SPRAWOZDANIE w sprawie ubezpieczeń od klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka

20.12.2013 - (2013/2174(INI))

Komisja Gospodarcza i Monetarna
Sprawozdawca: Sampo Terho

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie ubezpieczeń od klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka

(2013/2174(INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając zieloną księgę Komisji z 16 kwietnia 2013 r. w sprawie ubezpieczenia od klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka (COM(2013)0213),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 16 kwietnia 2013 r. zatytułowany „Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu” (COM(2013)0216),

–   uwzględniając konsultacje społeczne w sprawie zielonej księgi zorganizowane przez Komisję w dniach od 16 kwietnia 2013 r. do 15 lipca 2013 r.,

–   uwzględniając sprawozdanie nr 12/2012 Europejskiej Agencji Środowiska pt. „Zmiana klimatu, skutki i wrażliwość w Europie 2012 – Sprawozdanie oparte na wskaźnikach”,

–   uwzględniając sprawozdanie Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej z września 2012 r. pt. „Klęski żywiołowe: znaczenie ryzyka i ochrona ubezpieczeniowa w Unii Europejskiej”,

–   uwzględniając art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej,

–   uwzględniając art.48 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Gospodarczej i Monetarnej (A7-0005/2014),

A. mając na uwadze, że wskaźnik penetracji, który mierzy procentowy udział składek ubezpieczeniowych w PKB danego kraju, zmienia się w zależności od państwa członkowskiego, oraz że rozmiary gospodarczych strat spowodowanych zjawiskami pogodowymi są odmienne w różnych państwach członkowskich;

B.  mając na uwadze, że na podstawie różnych wskaźników penetracji rynku stosowanych w państwach członkowskich, charakteryzujących się tym, że mają na nie wpływ różnice prawne, geofizyczne i historyczno-kulturowe, i wynikających z tego rozbieżności w popycie, można wywnioskować, że konieczne jest podjęcie pewnych działań na szczeblu europejskim co najwyżej w zakresie środków informacyjnych i zapobiegawczych;

C. mając na uwadze, że sytuacja na unijnym rynku ubezpieczeń jest zróżnicowana, skoro państwa członkowskie narażone są na odmienne rodzaje ryzyka i klęsk żywiołowych, a przewidywalność klęsk żywiołowych zależy od rozmaitych czynników (meteorologicznych, hydrologicznych, geofizycznych itp.);

D. mając na uwadze, że w latach 1980-2011 niewielka liczba zdarzeń spowodowała ok. połowy kosztów związanych ze zjawiskami pogodowymi; mając na uwadze, że klęski żywiołowe i katastrofy spowodowane przez człowieka rodzą ryzyko finansowe, niezależnie od tego, gdzie mają miejsce;

E.  mając na uwadze, że fale sztormowe, pożary lasów, powodzie rzeczne lub powodzie gwałtowne to jedne z najpoważniejszych zagrożeń naturalnych w Europie i mimo że ich częstość występowania szybko się zwiększa, wciąż nie jest możliwe oszacowanie ich coraz większych skutków w postaci szkód i kosztów;

F.  mając na uwadze, że obywatele często nie wiedzą o różnych zagrożeniach, które mogą wynikać ze zjawisk pogodowych, lub – zarówno jako jednostki, jak i społeczności – skłonni są lekceważyć ryzyko związane z klęskami żywiołowymi i skutki braku przygotowania;

G. mając na uwadze, że z jednej strony klęski żywiołowe zależą od elementów meteorologicznych i geograficznych, a z drugiej strony katastrofy spowodowane przez człowieka wynikają z niewłaściwego zachowania lub złego zarządzania ryzykiem;

H.  mając na uwadze, że skutki niektórych klęsk żywiołowych są w pewnych przypadkach spotęgowane przez brak podejmowania odpowiednich środków ostrożności przez instytucje rządowe, władze lokalne i obywateli;

I.   mając na uwadze, że w odniesieniu do katastrof spowodowanych przez człowieka, przestrzeganie i optymalizacja zasad bezpieczeństwa jest bardzo ważnym czynnikiem w zapobieganiu wypadkom;

J.   mając na uwadze, że rynek ubezpieczeń od klęsk żywiołowych zależy od zakresu środków zapobiegawczych w postaci dostosowania do zmian klimatu (np. tworzenia systemów ochrony przeciwpowodziowej lub budowanie zdolności szybkiego wykrywania pożarów lasów i reagowania na nie), podczas gdy rynek ubezpieczeń od katastrof spowodowanych przez człowieka ma na celu spełnienie wymogów dotyczących odpowiedzialności wynikających z norm bezpieczeństwa, przy czym takie samo traktowanie ubezpieczeń innych niż na życie i ubezpieczeń od odpowiedzialności cywilnej nie jest słuszne;

Zapobieganie i informowanie

1.  jest zdania, że zapobieganie jest najważniejszym czynnikiem ochrony ludności i unikania strat spowodowanych przez nieprzewidziane zdarzenia; zauważa rolę UE w rozwoju bardziej odpowiedzialnego społeczeństwa, poświęcającego wystarczająco dużo uwagi na rzecz środków ostrożności oraz w tworzeniu kultury prewencji, która poszerzy wiedzę obywateli o zagrożeniach naturalnych i powodowanych przez człowieka;

2.  uważa, że dzięki poszerzonym badaniom naukowym mogą powstać szczegółowe ramy rozmaitych sytuacji, dzięki którym będzie można zrozumieć i zapobiec zagrożeniom przyrodniczym oraz ograniczyć niepewność w tej dziedzinie; z zadowoleniem przyjmuje partnerstwo między zakładami ubezpieczeniowymi i instytucjami badawczymi, które zmierza do dzielenia się zasobami, umiejętnościami i wiedzą o ryzyku, tak by lepiej poznać problematykę tej dziedziny i dostarczyć materiałów dla kampanii informacyjnych, przygotowując w ten sposób obywateli i ich społeczności, by byli lepiej przygotowani do zmierzenia się z zagrożeniami wynikającymi z klęsk żywiołowych;

3.  uważa, że informacja odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu i ograniczaniu takich katastrof; wobec tego wzywa do bliższej współpracy między państwami członkowskimi a sektorem prywatnym w celu dostarczenia obywatelom stosownych informacji dotyczących napotykanych przez nich zagrożeń;

4.  jest zdania, że UE może przynieść widoczną wartość dodaną, wspierając odpowiedzialne zachowania jednostek, a także poprzez wymianę najlepszych praktyk w zakresie zapobiegania i ograniczania ryzyka między państwami członkowskimi oraz na poziomie regionalnym, a także z zadowoleniem przyjmuje wsparcie dla kampanii informacyjnych mających na celu poszerzenie wiedzy obywateli o ryzyku klęsk żywiołowych oraz geografii i klimacie;

5.  podkreśla, że zaangażowanie lokalnych władz i zainteresowanych podmiotów w podejmowanie decyzji dotyczących planowania przestrzennego i rozwoju obszarów miejskich może poprawić zarządzanie klęskami żywiołowymi; uważa, że bliższa współpraca między sektorem prywatnym i publicznym może pomóc państwom członkowskim i władzom lokalnym w ustaleniu obszarów ryzyka, podjęciu decyzji co do działań zapobiegawczych, oraz w przygotowaniach do skoordynowanych działań;

6.  wzywa państwa członkowskie i organy publiczne do podjęcia odpowiednich środków zapobiegawczych w celu łagodzenia skutków klęsk żywiołowych; zwraca się do rządów o stworzenie i utrzymanie jednostek reagowania kryzysowego, aby łagodzić skutki takich sytuacji kryzysowych;

7.  zachęca państwa członkowskie, by dzieliły się sprawdzonymi wzorcami i doświadczeniem, tak by chronić obywateli przed nieoczekiwanymi zdarzeniami i rozwinąć sieć wymiany informacji, a także by przyjęły uzgodnienia w sprawie koordynacji i zarządzania na szczeblu transgranicznym;

Rynek ubezpieczeń

8.  z zadowoleniem przyjmuje wysiłki Komisji mające na celu poszerzenie wiedzy o katastrofach, jednak zauważa, że klęski żywiołowe i katastrofy spowodowane przez człowieka wymagają różnych rodzajów ubezpieczeń i są objęte dwoma różnymi rynkami ubezpieczeń, a zatem nie można ich ujmować razem, nawet jeżeli zdarzają się ludzkie decyzje zwiększające narażenie na ryzyko wystąpienia klęsk żywiołowych;

9.  podkreśla, że UE nie powinna tworzyć pokrywających się lub wykluczających się przepisów dotyczących odpowiedzialności; zwraca uwagę, że w większości państw członkowskich istnieje pewien rodzaj systemu ubezpieczeniowego od powodzi i innych klęsk żywiołowych; zauważa, że system ten może zostać uzupełniony o rekompensatę ze środków państwowych, obejmującą majątek, który nie podlega prywatnemu ubezpieczeniu oraz że środki państwowe mogą także służyć pokryciu roszczeń ubezpieczeniowych przewyższających maksymalną kwotę ubezpieczenia lub roszczeń z tytułu wyjątkowo poważnych szkód; ponadto jest zdania, że dane państwo członkowskie może uczestniczyć w rekompensacie za szkody poprzez zapewnienie reasekuracji; jednak uważa, że systemy te różnią się pod wieloma względami, a ich ujednolicenie nie jest rozsądne ani konieczne;

10. zauważa, że rozporządzenie Rady (WE) nr 2012/2002 ustanawiające Fundusz Solidarności Unii Europejskiej stanowi podstawę dla wspólnotowego działania w przypadku poważnych klęsk żywiołowych, oraz wyraźnie stanowi: „Działanie Wspólnoty nie powinno zwalniać z odpowiedzialności stron trzecich, które w ramach zasady »zanieczyszczający płaci« są odpowiedzialne w pierwszej kolejności za szkody przez nie spowodowane, lub powstrzymywać się przed stosowaniem środków zapobiegawczych zarówno na szczeblu państwa członkowskiego jak i Wspólnoty”;

11. zachęca Komisję, by zagwarantowała łatwy dostęp do odpowiednich informacji, m.in. dzięki porównawczym danym statystycznym, oraz państwa członkowskie, by publikowały jasne i precyzyjne dane w celu wsparcia procesu podejmowania decyzji przez konsumentów, społeczności i przedsiębiorstwa zawierające umowę ubezpieczenia od klęski żywiołowej; uważa, że pomocne byłoby wprowadzenie standardowych formatów w oparciu o różne klasyfikacje zdarzeń;

12. przypomina, że klęski żywiołowe mają wpływ na działalność gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, oraz zachęca zakłady ubezpieczeń, by ustalały wysokość składek na podstawie ryzyka, przyjmując to za centralne podejście do ubezpieczeń od klęsk żywiołowych i katastrof; wzywa państwa członkowskie do tworzenia zachęt dla obywateli do ochrony i ubezpieczania własności od szkód, oraz zachęt odpowiadających potrzebom ubezpieczeniowym z zakresu odpowiedzialności środowiskowej, np. przedsiębiorstw w branży górniczej, gazowej, chemicznej lub jądrowej;

13. wzywa zakłady ubezpieczeń, by wyjaśniały umowy konsumenckie i udzielały informacji o dostępnych możliwościach i ich wpływie na ceny ubezpieczenia w celu umożliwienia konsumentom odpowiedniego wyboru; wzywa zakłady ubezpieczeniowe do przedstawiania klientom i potencjalnym klientom jasnych i sformułowanych w zrozumiały sposób informacji;

14. uznaje, że konsumenci powinni rozumieć, jaki mają rodzaj ubezpieczenia i w jaki sposób ono działa w przypadku urzeczywistnienia się ryzyka; zaznacza, że konsumenci powinni być w pełni powiadamiani o wszystkich warunkach, w tym procedurach i terminach obowiązujących w przypadku procedur odstąpienia od umowy lub składania skarg, przy zakupie produktów ubezpieczeniowych oraz przed podpisaniem umowy; uważa, że zasadniczą kwestią dla dostępności ochrony ubezpieczeniowej powinna być polityka cenowa uzależniona od profilu ryzyka; uważa, że ochrona konsumentów musi być sprawą UE i państw członkowskich;

Ubezpieczenia nieobowiązkowe

15. przypomina, że ostatecznie to państwo lub władze regionalne ponoszą duże bezpośrednie lub pośrednie obciążenia finansowe wynikające ze szkód, niezależnie od tego, czy szkoda związana jest z działalnością człowieka, czy też jest spowodowana klęską żywiołową, oraz sugeruje, by państwa członkowskie i władze regionalne uznały znaczenie zapobiegania ryzykom i uczyniły je filarem strategii inwestycyjnej, jako że skuteczniej jest zminimalizować skutki katastrofy niż jedynie zapewniać ochronę ubezpieczeniową i później naprawiać szkody;

16. podkreśla pokusę nadużycia, w przypadku gdy obywatele zakładają, że ich rząd będzie korzystał z publicznych zasobów z budżetu krajowego w celu pokrycia ich strat; dlatego odnosi się krytycznie do działań i środków, które mogą odwodzić obywateli lub społeczności od podejmowania środków ochronnych; jest zdania, że obywatele powinni brać na siebie swoją część odpowiedzialności, a odszkodowania nie powinny pokrywać wszystkich szkód;

17. przypomina, że należy utrzymać indywidualną odpowiedzialność w tej dziedzinie, oraz jest świadom starań, jakie państwa członkowskie podejmują w celu połączenia wsparcia indywidualnej odpowiedzialności z interwencją rządową;

18. stwierdza, że nie ma zakłóceń rynku w tej dziedzinie, które uzasadniałyby działania na szczeblu europejskim, oraz nie sądzi, by w tej sprawie osiągalne było uniwersalne rozwiązanie; przypomina, że profilowane produkty ubezpieczeniowe zależą od wielu elementów, takich jak rodzaj ryzyka, charakterystyka jakościowa i ilościowa jego prawdopodobieństwa, kultura prewencji, stan przygotowań i zdolność do działania oraz podejście przyjmowane przez państwa członkowskie i władze regionalne w sprawie monitorowania ryzyka i przygotowań;

19. uważa, że elastyczny rynek ubezpieczeń od klęsk żywiołowych umożliwia zakładom ubezpieczeń dostosowanie swoich produktów do różnych warunków, oraz sądzi, że niewiążące ramy są najlepszym sposobem opracowywania produktów odpowiednich dla naturalnych zagrożeń w danym obszarze geograficznym;

20. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz parlamentom państw członkowskich.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	17.12.2013
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	44 0 2
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Marino Baldini, Burkhard Balz, Elena Băsescu, Sharon Bowles, Udo Bullmann, Nikolaos Chountis, George Sabin Cutaş, Leonardo Domenici, Derk Jan Eppink, Diogo Feio, Elisa Ferreira, Ildikó Gáll-Pelcz, Jean-Paul Gauzès, Sven Giegold, Sylvie Goulard, Liem Hoang Ngoc, Gunnar Hökmark, Syed Kamall, Wolf Klinz, Jürgen Klute, Philippe Lamberts, Werner Langen, Astrid Lulling, Ivana Maletić, Arlene McCarthy, Marlene Mizzi, Ivari Padar, Antolín Sánchez Presedo, Olle Schmidt, Peter Simon, Peter Skinner, Theodor Dumitru Stolojan, Ivo Strejček, Kay Swinburne, Sampo Terho, Marianne Thyssen, Ramon Tremosa i Balcells, Corien Wortmann-Kool, Pablo Zalba Bidegain
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Fabrizio Bertot, Zdravka Bušić, Herbert Dorfmann, Bas Eickhout, Vicky Ford, Krišjānis Kariņš
Zastępca(y) (art. 187 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Wim van de Camp