβλέπεται μεταξύ άλλων ότι ένα έργο μπορεί υπό ορισμένους όρους να ενισχυθεί από περισσότερα του ενός ταμεία[6]. Εδώ υπάρχει ακόμα μεγάλη ανάγκη συντονισμού μεταξύ των γενικών διευθύνσεων, για παράδειγμα ως προς τον ορισμό των δαπανών.

Οι περιφέρειες αφετέρου έχουν μεγάλη ανάγκη παροχής συμβουλών. Για παράδειγμα, το εγχειρίδιο της Επιτροπής για τα θέματα αυτά θα εκδοθεί μόλις το φθινόπωρο του 2013. Προφανώς εδώ η συνεργασία των γενικών διευθύνσεων υπήρξε δύσκολη και απαιτείται να βελτιωθεί σημαντικά, ιδίως ενόψει της προβλεπόμενης συμβουλευτικής προσέγγισης[7].

Επιπροσθέτως πρέπει να αναπτυχθεί ένα εντελώς νέο είδος οριζόντιας και κάθετης συνεργασίας μεταξύ των παραγόντων που ασχολούνται με την εκπόνηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων και την υλοποίηση του Ορίζοντας 2020 στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες. Δεν αρκεί μόνο να εναρμονιστούν μεταξύ τους οι προτεραιότητες στήριξης. Εάν θέλουμε να επιτύχουμε πραγματικά αποτελέσματα συνέργειας, πρέπει επίσης να καθιερωθεί μια καλή ροή πληροφοριών μεταξύ των περιφερειών, των εθνικών σημείων επαφής και των δυνητικών δικαιούχων του Ορίζοντας 2020. Οι ήδη υφιστάμενες υπηρεσίες παροχής συμβουλών όπως για παράδειγμα το Enterprise Europe Network (EEN) πρέπει να επεκταθούν ανάλογα.

δ) Εναρμόνιση με άλλες περιφέρειες

Στο πλαίσιο της πολιτικής για την καινοτομία έχει βαρύνουσα σημασία η βελτίωση των εσωτερικών σχέσεων μεταξύ πανεπιστημίων, ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων και πολιτικής, αλλά αυτό δεν αρκεί: σύμφωνα με τη στρατηγική, και οι περιφέρειες πρέπει να επιδείξουν εξωστρέφεια. Με τον τρόπο αυτόν μπορούν να επωφεληθούν από τις γνώσεις άλλων περιφερειών ενισχύοντας ταυτόχρονα την ΕΕ στο πλαίσιο του παγκόσμιου ανταγωνισμού.

Υπάρχουν ήδη μερικά πολύ επιτυχημένα παραδείγματα στον τομέα των καίριων τεχνολογιών που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο των «περιφερειών γνώσης», όπως για παράδειγμα η «Silicon Europe».

Όμως αυτά τα επιτυχημένα μοντέλα αφορούν σαφώς τη μειονότητα των περιφερειών.

Βάσει του κοινού στρατηγικού πλαισίου, προβλέπονται εν προκειμένω ορισμένες δυνατότητες στον τομέα της εδαφικής συνεργασίας, οι οποίες εν μέρει βασίζονται στην πείρα από το 7ο ΠΠ για την έρευνα, όπως για παράδειγμα η συνεργασία μεταξύ καινοτόμων ομίλων προσανατολισμένων στην έρευνα, καθώς και η ανταλλαγή μεταξύ ερευνητικών ιδρυμάτων[8]. Θα μπορούσε επίσης να εξεταστεί η συνεργασία στο πλαίσιο των μακροπεριφερειών. Προβλέπονται επίσης τεχνικές δυνατότητες ενίσχυσης ενός έργου μέσω δύο επιχειρησιακών προγραμμάτων, καθώς και η δυνατότητα χρησιμοποίησης μέρους των πόρων εκτός του πεδίου του προγράμματος[9].

Η δυνατότητα επίτευξης της προβλεπόμενης κάλυψης απομένει να αποδειχτεί στην πράξη. Σε κάθε περίπτωση, η διαδικασία ασφαλώς θα είναι μακρόχρονη. Πολλές περιφέρειες αποθαρρύνονται επίσης από τον μεγάλο φόρτο για την ανάλυση και την εναρμόνιση. Για τον λόγο αυτόν, ορισμένες περιφέρειες ίσως είναι προτιμότερο να προβούν σε μεγαλύτερη διεθνοποίηση «μικρής κλίμακας» μέσω παροχής συμβουλών σε συνεργασίες μεταξύ επιμέρους επιχειρήσεων, όπως έχει ήδη γίνει στο πλαίσιο του EEN.

Σε κάθε περίπτωση, η στήριξη της Επιτροπής θα μπορούσε να βοηθήσει εν προκειμένω στην ανεύρεση πιθανών συνεργατών, χωρίς όμως να κηδεμονεύει τις περιφέρειες αναφορικά με την επιλογή των προτεραιοτήτων και των συνεργασιών τους.

ε) Κατάρτιση αξιόπιστων δεδομένων και δεικτών για την εκτίμηση επιπτώσεων, τον έλεγχο και την αξιολόγηση

Οι περιφερειακές στρατηγικές πρέπει να βασίζονται σε αποδείξεις και να περιλαμβάνουν συστήματα ελέγχου και αξιολόγησης που θα έχουν προκύψει μετά από προσεκτική μελέτη. Και στο πεδίο αυτό υπάρχει ακόμα μεγάλη ανάγκη βελτίωσης και υποστήριξης.

• [1]  Παράρτημα V, εικόνα 1, εκ των προτέρων όροι, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0482.
• [2]  Παράρτημα V, εικόνα 1, εκ των προτέρων όροι, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0482.
• [3]  Παράρτημα Ι σημείο 3.2.α), νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0482.
• [4]  Παράρτημα Ι, σημείο 4.1, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0482.
• [5]  Παράρτημα Ι σημείο 4.3.2, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0482.
• [6]  Άρθρο 55 παράγραφος 8 και άρθρο 57, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0482.
• [7]  Παράρτημα Ι σημείο 4.3.4, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0482.
• [8]  Παράρτημα Ι σημείο 7.2.1, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2013)0482.
• [9]  Άρθρο 55 παράγραφος 8, νομοθετική διαδικασία 2011/0276(COD), βασισμένη στην πρόταση κανονισμού COM(2011)0615, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA-PROV(2013)0482.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	28.11.2013
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	31 0 0
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Luís Paulo Alves, Victor Boştinaru, Rosa Estaràs Ferragut, Brice Hortefeux, Danuta Maria Hübner, Vincenzo Iovine, Seán Kelly, Mojca Kleva Kekuš, Jacek Olgierd Kurski, Petru Constantin Luhan, Iosif Matula, Erminia Mazzoni, Miroslav Mikolášik, Jens Nilsson, Jan Olbrycht, Younous Omarjee, Markus Pieper, Tomasz Piotr Poręba, Monika Smolková, Nuno Teixeira, Lambert van Nistelrooij, Oldřich Vlasák, Hermann Winkler, Joachim Zeller, Γεώργιος Σταυρακάκης, Νικος Χρυσόγελος
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Karin Kadenbach, James Nicholson, Elisabeth Schroedter
Αναπληρωτές (άρθρο 187, παρ. 2) παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Jill Evans, Carmen Romero López