SPRAWOZDANIE w sprawie publicznego dostępu do dokumentów (art. 116 ust. 7 Regulaminu) w latach 2014–2015
13.4.2016 - (2015/2287(INI))
Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych
Sprawozdawczyni: Laura Ferrara
PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
w sprawie publicznego dostępu do dokumentów (art. 116 ust. 7 Regulaminu) w latach 2014–2015
Parlament Europejski,
– uwzględniając art. 1, 10, 11 i 16 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), a także art. 15 i 298 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),
– uwzględniając art. 41 i 42 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej,
– uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji[1],
– uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 1367/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie zastosowania postanowień Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska do instytucji i organów Wspólnoty,
– uwzględniając swoją rezolucję ustawodawczą z dnia 15 grudnia 2011 r. dotyczącą wniosku w sprawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (przekształcenie)[2],
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 11 marca 2014 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów (art. 104 ust. 7 Regulaminu) w latach 2011-2013[3],
– uwzględniając wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 17 października 2013 r. w sprawie C-280/11 P, Rada UE przeciwko Access Info Europe,
– uwzględniając pakiet „Lepsze stanowienie prawa” przedstawiony przez Komisję w maju 2015 r.,
– uwzględniając wytyczne polityczne przewodniczącego J.-C. Junckera dla Komisji,
– uwzględniając sprawozdania Komisji, Rady i Parlamentu w sprawie stosowania rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 w latach 2013–2014,
– uwzględniając zieloną księgę Komisji z 2007 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów instytucji Wspólnoty Europejskiej,
– uwzględniając sprawozdanie roczne Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich za 2014 r.,
– uwzględniając art. 52 i art. 116 ust. 7 Regulaminu,
– uwzględniając sprawozdanie Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz opinię Komisji Prawnej (A8–0141/2016),
A. mając na uwadze, że pełna przejrzystość jest podstawą zaufania obywateli do instytucji Unii, przyczynia się do uświadomienia sobie praw wynikających z systemu prawnego Unii oraz do zaznajomienia się z procesem decyzyjnym UE, łącznie z właściwym przebiegiem procedur administracyjnych i ustawodawczych;
B. mając na uwadze, że prawo do dostępu do dokumentów jest prawem podstawowym gwarantowanym Kartą praw podstawowych i traktatami, wykonywanym na mocy rozporządzenia 1049/2001 w celu zagwarantowania w szczególności możliwie najłatwiejszego korzystania z tego prawa i promowania dobrych praktyk administracyjnych dotyczących dostępu do dokumentów, zapewniając demokratyczną kontrolę działalności instytucji i jej zgodności z zasadami zapisanymi w traktatach;
Przejrzystość i demokracja
1. zauważa, że trzy instytucje nie zastosowały się odpowiednio do wielu zaleceń zawartych w rezolucji w sprawie publicznego dostępu do dokumentów w latach 2011–2013; ubolewa zwłaszcza nad faktem, że instytucje i organy UE nie wyznaczyły w ramach swoich istniejących struktur zarządzania urzędnika ds. przejrzystości, odpowiedzialnego za zapewnienie zgodności z zasadami i za wprowadzenie ulepszeń do tych zasad; wzywa instytucje, aby uczyniły to jak najszybciej;
2. przypomina, że działania i strategie polityczne instytucji UE muszą opierać się na demokracji przedstawicielskiej, zgodnie z art. 10 ust.1 TUE i być zgodne z zasadami pełnej przejrzystości, udostępniania, poprawnego i terminowego informowania obywateli; podkreśla, że art. 10 ust. 3 TUE uznaje demokrację uczestniczącą za jedną z głównych zasad demokratycznych Unii i w ten sposób podkreśla, że decyzje muszą być podejmowane na poziomie jak najbliżej obywateli, podkreśla, że kiedy udział obywateli w procesie decyzyjnym przybiera postać konsultacji publicznych, instytucje muszą uwzględniać ich wyniki;
3. przypomina, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1049/2001 zasadą powinna być przejrzystość i dostęp do wszystkich dokumentów przechowywanych przez instytucje i że, jak już zostało ustalone przez utrwalone orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE, wyjątki w nim przewidziane muszą być ściśle interpretowane i wyważone względem nadrzędnego interesu publicznego, jakim jest jawność, wymogi demokracji, w tym większego udziału obywateli w procesie decyzyjnym, legalności administracji, skuteczności i odpowiedzialności przed obywatelami;
4. uważa, że instytucje, agencje i inne organy Unii Europejskiej, stosując rozporządzenie (WE) nr 1049/2001, wciąż w pełni nie uwzględniają zmian wprowadzonych traktatem lizbońskim i Kartą praw podstawowych ani nie zapewniają zgodności z tymi przepisami, w szczególności w odniesieniu do demokracji uczestniczącej; odnotowuje i z zadowoleniem przyjmuje niedawne wyroki wielkiej izby Trybunału Sprawiedliwości w sprawach Digital Rights Ireland[4]i Schrems[5], w których Trybunał, stwierdzając nieważność odpowiednio dyrektywy w sprawie zatrzymania danych[6] i decyzji w sprawie ochrony prywatności w ramach bezpiecznej przystani[7], oparł się na Karcie praw podstawowych; podkreśla, że faktyczny publiczny dostęp do dokumentów i zarządzanie rejestrami dokumentów powinny opierać się na standardach, które są w odpowiednim stopniu zgodne z art. 41 i art. 42 Karty;
5. zaznacza, że należy respektować prywatność i ochronę danych przy jednoczesnym zapewnieniu przejrzystości;
6. przypomina, że jakakolwiek decyzja o odmowie przyznania publicznego dostępu do dokumentów musi opierać się na precyzyjnie i ściśle określonych odstępstwach prawnych, uzupełnionych o uzasadnioną i konkretną motywację, która umożliwi obywatelom zrozumienie podstaw odmowy dostępu oraz zapewni skuteczność zastosowania dostępnych środków prawnych;
7. przypomina, że aby zapewnić odpowiedzialność, prawowitość i demokratyczny charakter systemu politycznego szanującego praworządność, obywatele mają prawo do otrzymywania informacji dotyczących:
– działalności swoich przedstawicieli, wybranych lub mianowanych do pełnienia obowiązków w organach publicznych;
– procesu podejmowania decyzji (łącznie z rozpowszechnionymi dokumentami, zaangażowanymi podmiotami, odbytymi głosowaniami itp.);
– sposobu, w jaki rozdysponowane są publiczne pieniądze, tego, na co są wydawane i uzyskanych wyników, a także do sprawowania kontroli w tych dziedzinach;
uważa w związku z tym za konieczne opublikowanie komputerowego rejestru obejmującego wszystkie ww. kwestie;
8. wzywa Komisję do wyznaczenia jednego komisarza odpowiedzialnego za przejrzystość i za publiczny dostęp do dokumentów; wzywa wiceprzewodniczącego Komisji, aby w międzyczasie jak najszybciej przedstawił ambitny plan działań dotyczących przejrzystości i publicznego dostępu do dokumentów, co wynika z faktu, że przejrzystość leży u podstaw lepszego stanowienia prawa;
9. żałuje, że obywatele mają nadal utrudniony dostęp do informacji posiadanych przez instytucje UE ze względu na brak wspólnego podejścia instytucji ukierunkowanego na ułatwianie obywatelowi dostępu do dokumentów i opartego na pełnej przejrzystości, komunikacji i demokracji bezpośredniej; zachęca instytucje, organy, biura i agencje UE do dalszego rozwijania bardziej aktywnego podejścia do przejrzystości poprzez aktywne rozpowszechnianie jak największej liczby dokumentów, w sposób jak najbardziej prosty, przystępny i dostępny dla użytkowników, poprzez zapewnienie tłumaczenia na życzenie na inne języki urzędowe UE oraz poprzez ustanowienie odpowiednich, prostych i niedrogich sposobów dostępu do informacji, również drogą cyfrową i za pomocą środków elektronicznych, uwzględniających potrzeby osób niepełnosprawnych; uważa w szczególności, że dostęp do informacji należy poprawić za pomocą łatwych do stosowania interfejsów i systemów wyszukiwania informacji; apeluje o opracowanie wspólnego punktu dostępu do portali trzech instytucji w oparciu o projekt pilotażowy dotyczący platformy internetowej dla proaktywnego publikowania dokumentów instytucji UE oraz o ujednolicenie portali wyszukujących informacje między jednostkami organizacyjnymi tej samej instytucji (zwłaszcza dyrekcjami generalnymi Komisji); wzywa ponadto instytucje do kontynuacji i wzmocnienia prac na rzecz popularyzacji prawa i polityki Unii; jest zdania, że Unia powinna w tym celu w pełni wykorzystać potencjał nowych technologii (sieci społecznościowych, aplikacji do smartfonów itp.), aby zapewnić całkowity i wygodny dostęp do informacji;
10. z żalem zauważa, że oficjalne dokumenty są często nadmiernie utajniane; przypomina swoje stanowisko, zgodnie z którym należy określić jasne i jednolite przepisy dotyczące utajniania i odtajniania dokumentów; żałuje, że instytucje wnoszą o możliwość prowadzenia obrad przy drzwiach zamkniętych bez odpowiedniego uzasadnienia; ponownie wzywa instytucje do oceny i publicznego uzasadniania wniosków o prowadzenie obrad przy drzwiach zamkniętych zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1049/2001; uważa, że wnioski o prowadzenie obrad przy drzwiach zamkniętych w Parlamencie powinny być rozpatrywane indywidualnie w każdym przypadku; uważa, że procedury utajniania i odtajniania powinien nadzorować niezależny organ nadzorczy;
11. wzywa instytucje, organy i jednostki organizacyjne UE do przyjęcia szybszych, mniej uciążliwych oraz bardziej dostępnych procedur rozpatrywania skarg w odniesieniu do odmów przyznania dostępu; uważa, że bardziej proaktywne podejście pomoże zapewnić faktyczną przejrzystość, a także zapobiegać niepotrzebnym sporom prawnym, które mogłyby powodować niepotrzebne koszty i obciążenia zarówno dla instytucji, jak i dla obywateli;
12. wzywa wszystkie instytucje, aby do czasu przeprowadzenia oczekiwanego przeglądu stosowały rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 i wynikające z niego orzecznictwo, w pełni i zgodnie z ich literą i duchem, z uwzględnieniem zmian wynikających z Traktatu z Lizbony oraz Karty praw podstawowych; apeluje w szczególności do Rady, w tym do jej organów przygotowujących, aby publikowała protokoły posiedzeń grup roboczych Rady i inne dokumenty, w świetle sprawy dotyczącej Access Info Europe, interweniujących państw członkowskich i ich wniosków; wzywa Parlament, aby udostępniał porządki dzienne i notatki zawierające informacje zwrotne z posiedzeń koordynatorów komisji, Prezydium i Konferencji Przewodniczących oraz, co do zasady, wszystkie dokumenty wymienione w porządkach dziennych, zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 1049, publikując je na swojej stronie internetowej;
13. apeluje do wszystkich instytucji o stosowanie bardziej rygorystycznych przepisów dotyczących przejrzystości zawartych w rozporządzeniu (WE) nr 1367/2006, gdy żądane informacje dotyczą środowiska, oraz o wypełnianie obowiązków dotyczących proaktywnego publikowania informacji dotyczących środowiska;
14. wzywa wszystkie instytucje do oceny oraz, w zasadnych przypadkach, zmiany wewnętrznych ustaleń w zakresie zgłaszania nadużyć, a także do ochrony osób zgłaszających nieprawidłowości; wzywa w szczególności Komisję, aby zdała Parlamentowi sprawę z doświadczeń związanych z nowymi przepisami dla pracowników UE dotyczącymi zgłaszania nieprawidłowości, przyjętymi w 2012 r., oraz ze środkami wykonawczymi do nich; wzywa Komisję do przedstawienia wniosku dotyczącego ochrony osób zgłaszających nieprawidłowości nie tylko pod względem moralnym, lecz również finansowym, aby odpowiednio chronić i wspierać takie osoby w ramach systemu demokratycznego;
Przegląd rozporządzenia (WE) nr 1049/2001
15. przypomina, że w związku z wejściem w życie TUE i TFUE, prawo dostępu do dokumentów odnosi się do wszystkich instytucji, organów i agencji UE; uważa w związku z tym, że należy pilnie uaktualnić i wprowadzić istotne zmiany do rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 w świetle postanowień traktatów i stosownego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka; uważa za szczególnie ważne rozszerzenie zakresu stosowania w celu objęcia nim wszystkich instytucji europejskich, które dotychczas nie wchodziły w ten zakres, a więc Rady Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego, Trybunału Sprawiedliwości oraz wszystkich organów i agencji UE;
16. ubolewa nad faktem, że przegląd rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 jest nadal blokowany w Radzie, i wyraża nadzieję, że postępy w tym zakresie zostaną poczynione jak najszybciej; apeluje do Rady, aby przyjęła konstruktywne stanowisko, uwzględniające stanowisko Parlamentu Europejskiego przyjęte w pierwszym czytaniu w dniu 15 grudnia 2011 r. z myślą o przyjęciu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr .../2012 dotyczącego publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji oraz określającego ogólne zasady i ograniczenia regulujące prawo dostępu do dokumentów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii;
17. zaleca stworzenie, w tym na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1367/2006 i rozporządzenia (WE) nr 1049/2001, jednego zbioru zasad regulujących dostęp do dokumentów, umożliwiającego zapewnienie obywatelom większej przejrzystości;
18. wyraża ubolewanie z powodu niewielkich postępów we wdrażaniu rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 w zakresie obowiązkowego prowadzenia przez instytucje, agencje i inne organy kompletnych rejestrów dokumentów, zgodnie z art. 11 i 12 tego rozporządzenia oraz zgodnie z traktatem lizbońskim i Kartą praw podstawowych; wzywa do stworzenia wspólnego podejścia w zakresie rejestrów i wzywa te instytucje UE, które jeszcze tego nie uczyniły, do stworzenia rejestrów dokumentów i do wdrożenia środków na rzecz ujednolicenia klasyfikacji i prezentacji dokumentów różnych instytucji; w kontekście wspólnego punktu dostępu do unijnych dokumentów za pomocą portali trzech instytucji, ponawia swój apel o opracowanie wspólnych procedur i kryteriów rejestracji oraz nadawanie międzyinstytucjonalnego kodu każdemu dokumentowi, tak aby ostatecznie mógł powstać wspólny rejestr międzyinstytucjonalny zawierający specjalną wspólną bazę danych na temat stanu prac nad dossier ustawodawczymi;
19. przypomina, że na mocy art. 1 lit. c) oraz art. 15 ust. 1 rozporządzenia 1049/2001 instytucje są zobowiązane do „promowania dobrych praktyk administracyjnych w odniesieniu do dostępu do dokumentów” oraz do „tworzenia dobrych praktyk administracyjnych w celu ułatwienia wykonania praw dostępu zagwarantowanych (niniejszym) rozporządzeniem”; podkreśla, że przejrzystość jest blisko związana z prawem do dobrej administracji, o którym mowa w art. 298 TFUE oraz art. 41 Karty praw podstawowych, oraz ponownie podkreśla swoje wezwanie do przyjęcia regulacji w zakresie postępowania administracyjnego w odniesieniu do administracji UE[8];
20. przypomina, że po wejściu w życie Traktatu z Lizbony odniesienie do ochrony skuteczności procesu decyzyjnego zostało usunięte w odniesieniu do aktów ustawodawczych;
Przejrzystość procesu ustawodawczego
Rozmowy trójstronne
21. przypomina, że przejrzystość procesu ustawodawczego jest kwestią o najwyższym znaczeniu dla obywateli; zwraca się do instytucji, aby udostępniały dokumenty będące częścią procesu ustawodawczego lub z nim związane; uważa w szczególności, że instytucje UE powinny udostępniać jak największą liczbę dokumentów na swoich stronach internetowych oraz rozważyć wykorzystywanie portalu Twoja Europa jako jednego wspólnego ogólnodostępnego portalu UE w celu ułatwienia poszukiwania informacji;
22. odnotowuje dochodzenie Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich mające na celu monitorowanie praktyki tzw. „rozmów trójstronnych” będącej rutynową procedurą, za pomocą której przyjmuje się większość ustawodawstwa UE; apeluje do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, aby w pełni korzystał ze swoich uprawnień dochodzeniowych w ramach swoich kompetencji zgodnie z traktatami oraz zgodnie ze statutem Rzecznika Praw Obywatelskich;
23. przypomina, że praktyka stosowania rozmów trójstronnych, pomimo iż nie jest oficjalnie przewidziana w traktatach, stała się uznanym sposobem na osiągnięcie konsensusu miedzy współprawodawcami i przyspieszenie procedury ustawodawczej przewidzianej w traktacie; zauważa, że w związku z tym komitety pojednawcze są powoływane jedynie na etapie trzeciego czytania i jako ostateczność;
24. wyraża ubolewanie, że obywatele nie mają żadnych uprawnień w zakresie kontroli negocjacji w ramach rozmów trójstronnych; wyraża zaniepokojenie potencjalnymi nadużyciami, z jakimi wiąże się stosowanie tej praktyki ustawodawczej, w szczególności w odniesieniu do wprowadzania nowych elementów ustawodawczych podczas rozmów trójstronnych, bez podstawy w postaci wniosku Komisji lub w postaci poprawek parlamentarnych, co pozwala na obchodzenie zwykłej procedury ustawodawczej i kontroli publicznej;
25. ubolewa nad faktem, że z powodu wycieku dokumentów dotyczących formalnych i nieformalnych rozmów trójstronnych dobrze poinformowane i ustosunkowane grupy interesu korzystają z nierównego dostęp do dokumentów, a tym samym do procesu ustawodawczego; zauważa, że skala wycieku dokumentów byłaby mniejsza, gdyby dokumenty dotyczące rozmów trójstronnych były proaktywnie i natychmiastowo publikowane za pośrednictwem łatwo dostępnej platformy;
26 przypomina, że orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznaje ryzyko zewnętrznych nacisków oraz że może ono stanowić uzasadniony powód do ograniczenia dostępu do dokumentów związanych z procesem podejmowania decyzji, pod warunkiem że istnienie takich nacisków zewnętrznych zostanie dokładnie ustalone, a dowody będą wskazywały, że istnieje możliwe do przewidzenia zagrożenie, iż na decyzję, która ma zostać podjęta, mogłyby w istotny sposób wpłynąć naciski zewnętrzne[9]; niepokoi się, że obecna praktyka faworyzuje szerszy dostęp lobbystów, a nie społeczeństwa do etapów, na których podejmowane są decyzje w procesie ustawodawczym;
27. zauważa, że o ile rozmowy trójstronne są istotne i skuteczne, dotyczące ich obecnie procedury wzbudzają obawy co do przejrzystości procedury ustawodawczej; wzywa zaangażowane instytucje do zapewnienia większej przejrzystości nieformalnych rozmów trójstronnych w celu umocnienia demokracji poprzez umożliwienie obywatelom skontrolowania wszelkich istotnych informacji, które legły u podstaw aktu prawnego, jak stwierdził Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach połączonych Szwecja i Maurizio Turco przeciwko Radzie, jednocześnie zapewniając wystarczającą przestrzeń na zastanowienie się dla współprawodawców; wzywa instytucje UE do częstszego składania sprawozdań we właściwej komisji parlamentarnej na temat rozwoju sytuacji negocjacji trójstronnych; uważa, że kiedy dokumenty są sporządzane w ramach rozmów trójstronnych, takie jak porządki dzienne, podsumowania wniosków, protokoły i ogólne podejścia Rady, w formie dostępnej, są to dokumenty dotyczące procedur ustawodawczych i zasadniczo nie mogą być traktowane odrębnie od innych dokumentów ustawodawczych; jest zdania, że wykaz posiedzeń trójstronnych oraz wyżej wspomnianych dokumentów powinien zostać bezpośrednio udostępniony na stronie internetowej Parlamentu; przypomina, że międzyinstytucjonalne porozumienie w sprawie lepszego stanowienia prawa obejmować będzie bazę danych zawierającą dokumenty ustawodawcze i jeśli zostanie przyjęte, będzie również zawierać zasady właściwego prowadzenia rozmów trójstronnych;
Poprawki składane na posiedzeniu plenarnym
28. ubolewa nad tym, że w przypadku poprawek składanych na posiedzeniu plenarnym, pod którymi podpis musi złożyć co najmniej 40 posłów, publikuje się nazwiska tylko kilku posłów; uważa, że powinno się publikować nazwiska wszystkich posłów;
Obowiązkowy rejestr lobbystów
29. wzywa Komisję do bezzwłocznego przedstawienia wniosku dotyczącego porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie utworzenia obowiązkowego rejestru lobbystów, a także organów lokalnych i organizacji regionalnych w instytucjach i wzywa do nadania tej inicjatywie priorytetowego charakteru; apeluje, aby w rejestrze umieszczać szczegółowe informacje dotyczące tego, kto reprezentuje który lobbing, w jakim celu, za pomocą jakich zasobów i środków finansowych;
30. zachęca posłów do PE i przedstawicieli Rady, by stosowali praktykę przyjętą przez Komisję w drodze decyzji z dnia 25 listopada 2014 r., polegającą na publikowaniu informacji dotyczących posiedzeń, w których uczestniczą z jednej strony oni sami lub ich pracownicy, a z drugiej zainteresowane strony i przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego;
31. wzywa Parlament, aby dokonał pierwszego kroku w tym zakresie, udostępniając posłom chcącym zdawać sprawę z kontaktów z lobbystami szablon dla sprawozdawców, który mogliby oni załączać do sprawozdań, a także miejsce na tego rodzaju informacje na stronach internetowych Parlamentu dotyczących poszczególnych posłów;
Akty delegowane
32. przypomina, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1049/2001 i w celu zapewnienia pełnego i przejrzystego systemu kontroli parlamentarnej i demokratycznej należy zapewnić dostęp również do dokumentów powstałych w ramach procedury przekazania uprawnień (akty delegowane), w ramach której powstaje istotna część europejskiego ustawodawstwa, dla którego należy w pełni zapewnić stosowną przejrzystą kontrolę parlamentarną i demokratyczną. szczególnie ubolewa w tym kontekście nad brakiem przejrzystości w obrębie europejskich organów kontrolnych (EBA, EIOPA, ESMA) z powodu braku zaangażowania ze strony współustawodawców; z żalem stwierdza, że nie został jeszcze utworzony jednolity rejestr zawierający całe ustawodawstwo drugiego stopnia i wzywa Komisję, aby niezwłocznie go utworzyła;
Umowy międzynarodowe
33. przypomina o wiążącym skutku i wpływie umów międzynarodowych na przepisy UE oraz podkreśla konieczność zapewnienia przejrzystości negocjacji podczas trwania całego procesu, co sprawia, że instytucje mają obowiązek publikowania mandatu negocjacyjnego przyznanego negocjatorowi z ramienia UE bez podważania stanowiska negocjacyjnego UE; uważa, że dokumenty dotyczące umów międzynarodowych zasadniczo należy podawać do wiadomości publicznej, z zastrzeżeniem uzasadnionych wyjątków i nie podważając zaufania między zainteresowanymi stronami niezbędnego do zapewnienia skutecznych negocjacji; żałuje, że Komisja i Rada rutynowo utajniają wszystkie dokumenty dotyczące negocjacji, co ogranicza dostęp obywateli do informacji; utrzymuje swoje stanowisko, zgodnie z którym należy zapewnić publiczny dostęp do wszelkich odpowiednich dokumentów negocjacyjnych, w tym do dokumentów, co do których strony osiągnęły już porozumienie, z wyjątkiem dokumentów uznanych za poufne, po podaniu jasnego uzasadnienia dla każdego przypadku z osobna, zgodnie z art. 9 rozporządzenia (WE) nr 1049/2001;
34. przypomina Komisji, że zgodnie z art. 218 TFUE ma ona obowiązek pełnego informowania Parlamentu w trybie natychmiastowym na wszystkich etapach negocjacji; wzywa Komisję do zasięgania opinii Parlamentu przed opracowaniem mandatu negocjacyjnego; wzywa Komisję do oceniania na każdym etapie, które dokumenty i informacje można proaktywnie podać do wiadomości publicznej;
Przejrzystość procesu administracyjnego
35. przypomina, że przejrzystość wzmacnia zasadę dobrego zarządzania przewidzianą w art. 41 Karty i art. 298 TFUE i przyczynia się do wdrożenia tej zasady; wzywa zatem instytucje UE do zadbania o to, by ich wewnętrzne procedury administracyjne prowadziły do realizacji tego celu;
36. wzywa instytucje UE do określenia wspólnych zasad dotyczących sposobu stosowania procedur administracyjnych oraz składania, utajniania, odtajniania, rejestrowania i rozpowszechniania dokumentów administracyjnych; wyraża życzenie, aby w krótkim czasie przedstawiono wniosek legislacyjny w tym duchu;
Postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego
37. ubolewa z powodu braku przejrzystości procedur wezwania do usunięcia uchybienia i postępowań w sprawie uchybienia wszczynanych przeciwko państwom członkowskim; wzywa w szczególności do zapewnienia publicznego dostępu do dokumentów przesłanych przez Komisję państwom członkowskim w ramach tych procedur, a także do odnośnych odpowiedzi; apeluje ponadto, aby informacje dotyczące wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości były proaktywnie upubliczniane;
Zarządzanie funduszami strukturalnymi i inne sprawy
38. wzywa państwa członkowskie do zapewnienia pełnej dostępności i rzeczywistej przejrzystości informacji dotyczących negocjacji na temat krajowych i regionalnych programów operacyjnych;
39. uważa, że aby zapobiegać wszelkim nadużyciom i oszustwom, niezbędna jest pełna przejrzystość i dostępność danych; w związku z tym apeluje do Komisji o uczynienie obowiązkowym publikowania danych wszystkich beneficjentów funduszy strukturalnych, w tym podwykonawców; powtarza, że pełna przejrzystość wydatków publicznych w UE ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia rozliczalności i dla zwalczania korupcji;
40. wzywa Komisję, aby monitorowała przestrzeganie przez państwa członkowskie obowiązków w zakresie sprawozdawczości i ujawniania informacji określonych w rozporządzeniu (UE) nr 1303/2013 oraz aby w razie konieczności nakładała sankcje w przypadku naruszenia tych obowiązków;
41. przypomina, że pomimo postępu w udostępnianiu w witrynie internetowej Parlamentu informacji na temat poszczególnych świadczeń przysługujących posłom do Parlamentu Europejskiego oraz zasad je regulujących, polityka ta powinna być realizowana z uwzględnieniem najlepszych praktyk stosowanych przez parlamenty krajowe, jak również działań podjętych już przez poszczególnych posłów; zachęca w związku z tym wszystkich posłów do zaangażowania się w to przedsięwzięcie poprzez aktywność w zakresie ujawniania informacji dotyczących ich konkretnych działań oraz wydatków, aby Parlament zachował pozycję unijnego lidera w dziedzinie przejrzystości i otwartości, a także w celu zwiększenia odpowiedzialności wobec opinii publicznej za wydawanie środków publicznych;
42. przyjmuje do wiadomości zmianę polityki przejrzystości prowadzonej przez EBC, w ramach której przewiduje się publikowanie protokołów posiedzeń Zarządu EBC, ale ubolewa, że bank ten pozostaje w tej kwestii wciąż w tyle za innymi bankami centralnymi na świecie; oczekuje wdrożenia dalszych przepisów w celu poprawy przejrzystości kanałów komunikacji;
43. wyraża ponadto życzenie, aby w przyszłości upubliczniać wszystkie dokumenty dotyczące decyzji podjętych w ramach procesu oceny jakości aktywów w celu zagwarantowania równych warunków na szczeblu europejskim; wyraża życzenie, aby wymogi przejrzystości stosować również do przyszłego jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, który zacznie działać z dniem 1 stycznia 2016 r.;
44. zwraca się do komitetu międzyinstytucjonalnego ustanowionego na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 o większą aktywność i zdawanie właściwym komisjom sprawy z omawianych kwestii; wzywa ten komitet, aby regularniej odbywał posiedzenia oraz zapewnił jawność dyskusji i debat wewnętrznych, zapraszając do udziału społeczeństwo obywatelskie, Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich i Europejskiego Inspektora Ochrony Danych oraz uwzględniając ich opinie; wzywa ten komitet do pilnego zajęcia się kwestiami wymienionymi w niniejszej rezolucji;
45. uważa, ze podstawowe znaczenie ma stosowanie przez agencje UE wspólnej polityki dotyczącej konfliktu interesów; podkreśla, że w niektórych przypadkach stosowana dotychczas polityka przewiduje postanowienia dotyczące publikowania CV i deklaracji o braku konfliktu interesów przez dyrektora i kierownictwo wysokiego szczebla; zauważa jednak z niepokojem, że obowiązek publikacji CV i deklaracji o braku konfliktu interesów nie dotyczy ekspertów; apeluje do agencji o rozszerzenie tego obowiązku na ekspertów;
Działania następcze
46. apeluje do Komisji i zwraca się do sekretarza generalnego Parlamentu Europejskiego o poinformowanie Parlamentu o wdrożeniu zaleceń zawartych w niniejszej rezolucji;
47 zwraca się do Komisji o zharmonizowanie kryteriów dotyczących publikowania wykazu beneficjentów funduszy strukturalnych;
48. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji, Europejskiemu Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Europejskiemu Inspektorowi Ochrony Danych, Radzie Europy oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.
18.2.2016
OPINIA Komisji Prawnej
dla Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych
w sprawie publicznego dostępu do dokumentów (art. 116 ust. 7 Regulaminu) w latach 2014–2015
Sprawozdawczyni komisji opiniodawczej: Heidi Hautala
WSKAZÓWKI
Komisja Prawna zwraca się do Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, jako komisji przedmiotowo właściwej, o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:
1. uważa, że instytucje, agencje i inne organy Unii Europejskiej, stosując rozporządzenie (WE) nr 1049/2001, wciąż w pełni nie uwzględniają zmian wprowadzonych traktatem lizbońskim i Kartą praw podstawowych ani nie zapewniają zgodności z tymi przepisami, w szczególności w odniesieniu do demokracji uczestniczącej; odnotowuje i z zadowoleniem przyjmuje niedawne wyroki wielkiej izby Trybunału Sprawiedliwości w sprawach Digital Rights Ireland[10] i Schrems[11], w których Trybunał, stwierdzając nieważność odpowiednio dyrektywy w sprawie zatrzymania danych[12] i decyzji w sprawie ochrony prywatności w ramach bezpiecznej przystani[13], oparł się na Karcie praw podstawowych; podkreśla, że faktyczny publiczny dostęp do dokumentów i zarządzanie rejestrami dokumentów powinny opierać się na standardach, które są w odpowiednim stopniu zgodne z art. 41 i art. 42 Karty;
2. w związku z tym zauważa, że obowiązujące Traktaty nie zawierają już jakichkolwiek postanowień porównywalnych z przepisami art. 207 ust. 3 Traktatu WE, które, mimo iż dotyczyły jedynie dostępu do dokumentów Rady, były wykorzystywane, by uzasadnić stosowanie w sprawach ustawodawczych wyjątku chroniącego „przestrzeń na zastanowienie się” określonego w art. 4 ust. 3 rozporządzenia; ponownie podkreśla swój pogląd, który podziela również Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich, że obecne procedury dotyczące rozmów trójstronnych przed ewentualnym porozumieniem w pierwszym czytaniu nie zapewniają satysfakcjonującego poziomu przejrzystości ustawodawczej i dostępu do dokumentów; zauważa, że o ile rozmowy trójstronne są istotne i skuteczne, dotyczące ich obecnie procedury wzbudzają obawy co do przejrzystości procedury ustawodawczej, która przyczynia się do umocnienia demokracji, gdyż umożliwia obywatelom skontrolowanie wszelkich informacji, które legły u podstaw aktu prawnego, jak stwierdził Trybunał Sprawiedliwości w sprawach połączonych Szwecja i Maurizio Turco przeciwko Radzie; przypomina w tym kontekście, że mimo iż podstawowym założeniem jest upublicznianie dokumentów ustawodawczych, w poszczególnych wypadkach można stosować odstępstwa od tej zasady na podstawie szczegółowego uzasadnienia interesu publicznego oraz rzeczywistego i znacznego zagrożenia, że takie upublicznienie istotnie osłabiłoby proces podejmowania decyzji przez instytucje;
3. przypomina, że orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznaje ryzyko zewnętrznych nacisków oraz że może ono stanowić uzasadniony powód do ograniczenia dostępu do dokumentów związanych z procesem podejmowania decyzji, pod warunkiem że istnienie takich nacisków zewnętrznych zostanie dokładnie ustalone, a dowody będą wskazywały, że istnieje możliwe do przewidzenia zagrożenie, iż na decyzję, która ma zostać podjęta, mogłyby w istotny sposób wpłynąć naciski zewnętrzne[14]; niepokoi się, że obecna praktyka faworyzuje szerszy dostęp lobbystów, a nie społeczeństwa do etapów, na których podejmowane są decyzje w procesie ustawodawczym;
4. uważa w związku z tym, że dokumenty sporządzane w ramach rozmów trójstronnych, takie jak porządki dzienne, podsumowania wniosków i protokoły sporządzone w celu ułatwienia negocjacji nie mogą zasadniczo być traktowane odrębnie od innych dokumentów ustawodawczych; przypomina, że Parlament zobowiązał już swoje odnośne organy do podjęcia działań w tej kwestii, a także zaapelował do innych instytucji, by uczyniły podobnie; jest zdania, że wykaz posiedzeń trójstronnych oraz wyżej wspomnianych dokumentów powinien zostać bezpośrednio udostępniony w rejestrze dokumentów Parlamentu; przypomina, że przyszłe międzyinstytucjonalne porozumienie w sprawie lepszego stanowienia prawa, jeśli zostanie przyjęte, obejmować będzie przepisy dotyczące bazy danych zawierającej dokumenty ustawodawcze oraz zasady właściwego prowadzenia rozmów trójstronnych;
5. podkreśla znaczenie podawania do wiadomości publicznej stopnia zaawansowania negocjacji po każdych rozmowach trójstronnych oraz optowania za mandatem plenarnym dla zespołu negocjacyjnego Parlamentu w celu zwiększenia przejrzystości w odniesieniu do porozumień w pierwszym czytaniu, które są powszechnie zawierane w ramach rozmów trójstronnych oraz coraz częściej stosowane;
6. podkreśla, że dokumenty nielegislacyjne, np. dokumenty administracyjne, objęte są zasadą „możliwie najszerszego dostępu do dokumentów” wyrażoną w art. 1 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 oraz że dokumenty powinny być w każdym wypadku sprawdzane pod kątem ustalenia, czy ich ujawnienie faktycznie ograniczyłoby ochronę jednego z interesów chronionych na podstawie wyjątków w zakresie dostępu publicznego do dokumentów, jak również, o ile możliwość taka jest przewidziana w rozporządzeniu, czy nadrzędny interes publiczny wymaga ujawnienia dokumentu pomimo iż dany wyjątek mógłby mieć zastosowanie bez zagłębiania się w sprawę;
7. wzywa Komisję do ustanowienia wspólnego rejestru dla procedur ustawodawczych w celu ułatwienia identyfikowalności procesu legislacyjnego;
8. przypomina, że na mocy art. 1 lit. c) oraz art. 15 ust. 1 instytucje są zobowiązane do „promowania dobrych praktyk administracyjnych w odniesieniu do dostępu do dokumentów” oraz do „tworzenia dobrych praktyk administracyjnych w celu ułatwienia wykonania praw dostępu zagwarantowanych (niniejszym) rozporządzeniem”; podkreśla, że przejrzystość jest blisko związana z prawem do dobrej administracji, o którym mowa w art. 298 TFUE oraz art. 41 Karty praw podstawowych, oraz ponownie podkreśla swoje wezwanie do przyjęcia regulacji w zakresie postępowania administracyjnego w odniesieniu do administracji UE[15];
9. uznaje za priorytet zapewnienie przez instytucje UE pełnej przejrzystości w odniesieniu do dostępu do dokumentów; podkreśla w związku z tym, że oprócz dostępu do dokumentów także debaty prowadzone w Radzie powinny zostać upublicznione, tak aby obywatele mogli zrozumieć, w jaki sposób i dlaczego zostały podjęte określone decyzje;
10. z zadowoleniem przyjmuje pomysł zwrócenia się do Komisji o utworzenie rejestru aktów delegowanych, które są istotną częścią prawodawstwa UE, oraz wskazuje, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1049/2001 oraz w celu zapewnienia pełnego, demokratycznego i przejrzystego nadzoru ze strony Parlamentu konieczne jest umożliwienie dostępu do dokumentów sporządzanych w ramach procedury przekazania uprawnień;
11. wzywa Radę do przeglądu swojej polityki w zakresie dostępu do dokumentów oraz dostosowania jej do odpowiednich postanowień Karty praw podstawowych;
12. zauważa, że aby zapewnić legalność i rozliczalność demokratycznego systemu politycznego szanującego praworządność, obywatele muszą mieć prawo do otrzymywania informacji dotyczących działalności swoich przedstawicieli, procesu podejmowania decyzji, sposobu, w jaki rozdysponowane są publiczne pieniądze, tego, na co są wydawane, a także do sprawowania kontroli w tych dziedzinach zgodnie z zasadą identyfikowalności środków oraz ze stanowiskiem zajętym przez Parlament we wcześniejszych rezolucjach;
13. przypomina, że pomimo postępu w udostępnianiu w witrynie internetowej Parlamentu informacji na temat poszczególnych świadczeń przysługujących posłom do Parlamentu Europejskiego oraz zasad je regulujących, polityka ta powinna być realizowana z uwzględnieniem najlepszych praktyk stosowanych przez parlamenty krajowe, jak również działań podjętych już przez poszczególnych posłów; zachęca w związku z tym wszystkich posłów do zaangażowania się w to przedsięwzięcie poprzez aktywność w zakresie ujawniania informacji dotyczących ich konkretnych działań oraz wydatków, aby Parlament zachował pozycję unijnego lidera w dziedzinie przejrzystości i otwartości, a także w celu zwiększenia odpowiedzialności wobec opinii publicznej za wydawanie środków publicznych;
14. ubolewa, że ostatnie posiedzenie komitetu międzyinstytucjonalnego utworzonego na podstawie art. 15 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 odbyło się dnia 15 grudnia 2009 r.; ponownie zachęca komitet międzyinstytucjonalny do prowadzenia aktywniejszych działań i przedkładania właściwym komisjom sprawozdań dotyczących omawianych kwestii; apeluje do komitetu międzyinstytucjonalnego o bardziej regularne organizowanie swoich posiedzeń oraz o rozpoczęcie wewnętrznych debat i dyskusji poprzez zachęcanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego, Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich i Europejskiego Inspektora Ochrony Danych do prezentowania swoich opinii i wysłuchiwanie ich stanowisk; wzywa komitet międzyinstytucjonalny do pilnego rozwiązania kwestii, o których mowa w niniejszej rezolucji.
WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGOW KOMISJI OPINIODAWCZEJ
Data przyjęcia |
18.2.2016 |
|
|
|
|
Wynik głosowania końcowego |
+: –: 0: |
22 0 1 |
|||
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego |
Max Andersson, Marie-Christine Boutonnet, Kostas Chrysogonos, Therese Comodini Cachia, Mady Delvaux, Rosa Estaràs Ferragut, Dietmar Köster, Gilles Lebreton, António Marinho e Pinto, Jiří Maštálka, Emil Radev, Julia Reda, Evelyn Regner, Pavel Svoboda, Tadeusz Zwiefka |
||||
Zastępcy obecni podczas głosowania końcowego |
Daniel Buda, Angel Dzhambazki, Heidi Hautala, Sylvia-Yvonne Kaufmann, Virginie Rozière, Rainer Wieland |
||||
Zastępcy (art. 200 ust. 2) obecni podczas głosowania końcowego |
Edward Czesak, Eleonora Evi, Karin Kadenbach |
||||
WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGOW KOMISJI PRZEDMIOTOWO WŁAŚCIWEJ
Data przyjęcia |
7.4.2016 |
|
|
|
|
Wynik głosowania końcowego |
+: –: 0: |
45 1 4 |
|||
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego |
Jan Philipp Albrecht, Malin Björk, Michał Boni, Caterina Chinnici, Rachida Dati, Laura Ferrara, Monika Flašíková Beňová, Sylvie Guillaume, Jussi Halla-aho, Monika Hohlmeier, Sophia in ‘t Veld, Eva Joly, Sylvia-Yvonne Kaufmann, Barbara Kudrycka, Cecile Kashetu Kyenge, Juan Fernando López Aguilar, Monica Macovei, Claude Moraes, Péter Niedermüller, Judith Sargentini, Birgit Sippel, Branislav Škripek, Csaba Sógor, Traian Ungureanu, Traian Ungureanu, Kristina Winberg, Tomáš Zdechovský |
||||
Zastępcy obecni podczas głosowania końcowego |
Laura Agea, Hugues Bayet, Carlos Coelho, Anna Maria Corazza Bildt, Pál Csáky, Miriam Dalli, Daniel Dalton, Gérard Deprez, Anna Hedh, Jean Lambert, Jeroen Lenaers, Andrejs Mamikins, Morten Helveg Petersen, Emil Radev, Barbara Spinelli, Jaromír Štětina, Elissavet Vozemberg-Vrionidi |
||||
Zastępcy (art. 200 ust. 2) obecni podczas głosowania końcowego |
Petras Auštrevičius, Herbert Dorfmann, José Inácio Faria, Eugen Freund, David McAllister, Marita Ulvskog |
||||
GŁOSOWANIE KOŃCOWE W KOMISJI PRZEDMIOTOWO WŁAŚCIWEJ W FORMIE GŁOSOWANIA IMIENNEGO
45 |
+ |
|
ALDE |
Petras Auštrevičius, Gérard Deprez, José Inácio Faria, Morten Helveg Petersen, Sophia in 't Veld |
|
ECR |
Monica Macovei |
|
EFDD |
Laura Agea, Laura Ferrara, Kristina Winberg |
|
ENF |
|
|
GUE/NGL |
Malin Björk, Barbara Spinelli |
|
NI |
|
|
PPE |
Michał Boni, Carlos Coelho, Anna Maria Corazza Bildt, Pál Csáky, Rachida Dati, Herbert Dorfmann, Monika Hohlmeier, Barbara Kudrycka, Jeroen Lenaers, David McAllister, Emil Radev, Csaba Sógor, Jaromír Štětina, Elissavet Vozemberg-Vrionidi, Tomáš Zdechovský |
|
S&D |
Hugues Bayet, Caterina Chinnici, Miriam Dalli, Monika Flašíková Beňová, Eugen Freund, Sylvie Guillaume, Anna Hedh, Sylvia-Yvonne Kaufmann, Kashetu Kyenge, Juan Fernando López Aguilar, Andrejs Mamikins, Claude Moraes, Péter Niedermüller, Birgit Sippel, Marita Ulvskog |
|
Verts/ALE |
Jan Philipp Albrecht, Eva Joly, Jean Lambert, Judith Sargentini |
|
1 |
- |
|
PPE |
Traian Ungureanu |
|
4 |
0 |
|
ECR |
Daniel Dalton, Jussi Halla-aho, Branislav Škripek |
|
PPE |
Kinga Gál |
|
Objaśnienie używanych znaków:
+ : za
- : przeciw
0 : głosów wstrzymujących się
- [1] Dz.U. L 145 z 31.5.2001, s. 43.
- [2] Teksty przyjęte, P7_TA(2011)0580.
- [3] Teksty przyjęte, P7_TA(2014)0203.
- [4] Sprawy połączone C-293/12 oraz C-594/12. Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 8 kwietnia 2014 r.
- [5] Sprawa C-362/14. Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 6 października 2015 r.
- [6] Dyrektywa 2006/24/WE
- [7] Decyzja Komisji 2000/520/WE z dnia 26 lipca 2000 r.
- [8] Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 stycznia 2013 r. zawierająca zalecenia dla Komisji w sprawie prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego w Unii Europejskiej (Dz.U. C 440 z 30.12.2015, s. 17).
- [9] Sprawa T-144/05 Pablo Muñiz przeciwko Komisji, ust. 86.
- [10] Sprawy połączone C-293/12 oraz C-594/12. Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 8 kwietnia 2014 r.
- [11] Sprawa C-362/14. Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 6 października 2015 r.
- [12] Dyrektywa 2006/24/WE
- [13] Decyzja Komisji 2000/520/WE z dnia 26 lipca 2000 r.
- [14] Sprawa T-144/05 Pablo Muñiz przeciwko Komisji, ust. 86.
- [15] Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 stycznia 2013 r. zawierająca zalecenia dla Komisji w sprawie prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego w Unii Europejskiej (Dz.U. C 440 z 30.12.2015, s. 17).