ΕΚΘΕΣΗ με συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής

27.1.2017 - (2015/2103(INL))

Επιτροπή Νομικών Θεμάτων
Εισηγητής: Mady Delvaux
(Πρωτοβουλία – άρθρο 46 του Κανονισμού)
Συντάκτες γνωμοδοτήσεων (*):
Georg Mayer, Επιτροπή Μεταφορών και Τουρισμού
Michał Boni, Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων
(*)  Διαδικασία συνδεδεμένων επιτροπών – Άρθρο 54 του Κανονισμού

ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

με συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής

(2015/2103(INL))

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

–  έχοντας υπόψη το άρθρο 225 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

–  έχοντας υπόψη την οδηγία 85/374/ΕΟΚ για θέματα ευθύνης λόγω ελαττωματικών προϊόντων,

–  έχοντας υπόψη τα άρθρα 46 και 52 του Κανονισμού του,

–  έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων και τις γνωμοδοτήσεις της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού, της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων, της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας και της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών (A8-0005/2017),

Εισαγωγή

A.   λαμβάνοντας υπόψη ότι από τον Φρανκενστάιν της Μαίρη Σέλεϊ μέχρι τον κλασικό μύθο του Πυγμαλίωνα, και από το θρύλο του γκολέμ της Πράγας μέχρι το ρομπότ του Κάρελ Τσάπεκ, ο οποίος επινόησε και τον όρο ρομπότ, η δυνατότητα δημιουργίας έξυπνων μηχανών, συνήθως ανδροειδών με ανθρώπινα χαρακτηριστικά, τροφοδοτούσε πάντα την ανθρώπινη φαντασία·

B.   λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται πλέον στο κατώφλι μιας εποχής, κατά την οποία όλο και πιο εξελιγμένα ρομπότ, bots, ανδροειδή και άλλες εκφάνσεις της τεχνητής νοημοσύνης, αναμένεται να πυροδοτήσουν μια νέα βιομηχανική επανάσταση, η οποία είναι πιθανόν να μην αφήσει ανέγγιχτο κανένα κοινωνικό στρώμα, και συνεπώς είναι εξαιρετικά σημαντικό ο νομοθέτης να εξετάσει τις νομικές και ηθικές συνέπειες και επιπτώσεις της εξέλιξης αυτής, χωρίς να καταστέλλει την καινοτομία·

Γ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι απαιτείται η δημιουργία ενός κοινώς αποδεκτού ορισμού για τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη, ο οποίος θα είναι ευέλικτος και δεν θα παρεμποδίζει την καινοτομία·

Δ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι κατά την περίοδο 2010-2014 η μέση αύξηση των πωλήσεων ρομπότ ανήλθε στο 17% ετησίως, το δε 2014 οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 29%, επρόκειτο δηλαδή για τη μεγαλύτερη κατ’ έτος αύξηση που έχει καταγραφεί ποτέ, με τους προμηθευτές εξαρτημάτων για αυτοκίνητα και τη βιομηχανία ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών ειδών να αποτελούν τους βασικούς μοχλούς αύξησης των πωλήσεων αυτών· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ετήσιες αιτήσεις κατοχύρωσης ευρεσιτεχνιών στον τομέα της τεχνολογίας ρομποτικής τριπλασιάστηκαν την τελευταία δεκαετία·

Ε.   λαμβάνοντας υπόψη ότι τα τελευταία 200 έτη τα ποσοστά απασχόλησης αυξάνονται σταθερά λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων· λαμβάνοντας υπόψη ότι, η ανάπτυξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης ενδέχεται να επιφέρουν μεταβολές στον τρόπο ζωής και τις μεθόδους εργασίας, να αυξήσουν την αποδοτικότητα και την ασφάλεια και να βελτιώσουν την παροχή υπηρεσιών και η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να επιφέρουν μεσομακροπρόθεσμα αύξηση της αποδοτικότητας και εξοικονόμηση δαπανών όχι μόνο στους τομείς της παραγωγής και του εμπορίου, αλλά και σε τομείς όπως οι μεταφορές, το σύστημα υγείας και διάσωσης, η εκπαίδευση και η γεωργία, ενώ καθιστούν, παράλληλα, δυνατό να αποφεύγεται η έκθεση των ανθρώπων σε επικίνδυνες συνθήκες, όπως κατά τον καθαρισμό χώρων μολυσμένων με τοξικά απόβλητα·

ΣΤ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η γήρανση είναι το αποτέλεσμα του αυξημένου προσδόκιμου ζωής χάρη στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και στην πρόοδο της σύγχρονης ιατρικής, και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις του 21ου αιώνα για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες· λαμβάνοντας υπόψη ότι, έως το 2025, πάνω από το 20 % των Ευρωπαίων θα έχουν ηλικία 65 ετών ή μεγαλύτερη, με ιδιαίτερα γρήγορη αύξηση του αριθμού όσων είναι άνω των 80, πράγμα που θα οδηγήσει σε μια θεμελιακά διαφορετική ισορροπία μεταξύ των γενεών στις κοινωνίες μας, και ότι είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας οι ηλικιωμένοι άνθρωποι να παραμένουν υγιείς και ενεργοί όσο το δυνατόν περισσότερο·

Ζ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, μακροπρόθεσμα, η τρέχουσα τάση θα οδηγήσει στην ανάπτυξη έξυπνων και αυτόνομων μηχανών, οι οποίες θα έχουν την ικανότητα να τυγχάνουν εκπαίδευσης και να λαμβάνουν αποφάσεις ανεξάρτητα, γεγονός που δεν αποφέρει μόνο οικονομικά οφέλη αλλά εγείρει και διάφορους προβληματισμούς σχετικά με τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην κοινωνία ως σύνολο·

Η.  λαμβάνοντας υπόψη ότι ο τομέας της νοημοσύνης των μηχανών προσφέρει τεράστια οικονομικά και καινοτόμα οφέλη στην κοινωνία βελτιώνοντας σε πολύ μεγάλο βαθμό την ικανότητα ανάλυσης δεδομένων και εγείροντας επίσης προκλήσεις στους τομείς της απαγόρευσης των διακρίσεων, της δέουσας επεξεργασίας, της διαφάνειας και της απλούστευσης των διαδικασιών λήψης αποφάσεων·

Θ.  λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι πρέπει να αξιολογηθούν οι οικονομικές μεταβολές και ο αντίκτυπος της ρομποτικής και του τομέα της νοημοσύνης των μηχανών στην απασχόληση· λαμβάνοντας υπόψη ότι, παρά τα αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα που προσφέρει η ρομποτική, οι εφαρμογές της ενδέχεται να επιφέρουν μεταβολές στην αγορά εργασίας και να καταστήσουν συνεπώς απαραίτητο έναν αναστοχασμό για το μέλλον της εκπαίδευσης, της απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής·

Ι.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η διαδεδομένη χρήση των ρομπότ μπορεί να μην οδηγήσει αυτομάτως σε αντικατάσταση θέσεων εργασίας, ωστόσο οι θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης σε τομείς έντασης εργασίας ενδέχεται να είναι περισσότερο επιρρεπείς στην αυτοματοποίηση· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή η τάση θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την επαναφορά των διαδικασιών παραγωγής στην ΕΕ· λαμβάνοντας υπόψη ότι η έρευνα έχει καταδείξει ότι η απασχόληση αυξάνεται πολύ ταχύτερα σε επαγγέλματα που χρησιμοποιούν περισσότερο τους υπολογιστές· λαμβάνοντας υπόψη ότι η αυτοματοποίηση των θέσεων εργασίας μπορεί να απαλλάξει τα άτομα από τις χειροκίνητες μονότονες εργασίες, επιτρέποντάς τους να στραφούν σε πιο δημιουργικές και ουσιαστικές εργασίες· λαμβάνοντας υπόψη ότι, λόγω της αυτοματοποίησης, οι κυβερνήσεις πρέπει να επενδύσουν στην εκπαίδευση και σε άλλες μεταρρυθμίσεις, ώστε να βελτιωθεί η ανακατανομή στα είδη δεξιοτήτων που θα χρειάζονται οι μελλοντικοί εργαζόμενοι·

ΙΑ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, ταυτόχρονα, η εξέλιξη των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να προκαλέσει την αντικατάσταση, σε μεγάλο βαθμό, της ανθρώπινης εργασίας από ρομπότ δίχως πλήρη αναπλήρωση των χαμένων θέσεων εργασίας, πράγμα που δημιουργεί ανησυχίες σχετικά με το μέλλον της απασχόλησης τη βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας και ασφάλισης, και υστέρηση συνεχών συνταξιοδοτικών συνεισφορών, εφόσον διατηρηθεί η υφιστάμενη βάση επιβολής των φόρων, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι ανισότητες στην κατανομή του πλούτου και της ισχύος, ενώ η πιθανότητα επιβολής φόρου επί της εκτελούμενης ρομποτικής εργασίας ή τέλους χρήσης και διατήρησης ανά ρομπότ θα πρέπει να εξεταστεί στα πλαίσια χρηματοδότησης για την υποστήριξη και επανεκπαίδευση ανέργων των οποίων οι θέσεις έχουν μειωθεί ή καταργηθεί, για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και ευμάρειας·

ΙΒ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, ενόψει των αυξανόμενων κοινωνικών διαιρέσεων και τη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής μπορεί να οδηγήσει σε υψηλή συγκέντρωση πλούτου και δύναμης στα χέρια μιας μειοψηφίας·

ΙΓ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης θα επηρεάσει καθοριστικά το τοπίο της αγοράς εργασίας, γεγονός που ενδέχεται να εγείρει νέους προβληματισμούς περί ευθύνης και να εξαλείψει άλλους· λαμβάνοντας υπόψη ότι πρέπει να διασαφηνιστεί η νομική ευθύνη όσον αφορά αφενός το επιχειρηματικό μοντέλο και αφετέρου το πρότυπο εργασιακού σχεδιασμού, σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης ή εκδήλωσης προβλημάτων·

ΙΔ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η τάση προς την αυτοματοποίηση απαιτεί από εκείνους που εμπλέκονται στην ανάπτυξη και στην εμπορευματοποίηση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης να επενδύσουν στην ασφάλεια και στη δεοντολογία κατά το αρχικό στάδιο, αναγνωρίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο ότι πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να αναλάβουν τη νομική ευθύνη για την ποιότητα της τεχνολογίας που παράγουν·

ΙΕ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι ο κανονισμός (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου[1] (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Δεδομένων) ορίζει ένα νομικό πλαίσιο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων· λαμβάνοντας υπόψη ότι ίσως πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο εξέτασης περαιτέρω πτυχές της πρόσβασης σε δεδομένα, της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητας, δεδομένου ότι ενδέχεται να προκύψουν ανησυχίες όσον αφορά την ιδιωτικότητα από τις εφαρμογές και τις συσκευές που επικοινωνούν μεταξύ τους αλλά και με βάσεις δεδομένων χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση·

ΙΣΤ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εξελίξεις στον τομέα της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν και θα πρέπει να σχεδιάζονται με τέτοιον τρόπο ώστε να διαφυλάσσονται η αξιοπρέπεια, η αυτονομία και ο αυτοπροσδιορισμός του ατόμου, ιδίως στους τομείς της ανθρώπινης φροντίδας και συντροφιάς και στο πλαίσιο ιατρικών συσκευών που επισκευάζουν ή βελτιστοποιούν ανθρώπινα όντα·

ΙΖ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι υπάρχει, σε τελική ανάλυση, η πιθανότητα μακροπρόθεσμα η τεχνητή νοημοσύνη να υπερκεράσει τις ανθρώπινες διανοητικές ικανότητες·

ΙΗ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η περαιτέρω ανάπτυξη και η αυξημένη χρήση αυτοματοποιημένων και αλγοριθμικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων έχουν αναμφίβολα αντίκτυπο στις επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους ένας ιδιώτης (π.χ. μια επιχείρηση ή ένας χρήστης του διαδικτύου) και μια διοικητική, δικαστική ή άλλη δημόσια αρχή προκειμένου να λάβουν τις οριστικές τους αποφάσεις οι οποίες αφορούν καταναλωτές, επιχειρήσεις ή αρχές· λαμβάνοντας υπόψη ότι η αυτοματοποιημένη και αλγοριθμική διαδικασία λήψης αποφάσεων θα πρέπει να περιλαμβάνει δικλίδες ασφαλείας και τη δυνατότητα ανθρώπινου ελέγχου και επαλήθευσης·

ΙΘ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι πολλές τρίτες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Κίνα και η Νότιος Κορέα, εξετάζουν το ενδεχόμενο να λάβουν, ή έχουν ήδη λάβει σε κάποιο βαθμό, ρυθμιστικά μέτρα αναφορικά με τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη, καθώς και ότι κάποια κράτη μέλη έχουν επίσης αρχίσει να εξετάζουν το ενδεχόμενο θέσπισης νομικών διατάξεων ή πραγματοποίησης νομοθετικών αλλαγών, έτσι ώστε να λάβουν υπόψη τις επικείμενες εφαρμογές τέτοιων τεχνολογιών·

Κ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις μπορεί να επωφεληθούν από ένα αποτελεσματικό, συνεκτικό και διαφανές σχέδιο επιβολής ρυθμίσεων σε ενωσιακό επίπεδο, το οποίο να παρέχει προβλέψιμους και επαρκώς σαφείς όρους, στο πλαίσιο των οποίων οι επιχειρήσεις θα μπορούν να αναπτύσσουν εφαρμογές και να σχεδιάζουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα σε ευρωπαϊκή κλίμακα, ενώ παράλληλα θα διασφαλίζεται ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη της θα διατηρούν τον έλεγχο των ρυθμιστικών προτύπων που θα θεσπιστούν, έτσι ώστε να μην εξαναγκαστούν να υιοθετήσουν και να ρυθμίζουν τη ζωή τους με βάση πρότυπα που θα έχουν θεσπιστεί από τρίτους, για παράδειγμα από τρίτα κράτη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων στη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη·

Γενικές αρχές

ΚΑ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι οι νόμοι του Ασίμοφ[2] θα πρέπει να θεωρηθεί ότι απευθύνονται στους σχεδιαστές, τους κατασκευαστές και τους χειριστές των ρομπότ, συμπεριλαμβανομένων των ρομπότ με ενσωματωμένη αυτονομία και αυτομάθηση, καθώς οι νόμοι αυτοί δεν μπορούν να μετατραπούν σε μηχανικό κώδικα·

ΚΒ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι απαραίτητη μια σειρά κανόνων, ιδίως όσον αφορά την ευθύνη, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, που να αποτυπώνουν τις εγγενώς ευρωπαϊκές και οικουμενικές ανθρωπιστικές αξίες που χαρακτηρίζουν τη συμβολή της Ευρώπης στην κοινωνία· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κανόνες αυτοί δεν πρέπει να επηρεάζουν τη διαδικασία έρευνας, καινοτομίας και την ανάπτυξη στον τομέα της ρομποτικής·

ΚΓ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ένωση θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο τόσο στη διαμόρφωση βασικών ηθικών αρχών που να διέπουν την εξέλιξη, τον προγραμματισμό και τη χρήση των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης όσο και στην ενσωμάτωση των αρχών αυτών στους ενωσιακούς κανονισμούς και κώδικες συμπεριφοράς, έτσι ώστε να διαμορφωθεί η τεχνολογική επανάσταση κατά τρόπο τέτοιο, ώστε να τεθεί στην υπηρεσία της ανθρωπότητας και να διαχυθούν τα οφέλη της προηγμένης ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, ενώ ταυτόχρονα να αποφευχθούν κατά το δυνατό δυνητικές παγίδες·

ΚΔ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι για την Ένωση πρέπει να υιοθετηθεί μια βαθμιαία, ρεαλιστική και προσεκτική προσέγγιση, όπως αυτή που πρέσβευε ο Jean Monnet[3], όσον αφορά μελλοντικές πρωτοβουλίες στον τομέα της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν παρεμποδίζεται η καινοτομία.

ΚΕ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι, εν όψει του σταδίου εξέλιξης της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, είναι σκόπιμο να εξεταστούν ζητήματα αστικής ευθύνης·

Ευθύνη

ΚΣΤ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, χάρη στην εντυπωσιακή πρόοδο της τεχνολογίας κατά την τελευταία δεκαετία, τα ρομπότ του σήμερα όχι μόνο είναι σε θέση να πραγματοποιούν δραστηριότητες που μέχρι πρότινος ήταν χαρακτηριστικά και αποκλειστικά ανθρώπινες, αλλά επιπλέον, μέσω της ανάπτυξης ορισμένων αυτόνομων και γνωσιακών γνωρισμάτων, όπως π.χ. η ικανότητα να μαθαίνουν μέσω της εμπειρίας και να λαμβάνουν σχεδόν ανεξάρτητες αποφάσεις, αποκτούν όλο και περισσότερες ομοιότητες με υποκείμενα που βρίσκονται σε διάδραση με το περιβάλλον τους και μπορούν να επιφέρουν σε αυτό ουσιαστικές αλλαγές· λαμβάνοντας υπόψη ότι, στο πλαίσιο αυτό, η νομική ευθύνη που απορρέει από ζημιογόνο πράξη του ρομπότ καθίσταται ζήτημα ζωτικής σημασίας·

ΚΖ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι η αυτονομία ενός ρομπότ μπορεί να χαρακτηριστεί ως η ικανότητα να λαμβάνει αποφάσεις και να τις υλοποιεί στον έξω κόσμο, ανεξαρτήτως εξωτερικού ελέγχου ή επιρροής· λαμβάνοντας υπόψη ότι η αυτονομία αυτή είναι αμιγώς τεχνολογικής φύσης και ο βαθμός της εξαρτάται από το πόσο εξελιγμένος είναι ο σχεδιασμός της διάδρασης του ρομπότ με το περιβάλλον του·

ΚΗ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι, όσο μεγαλύτερη είναι η αυτονομία των ρομπότ, τόσο λιγότερο μπορούν να θεωρηθούν απλά εργαλεία στα χέρια άλλων φορέων (όπως ο κατασκευαστής, ο ιδιοκτήτης, ο χειριστής, ο χρήστης κ.λπ.)· λαμβάνοντας υπόψη ότι το γεγονός αυτό, με τη σειρά του, γεννά το ερώτημα κατά πόσο οι συνήθεις κανόνες περί ευθύνης είναι επαρκείς ή κατά πόσο απαιτούνται νέες αρχές και νέοι κανόνες που να παρέχουν σαφήνεια όσον αφορά τη νομική ευθύνη των διαφόρων φορέων, την ευθύνη τους για τις ενέργειες και τις παραλείψεις των ρομπότ, οι οποίες δεν μπορούν να αποδοθούν σε συγκεκριμένο άνθρωπο, καθώς και κατά πόσο οι ενέργειες ή οι παραλείψεις των ρομπότ που έχουν προκαλέσει ζημία θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί·

ΚΘ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε τελική ανάλυση, η αυτονομία των ρομπότ εγείρει, υπό το πρίσμα των υφιστάμενων νομικών κατηγοριών, ερωτήματα για το ποια είναι η νομική θέση τους, ή για το αν πρέπει να δημιουργηθεί μια νέα κατηγορία, με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και αποτελέσματα·

Λ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι βάσει του υφιστάμενου ρυθμιστικού πλαισίου δεν μπορούν να καταστούν υπεύθυνα τα ίδια τα ρομπότ για πράξεις και παραλείψεις που προκαλούν ζημία σε τρίτους· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ισχύουσες διατάξεις περί ευθύνης καλύπτουν περιπτώσεις κατά τις οποίες η πράξη ή η παράλειψη ενός ρομπότ μπορεί να αποδοθεί σε συγκεκριμένο άνθρωπο, όπως είναι ο κατασκευαστής, ο χειριστής, ο ιδιοκτήτης ή ο χρήστης, υπό την προϋπόθεση ότι το εν λόγω υποκείμενο μπορούσε να είχε προβλέψει και να είχε αποτρέψει τη ζημιογόνο συμπεριφορά του ρομπότ· λαμβάνοντας υπόψη, επιπλέον, ότι θα μπορούσε να αποδοθεί αντικειμενική ευθύνη στους κατασκευαστές, τους χειριστές, τους ιδιοκτήτες και τους χρήστες για πράξεις και παραλείψεις ενός ρομπότ·

ΛΑ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο, η ευθύνη για τα προϊόντα –σύμφωνα με την οποία ο παραγωγός ενός προϊόντος είναι υπεύθυνος για τυχόν δυσλειτουργία– και οι κανόνες που διέπουν την ευθύνη για επιζήμιες πράξεις –σύμφωνα με τους οποίους ο χρήστης ενός προϊόντος είναι υπεύθυνος για συμπεριφορές που προκαλούν ζημία– ισχύουν για τις ζημίες που προκαλούνται από ρομπότ ή συστήματα τεχνητής νοημοσύνης·

ΛΒ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι, αν υποτεθεί ότι ένα ρομπότ μπορεί να λαμβάνει αυτόνομα αποφάσεις, οι συμβατικοί κανόνες δεν θα επαρκούν πλέον για την στοιχειοθέτηση της νομικής ευθύνης για ζημιές που προκάλεσε ένα ρομπότ, καθώς δεν επιτρέπουν να οριστεί ο υπεύθυνος προς αποζημίωση και να απαιτηθεί από αυτόν η αποκατάσταση της ζημίας που προκάλεσε·

ΛΓ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ανεπάρκειες του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου καθίστανται προφανείς και στον τομέα της συμβατικής ευθύνης, στο βαθμό που οι συμβατικοί κανόνες δεν μπορούν να εφαρμοστούν σε μηχανήματα σχεδιασμένα να επιλέγουν τους αντισυμβαλλόμενους τους, να διαπραγματεύονται συμβατικούς όρους, να συνάπτουν συμβόλαια και να αποφασίζουν για το αν και πώς θα τα εκτελέσουν, πράγμα που υπογραμμίζει την ανάγκη για νέους, αποτελεσματικούς και επικαιροποιημένους κανόνες, οι οποίοι να αντιστοιχούν στις πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις και στις καινοτομίες που εμφανίζονται και χρησιμοποιούνται στην αγορά·

ΛΔ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι, η εξωσυμβατική ευθύνη, βάσει της οδηγίας 85/374/EΟΚ[4] του Συμβουλίου, μπορεί να καλύπτει μόνο ζημία που οφείλεται σε κατασκευαστικά ελαττώματα ενός ρομπότ, υπό την προϋπόθεση ότι ο ζημιωθείς μπορεί να αποδείξει την πραγματική ζημία, το ελάττωμα του προϊόντος και τον αιτιώδη σύνδεσμο μεταξύ ζημίας και ελαττώματος και συνεπώς η ύπαρξη αντικειμενικής ευθύνης ή ευθύνης άνευ πταίσματος ενδέχεται να μην είναι επαρκής·

ΛΕ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι, πέρα από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 85/374/EΟΚ, το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο δεν επαρκεί για την κάλυψη της ζημίας που προκαλείται από τα ρομπότ νέας γενιάς, στο βαθμό που αυτά μπορεί να είναι εξοπλισμένα με ικανότητες προσαρμογής και μάθησης που ενδέχεται να καταστήσουν τη συμπεριφορά τους απρόβλεπτη σε κάποιο βαθμό, αφού τα ρομπότ αυτά θα μπορούσαν να αντλούν διδάγματα από τη δική τους, μεταβαλλόμενη εμπειρία και να έρχονται σε διάδραση με το περιβάλλον τους με μοναδικό και απρόβλεπτο τρόπο·

Γενικές αρχές αναφορικά με την εξέλιξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης για μη στρατιωτική χρήση

1.  καλεί την Επιτροπή να προτείνει κοινούς ενωσιακούς ορισμούς για τα κυβερνοφυσικά συστήματα, τα αυτόνομα συστήματα, τα έξυπνα αυτόνομα ρομπότ και τις υποκατηγορίες τους, λαμβάνοντας υπόψη τα εξής χαρακτηριστικά ενός έξυπνου ρομπότ:

–  αποκτά αυτονομία μέσω αισθητήρων ή/και μέσω ανταλλαγής δεδομένων με το περιβάλλον του (διασυνδεσιμότητα) και ανταλλάσσει και αναλύει τα εν λόγω δεδομένα

–  έχει ικανότητα αυτόνομης μάθησης μέσω της εμπειρίας και της διάδρασης (προαιρετικό κριτήριο)

–  έχει τουλάχιστον μικρή φυσική υποστήριξη

–  έχει ικανότητα να προσαρμόζει τη συμπεριφορά και τις δράσεις του στο περιβάλλον του

–  στερείται ζωής με τη βιολογική έννοια·

2.  θεωρεί ότι θα πρέπει να θεσπιστεί στην εσωτερική αγορά της Ένωσης ένα ολοκληρωμένο σύστημα για την καταχώρηση των προηγμένων ρομπότ, όπου αυτό είναι σκόπιμο και αναγκαίο για συγκεκριμένες κατηγορίες ρομπότ, και καλεί την Επιτροπή να διαμορφώσει κριτήρια για την ταξινόμηση των ρομπότ με στόχο τον εντοπισμό των ρομπότ που χρειάζεται να καταχωρηθούν· καλεί στο πλαίσιο αυτό, την Επιτροπή να εξετάσει κατά πόσο το σύστημα καταχώρησης και το αντίστοιχο μητρώο θα πρέπει να διαχειρίζεται ένας ειδικός οργανισμός της ΕΕ για τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη·

3.  τονίζει ότι η ανάπτυξη ρομποτικής τεχνολογίας θα πρέπει να εστιάζεται στη συμπλήρωση των ανθρώπινων ικανοτήτων αντί να τις υποκαθιστά· θεωρεί ότι, στο πλαίσιο της ανάπτυξης της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι θα είναι ανά πάσα στιγμή δυνατή η άσκηση ανθρώπινου ελέγχου επί των έξυπνων μηχανών· φρονεί ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο ενδεχόμενο να αναπτυχθεί μια συναισθηματική σχέση μεταξύ ανθρώπων και ρομπότ – ιδιαίτερα σε ευπαθείς ομάδες (παιδιά, ηλικιωμένοι και άτομα με αναπηρία) – και τονίζει τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη σοβαρή συναισθηματική ή σωματική επίδραση που μπορεί να έχει στους ανθρώπους η συναισθηματική αυτή προσκόλληση·

4.   τονίζει ότι η λήψη μέτρων σε επίπεδο ΕΕ μπορεί να διευκολύνει την ανάπτυξη, καθώς θα αποφευχθεί ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς, και, ταυτόχρονα, υπογραμμίζει τη σημασία της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης στο πλαίσιο της διασυνοριακής χρήσης των ρομπότ και των ρομποτικών συστημάτων· επισημαίνει ότι οι δοκιμές, η πιστοποίηση και η έγκριση κυκλοφορίας στην αγορά θα πρέπει να απαιτούνται μόνο σε ένα κράτος μέλος· τονίζει ότι η προσέγγιση αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από έναν αποτελεσματικό έλεγχο της αγοράς·

5.  τονίζει τη σπουδαιότητα των μέτρων υποστήριξης των ΜΜΕ και των νεοφυών επιχειρήσεων στον τομέα της ρομποτικής που δημιουργούν νέα τμήματα αγοράς στον εν λόγω τομέα ή κάνουν χρήση ρομπότ·

Έρευνα και καινοτομία

6.  υπογραμμίζει ότι πολλές εφαρμογές της ρομποτικής συνεχίζουν να βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο· επικροτεί το γεγονός ότι όλο και περισσότερα ερευνητικά έργα χρηματοδοτούνται από τα κράτη μέλη και την Ένωση· θεωρεί ουσιώδες να διατηρήσει η Ένωση μαζί με τα κράτη μέλη, μέσω της δημόσιας χρηματοδότησης, την ηγετική της θέση στην έρευνα στους τομείς της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης· ζητεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τα χρηματοδοτικά μέσα για ερευνητικά προγράμματα στους τομείς της ρομποτικής και της ΤΠΕ, συμπεριλαμβανομένων των εταιρικών σχέσεων δημοσίου - ιδιωτικού τομέα, και να εφαρμόσουν στις ερευνητικές πολιτικές τους τις αρχές της ανοιχτής επιστήμης και της ηθικά υπεύθυνης καινοτομίας· τονίζει ότι πρέπει να διατεθούν επαρκείς πόροι για την αναζήτηση λύσεων για τις κοινωνικές και ηθικές, νομικές και οικονομικές προκλήσεις που προκύπτουν από την τεχνολογική εξέλιξη και τις εφαρμογές της·

7.   καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τα ερευνητικά προγράμματα, να προωθήσουν την έρευνα όσον αφορά τους ενδεχόμενους μακροπρόθεσμους κινδύνους που ενέχουν και τις δυνατότητες που προσφέρουν οι τεχνολογίες στους τομείς της τεχνηκής νοημοσύνης και της ρομποτικής και να ενθαρρύνουν το ταχύτερο δυνατόν την έναρξη ενός δομημένου δημόσιου διαλόγου σχετικά με τις συνέπειες από την ανάπτυξη των τεχνολογιών αυτών· καλεί την Επιτροπή να αυξήσει, στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επανεξέτασης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, τη στήριξή της στο πρόγραμμα SPARC που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζοντας 2020»· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να καταβάλουν συντονισμένες προσπάθειες ώστε να παρακολουθήσουν προσεκτικά και να διασφαλίσουν για τις εν λόγω τεχνολογίες την απρόσκοπτη μετάβαση από την έρευνα στη διάθεσή τους και τη χρήση τους στην αγορά μετά τη διενέργεια των εδεδειγμένων ελέγχων ασφάλειας και με σεβασμό στην αρχή της προφύλαξης·

8.  τονίζει ότι η καινοτομία στη ρομποτική και στην τεχνητή νοημοσύνη και η ενσωμάτωση της τεχνολογίας της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης στην οικονομία και την κοινωνία προϋποθέτουν ψηφιακή υποδομή που να παρέχει καθολική συνδεσιμότητα· καλεί την Επιτροπή να δημιουργήσει ένα πλαίσιο που να πληροί τις προϋποθέσεις συνδεσιμότητας για το ψηφιακό μέλλον της Ένωσης και να εξασφαλίσει ότι η πρόσβαση σε ευρυζωνικότητα και σε δίκτυα 5ης γενιάς είναι πλήρως σύμφωνη με την αρχή της ουδετερότητας του δικτύου·

9.    πιστεύει ακράδαντα ότι η διαλειτουργικότητα μεταξύ συστημάτων, συσκευών και υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους, με γνώμονα την προστασία της ασφάλειας και της ιδιωτικότητας ήδη από τη φάση του σχεδιασμού, είναι ζωτικής σημασίας για τη ροή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, που καθιστά τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη περισσότερο ευέλικτα και αυτόνομα· ζητεί από την Επιτροπή να προωθήσει ένα ανοικτό περιβάλλον, που να εκτείνεται από τα ανοικτά πρότυπα και τα καινοτόμα μοντέλα αδειοδότησης μέχρι τις ανοικτές πλατφόρμες και τη διαφάνεια, προκειμένου να αποφευχθεί ο εγκλωβισμός σε ιδιόκτητα συστήματα που περιορίζουν τη διαλειτουργικότητα·

Δεοντολογικές αρχές

10.  σημειώνει ότι το αναπτυξιακό δυναμικό μέσω της χρήσης της ρομποτικής χαρακτηρίζεται και από εντάσεις και κινδύνους και θα πρέπει να εκτιμηθεί προσεκτικά από πλευράς ανθρώπινης ασφάλειας, υγείας και ασφάλειας· ελευθερίας, ιδιωτικής ζωής, ακεραιότητας και αξιοπρέπειας· αυτονομίας και μη εισαγωγής διακρίσεων καθώς και από πλευράς προστασίας των προσωπικών δεδομένων·

11.  φρονεί ότι το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο της Ένωσης πρέπει να εκσυγχρονιστεί και να συμπληρωθεί, όπου αυτό είναι απαραίτητο, βάσει ηθικών αρχών που θα αποτυπώνουν τον πολύπλοκο χαρακτήρα του τομέα της ρομποτικής και των πολυάριθμων επιπτώσεών της στην κοινωνία, την ιατρική και τη βιοηθική· θεωρεί ότι είναι απαραίτητο ένα σαφές, αυστηρό και αποτελεσματικό δεοντολογικό πλαίσιο με κατευθυντήριες γραμμές για την εξέλιξη, τον σχεδιασμό, την παραγωγή, τη χρήση και την τροποποίηση των ρομπότ, ώστε να συμπληρώσει τις νομικές συστάσεις της παρούσας έκθεσης και το υφιστάμενο εθνικό και ενωσιακό κεκτημένο· προτείνει να περιληφθεί στο παράρτημα του ψηφίσματος ένα πλαίσιο υπό μορφή χάρτη, αποτελούμενο από έναν κώδικα δεοντολογίας για μηχανικούς ρομποτικής, έναν κώδικα για τις επιτροπές δεοντολογίας σε θέματα έρευνας για την επανεξέταση των πρωτοκόλλων ρομποτικής, καθώς και από υποδείγματα αδειών για σχεδιαστές και χρήστες·

12.  υπογραμμίζει την αρχή της διαφάνειας, δηλαδή ότι θα πρέπει πάντα να είναι δυνατό να παρουσιαστεί το σκεπτικό πίσω από κάθε απόφαση που λαμβάνεται με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή ενός ή περισσότερων ανθρώπων· θεωρεί ότι πρέπει πάντα να προσφέρεται η δυνατότητα παρουσίασης των υπολογισμών του συστήματος τεχνητής νοημοσύνης σε μορφή κατανοητή από τον άνθρωπο· φρονεί ότι τα προηγμένα ρομπότ πρέπει να είναι εξοπλισμένα με ένα «μαύρο κουτί», το οποίο θα καταγράφει στοιχεία για κάθε λειτουργία που εκτελείται από το ρομπότ, συμπεριλαμβανομένων των λογικών σταδίων που συνέβαλαν στη λήψη των αποφάσεών του·

13.  επισημαίνει ότι οι κατευθυντήριες γραμμές του δεοντολογικού πλαισίου πρέπει να βασίζονται στις αρχές της ωφέλιμης δράσης, της αποτροπής ζημιών, της αυτονομίας και της δικαιοσύνης καθώς και στις αρχές και αξίες που κατοχυρώνονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, όπως είναι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ισότητα, η δικαιοσύνη και η επιείκεια, η απαγόρευση των διακρίσεων, η συνειδητή συγκατάθεση, η προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων καθώς και σε άλλες βασικές αρχές και αξίες του ενωσιακού δικαίου, όπως η απαγόρευση στιγματισμού, η διαφάνεια, η αυτονομία και η ατομική ευθύνη και η κοινωνική ευθύνη, και στις υφιστάμενες δεοντολογικές πρακτικές και τους σχετικούς κώδικες·

14.  θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα ρομπότ που αντιπροσωπεύουν σημαντική απειλή για εμπιστευτικότητα, λόγω της θέσης τους σε χώρους που είναι παραδοσιακά προστατευμένοι και ιδιωτικοί, και λόγω της ικανότητάς τους να αντλούν και να διαβιβάζουν πληροφορίες σχετικά με προσωπικά και ευαίσθητα δεδομένα·

Σύσταση Ευρωπαϊκού Οργανισμού

15.  πιστεύει ότι απαιτείται στενή συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και Επιτροπής προκειμένου να διασφαλίζεται η ύπαρξη συνεκτικών διασυνοριακών κανόνων στην Ένωση που προάγουν τη συνεργασία μεταξύ ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και καθιστούν δυνατή την ανάπτυξη σε ολόκληρη την Ένωση ρομπότ που πληρούν τα απαιτούμενα επίπεδα ασφάλειας και προστασίας καθώς και τις δεοντολογικές αρχές που διέπουν το ενωσιακό δίκαιο·

16.  καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τη σύσταση ενός ευρωπαϊκού οργανισμού για τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, ο οποίος θα παρέχει την απαραίτητη τεχνογνωσία και εμπειρογνωμοσύνη σε ρυθμιστικά και δεοντολογικά θέματα για τη στήριξη των οικείων δημόσιων φορέων, τόσο σε επίπεδο Ένωσης όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, ώστε να ενισχυθούν οι προσπάθειές τους να διασφαλίσουν μια έγκαιρη, δεοντολογική και κατόπιν δέουσας ενημέρωσης αντίδραση στις νέες ευκαιρίες και προκλήσεις, διασυνοριακού ιδίως χαρακτήρα, που προκύπτουν από τις τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της ρομποτικής, όπως ο τομέας των μεταφορών·

17.  θεωρεί ότι οι δυνατότητες που προσφέρει η χρήση της ρομποτικής και τα προβλήματα που συνδέονται με αυτή καθώς και η υφιστάμενη δυναμική για επενδύσεις δικαιολογούν τον εξοπλισμό του ευρωπαϊκού οργανισμού με τον κατάλληλο προϋπολογισμό και τη στελέχωσή του με ρυθμιστικούς φορείς και εξωτερικούς εμπειρογνώμονες σε τεχνικά και δεοντολογικά ζητήματα, ώστε να ασχολούνται με τον διατομεακό και διεπιστημονικό έλεγχο των εφαρμογών που βασίζονται στη ρομποτική, την αναζήτηση προτύπων βέλτιστων πρακτικών, και, κατά περίπτωση, να προτείνουν ρυθμιστικά μέτρα, να ορίζουν νέες βασικές αρχές και να αντιμετωπίζουν δυνητικά προβλήματα προστασίας των καταναλωτών και συστηματικές προκλήσεις· ζητεί από την Επιτροπή (και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό, εφόσον συσταθεί) να υποβάλλουν ετησίως έκθεση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα της ρομποτικής, καθώς και με τα πιθανά μέτρα που πρέπει να ληφθούν·

Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και ροή των δεδομένων

18.  διαπιστώνει ότι δεν υπάρχουν νομοθετικές διατάξεις που να εφαρμόζονται συγκεκριμένα στον τομέα της ρομποτικής, ωστόσο, τα ισχύοντα νομικά καθεστώτα και οι νομικές θεωρίες μπορούν ήδη να εφαρμοστούν και στον εν λόγω τομέα, ενώ κάποιες πτυχές φαίνεται ότι χρειάζονται ειδική εξέταση· καλεί την Επιτροπή να στηρίξει μια οριζόντια και τεχνολογικά ουδέτερη προσέγγιση όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που διέπουν τους διάφορους τομείς στους οποίους μπορεί να αναπτυχθεί η ρομποτική·

19.  καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι οι κανόνες αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής είναι συμβατοί με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων και με τις αρχές της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να λάβουν υπόψη τους τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη στον τομέα της ρομποτικής, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης κυβερνοφυσικών συστημάτων, και να διασφαλίσουν ότι η νομοθεσία της Ένωσης δεν θα υπολείπεται όσον αφορά την τεχνολογική εξέλιξη και ανάπτυξη·

20.  τονίζει ότι το δικαίωμα σε προστασία της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών δεδομένων, όπως κατοχυρώνονται στα άρθρα 7 και 8 του Χάρτη και στο άρθρο 16 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), ισχύουν σε όλους τους τομείς της ρομποτικής και ότι πρέπει να τηρείται πλήρως το ενωσιακό νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων· ζητεί στη συνάρτηση αυτή την αναθεώρηση των ρυθμίσεων και των κριτηρίων που αφορούν τη χρήση κάμερας και αισθητήρων σε ρομπότ· καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι τηρούνται οι αρχές προστασίας δεδομένων, όπως προστασία κατά το στάδιο σχεδιασμού και εξ ορισμού, οι διαδικασίες ελαχιστοποίησης των δεδομένων, περιορισμού του σκοπού και διαφανούς ελέγχου για τα υποκείμενα των δεδομένων και κατάλληλα ένδικα μέσα βάσει του ενωσιακού δικαίου περί προστασίας δεδομένων και ότι οι δέουσες συστάσεις και τα πρότυπα ενισχύονται και ενσωματώνονται στις ενωσιακές πολιτικές·

21.  υπογραμμίζει ότι η ελεύθερη ροή δεδομένων αποτελεί τη βάση για την ψηφιακή οικονομία και την ανάπτυξη στον τομέα της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης· επισημαίνει ότι ένα υψηλό επίπεδο ασφάλειας των συστημάτων ρομποτικής, περιλαμβανομένων των εσωτερικών συστημάτων δεδομένων και των ροών δεδομένων τους, είναι κρίσιμο για την επαρκή αξιοποίηση των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης· τονίζει ότι η προστασία των δικτύων διασυνδεδεμένων ρομπότ και τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει να διασφαλιστεί ώστε να αποφεύγονται πιθανές παραβιάσεις της ασφάλειας· τονίζει επίσης, στο πλαίσιο αυτό, ότι για την επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων και ρομπότ και συσκευών-φορέων τεχνητής νοημοσύνης είναι θεμελιώδης ανάγκη να υπάρχει υψηλό επίπεδο ασφάλειας, προστασίας προσωπικών δεδομένων και προφύλαξης της ιδιωτικής ζωής· υπογραμμίζει την ευθύνη των σχεδιαστών συστημάτων ρομποτικής και τεχνητής νοημοσύνης όσον αφορά την ανάπτυξη προϊόντων που να είναι ασφαλή και κατάλληλα για τον προβλεπόμενο σκοπό· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να παράσχουν στήριξη και κίνητρα όσον αφορά την ανάπτυξη της απαραίτητης τεχνολογίας, περιλαμβανομένων της ασφάλειας από το στάδιο σχεδιασμού·

Τυποποίηση, ασφάλεια και προστασία

22.  υπογραμμίζει ότι το ζήτημα του καθορισμού προτύπων και της εξασφάλισης διαλειτουργικότητας είναι καίριο για τον μελλοντικό ανταγωνισμό στο πεδίο των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτικής· καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει τις εργασίες για τη διεθνή εναρμόνιση των τεχνικών προτύπων, ιδίως από κοινού με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Τυποποίησης και τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης, ώστε να προαχθεί η καινοτομία, να αποφευχθεί ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς και να εξασφαλιστεί ένα υψηλό επίπεδο ασφάλειας των προϊόντων και προστασίας των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένων εφόσον απαιτείται, ελάχιστων προδιαγραφών ασφάλειας και στο εργασιακό περιβάλλον· τονίζει τη σημασία μιας σύνομης αντίστροφης μηχανικής και των ανοιχτών προτύπων πηγής, ώστε να μεγιστοποιηθεί η αξία της καινοτομίας και να εξασφαλιστεί η δυνατότητα επικοινωνίας των ρομπότ μεταξύ τους· εκφράζει ικανοποίηση, στο πλαίσιο αυτό, για τη σύσταση ειδικών τεχνικών επιτροπών, όπως η ISO/TC 299 Robotics, η οποία ασχολείται αποκλειστικά με την ανάπτυξη προτύπων για τη ρομποτική·

23.  υπογραμμίζει το γεγονός ότι η διεξαγωγή δοκιμών στα ρομπότ σε συνθήκες προσομοίωσης της πραγματικότητας είναι θεμελιώδους σημασίας για τον εντοπισμό και την αξιολόγηση των κινδύνων που αυτά ενδεχομένως συνιστούν, καθώς και για την τεχνολογική τους εξέλιξη πέρα από την καθαρά πειραματική φάση των εργαστηριακών δοκιμών· τονίζει, στο πλαίσιο αυτό, ότι η διεξαγωγή δοκιμών των ρομπότ σε συνθήκες προσομοίωσης της πραγματικότητας, ιδίως σε πόλεις και δρόμους, εγείρει πολλά προβλήματα, όπως εμπόδια που επιβραδύνουν την εξέλιξη αυτών των δοκιμαστικών φάσεων και απαιτεί έναν αποτελεσματικό μηχανισμό στρατηγικής και παρακολούθησης· καλεί την Επιτροπή να διαμορφώσει ομοιόμορφα κριτήρια σε όλα τα κράτη μέλη, τα οποία πρέπει να χρησιμοποιούν τα επί μέρους κράτη μέλη προκειμένου να εντοπίζουν τους τομείς, στους οποίους επιτρέπεται η διεξαγωγή πειραμάτων με ρομπότ, με σεβασμό στην αρχή της προφύλαξης·

Αυτόνομα μέσα μεταφοράς

α) Αυτόνομα οχήματα

24.  υπογραμμίζει ότι οι αυτόνομες μεταφορές καλύπτουν όλες τις μορφές τηλεχειριζόμενων, αυτοματοποιημένων, συνδεδεμένων και αυτόνομων τρόπων οδικών, σιδηροδρομικών, πλωτών και εναέριων μεταφορών, περιλαμβανομένων οχημάτων, σιδηροδρόμων, σκαφών, οχηματαγωγών, αεροσκαφών, μη επανδρωμένων αεροσκαφών, καθώς και όλες τις μελλοντικές μορφές εξέλιξης και καινοτομίας στον τομέα αυτό·

25.  θεωρεί ότι η ανάγκη θέσπισης αποτελεσματικών κανόνων σε ενωσιακό και παγκόσμιο επίπεδο είναι περισσότερο επιτακτική στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, ώστε να διασφαλιστεί η διασυνοριακή ανάπτυξη αυτόματων και αυτόνομων οχημάτων, με στόχο να αξιοποιηθούν πλήρως οι οικονομικές δυνατότητες που προσφέρουν και να αντληθούν οφέλη από τις θετικές επιπτώσεις των τεχνολογικών τάσεων· τονίζει το γεγονός ότι οι αποσπασματικές ρυθμιστικές προσεγγίσεις αποτελούν εμπόδιο για την υλοποίηση αυτόνομων συστημάτων μεταφοράς και θέτουν σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα·

26.  εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι ο χρόνος αντίδρασης του οδηγού σε περίπτωση απρόβλεπτης ανάληψης του ελέγχου του οχήματος είναι ζωτικής σημασίας και ζητεί, συνεπώς, από τα ενδιαφερόμενα μέρη να παρέχουν ρεαλιστικές τιμές για τον καθορισμό ζητημάτων ασφάλειας και ευθύνης·

27.  εκτιμά ότι η μετάβαση σε αυτόνομα οχήματα θα έχει επιπτώσεις όσον αφορά τις ακόλουθες πτυχές: αστική ευθύνη (ευθύνη και ασφάλιση), οδική ασφάλεια, όλα τα θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον (π.χ. ενεργειακή απόδοση, χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενεργειακοί πόροι), ζητήματα που αφορούν τα δεδομένα (πρόσβαση σε δεδομένα, προστασία προσωπικών δεδομένων και ιδιωτικής ζωής, ανταλλαγή δεδομένων), ζητήματα που αφορούν την υποδομή ΤΠΕ (π.χ. υψηλή πυκνότητα αποτελεσματικών και αξιόπιστων επικοινωνιών) και την απασχόληση (π.χ. δημιουργία και απώλεια θέσεων απασχόλησης, εκπαίδευση οδηγών βαρέων φορτηγών οχημάτων για τη χρήση αυτόνομων οχημάτων)· τονίζει ότι θα απαιτηθούν σημαντικές επενδύσεις στην οδική και ενεργειακή υποδομή και στην υποδομή ΤΠΕ· καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τις προαναφερθείσες πτυχές στο πλαίσιο των εργασιών της για τα αυτόνομα οχήματα:

28.  υπογραμμίζει ότι είναι ζωτικής σημασίας να διατίθενται από τα ευρωπαϊκά προγράμματα δορυφορικής πλοήγησης Galileo και EGNOS αξιόπιστες πληροφορίες όσον αφορά τον εντοπισμό θέσης και τον χρονοπροσδιορισμό για την υλοποίηση αυτόνομων οχημάτων, ζητεί στη συνάρτηση αυτή την οριστικοποίηση και τη δρομολόγηση των δορυφόρων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού συστήματος εντοπισμού θέσης Galileo·

29.  εφιστά την προσοχή στην υψηλή προστιθέμενη αξία που παρέχουν τα αυτόνομα οχήματα στα άτομα με μειωμένη κινητικότητα, καθώς τα οχήματα αυτά τους επιτρέπουν να συμμετέχουν αποτελεσματικότερα σε ατομικές οδικές μεταφορές, διευκολύνοντας, με τον τρόπο αυτό, την καθημερινότητά τους·

β) Μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (συστήματα τηλεχειριζόμενων αεροσκαφών)

30.  αναγνωρίζει τα θετικά επιτεύγματα της τεχνολογίας των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, ιδίως στον τομέα της έρευνας και της διάσωσης· τονίζει τη σημασία ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών για την προστασία της ασφάλειας και της ιδιωτικότητας των πολιτών της Ένωσης και καλεί την Επιτροπή να εξασφαλίσει την παρακολούθηση των συστάσεων του ψηφίσματος του Κοινοβουλίου, της 29ης Οκτωβρίου 2015, σχετικά με την ασφαλή χρήση των συστημάτων τηλεχειριζόμενων αεροσκαφών (RPAS), κοινώς γνωστών στον τομέα της πολιτικής αεροπορίας ως «μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων[5]»· προτρέπει την Επιτροπή να εκπονήσει αξιολογήσεις για θέματα ασφάλειας όσον αφορά τη διαδεδομένη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών· καλεί την Επιτροπή να εξετάσει την ανάγκη θέσπισης ενός υποχρεωτικού συστήματος ανίχνευσης και αναγνώρισης για τα RPAS που θα προσδιορίζει τις θέσεις σε πραγματικό χρόνο των αεροσκαφών που βρίσκονται σε λειτουργία· υπενθυμίζει ότι η ομοιογένεια και η ασφάλεια των μη επανδρωμένων αεροσκαφών θα πρέπει να διασφαλίζεται με τα μέτρα που ορίζει ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 216/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου[6]·

Ρομπότ προσωπικής φροντίδας

31.  υπογραμμίζει ότι η έρευνα και ανάπτυξη της ρομποτικής στον τομέα της φροντίδας ηλικιωμένων ατόμων έχει γίνει σταδιακά πιο συνήθης και λιγότερο δαπανηρή, και παράγει προϊόντα με μεγαλύτερη λειτουργικότητα, τα οποία τυγχάνουν ευρύτερης αποδοχής από τους καταναλωτές· επισημαίνει το μεγάλο εύρος εφαρμογών των εν λόγω τεχνολογιών, που παρέχουν υπηρεσίες πρόληψης, συνδρομής, παρακολούθησης, δημιουργίας ερεθισμάτων και συντροφιάς σε ηλικιωμένους και ανθρώπους που πάσχουν από άνοια, γνωστικές διαταραχές και απώλεια μνήμης·

32.  επισημαίνει ότι η ανθρώπινη επαφή αποτελεί μια από τις πιο θεμελιώδεις πτυχές της ανθρώπινης φροντίδας· πιστεύει ότι η αντικατάσταση του ανθρώπινου παράγοντα από ρομπότ θα αφαιρούσε το ανθρώπινο στοιχείο από τις πρακτικές φροντίδας, ωστόσο, από την άλλη πλευρά, αναγνωρίζει ότι τα ρομπότ μπορούν να υποστηρίξουν την εκτέλεση αυτοματοποιημένων εργασιών φροντίδας και να διευκολύνουν το έργο των φροντιστών ενισχύοντας την ανθρώπινη φροντίδα και καθιστώντας πιο στοχευμένη τη διαδικασία αποκατάστασης, ούτως ώστε το ιατρικό προσωπικό και οι πάροχοι φροντίδας να μπορούν να διαθέτουν περισσότερο χρόνο για τη διάγνωση και την εξεύρεση καλύτερων επιλογών θεραπευτικής αγωγής· τονίζει ότι παρ’ όλο που τα ρομπότ διαθέτουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν την κινητικότητα και την κοινωνικότητα των ανθρώπων με αναπηρίες και των ηλικιωμένων, οι άνθρωποι θα εξακολουθήσουν να είναι απαραίτητοι για την παροχή φροντίδας και θα συνεχίσουν να αποτελούν σημαντική και όχι πλήρως αντικαταστάσιμη πηγή κοινωνικής συναναστροφής·

Ρομπότ για ιατρική χρήση

33.  υπογραμμίζει τη σημασία της κατάλληλης εκπαίδευσης, κατάρτισης και προετοιμασίας των ασκούντων επαγγέλματα στον τομέα της υγείας, όπως γιατροί και πάροχοι φροντίδας, προκειμένου να διασφαλιστεί ο υψηλότερος δυνατός βαθμός επαγγελματικών δεξιοτήτων, καθώς και να προστατευτεί η υγεία των ασθενών· υπογραμμίζει την ανάγκη να οριστούν οι ελάχιστες επαγγελματικές προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν οι χειρουργοί προκειμένου να τους επιτρέπεται να πραγματοποιούν επεμβάσεις ή να χρησιμοποιούν χειρουργικά ρομπότ· θεωρεί θεμελιώδους σημασίας τον σεβασμό στην αρχή της εποπτευόμενης αυτονομίας των ρομπότ, στο πλαίσιο της οποίας ο αρχικός προγραμματισμός της θεραπευτικής αγωγής και η τελική επιλογή του τρόπου εκτέλεσης θα εναπόκειται πάντοτε στον ανθρώπινο παράγοντα· τονίζει την ιδιαίτερη σημασία της κατάρτισης των χρηστών, ώστε να εξοικειωθούν με τις τεχνολογικές απαιτήσεις στον τομέα αυτό· επισημαίνει την αυξανόμενη τάση προς αυτοδιάγνωση με τη χρήση ενός κινητού ρομπότ και, συνεπώς, την ανάγκη εκπαίδευσης των ιατρών για το χειρισμό περιπτώσεων αυτοδιάγνωσης· φρονεί ότι η χρήση των τεχνολογιών αυτών δεν πρέπει να μειώνει ή να βλάπτει τη σχέση γιατρού-ασθενούς, αλλά να στηρίζει τους γιατρούς στο πλαίσιο της διάγνωσης και/ή θεραπείας των ασθενών προκειμένου να μειώνεται ο κίνδυνος ανθρώπινου σφάλματος και να αυξάνεται η ποιότητας ζωής και το προσδόκιμο επιβίωσης·

34.  πιστεύει ότι τα ιατρικά ρομπότ εξακολουθούν να ανοίγουν νεόυς δρόμους όσον αφορά τη χειρουργική υψηλής ακρίβειας και την εκτέλεση επαναληπτικών διαδικασιών και ότι έχουν τη δυνατότητα να βελτιώνουν τα αποτελέσματα των διαδικασιών αποκατάστασης και να παρέχουν αποτελεσματική υλικοτεχνική στήριξη εντός των νοσοκομείων· επισημαίνει ότι τα ιατρικά ρομπότ έχουν επίσης τη δυνατότητα να μειώσουν τις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης, επιτρέποντας στους επαγγελματίες της υγείας να μετατοπίσουν την προσοχή τους από τη θεραπεία στην πρόληψη και καθιστώντας μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού διαθέσιμο για την καλύτερη προσαρμογή στις ποικίλες ανάγκες των ασθενών, τη συνεχιζόμενη κατάρτιση των επαγγελματιών υγείας και την έρευνα·

35.  καλεί την Επιτροπή να εξασφαλίσει, πριν από την ημερομηνία θέσης σε ισχύ του κανονισμού για τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα[7], ότι οι διαδικασίες δοκιμής νέων ιατρικών ρομποτικών συσκευών είναι ασφαλείς, κυρίως όταν πρόκειται για συσκευές που εμφυτεύονται στο σώμα των ανθρώπων·

Επισκευή και βελτιστοποίηση ανθρώπων

36.  επισημαίνει τις τεράστιες προόδους και περαιτέρω δυνατότητες της ρομποτικής στον τομέα της επισκευής και της αποκατάστασης οργάνων που έχουν υποστεί βλάβη και ανθρωπίνων λειτουργιών, αλλά και τα πολύπλοκα ερωτήματα που εγείρονται ιδίως λόγω των δυνατοτήτων για βελτιστοποίηση του ανθρώπου, καθόσον, τα ιατρικά ρομπότ και ιδίως τα κυβερνοφυσικά συστήματα (CPS), θα μπορούσαν να αλλάζουν ουσιαστικά την αντίληψη περί υγιούς ανθρώπινου σώματος, δεδομένου ότι αυτά μπορούν να φέρονται άμεσα ή να εμφυτευτούν στο ανθρώπινο σώμα· υπογραμμίζει τη σημασία της σύστασης επειγόντως σε νοσοκομεία και άλλα ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης, κατάλληλα στελεχομένων επιτροπών για θέματα ηθικής στον τομέα της ρομποτικής, οι οποίες θα είναι επιφορτισμένες με το καθήκον να εξετάζουν και να συμβάλλουν στην επίλυση ασυνήθιστων, περίπλοκων ηθικών ζητημάτων που επηρεάζουν τη φροντίδα και τη θεραπεία των ασθενών· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αναπτύξουν κατευθυντήριες γραμμές για να βοηθήσουν στη σύσταση και τη λειτουργία των εν λόγω επιτροπών·

37.  τονίζει ότι στον τομέα των ιατρικών εφαρμογών ζωτικής σημασίας, όπως των ρομποτικών τεχνητών μελών, πρέπει να διασφαλιστεί διαρκής και απρόσκοπτη πρόσβαση σε υπηρεσίες συντήρησης και περαιτέρω βελτίωσης, και ιδίως σε επικαιροποιήσεις λογισμικού που αποκαθιστούν δυσλειτουργίες και τρωτά σημεία, ·

38.  συνιστά να δημιουργηθούν ανεξάρτητες καταπιστευτικές οντότητες που θα διαθέτουν τα απαραίτητα μέσα για να παρέχουν υπηρεσίες φροντίδας, όπως συντήρηση, επισκευές και βελτιώσεις, συμπεριλαμβανομένων αναβαθμίσεων λογισμικού σε άτομα που φέρουν ζωτικές και προηγμένες ιατρικές συσκευές, ειδικά όταν οι εν λόγω υπηρεσίες δεν παρέχονται πλέον από τον αρχικό προμηθευτή· προτείνει τη θέσπιση υποχρέωσης των κατασκευαστών να παρέχουν στις εν λόγω ανεξάρτητες καταπιστευτικές οντότητες αναλυτικά σχέδια κατασκευής και κωδικό πηγής, όπως συμβαίνει με τη νομικά προβλεπόμενη κατάθεση δημοσιεύσεων σε μια εθνική βιβλιοθήκη·

39.  επισημαίνει τον κίνδυνο που συνδέεται με το ενδεχόμενο παράνομης πρόσβασης, διακοπής λειτουργίας ή διαγραφής δεδομένων σε κυβερνοφυσικά συστήματα (CPS) εμφυτευμένα στο ανθρώπινο σώμα, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την υγεία ή, σε ακραίες περιπτώσεις, ακόμα και τη ζωή των ανθρώπων και τονίζει ως εκ τούτου ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην προστασία τέτοιων συστημάτων·

40.  τονίζει ότι είναι σημαντικό να διασφαλίζεται η ισότιμη πρόσβαση για όλους τους ανθρώπους στις εν λόγω τεχνολογικές καινοτομίες, τα μέσα και τις επεμβάσεις· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να προωθήσουν την ανάπτυξη υποστηρικτικών τεχνολογιών, προκειμένου να προωθηθεί η ανάπτυξη και η χρήση των εν λόγω τεχνολογιών από άτομα που την έχουν ανάγκη, σύμφωνα με το άρθρο 4 της σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, στην οποία η Ένωση είναι συμβαλλόμενο μέρος·

Εκπαίδευση και απασχόληση

41.  επισημαίνει τις προβλέψεις της Επιτροπής, σύμφωνα με τις οποίες ως το 2020 η Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπίζει έλλειψη έως και 825 000 επαγγελματιών στον τομέα της τεχνολογίας των πληροφοριών και επικοινωνιών, ενώ στο 90% των θέσεων εργασίας θα απαιτούνται τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες· επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής να προτείνει έναν οδικό χάρτη για την πιθανή χρήση και αναθεώρηση του πλαισίου ψηφιακής ικανότητας, των δεικτών ψηφιακών ικανοτήτων για τους εκπαιδευόμενους σε όλα τα επίπεδα και καλεί την Επιτροπή να παράσχει ουσιαστική υποστήριξη για την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και ανεξαρτήτως εργασιακού καθεστώτος ως ένα πρώτο βήμα για την καλύτερη εξισορρόπηση μεταξύ ελλείψεων στην αγορά εργασίας και ζήτησης· τονίζει ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής απαιτεί από τα κράτη μέλη να αναπτύξουν πιο ευέλικτα συστήματα κατάρτισης και εκπαίδευσης έτσι ώστε οι στρατηγικές δεξιοτήτων να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της ρομποτικής οικονομίας·

42.  θεωρεί ότι, αν περισσότερες νεαρές γυναίκες έδειχναν ενδιαφέρον για μια σταδιοδρομία στον ψηφιακό τομέα και αποκτούσαν σχετικές θέσεις εργασίας, θα επωφελείτο τόσο η ψηφιακή βιομηχανία, όσο και οι ίδιες οι γυναίκες αλλά και η οικονομία της Ευρώπης· ζητεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αναλάβουν πρωτοβουλίες ώστε να στηρίξουν την παρουσία των γυναικών στον τομέα της τεχνολογίας των πληροφοριών και επικοινωνιών και να δώσουν ώθηση στις ηλεκτρονικές τους δεξιότητες·

43.  καλεί την Επιτροπή να αρχίσει να αναλύει και να παρακολουθεί στενότερα τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες τάσεις στον τομέα της απασχόλησης, εστιάζοντας στη δημιουργία, τη μεταφορά και την απώλεια θέσεων εργασίας σε διάφορους τομείς/περιοχές δεξιοτήτων, έτσι ώστε να διαπιστωθούν οι τομείς, στους οποίους δημιουργούνται και οι τομείς, στους οποίους καταργούνται θέσεις εργασίας ως συνέπεια της αυξημένης χρήσης ρομπότ·

44.  τονίζει ότι είναι σημαντικό να προβλέπονται οι αλλαγές στην κοινωνία, λαμβανομένων υπόψη των συνεπειών που μπορεί να επιφέρει η εξέλιξη και η ανάπτυξη της ρομποτικής· καλεί την Επιτροπή να αναλύσει μια σειρά δυνητικών εξελίξεων και τις συνέπειές τους όσον αφορά τη βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των κρατών μελών· υποστηρίζει ότι πρέπει να ξεκινήσει ένας διάλογος χωρίς αποκλεισμούς όσον αφορά τα νέα πρότυπα απασχόλησης και τη βιωσιμότητα των φορολογικών συστημάτων και των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης βάσει της ύπαρξης επαρκούς εισοδήματος, συμπεριλαμβανομένης και της καθιέρωσης ενδεχομένως ενός γενικού βασικού εισοδήματος· ;

45.  τονίζει τη σημασία που έχει η ευελιξία των δεξιοτήτων καθώς και οι κοινωνικές, δημιουργικές και ψηφιακές δεξιότητες στην εκπαίδευση· είναι πεπεισμένο ότι, εκτός από την ακαδημαϊκή γνώση που παρέχεται στα πανεπιστήμια, η δια βίου μάθηση πρέπει να επιτυγχάνεται και με μια δια βίου δραστηριότητα·

46.  επισημαίνει το τεράστιο δυναμικό της ρομποτικής για τη βελτίωση της ασφάλειας στον τόπο εργασίας μέσω της μεταφοράς πολλών επικίνδυνων και επιβλαβών εργασιών από τους ανθρώπους στα ρομπότ, ταυτόχρονα όμως σημειώνει το ενδεχόμενο δημιουργίας νέων κινδύνων λόγω της αυξανόμενης διάδρασης ανθρώπων και ρομπότ στον τόπο εργασίας· υπογραμμίζει στη συνάρτηση αυτή τη σημασία της εφαρμογής αυστηρών μακροπρόθεσμων κανόνων όσον αφορά τη διαδραστική σχέση ανθρώπων και ρομπότ προκειμένου να διασφαλίζεται η υγεία, η ασφάλεια και ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο χώρο εργασίας·

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις

47.  τονίζει ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος να είναι περιορισμένος, δηλαδή με αποδοτική ενεργειακή κατανάλωση, προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και σπάνιων υλικών, ελαχιστοποίηση των αποβλήτων, όπως ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απόβλητα, και δυνατότητα επισκευών· ενθαρρύνει συνεπώς την Επιτροπή να ενσωματώσει τις αρχές της κυκλικής οικονομίας σε κάθε ενωσιακή πολιτική σχετικά με τη ρομποτική· σημειώνει ότι η χρήση των ρομπότ θα έχει θετικό αντίκτυπο και στο περιβάλλον, ιδίως στους τομείς της γεωργίας και του εφοδιασμού με τρόφιμα και των μεταφορών, κυρίως μέσω της μείωσης του μεγέθους των μηχανημάτων και της μείωσης της χρήσης λιπασμάτων, ενέργειας και νερού, καθώς και μέσω της γεωργίας ακριβείας και της βελτιστοποίησης των δρομολογίων·

48.  τονίζει ότι τα CPS θα οδηγήσουν στη δημιουργία συστημάτων ενέργειας και υποδομών που θα είναι σε θέση να ελέγχουν τη ροή ηλεκτρικής ενέργειας από τον παραγωγό στον καταναλωτή, και θα έχουν επίσης ως αποτέλεσμα τη δημιουργία «παραγωγών – καταναλωτών» στον τομέα της ενέργειας, οι οποίοι θα παράγουν, αλλά και θα καταναλώνουν ενέργεια· το γεγονός αυτό θα επιφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη·

Ευθύνη

49.  θεωρεί ότι η αστική ευθύνη για ζημιές που προκαλούνται από τα ρομπότ αποτελεί ζήτημα ζωτικής σημασίας που πρέπει να εξεταστεί και να ρυθμιστεί σε επίπεδο Ένωσης, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ο ίδιος βαθμός αποτελεσματικότητας, διαφάνειας και συνοχής, όσον αφορά τη διασφάλιση βεβαιότητας δικαίου σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, προς όφελος των πολιτών, των καταναλωτών και των επιχειρήσεων·

50.  σημειώνει ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής τεχνολογίας απαιτεί καλύτερη κατανόηση της κοινής βάσης που απαιτείται για την κοινή δράση ανθρώπου-ρομπότ, η οποία πρέπει να διέπεται από δύο βασικές σχέσεις αλληλεξάρτησης, την προβλεψιμότητα και την καθοδηγησιμότητα· επισημαίνει ότι αυτές οι δύο σχέσεις αλληλεξάρτησης έχουν καίρια σημασία για τον καθορισμό των πληροφοριών που πρέπει να ανταλλάσσουν άνθρωποι και ρομπότ, καθώς και για τον προσδιορισμό μιας κοινής βάσης μεταξύ ανθρώπων και ρομπότ προκειμένου να καταστεί εφικτή η ομαλή κοινή τους δράση·

51.  ζητεί από την Επιτροπή να υποβάλει, με βάση το άρθρο 114 της ΣΛΕΕ πρόταση για μια νομοθετική πράξη σχετικά με τα νομικά ζητήματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη και τη χρήση της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης που προβλέπεται τα επόμενα 10 με 15 χρόνια, σε συνδυασμό με μη νομοθετικά μέσα, όπως κατευθυντήριες γραμμές και κώδικες δεοντολογίας σύμφωνα με τις συστάσεις του παραρτήματος·

52.  θεωρεί ότι, ανεξάρτητα από τη νομική λύση που θα δοθεί όσον αφορά την αστική ευθύνη για ζημιές εκτός των υλικών που προκαλούνται από τα ρομπότ, το μελλοντικό νομοθετικό μέσο δεν πρέπει να επιβάλλει κανενός είδους περιορισμούς στο είδος ή την έκταση της αποκατάστασης των ζημιών, ούτε στα είδη αποζημίωσης προς τον ζημιωθέντα, απλώς και μόνον επειδή η ζημία δεν προκλήθηκε από άνθρωπο·

53.  θεωρεί ότι το μελλοντικό νομοθετικό μέσο πρέπει να βασιστεί σε ενδελεχή αξιολόγηση από την Επιτροπή, που θα καθορίσει εάν πρέπει να εφαρμοστεί μια προσέγγιση με βάση την αντικειμενική ευθύνη ή τη διαχείριση κινδύνου·

54.  σημειώνει ταυτόχρονα ότι η αντικειμενική ευθύνη απαιτεί απόδειξη μόνο για την ύπαρξη ζημίας και την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της ζημιογόνου λειτουργίας του ρομπότ και της ζημίας που υπέστη ο παθών·

55.  σημειώνει ότι μια προσέγγιση με βάση τη διαχείριση κινδύνου δεν εστιάζει στο πρόσωπο «που ενήργησε αμελώς» ως ατομικά υπεύθυνο, αλλά στο πρόσωπο που μπορεί, υπό ορισμένες συνθήκες, να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους και να αντιμετωπίσει τις αρνητικές συνέπειες·

56.  θεωρεί ότι, κατά κανόνα, μετά τη διαπίστωση όσων φέρουν την τελική ευθύνη, η ευθύνη που τους αποδίδεται πρέπει να είναι ανάλογη προς το πραγματικό επίπεδο οδηγιών που δόθηκαν στο ρομπότ και προς το βαθμό αυτονομίας του, έτσι ώστε, όσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα μάθησης και η αυτονομία του ρομπότ καθώς και η διάρκεια της εκπαίδευσής του, τόσο μεγαλύτερη να είναι η ευθύνη του εκπαιδευτή· επισημαίνει, πιο συγκεκριμένα, ότι όταν αναζητείται το πρόσωπο, στο οποίο οφείλεται στην πραγματικότητα η ζημιογόνος συμπεριφορά του ρομπότ, οι δεξιότητες που οφείλονται στην «εκπαίδευση» του ρομπότ δεν πρέπει να συγχέονται με τις δεξιότητες που εξαρτώνται απόλυτα από τις ικανότητες του για αυτόνομη μάθηση· επισημαίνει ότι τουλάχιστον στο παρόν στάδιο την ευθύνη πρέπει να φέρει ένας άνθρωπος και όχι ένα ρομπότ·

57.  επισημαίνει ότι μια πιθανή λύση για το πολύπλοκο ζήτημα του καταλογισμού ευθύνης για ζημία, που προκαλείται από ολοένα και πιο αυτόνομα ρομπότ, είναι η επιβολή ενός υποχρεωτικού συστήματος ασφάλισης, όπως ήδη συμβαίνει για παράδειγμα με τα αυτοκίνητα· σημειώνει, ωστόσο, ότι σε αντίθεση με το σύστημα ασφάλισης για την οδική κυκλοφορία, στο πλαίσιο του οποίου η ασφάλιση καλύπτει ανθρώπινες πράξεις και παραλείψεις, το σύστημα ασφάλισης στον τομέα της ρομποτικής θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλες τις πιθανές ευθύνες στη συνολική αλυσίδα·

58.  θεωρεί ότι, όπως ισχύει και για την ασφάλιση των αυτοκινούμενων οχημάτων, ένα τέτοιο σύστημα ασφάλισης θα μπορούσε να συμπληρώνεται από ένα ταμείο, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι ζημίες θα αποκαθίστανται και όταν δεν υπάρχει ασφαλιστική κάλυψη· καλεί τον ασφαλιστικό τομέα να αναπτύξει νέα προϊόντα και προσφορές, που λαμβάνον υπόψη την πρόοδο της ρομποτικής·

59.  καλεί την Επιτροπή, κατά τη διενέργεια εκτίμησης επιπτώσεων του μελλοντικού νομοθετικού της μέσου, να διερευνήσει, να αναλύσει και να συζητήσει τις επιπτώσεις όλων των πιθανών νομοθετικών λύσεων, όπως για παράδειγμα:

α)  τη δημιουργία υποχρεωτικού συστήματος ασφάλισης, όπου είναι σκόπιμο και απαραίτητο για συγκεκριμένες κατηγορίες ρομπότ, παρόμοιου με το υφιστάμενο σύστημα ασφάλισης των αυτοκινήτων, στο πλαίσιο του οποίου θα απαιτείται από τους κατασκευαστές και τους ιδιοκτήτες ρομπότ να συνάπτουν σύμβαση ασφαλιστικής κάλυψης για ζημίες που ενδέχεται να προκαλέσουν τα ρομπότ τους·

β)  τη διασφάλιση ότι η σύσταση ταμείου αποζημίωσης δεν θα εξυπηρετεί μόνον τον σκοπό της παροχής αποζημίωσης, εάν η ζημία που προκαλείται από ρομπότ δεν καλύπτεται από ασφάλιση·

γ)  τη δυνατότητα των κατασκευαστών, των προγραμματιστών, των ιδιοκτητών ή των χρηστών να υπέχουν περιορισμένη ευθύνη, εφόσον συμβάλλουν στο ταμείο αποζημίωσης καθώς και όταν συνάπτουν από κοινού ασφάλιση για την παροχή αποζημίωσης όταν η ζημία προκαλείται από ένα ρομπότ·

δ)  την απόφαση είτε να συσταθεί γενικό ταμείο για όλα τα έξυπνα αυτόνομα ρομπότ είτε ειδικό ταμείο για κάθε κατηγορία ρομπότ, καθώς και την απόφαση είτε να καταβάλλεται εφάπαξ εισφορά κατά τη διάθεση του ρομπότ στην αγορά είτε να καταβάλλονται περιοδικές εισφορές για όλη τη διάρκεια ζωής του ρομπότ·

ε)  τη διασφάλιση ότι η διασύνδεση μεταξύ του ρομπότ και του ταμείου του θα δημοσιοποιείται μέσω ενός ατομικού αριθμού καταχώρησης που θα εμφανίζεται σε ειδικό μητρώο της Ένωσης, το οποίο θα επιτρέπει σε όποιον βρίσκεται σε διάδραση με το ρομπότ να ενημερώνεται για τη φύση του ταμείου, για τα όρια της ευθύνης σε περίπτωση υλικής ζημίας, για τα ονόματα και τις λειτουργίες των συνεισφερόντων και για κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια·

στ)  τη δημιουργία μακροπρόθεσμα ενός ειδικού νομικού καθεστώτος για τα ρομπότ, ώστε τουλάχιστον τα πιο εξελιγμένα, αυτόνομα ρομπότ να αναγνωρίζονται ως ηλεκτρονικά πρόσωπα με υποχρέωση επανόρθωσης τυχόν ζημίας που προκαλούν, και ενδεχομένως εφαρμογή της ηλεκτρονικής αυτής προσωπικότητας σε περιπτώσεις στις οποίες τα ρομπότ λαμβάνουν αυτόνομα αποφάσεις ή έρχονται με άλλον τρόπο σε ανεξάρτητη διάδραση με τρίτα μέρη·

ζ)  τη θέσπιση κατάλληλου μέσου για τους καταναλωτές που προτίθενται να υποβάλουν συλλογικά αγωγή αποζημίωσης κατά των υπευθύνων εταιρειών κατασκευής έξυπνων μηχανών για ζημία που προκαλείται λόγω δυσλειτουργίας των εν λόγω μηχανών·

Διεθνείς πτυχές

60.  σημειώνει ότι, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει επιτακτική ανάγκη τροποποίησης των υφιστάμενων κανόνων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου που εφαρμόζονται εντός ΕΕ για τα οδικά ατυχήματα για να αντιμετωπιστεί η ανάπτυξη των αυτόνομων οχημάτων, η απλοποίηση του υφιστάμενου διπλού συστήματος για τον ορισμό του εφαρμοστέου δικαίου (βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 864/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου[8] και της Σύμβασης της Χάγης της 4ης Μαΐου 1971, για το εφαρμοστέο δίκαιο στα τροχαία ατυχήματα) θα βελτίωνε την ασφάλεια δικαίου και θα περιόριζε τις πιθανότητες αναζήτησης της ευνοϊκότερης δικαιοδοσίας·

61.  επισημαίνει την ανάγκη να εξεταστεί η τροποποίηση διεθνών συμφωνιών, όπως η σύμβαση της Βιέννης για την οδική κυκλοφορία της 8ης Νοεμβρίου 1968 και η σύμβαση της Χάγης για το εφαρμοστέο δίκαιο σε τροχαία ατυχήματα·

62.  αναμένει από την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη θα εφαρμόσουν το διεθνές δίκαιο, όπως τη Σύμβαση της Βιέννης για την οδική κυκλοφορία που πρέπει να τροποποιηθεί, με ομοιόμορφο τρόπο, ώστε να καταστήσουν δυνατή την οδήγηση χωρίς οδηγό, και καλεί την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τις επιχειρήσεις να υλοποιήσουν το ταχύτερο δυνατόν τους στόχους της Διακήρυξης του Άμστερνταμ·

63.  τάσσεται σθεναρά υπέρ της διεθνούς συνεργασίας για την ενδελεχή μελέτη των κοινωνικών, ηθικών και νομικών προκλήσεων και την επακόλουθη θέσπιση ρυθμιστικών προτύπων υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών·

64.  επισημαίνει ότι πρέπει να ισχύουν και στις εφαρμογές της ρομποτικής οι περιορισμοί και οι όροι που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 428/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου[9] για τα είδη διπλής χρήσης σχετικά με τις εμπορικές συναλλαγές που αφορούν είδη διπλής χρήσης, δηλαδή αγαθά, λογισμικό και τεχνολογία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο σε μη στρατιωτικές όσο και σε στρατιωτικές εφαρμογές ή/και μπορούν να συμβάλλουν στη διάδοση όπλων μαζικής καταστροφής·

Τελικές πτυχές

65.  ζητεί, σύμφωνα με το άρθρο 225 της ΣΛΕΕ, από την Επιτροπή να υποβάλει, με βάση το άρθρο 114 της ΣΛΕΕ, πρόταση οδηγίας για ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής, ακολουθώντας τις λεπτομερείς συστάσεις που εκτίθενται στο παράρτημα του παρόντος ψηφίσματος·

66.  επιβεβαιώνει ότι οι συστάσεις αυτές είναι συμβατές με τα θεμελιώδη δικαιώματα και την αρχή της επικουρικότητας·

67.  εκτιμά ότι η ζητούμενη πρόταση θα έχει δημοσιονομικές επιπτώσεις εφόσον συσταθεί ένας νέος ευρωπαϊκός οργανισμός·

68.  αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα και τις επισυναπτόμενες λεπτομερείς συστάσεις στην Επιτροπή και στο Συμβούλιο.

• [1]  Κανονισμός (EΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (γενικός κανονισμός για την προστασία δεδομένων) (ΕΕ L 119 της 4.5.2016, σ. 1).
• [2]  (1) Ένα ρομπότ δεν επιτρέπεται να τραυματίσει ανθρώπινο ον ή μέσω αδράνειας να επιτρέψει να υποστεί βλάβη ένα ανθρώπινο όν. (2) Ένα ρομπότ πρέπει να υπακούει στις εντολές των ανθρώπων, εκτός αν οι εντολές αυτές έρχονται σε αντίθεση με τον πρώτο νόμο. (3) Ένα ρομπότ πρέπει να προστατεύει την ύπαρξή του, εφόσον η προστασία αυτή δεν έρχεται σε αντίθεση με τον πρώτο και τον δεύτερο νόμο (βλ. Ι. Ασίμοφ, Runabout, 1943) και (4) Ένα ρομπότ δεν επιτρέπεται να βλάψει την ανθρωπότητα ή μέσω αδράνειας να επιτρέψει να υποστεί βλάβη η ανθρωπότητα.
• [3]  Βλ. Διακήρυξη Schuman (1950: «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί μεμιάς, ή βάσει ενός μοναδικού σχεδίου. Θα δημιουργηθεί μέσα από απτά επιτεύγματα που θα δημιουργήσουν πρώτα μια πραγματική αλληλεγγύη».
• [4]  Οδηγία 85/374/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 25ης Ιουλίου 1985, για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σε θέματα ευθύνης λόγω ελαττωματικών προϊόντων (ΕΕ L 210 της 7.8.1985, σ. 29).
• [5]  Κείμενα που εγκρίθηκαν, P8_TA(2015)0390.
• [6]  Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 216/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Φεβρουαρίου 2008 για τη θέσπιση κοινών κανόνων στον τομέα της πολιτικής αεροπορίας και για την ίδρυση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφαλείας της Αεροπορίας, καθώς και για την κατάργηση της οδηγίας 91/670/ΕΟΚ του Συμβουλίου, του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1592/2002 και της οδηγίας 2004/36/ΕΚ (ΕΕ L 79 της 19.3.2008, σ. 1).
• [7]  Νομοθετικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 2ας Απριλίου 2014 σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα και για την τροποποίηση της οδηγίας 2001/83/ΕΚ, του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1223/2009 (COM(2012)0542 – C7-0318/2012 – 2012/0266(COD))
• [8]  Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 864/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Ιουλίου 2007, για το εφαρμοστέο δίκαιο στις εξωσυμβατικές ενοχές («Ρώμη II») (ΕΕ L 199 της 31.7.2007, σ. 40).
• [9]  Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 428/2009 του Συμβουλίου περί κοινοτικού συστήματος ελέγχου των εξαγωγών, της μεταφοράς, της μεσιτείας και της διαμετακόμισης ειδών διπλής χρήσης (ΕΕ L 341 της 29.5.2009, σ. 1).

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΖΗΤΟΥΜΕΝΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Ορισμός και ταξινόμηση των «έξυπνων ρομπότ»

Πρέπει να δημιουργηθεί ένας κοινός ευρωπαϊκός ορισμός για τα «έξυπνα» αυτόνομα ρομπότ, στον οποίο να περιλαμβάνονται, κατά περίπτωση, ορισμοί των υποκατηγοριών τους, και να λαμβάνονται υπόψη τα εξής χαρακτηριστικά:

–  η ικανότητα να αποκτούν αυτονομία μέσω αισθητήρων ή/και μέσω ανταλλαγής δεδομένων με το περιβάλλον τους (διασυνδεσιμότητα) και να ανταλλάσσουν και να αναλύουν δεδομένα

–  η ικανότητα να μαθαίνουν μέσω της εμπειρίας και της διάδρασης

–  το είδος φυσικής στήριξης του ρομπότ

–  η ικανότητα να προσαρμόζει τη συμπεριφορά και τις δράσεις του στο περιβάλλον του

Καταχώρηση των «έξυπνων ρομπότ»

Πρέπει να θεσπιστεί ένα σύστημα καταχώρησης των εξελιγμένων ρομπότ βάσει των κριτηρίων για την ταξινόμησή τους, με στόχο την ιχνηλασιμότητά τους και τη διευκόλυνση της εφαρμογής περαιτέρω συστάσεων. Το σύστημα καταχώρησης και το μητρώο πρέπει να είναι ενιαία για ολόκληρη την Ένωση, να καλύπτουν την εσωτερική αγορά και μπορούν να τελούν υπό τη διαχείριση ενός οργανισμού της Ένωσης για τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, εφόσον συσταθεί ο εν λόγω οργανισμός.

Αστική ευθύνη

Όποια νομική λύση κι αν εφαρμοστεί για την ευθύνη των ρομπότ και των συσκευών-φορέων τεχνητής νοημοσύνης σε περιπτώσεις πέρα από την υλική ζημία, δεν πρέπει να επιβάλλονται κανενός είδους περιορισμοί στο είδος ή την έκταση αποκατάστασης των ζημιών, ούτε στα είδη αποζημίωσης προς τον ζημιωθέντα, απλώς και μόνον επειδή η ζημία δεν προκλήθηκε από άνθρωπο.

θεωρεί ότι το μελλοντικό νομοθετικό μέσο πρέπει να βασιστεί σε ενδελεχή αξιολόγηση από την Επιτροπή, που θα καθορίσει εάν πρέπει να εφαρμοστεί η προσέγγιση της αντικειμενικής ευθύνης ή της διαχείρισης κινδύνου·

Πρέπει να συσταθεί ένα υποχρεωτικό σύστημα ασφάλισης, το οποίο θα μπορούσε να βασίζεται στην υποχρέωση του κατασκευαστή να ασφαλίζει τα αυτόνομα ρομπότ που κατασκευάζει.

Ένα τέτοιο σύστημα ασφάλισης πρέπει να συμπληρώνεται από ένα ταμείο, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι ζημίες θα αποκαθίστανται και όταν δεν υπάρχει ασφαλιστική κάλυψη.

Κάθε απόφαση πολιτικής σχετικά με τους κανόνες αστικής ευθύνης που θα ισχύουν για τα ρομπότ και τις συσκευές-φορείς τεχνητής νοημοσύνης θα έπρεπε να λαμβάνεται μετά από διαβούλευση στο πλαίσιο ενός πανευρωπαϊκού έργου έρευνας και ανάπτυξης αφιερωμένου στη ρομποτική και τη νευροεπιστήμη, με επιστήμονες και εμπειρογνώμονες ικανούς να αξιολογήσουν όλους τους σχετικούς κινδύνους και τις επιπτώσεις.

Διαλειτουργικότητα, πρόσβαση σε κώδικα και δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας

Πρέπει να διασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα των συνδεδεμένων σε δίκτυο αυτόματων ρομπότ που βρίσκονται σε διάδραση μεταξύ τους. Πρέπει να είναι διαθέσιμη η πρόσβαση στον κώδικα πηγής, στα εισερχόμενα δεδομένα και στις λεπτομέρειες κατασκευής όταν αυτό είναι απαραίτητο για τη διερεύνηση ατυχημάτων που προκλήθηκαν από «έξυπνα ρομπότ», καθώς και για να διασφαλίζεται η συνεχής λειτουργία, διαθεσιμότητα, αξιοπιστία, ομαλότητα και ασφάλειά τους.

Χάρτης περί ρομποτικής

Η Επιτροπή πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις αρχές που κατοχυρώνονται στον ακόλουθο Χάρτη περί ρομποτικής όταν προτείνει νομοθετικές πράξεις που σχετίζονται με τη ρομποτική.

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗΣ

Ο προτεινόμενος κώδικας δεοντολογίας στον τομέα της ρομποτικής θέτει τις βάσεις για τον εντοπισμό, την επισκόπηση και την τήρηση των θεμελιωδών δεοντολογικών αρχών ήδη από τη φάση του σχεδιασμού και της ανάπτυξης.

Το πλαίσιο που θα καταρτιστεί μέσα από διαβούλευση, στο πλαίσιο ενός πανευρωπαϊκού έργου έρευνας και ανάπτυξης αφιερωμένου στα ρομπότ και στη νευροεπιστήμη, πρέπει να σχεδιαστεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτρέπει μεμονωμένες ρυθμίσεις ανά περίπτωση, προκειμένου να αξιολογηθεί κατά πόσο μια δεδομένη συμπεριφορά είναι σωστή ή λανθασμένη σε δεδομένη κατάσταση και οι αποφάσεις να λαμβάνονται βάσει μιας προκαθορισμένης ιεράρχησης των αξιών.

Ο κώδικας δεν πρέπει να υποκαταστήσει την ανάγκη αντιμετώπισης των μεγάλων νομικών προκλήσεων στον εν λόγω τομέα, αλλά πρέπει να λειτουργεί συμπληρωματικά. Αντ’ αυτού, θα διευκολύνει την κατηγοριοποίηση της ρομποτικής βάσει κανόνων δεοντολογίας, θα ενισχύσει τις προσπάθειες υπεύθυνης καινοτομίας στον τομέα και θα λάβει υπόψη του τους προβληματισμούς του κοινού.

Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη φάση της έρευνας και της ανάπτυξης κατά τη σχετική πορεία τεχνολογικής εξέλιξης (διαδικασία σχεδιασμού, δεοντολογική επανεξέταση, λογιστικοί έλεγχοι κ.λπ.). Στόχος πρέπει να είναι τόσο η ανάγκη για συμμόρφωση των ερευνητών, των επαγγελματιών του τομέα, των χρηστών και των σχεδιαστών με δεοντολογικά πρότυπα, όσο και η θέσπιση μιας διαδικασίας για την επίλυση των σχετικών δεοντολογικών διλημμάτων, ώστε τα εν λόγω συστήματα να μπορούν να λειτουργούν με δεοντολογικά υπεύθυνο τρόπο.

ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗΣ

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Ο κώδικας δεοντολογίας καλεί όλους τους ερευνητές και τους σχεδιαστές να δρουν υπεύθυνα, έχοντας λάβει σοβαρά υπόψη την ανάγκη για σεβασμό της αξιοπρέπειας, της ιδιωτικότητας και της ασφάλειας των ανθρώπων.

Ο κώδικας δεοντολογίας ζητεί τη στενή συνεργασία μεταξύ όλων των τομέων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η έρευνα ρομποτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση διεξάγεται κατά τρόπο ασφαλή, ηθικό και αποτελεσματικό.

Ο κώδικας δεοντολογίας καλύπτει όλες τις ερευνητικές δραστηριότητες και της δραστηριότητες ανάπτυξης στον τομέα της ρομποτικής.

Ο κώδικας δεοντολογίας είναι προαιρετικός και προσφέρει γενικές αρχές και κατευθυντήριες γραμμές για τις ενέργειες όλων των εμπλεκόμενων φορέων.

Οι οργανισμοί χρηματοδότησης ερευνών στον τομέα της ρομποτικής, οι ερευνητικές οργανώσεις, οι ερευνητές και οι επιτροπές δεοντολογίας ενθαρρύνονται να εξετάζουν, σε ένα πρώιμο στάδιο, τις μελλοντικές επιπτώσεις των τεχνολογιών ή των αντικειμένων που ερευνούν, καθώς και να καλλιεργήσουν πνεύμα ευθύνης ενόψει των προκλήσεων και των ευκαιριών που ενδέχεται να προκύψουν στο μέλλον.

Οι δημόσιοι και ιδιωτικοί οργανισμοί χρηματοδότησης της έρευνας πρέπει να απαιτούν την υποβολή μιας μελέτης εκτίμησης κινδύνων, με κάθε υποβαλλόμενη πρόταση χρηματοδότησης ερευνητικών δραστηριοτήτων. Στο πλαίσιο ενός τέτοιου κώδικα πρέπει να νοούνται ως υπεύθυνα υποκείμενα οι άνθρωποι και όχι τα ρομπότ.

Οι ερευνητές στον τομέα της ρομποτικής πρέπει να δεσμεύονται ότι θα τηρούν τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα δεοντολογικής και επαγγελματικής συμπεριφοράς και ότι θα συμμορφώνονται προς τις εξής αρχές:

Αρχή της ωφέλιμης δράσης – τα ρομπότ πρέπει να λειτουργούν προς το βέλτιστο συμφέρον των ανθρώπων·

Αρχή της αποτροπής ζημιών – βάσει του δόγματος «προ παντός, μην προκαλέσεις βλάβη», στο πλαίσιο του οποίου τα ρομπότ δεν πρέπει να προκαλούν βλάβη σε άνθρωπο·

Αυτονομία – η δυνατότητα των ρομπότ να προβαίνουν σε συνειδητές, αβίαστες αποφάσεις κατά τη διάδραση τους με άλλα ρομπότ·

Δικαιοσύνη – δίκαιη κατανομή των οφελών που σχετίζονται με τη ρομποτική, ιδίως όσον αφορά τις οικονομικά προσιτές υπηρεσίες οικιακής φροντίδας και υγειονομικής περίθαλψης.

Θεμελιώδη δικαιώματα

Κατά τον σχεδιασμό, τη διεξαγωγή, την εφαρμογή και την αξιοποίηση των ερευνητικών δραστηριοτήτων στον τομέα της ρομποτικής πρέπει να γίνονται σεβαστά τα θεμελιώδη δικαιώματα και να τίθεται ως γνώμονας η ευημερία και η αυτοδιάθεση του ατόμου και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και η αυτονομία, τόσο η σωματική όσο και η ψυχολογική, πρέπει να γίνονται πάντοτε σεβαστές.

Προφύλαξη

Οι δραστηριότητες έρευνας στον τομέα της ρομποτικής πρέπει να διεξάγονται σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης, και συγκεκριμένα να λαμβάνονται οι δέουσες προφυλάξεις, ανάλογες προς το επίπεδο προστασίας, ώστε να προλαμβάνονται οι τυχόν αρνητικές επιπτώσεις των αποτελεσμάτων τους στην ασφάλεια, και ταυτόχρονα να ενθαρρύνεται η πρόοδος προς όφελος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.

Απουσία αποκλεισμών

Οι μηχανικοί ρομποτικής εγγυώνται τη διαφάνεια και το σεβασμό προς το νόμιμο δικαίωμα πρόσβασης όλων των ενδιαφερόμενων μερών σε ενημέρωση. Η απουσία αποκλεισμών επιτρέπει τη συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε όλα τα εμπλεκόμενα ή ενδιαφερόμενα μέρη στο πλαίσιο ερευνητικών δραστηριοτήτων στον τομέα της ρομποτικής.

Λογοδοσία

Οι μηχανικοί ρομποτικής είναι υπεύθυνοι και πρέπει να λογοδοτούν για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει ο τομέας της ρομποτικής στην κοινωνία, το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, τόσο για τις σημερινές όσο και τις μελλοντικές γενιές.

Ασφάλεια

Οι μηχανικοί ρομποτικής πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και να σέβονται τη σωματική ακεραιότητα, την ασφάλεια, την υγεία και τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων. Ένας μηχανικός ρομποτικής πρέπει να διαφυλάσσει την ευημερία του ανθρώπου και ταυτόχρονα να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να δημοσιοποιεί αμέσως παράγοντες που μπορεί να αποτελούν κίνδυνο για το κοινό ή για το περιβάλλον.

Αναστρεψιμότητα

Η αναστρεψιμότητα, απαραίτητη προϋπόθεση για τη δυνατότητα ελέγχου, έχει θεμελιώδη σημασία στο πλαίσιο του προγραμματισμού των ρομπότ, ώστε να συμπεριφέρονται με ασφάλεια και αξιοπιστία. Το ρομπότ γνωρίζει μέσω ενός μοντέλου αναστρεψιμότητας ποιες πράξεις είναι αναστρέψιμες και πώς και να τις αναστρέψει. Η δυνατότητα αναίρεσης της τελευταίας πράξης μιας σειράς πράξεων επιτρέπει στους χρήστες να αναιρούν ανεπιθύμητες ενέργειες και να επιστρέφουν στην καλή «φάση» των εργασιών τους.

Ιδιωτική ζωή

Το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή πρέπει να γίνεται πάντα σεβαστό. Ένας μηχανικός ρομποτικής πρέπει να διασφαλίζει ότι οι ιδιωτικές πληροφορίες όντως είναι ασφαλείς και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά με τον κατάλληλο τρόπο. Επιπλέον, ένας μηχανικός ρομποτικής πρέπει να εγγυάται ότι δεν αποκαλύπτονται πληροφορίες για την ταυτότητα συγκεκριμένων ατόμων, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις και μόνο με σαφή, μη διφορούμενη και συνειδητή συγκατάθεση. Η συνειδητή συγκατάθεση ανθρώπου πρέπει να ζητείται και να λαμβάνεται πριν οποιαδήποτε διάδραση μεταξύ ανθρώπου και μηχανής. Συνεπώς, οι σχεδιαστές ρομποτικής έχουν ευθύνη για την ανάπτυξη και τη συμμόρφωση με διαδικασίες που σχετίζονται με την έγκυρη συγκατάθεση, την εμπιστευτικότητα, την ανωνυμία, τη δίκαιη μεταχείριση και την τήρηση της νομιμότητας. Οι σχεδιαστές θα συμμορφώνονται με τυχόν αιτήματα καταστροφής των οικείων δεδομένων και απομάκρυνσής τους από βάσεις δεδομένων.

Μεγιστοποίηση του οφέλους και ελαχιστοποίηση των βλαβών

Οι ερευνητές πρέπει να προσπαθούν να μεγιστοποιούν τα οφέλη της εργασίας τους σε όλα τα στάδιά της, από τη σύλληψη μιας ιδέας ως τη διάχυσή της. Πρέπει να αποφεύγεται η πρόκληση βλάβης σε συμμετέχοντες σε έρευνα, ανθρώπινα υποκείμενα, συμμετέχοντες ή υποκείμενα σε πειράματα, δοκιμές ή μελέτες. Όταν οι κίνδυνοι είναι αναπόφευκτοι και αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της έρευνας πρέπει να διενεργείται αξιόπιστη αξιολόγηση επιπτώσεων και να διασφαλίζεται η κατάρτιση πρωτοκόλλων διαχείρισης και η συμμόρφωση προς αυτά. Υπό κανονικές συνθήκες, ο κίνδυνος βλάβης δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερος από αυτόν της καθημερινή ζωής, δηλαδή οι άνθρωποι δεν πρέπει να εκτίθενται σε επιπλέον ή σε μεγαλύτερους κινδύνους σε σχέση με τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται στην καθημερινότητά τους. Η λειτουργία συστήματος ρομποτικής πρέπει πάντα να βασίζεται σε διαδικασία διεξοδικής αξιολόγησης κινδύνου, που να διενεργείται βάσει των αρχών της πρόληψης και της αναλογικότητας.

ΚΩΔΙΚΑΣ ΓΙΑ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

Αρχές

Ανεξαρτησία

Η διαδικασία δεοντολογικής επανεξέτασης πρέπει να είναι ανεξάρτητη από την ίδια την έρευνα. Με την αρχή αυτή τονίζεται η ανάγκη αποφυγής συγκρούσεων συμφερόντων μεταξύ των ερευνητών και εκείνων που επανεξετάζουν τα πρωτόκολλα δεοντολογίας, καθώς και μεταξύ των τελευταίων και των οργανωτικών δομών διακυβέρνησης.

Δεξιότητες

Η διαδικασία δεοντολογικής επανεξέτασης πρέπει να διενεργείται από άτομα με την ανάλογη εμπειρογνωμοσύνη, λαμβανομένης υπόψη της ανάγκης για προσεκτική εξέταση της σύνθεσης της επιτροπής και της κατάρτισης των μελών της σε θέματα δεοντολογίας.

Διαφάνεια και Λογοδοσία

Η διαδικασία της επανεξέτασης πρέπει να διέπεται από την αρχή της λογοδοσίας και να υπόκειται σε έλεγχο. Οι επιτροπές δεοντολογίας σε θέματα έρευνας πρέπει να αναγνωρίζουν τις ευθύνες τους και να λειτουργούν εντός οργανωτικών δομών που προσφέρουν διαφάνεια στη λειτουργία των επιτροπών και στις διαδικασίες για τη διατήρηση και την επανεξέταση των προτύπων.

Ο ρόλος μιας επιτροπής δεοντολογίας σε θέματα έρευνας

Μια επιτροπή δεοντολογίας σε θέματα έρευνας είναι συνήθως υπεύθυνη για την επανεξέταση όλων των ερευνητικών δραστηριοτήτων, στις οποίες συμμετέχουν άνθρωποι, και οι οποίες διενεργούνται από άτομα που έχουν προσληφθεί από ή για λογαριασμό του επίμαχου ιδρύματος· διασφαλίζει ότι η δεοντολογική επανεξέταση είναι ανεξάρτητη και διενεργείται εγκαίρως από αρμόδιους φορείς· προστατεύει την αξιοπρέπεια, τα δικαιώματα και την ευημερία των συμμετεχόντων στην έρευνα· λαμβάνει υπόψη την ασφάλεια των ερευνητών· λαμβάνει υπόψη το έννομο συμφέρον άλλων ενδιαφερόμενων μερών· λαμβάνει τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την επιστημονική αξία των προτάσεων· και προβαίνει σε τεκμηριωμένες συστάσεις προς τους ερευνητές αν η πρόταση αποδειχθεί ελλιπής σε κάποιο βαθμό.

Η σύνθεση μιας επιτροπής δεοντολογίας σε θέματα έρευνας

Μια επιτροπή δεοντολογίας σε θέματα έρευνας πρέπει υπό κανονικές συνθήκες: να είναι διεπιστημονική· να αποτελείται από άνδρες και γυναίκες· να αποτελείται από μέλη με με μεγάλη πείρα και εμπειρογνωμοσύνη στον τομέα της έρευνας για τη ρομποτική. Ο μηχανισμός διορισμού πρέπει να διασφαλίζει ότι η σύνθεση της επιτροπής εξασφαλίζει την κατάλληλη ισορροπία επιστημονικής εμπειρογνωμοσύνης, φιλοσοφικού, ηθικού ή νομικού υποβάθρου και ποικιλίας απόψεων και ότι τουλάχιστον ένα μέλος της επιτροπής είναι ειδικευμένο σε θέματα δεοντολογίας, στον τομέα των χρηστών ειδικών υπηρεσιών υγείας, στην εκπαίδευση ή τις κοινωνικές υπηρεσίες, ανάλογα με το σημείο εστίασης των ερευνητικών δραστηριοτήτων, καθώς και ότι στην επιτροπή υπάρχουν μέλη με ειδική μεθοδολογική εμπειρογνωμοσύνη σχετική με την έρευνα που επανεξετάζεται· η σύνθεση της επιτροπής πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να αποφεύγονται οι συγκρούσεις συμφερόντων.

Παρακολούθηση

Όλοι οι ερευνητικοί οργανισμοί πρέπει να προβούν σε σύσταση κατάλληλων διαδικασιών για την παρακολούθηση της διεξαγωγής έρευνας, η οποία έχει λάβει δεοντολογική έγκριση ως την ολοκλήρωσή της, και να διασφαλίζουν τη συνεχή επανεξέταση, σε περίπτωση που από το σχεδιασμό της έρευνας προκύπτει, σε βάθος χρόνου, το ενδεχόμενο αλλαγών, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η παρακολούθηση πρέπει να είναι ανάλογη με τη φύση και τον βαθμό του κινδύνου που σχετίζεται με την έρευνα. Όταν η επιτροπή δεοντολογίας σε θέματα έρευνας θεωρεί ότι η υπό παρακολούθηση έρευνα προκαλεί σημαντικές ανησυχίες αναφορικά με τη σύμφωνη με δεοντολογικούς κανόνες διεξαγωγή της, πρέπει να ζητεί πλήρη και λεπτομερή αναφορά της έρευνας, προκειμένου να προβεί σε πλήρη επανεξέταση σχετικά με τη συμμόρφωση προς τα δεοντολογικά κριτήρια. Όταν κρίνεται ότι μια μελέτη δεν συμμορφώνεται προς τα δεοντολογικά κριτήρια, πρέπει να εξετάζεται η ανάκληση της έγκρισης και να απαιτείται η αναστολή ή ο τερματισμός της σχετικής έρευνας.

ΑΔΕΙΑ ΓΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ

–  Πρέπει να λαμβάνετε υπόψη τις ευρωπαϊκές αξίες της αξιοπρέπειας, της αυτονομίας και της αυτοδιάθεσης, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη διαδικασία σχεδιασμού, ανάπτυξης και παράδοσης τέτοιων τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένης της αποτροπής βλάβης, τραυματισμού, εξαπάτησης ή εκμετάλλευσης (ευάλωτων) χρηστών.

–  Πρέπει να θεσπίσετε ένα αξιόπιστο σύστημα αρχών σχεδιασμού, που να καλύπτει όλες τις πτυχές μια λειτουργίας ρομπότ, τόσο κατά το σχεδιασμό εξοπλισμού όσο και κατά το σχεδιασμό λογισμικού, καθώς και για την επεξεργασία των δεδομένων εντός ή εκτός πλατφόρμας για λόγους ασφαλείας.

–  Πρέπει να θεσπίσετε την προστασία της ιδιωτικής ζωής ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία και η κατάλληλη χρήση των ιδιωτικών πληροφοριών.

–  Πρέπει να ενσωματώσετε ορατούς μηχανισμούς τερματισμού (διακόπτες έκτακτης ανάγκης), σύμφωνα με λογικούς στόχους σχεδιασμού.

–  Πρέπει να διασφαλίζετε ότι ένα ρομπότ θα λειτουργεί κατά τρόπο σύμφωνο με τις τοπικές, εθνικές και διεθνείς ηθικές και νομικές αρχές.

–  Πρέπει να διασφαλίζετε την ιχνηλασιμότητα και τη δυνατότητα ανακατασκευής των βημάτων της διαδικασίας λήψης αποφάσεων του ρομπότ.

–  Πρέπει να διασφαλίζετε τη μέγιστη διαφάνεια κατά τον προγραμματισμό συστημάτων ρομποτικής, καθώς και την προβλεψιμότητα της συμπεριφοράς του ρομπότ.

–  Πρέπει να αναλύετε την προβλεψιμότητα στο πλαίσιο του συστήματος διάδρασης ρομπότ-ανθρώπου, λαμβανομένης υπόψη της ασάφειας κατά την ερμηνεία και τις ενέργειες και το ενδεχόμενο ανθρώπινης αποτυχίας ή αποτυχίας του ρομπότ.

–  Πρέπει να αναπτύξετε εργαλεία ανίχνευσης κατά το στάδιο σχεδιασμού του ρομπότ. Τα εργαλεία αυτά θα διευκολύνουν τη λογοδοσία και την εξήγηση της συμπεριφοράς του ρομπότ, έστω και σε περιορισμένο βαθμό, στα διάφορα επίπεδα που προορίζονται για τους ειδικούς, τους χειριστές και τους χρήστες.

–  Πρέπει να εκπονήσετε πρωτόκολλα σχεδιασμού και αξιολόγησης και να συνεργαστείτε με τους δυνητικούς χρήστες και τους ενδιαφερόμενους φορείς κατά την αξιολόγηση του οφέλους και των κινδύνων της ρομποτικής, μεταξύ άλλων σε γνωσιακό, ψυχολογικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.

–  Πρέπει να διασφαλίζετε ότι, κατά τη διάδραση με ανθρώπους, γίνεται αντιληπτό ότι τα ρομπότ είναι ρομπότ.

–  Πρέπει να δίνετε εγγυήσεις για την υγεία και την ασφάλεια όσων έρχονται σε επαφή και βρίσκονται σε διάδραση με τον τομέα της ρομποτικής, δεδομένου ότι τα ρομπότ ως προϊόντα πρέπει να σχεδιάζονται με χρήση διαδικασιών διασφάλισης της ασφάλειας και της προστασίας όσων έρχονται σε επαφή μαζί τους. Ο μηχανικός ρομποτικής πρέπει να διατηρεί την ανθρώπινη ευημερία και ταυτόχρονα να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιεί ρομπότ χωρίς να διασφαλίζει την ασφάλεια, την αποδοτικότητα και την αναστρεψιμότητα της λειτουργίας του συστήματος.

–  Πρέπει να λαμβάνετε θετική γνωμοδότηση μιας επιτροπής δεοντολογίας σε θέματα έρευνας πριν τη διεξαγωγή δοκιμασίας ενός ρομπότ σε πραγματικές συνθήκες ή εάν εμπλέκονται άνθρωποι στις διαδικασίες σχεδιασμού και ανάπτυξής του.

ΑΔΕΙΑ ΓΙΑ ΧΡΗΣΤΕΣ

–  Επιτρέπεται να χρησιμοποιείτε ρομπότ χωρίς να προκύπτει κίνδυνος ή να υπάρχει υπόνοια κινδύνου πρόκλησης σωματικής ή ψυχολογικής βλάβης.

–  Έχετε δικαίωμα να προσδοκάτε ότι ένα ρομπότ θα πραγματοποιεί οποιαδήποτε λειτουργία, για την οποία έχει ρητώς κατασκευαστεί.

–  Πρέπει να έχετε επίγνωση των περιορισμών των ρομπότ όσον αφορά την αντίληψη, τις γνωσιακές δεξιότητες και την ενεργοποίησή τους.

–  Πρέπει να σέβεστε την ανθρώπινη ευπάθεια, είτε σε σωματικό είτε σε ψυχολογικό επίπεδο, καθώς και τις συναισθηματικές ανάγκες των ανθρώπων.

–  Πρέπει να λαμβάνετε υπόψη το δικαίωμα των ατόμων στην ιδιωτική ζωή, μεταξύ άλλων πρέπει να απενεργοποιείτε τις οθόνες βίντεο κατά τη διάρκεια ιδιωτικών στιγμών.

–  Δεν επιτρέπεται να συλλέγετε, να χρησιμοποιείτε ή να δημοσιοποιείτε προσωπικές πληροφορίες χωρίς τη συγκατάθεση του υποκειμένου των δεδομένων.

–  Δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιείτε ρομπότ με τρόπο που να αντίκειται στις ηθικές ή νομικές αρχές και τα σχετικά πρότυπα.

–  Δεν επιτρέπεται να τροποποιείτε ρομπότ έτσι ώστε να μετατραπεί σε όπλο.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Ιστορικό

Βάσει του παραρτήματος VI του Κανονισμού, η επιτροπή Νομικών Θεμάτων είναι αρμόδια, μεταξύ άλλων, για το αστικό και εμπορικό δίκαιο, το δίκαιο εταιρειών, το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας και την ερμηνεία και εφαρμογή του διεθνούς δικαίου, στο βαθμό που αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και για ηθικά ζητήματα σχετικά με τις νέες τεχνολογίες. Η πρόοδος της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης εγείρει νομικά και ηθικά ζητήματα που σχετίζονται ξεκάθαρα με όλους αυτούς τους τομείς, τα οποία επιβάλλουν την έγκαιρη παρέμβαση σε επίπεδο ΕΕ. Αν και εναπόκειται στην Επιτροπή να παρουσιάσει σε τελική ανάλυση μία ή περισσότερες νομοθετικές προτάσεις σχετικά με την ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε να προετοιμάσει το έδαφος για τέτοιες πρωτοβουλίες, κάνοντας χρήση των δικαιωμάτων που του δίνουν το άρθρο 225 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το άρθρο 46 του Κανονισμού.

Κατά συνέπεια, στις 20 Ιανουαρίου 2015 η επιτροπή JURI αποφάσισε να συγκροτήσει ομάδα εργασίας για τα νομικά ζητήματα που ανακύπτουν από την πρόοδο της ρομποτικής και της τεχνικής νοημοσύνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρωταρχικός στόχος της ομάδας εργασίας ήταν η διαμόρφωση κανόνων αστικού δικαίου για το εν λόγω ζήτημα.

Εκτός από μέλη της επιτροπής Νομικών Θεμάτων, η ομάδα εργασίας περιελάμβανε επίσης μέλη από την επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας, την επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών και την επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων.

Η ομάδα εργασίας συμβουλεύτηκε εμπειρογνώμονες από διαφορετικούς τομείς, και έλαβε σημαντικές συνεισφορές οι οποίες ενσωματώθηκαν στο παρόν ψήφισμα.

Γενικά

Η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη συγκαταλέγονται στις πιο σημαντικές τεχνολογικές τάσεις του αιώνα μας. Η ραγδαία αύξηση της χρήσης και ανάπτυξής τους θέτουν την κοινωνία μας ενώπιων νέων και δύσκολων προκλήσεων. Ο δρόμος από τον βιομηχανικό τομέα στην κοινωνία των πολιτών επιβάλει μια διαφορετική προσέγγιση των τεχνολογιών αυτών, καθώς τα ρομπότ και η τεχνική νοημοσύνη αναμένεται να ενισχύσουν την αλληλεπίδρασή τους με τους ανθρώπους σε πολύ διαφορετικούς τομείς.

Η επιτροπή JURI πιστεύει ότι οι κίνδυνοι που απορρέουν από τις νέες αυτές αλληλεπιδράσεις πρέπει να αντιμετωπιστούν εγκαίρως και να διασφαλιστεί ότι εφαρμόζεται μια δέσμη βασικών θεμελιωδών αξιών σε κάθε στάδιο επαφής μεταξύ ρομπότ, τεχνητής νοημοσύνης και ανθρώπων. Κατά την διαδικασία αυτή πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια, ιδιωτικότητα, ακεραιότητα, αξιοπρέπεια και αυτονομία των ανθρώπων.

Άλλες σημαντικές πτυχές που αποτελούν αντικείμενο αυτού του ψηφίσματος είναι: τυποποίηση, δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, κυριότητα δεδομένων, εργασία και ευθύνη. Είναι καίριας σημασίας οι σχετικές ρυθμίσεις να περιλαμβάνουν προβλέψιμες και επαρκώς σαφείς προϋποθέσεις για την κινητροδότηση της ευρωπαϊκής καινοτομίας στον τομέα της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης.

Νομική βάση και επικουρικότητα

Η λήψη μέτρων από την Επιτροπή για την προσαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας στην πραγματικότητα των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να βασίζεται στο άρθρο 114 ΣΛΕΕ. Βάσει του άρθρου 5 παρ.3 ΣΕΕ, η αρχή της επικουρικότητας ορίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση παρεμβαίνει μόνο εφόσον και κατά τον βαθμό που οι στόχοι της προβλεπόμενης δράσης δεν μπορούν να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη, τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, αλλά μπορούν, λόγω της κλίμακας ή των αποτελεσμάτων της προβλεπόμενης δράσης, να επιτευχθούν καλύτερα στο επίπεδο της Ένωσης. Η ρομποτική αναπτύσσεται στις μέρες μας σε όλη την Ένωση. Λόγω της καινοτομίας αυτής, τα κράτη μέλη θεσπίζουν διαφορετικές εθνικές νομοθεσίες. Οι ασυμφωνίες αυτές αναμένεται να δημιουργήσουν εμπόδια στην αποτελεσματική ανάπτυξη της ρομποτικής. Δεδομένου ότι αυτή η τεχνολογία έχει διασυνοριακές επιπτώσεις, η καλύτερη νομοθετική επιλογή είναι αυτή σε επίπεδο ΕΕ.

Γενικές και ηθικές αρχές

Το ψήφισμα ορίζει γενικές και ηθικές αρχές που αφορούν την ανάπτυξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης για μη στρατιωτική χρήση. Αρχικά, για να αντιμετωπιστεί σωστά η ανάπτυξη αυτή, είναι καίριας σημασίας ο κοινός ορισμός της έννοιας των έξυπνων αυτόνομων ρομπότ. Επιπλέον, πρέπει να στηριχθεί η έρευνα σχετικά με τη ρομποτική και την τεχνολογία της πληροφορίας και των επικοινωνιών, καθώς και με τις συνέπειες της διάδοσής τους.

Δεύτερον, επισυνάπτεται στο ψήφισμα ένας χάρτης για τη ρομποτική, με σκοπό την αντιμετώπιση του ζητήματος των ηθικών αρχών. Ο χάρτης αυτός αποτελείται από έναν κώδικα δεοντολογίας για τους μηχανικούς ρομποτικής, έναν κώδικα για τις επιτροπές δεοντολογίας στην έρευνα και άδειες για σχεδιαστές και χρήστες. Το προτεινόμενο πλαίσιο είναι πλήρως συμβατό με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

Επιπλέον, προτείνεται η σύσταση ευρωπαϊκού οργανισμού για τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη. Ο οργανισμός αυτός θα παρέχει την απαραίτητη τεχνική, ηθική και ρυθμιστική πραγματογνωσία για την υποστήριξη των σχετικών δημόσιων φορέων.

Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, προστασία και κυριότητα δεδομένων

Με το ψήφισμα αυτό καλείται η Επιτροπή να υποβάλλει ένα ισορροπημένο σχέδιο όσο αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, όταν εφαρμόζονται σε πρότυπα εξοπλισμού και λογισμικού και σε κώδικες που προστατεύουν και προωθούν την καινοτομία. Επιπλέον, είναι αναγκαία η κατάρτιση κριτηρίων για την «προσωπική πνευματική εργασία» για έργα τα οποία δημιουργήθηκαν από υπολογιστή ή ρομπότ και μπορούν να προστατευθούν με δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας,

Το παρόν ανεπαρκές νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων και της ιδιοκτησίας τους προκαλεί βαθιά ανησυχία, εξαιτίας της αναμενόμενης τεράστιας ροής δεδομένων που οφείλεται στη χρήση της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης.

Τυποποίηση, ασφάλεια και προστασία

Η αυξανόμενη χρήση των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης απαιτεί μια ευρωπαϊκή τυποποίηση, με σκοπό να αποτραπούν οι αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών και ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ.

Επιπλέον, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ανησυχίες των καταναλωτών όσο αφορά την ασφάλεια και προστασία σχετικά με την χρήση ρομπότ και τεχνητής νοημοσύνης. Το ψήφισμα αυτό υπογραμμίζει ειδικότερα ότι ο έλεγχος των ρομπότ σε προσομοίωση πραγματικών συνθηκών είναι ουσιώδης για τον εντοπισμό και την εκτίμηση των κινδύνων που μπορεί αυτά να εγκυμονούν.

Κανόνες ειδικής χρήσης των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης

Το ψήφισμα περιλαμβάνει διατάξεις που εφαρμόζονται σε συγκεκριμένα είδη ρομπότ. Θα πρέπει να ψηφισθούν επιμέρους κανόνες για τα αυτόνομα οχήματα, τα ρομπότ προσωπικής φροντίδας, τα ρομπότ για ιατρική χρήση, τις βελτιωτικές επεμβάσεις στον άνθρωπο, καθώς και για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη.

Κανόνες σχετικά με την ευθύνη

Πιθανοί κίνδυνοι είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την χρήση αυτόνομων μηχανημάτων στην κοινωνία μας. Η συμπεριφορά ενός ρομπότ πιθανώς να έχει επιπτώσεις αστικού δικαίου, τόσο σε επίπεδο συμβατικής όσο και εξωσυμβατικής ευθύνης. Συνεπώς, η απόδοση ευθυνών για τις ενέργειες των ρομπότ και τελικώς η εξακρίβωση της νομικής ικανότητας ή/και του νομικού καθεστώτος των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης είναι αναγκαίες για τη διασφάλιση της διαφάνειας και της ασφάλειας δικαίου για τους κατασκευαστές και τους καταναλωτές στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Επιτροπή καλείται να αξιολογήσει τον αντίκτυπο των μελλοντικών νομοθετικών της πράξεων, για να ερευνήσει τις επιπτώσεις όλων των πιθανών νομικών λύσεων, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η θέσπιση συστήματος υποχρεωτικής ασφάλισης και ταμείου αποζημιώσεων.

Η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη στο κοινωνικό πλαίσιο

Η ενίσχυση της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης με τα ρομπότ μπορούν να επηρεάσουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τις φυσικές και ηθικές σχέσεις στην κοινωνία μας. Αυτό ισχύει ιδίως για τα ρομπότ προσωπικής φροντίδας, με τα οποία μπορούν να δεθούν συναισθηματικά ιδιαίτερα ευάλωτα άτομα, γεγονός που προκαλεί ανησυχία όσον αφορά την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και άλλες ηθικές αξίες.

Τα ρομπότ και η τεχνητή νοημοσύνη ήδη επηρεάζουν την εκπαίδευση και την εργασία. Στο πλαίσιο αυτό, είναι αναγκαία η στενή παρακολούθηση της εξέλιξης της απασχόλησης για την αποφυγή αρνητικών επιπτώσεων στην αγορά εργασίας.

Διεθνείς πτυχές

Ενόψει της ανάπτυξης της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης παγκοσμίως, πρέπει να δοθεί προσοχή και να αναληφθούν πρωτοβουλίες για την τροποποίηση υπαρχουσών σχετικών διεθνών συμφωνιών, όπου κριθεί αναγκαίο, ή για τη σύνταξη πράξεων με στόχο την εισαγωγή συγκεκριμένων αναφορών στη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη. Η διεθνής συνεργασία στον τομέα αυτό είναι άκρως επιθυμητή.

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού (16.11.2016)

προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων

που περιέχει συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με κανόνες αστικού δικαίου για τη ρομποτική
(2015/2103(INL))

Συντάκτης γνωμοδότησης: Georg Mayer

(Πρωτοβουλία – άρθρο 46 του Κανονισμού)

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Μεταφορών και Τουρισμού καλεί την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, που είναι αρμόδια επί της ουσίας, να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

–  έχοντας υπόψη τη Διακήρυξη του Άμστερνταμ, στην οποία προέβη το Συμβούλιο στις 14-15 Απριλίου 2016, σχετικά με τη συνεργασία στον τομέα της συνδεδεμένης και αυτοματοποιημένης οδήγησης («Διακήρυξη του Άμστερνταμ»),

Α.  έχοντας υπόψη ότι η Επιτροπή συγκρότησε πρόσφατα την Ομάδα Υψηλού Επιπέδου GEAR 2030 που είναι επιφορτισμένη με την παραγωγή ενός οδικού χάρτη για τη σωστή ανάπτυξη αυτόνομων οχημάτων·

Β.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, για λόγους αστικής ευθύνης, πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ των αυτοματοποιημένων οχημάτων (στα οποία υπάρχουν ενσωματωμένες συσκευές που επιτρέπουν την αυτόματη εκτέλεση ορισμένων λειτουργιών οδήγησης) και των αυτόνομων οχημάτων (τα οποία εκτελούν όλες αυτές τις λειτουργίες)· λαμβάνοντας υπόψη ότι, στην πρώτη περίπτωση, η οδήγηση πρέπει να παρακολουθείται συνεχώς από τον οδηγό ο οποίος έχει εξ ολοκλήρου την ευθύνη της, και ότι, στη δεύτερη περίπτωση, η οδήγηση δεν απαιτεί πλέον τη συνεχή παρακολούθηση ή οιαδήποτε παρέμβαση από τον χρήστη· λαμβάνοντας υπόψη ότι, στην πρώτη περίπτωση, το καθεστώς αστικής ευθύνης παραμένει αμετάβλητο σε σύγκριση με αυτό που ισχύει για τα συμβατικά οχήματα, ενώ στη δεύτερη περίπτωση, χρήζει προσαρμογής·

1.  υπογραμμίζει ότι οι αυτόνομες μεταφορές καλύπτουν όλες τις μορφές τηλεχειριζόμενων, αυτοματοποιημένων, συνδεδεμένων και αυτόνομων τρόπων οδικών, σιδηροδρομικών, πλωτών και εναέριων μεταφορών, περιλαμβανομένων οχημάτων, σιδηροδρόμων, σκαφών, οχηματαγωγών, αεροσκαφών, μη επανδρωμένων αεροσκαφών, καθώς και όλες τις μελλοντικές μορφές εξέλιξης και καινοτομίας στον τομέα αυτό (στο εξής αναφερόμενες ως «αυτόνομα μέσα μεταφοράς»)·

2.  καλεί την Επιτροπή, στο έργο της για τα αυτόνομα μέσα μεταφοράς, να εξετάσει τις ακόλουθες πτυχές: αστική ευθύνη (ευθύνη και ασφάλιση), όλα τα θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον (π.χ. ενεργειακή απόδοση, χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενεργειακοί πόροι) και ζητήματα που αφορούν τα δεδομένα (πρόσβαση στα δεδομένα, προστασία προσωπικών δεδομένων και ιδιωτική ζωή, ανταλλαγή δεδομένων σχετικά με το ατύχημα και την κατάσταση κινδύνου, οικονομική αξία των δεδομένων και κατανομή της)·

3.  θεωρεί ότι τα αυτόνομα μέσα μεταφοράς θα μπορούσαν να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην ενίσχυση της οδικής ασφάλειας, δεδομένου ότι σήμερα τα ανθρώπινα λάθη ευθύνονται για το 90% περίπου των τροχαίων ατυχημάτων· επισημαίνει ωστόσο ότι με τα αυτόνομα οχήματα θα είναι αδύνατο να αποφευχθούν όλα τα ατυχήματα, με αποτέλεσμα να εγείρονται θέματα σε επίπεδο αστικής ευθύνης και ερωτήματα ως προς την ευθύνη των ενδιαφερόμενων μερών και την αποζημίωση των θυμάτων σε περίπτωση ατυχήματος·

4.  υπενθυμίζει ότι στον τομέα των δημόσιων μεταφορών λειτουργούν εδώ και πολύ καιρό αυτόνομα συστήματα μεταφοράς (συστήματα μετρό) τα οποία έχουν αποδείξει την αξιοπιστία τους και το υψηλό επίπεδο αποδοχής τους από το κοινό·

5.  εκτιμά ότι η μετάβαση στα αυτόνομα οχήματα, εκτός από τη θετική επίδραση που θα έχει στην οδική ασφάλεια, την κατανάλωση καυσίμων, το περιβάλλον και τη δημιουργία νέων ευκαιριών απασχόλησης στους τομείς των τηλεπικοινωνιών και της αυτοκινητοβιομηχανίας, ενδέχεται επίσης να οδηγήσει και σε απώλειες θέσεων εργασίας στον τομέα των μεταφορών, καθώς και να έχει επιπτώσεις στον τομέα της ασφάλισης·

6.  εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι ο χρόνος αντίδρασης του οδηγού σε περίπτωση απρόβλεπτης ανάκτησης του ελέγχου του οχήματος είναι ζωτικής σημασίας και ζητεί, συνεπώς, από τα ενδιαφερόμενα μέρη να παρέχουν ρεαλιστικές τιμές για τον καθορισμό ζητημάτων ασφάλειας και ευθύνης·

7.  τονίζει την ιδιαίτερη σημασία του σχεδίου έκθεσης της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων σχετικά με τον τομέα των μεταφορών, λαμβανομένης υπόψη της τεχνολογικής προόδου και ενόψει του γεγονότος ότι στην αγορά διατίθενται ήδη ημιαυτόνομα μέσα μεταφοράς, ενώ σύντομα πρόκειται να διατεθούν και πλήρως αυτόνομα μέσα μεταφοράς·

8.  τονίζει τη σημασία της περαιτέρω υποστήριξης της καινοτομίας στη ρομποτική, όπως, για παράδειγμα, για τα διασυνδεδεμένα και αυτοματοποιημένα οχήματα και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, προκειμένου να ενισχυθεί η θέση της βιομηχανίας της Ένωσης στην παγκόσμια αγορά·

9.  επισημαίνει ότι τα αυτόνομα μέσα μεταφοράς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη βιώσιμων μεταφορών· σημειώνει ότι τα αυτόνομα μέσα μεταφοράς θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης και καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν ώστε να αποτυπώνονται πλήρως και έγκαιρα οι τεχνολογικές εξελίξεις, καθώς και ο αντίκτυπος σε επίπεδο ασφάλειας και περιβάλλοντος και η προαγωγή της καινοτομίας·

10.  αναμένει από την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη θα προσαρμόσουν την υφιστάμενη νομοθεσία, όπως τη Σύμβαση της Βιέννης για την οδική κυκλοφορία της 8ης Νοεμβρίου 1968, με ομοιόμορφο τρόπο, ώστε να καταστήσουν δυνατή την οδήγηση χωρίς οδηγό, και καλεί την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία να υλοποιήσουν τους στόχους της Διακήρυξης του Άμστερνταμ·

11.  προτρέπει την Επιτροπή να εκπονήσει αξιολογήσεις για θέματα ασφάλειας όσον αφορά τη διαδεδομένη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών· καλεί την Επιτροπή να μεριμνήσει για την εκπόνηση μελετών σχετικά με τον αντίκτυπο των αυτόνομων μέσων μεταφοράς στη βελτίωση της ασφάλειας και της βιωσιμότητας των μεταφορών·

12.  επισημαίνει ότι, χάρη στη βελτιστοποίηση των δρομολογίων, την καταπολέμηση της κυκλοφοριακής συμφόρησης, τη βελτιστοποίηση της χρήσης του συστήματος πρόωσης και της επικοινωνίας τους με τα συστήματα ελέγχου ροής, τα αυτόνομα οχήματα θα συμβάλουν στη βελτίωση περιβαλλοντικών παραγόντων, ιδίως σε αστικούς κόμβους·

13.  υπογραμμίζει ότι για την αλληλεπίδραση μεταξύ αυτόνομων μέσων μεταφοράς, διαχείρισης της κυκλοφορίας, υποδομής και διαχείρισης της υποδομής θα απαιτηθεί υψηλή πυκνότητα αποτελεσματικών και αξιόπιστων επικοινωνιών προκειμένου να διαβιβάζεται μεγάλος όγκος δεδομένων με ασφάλεια και σε πραγματικό χρόνο· τονίζει ότι θα απαιτηθούν σημαντικές επενδύσεις στην οδική και ενεργειακή υποδομή και στην υποδομή ΤΠΕ, ενώ θα πρέπει να διασφαλίζονται η ιδιωτική ζωή και η προστασία δεδομένων·

14.  τονίζει τη σημασία των έξυπνων και διασυνδεδεμένων υποδομών μεταφορών και, ως εκ τούτου, καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να θεσπίσουν μία κατάλληλη, ολοκληρωμένη, διασυνοριακή και διαλειτουργική υποδομή·

15.  ζητεί από την Επιτροπή να αναπτύξει ένα καθεστώς αστικής ευθύνης, μεταξύ άλλων για το βάρος της απόδειξης, προσαρμοσμένο στην ανάπτυξη των αυτόνομων οχημάτων· τονίζει ότι είναι σημαντικό να εξασφαλίζεται σαφής κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ σχεδιαστών, κατασκευαστών των διαφόρων εξαρτημάτων και συναρμολογητών των αυτόνομων οχημάτων, παρόχων υπηρεσιών (μεταφορικές υπηρεσίες ή υπηρεσίες αναγκαίες για τη λειτουργία των αυτόνομων οχημάτων) και τελικών χρηστών, με σκοπό την κατοχύρωση της ασφάλειας και των δικαιωμάτων των επιβατών, την προστασία δεδομένων και την προστασία έναντι πειρατείας·

16.  υπογραμμίζει ότι είναι ζωτικής σημασίας να διατίθενται από τα ευρωπαϊκά προγράμματα δορυφορικής πλοήγησης Galileo και EGNOS αξιόπιστες πληροφορίες όσον αφορά τον εντοπισμό θέσης και τον χρονοπροσδιορισμό για την υλοποίηση αυτόνομων οχημάτων, ιδίως για συστήματα πλοήγησης και ασφάλειας σε αυτόνομα οχήματα, αφενός, και για έξυπνα συστήματα μεταφορών και συστήματα διαχείρισης της κυκλοφορίας, αφετέρου·

17.  εφιστά την προσοχή στην υψηλή προστιθέμενη αξία που παρέχουν τα αυτόνομα οχήματα στα άτομα με μειωμένη κινητικότητα, καθώς τα οχήματα αυτά τους επιτρέπουν να συμμετέχουν αποτελεσματικότερα σε ατομικές οδικές μεταφορές, διευκολύνοντας, με τον τρόπο αυτό, την καθημερινότητά τους·

18.  καλεί την Επιτροπή να προτείνει έως το 2019 μια κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική (συμπεριλαμβανομένου ενιαίου οδικού χάρτη) για τα αυτόνομα μέσα μεταφοράς, καθώς και για τη στενότερη συνεργασία όλων των ενδιαφερόμενων μερών, που θα περιλαμβάνει προσεκτική ανάλυση και συστάσεις σχετικά με τη δυναμική και την ανάπτυξη της αγοράς· καλεί την Επιτροπή να επανεξετάσει και να αναπροσαρμόσει, όπου αυτό απαιτείται, το κανονιστικό πλαίσιο της Ένωσης για να στηρίξει την ανάπτυξη και τη χρήση αυτόνομων μέσων μεταφοράς· ζητεί την οριστικοποίηση και τη δρομολόγηση, το συντομότερο δυνατό, των δορυφόρων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού συστήματος εντοπισμού θέσης Galileo, έτσι ώστε το σύστημα αυτό να μπορεί να χρησιμοποιείται ως προεπιλεγμένο σύστημα εντοπισμού θέσης σε αυτόνομα μέσα μεταφοράς·

19.  σημειώνει ότι η ανάπτυξη αυτόνομων οχημάτων απαιτεί μία προορατική και στοχευμένη θεσμική προσέγγιση εκ μέρους της Ένωσης και των κρατών μελών, καθώς και τη συμμετοχή τεχνολογικών κέντρων και της αυτοκινητοβιομηχανίας·

20.  ζητεί από την Επιτροπή να αναπτύξει ευρωπαϊκά πρότυπα υποδομών για να επιτραπεί η διάδοση αυτόνομων οχημάτων, καθώς και έναν οδικό χάρτη για την εφαρμογή των προτύπων αυτών·

21.  καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν τη χρήση αυτοματοποιημένων οχημάτων τόσο στην αρχική, όσο και στην προηγμένη κατάρτιση των οδηγών βαρέων οχημάτων και να καταστήσουν αυτό το τμήμα της εκπαίδευσης υποχρεωτικό για την απόκτηση άδειας οδήγησης αυτοκινήτου·

22.  υπενθυμίζει ότι η ομοιογένεια και η ασφάλεια των μη επανδρωμένων αεροσκαφών θα πρέπει να διασφαλίζεται με τα μέτρα που ορίζει ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 216/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου[1].

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	10.11.2016
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	22 5 0
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Daniela Aiuto, Marie-Christine Arnautu, Georges Bach, Izaskun Bilbao Barandica, Deirdre Clune, Michael Cramer, Luis de Grandes Pascual, Andor Deli, Karima Delli, Jacqueline Foster, Bruno Gollnisch, Merja Kyllönen, Peter Lundgren, Marian-Jean Marinescu, Cláudia Monteiro de Aguiar, Renaud Muselier, Markus Pieper, Salvatore Domenico Pogliese, Massimiliano Salini, Claudia Schmidt, Jill Seymour, Pavel Telička, Wim van de Camp, Roberts Zīle, Elżbieta Katarzyna Łukacijewska
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Ramona Nicole Mănescu, Matthijs van Miltenburg

• [1]  Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 216/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Φεβρουαρίου 2008 για τη θέσπιση κοινών κανόνων στον τομέα της πολιτικής αεροπορίας και για την ίδρυση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφαλείας της Αεροπορίας, καθώς και για την κατάργηση της οδηγίας 91/670/ΕΟΚ του Συμβουλίου, του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1592/2002 και της οδηγίας 2004/36/ΕΚ (ΕΕ L 79 της 19.3.2008, σ. 1).

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (23.11.2016)

προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων

με συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής
(2015/2103(INL))

Συντάκτης γνωμοδότησης: Michał Boni

(Πρωτοβουλία – άρθρο 46 του Κανονισμού)

(*)  Συνδεδεμένη επιτροπή – άρθρο 54 του Κανονισμού

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων καλεί την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, αρμόδια επί της ουσίας:

–  να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

Α.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η τεχνολογική πρόοδος στον τομέα της ρομποτικής θα έχει θετικές επιπτώσεις στην οικονομία της Ένωσης καθώς και στη καθημερινή ζωή των πολιτών, αλλά ενδέχεται επίσης να συνεπάγεται κινδύνους που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν· λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάπτυξη όλων των νέων υποδειγμάτων στον τομέα της τεχνολογίας και της παραγωγής, εντός ή εκτός του πλαισίου του προγράμματος Horizon 2020, πρέπει να τηρεί τις αρχές της δεοντολογίας και να λαμβάνει δεόντως υπόψη τα θεμελιώδη δικαιώματα που κατοχυρώνονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (ΧΘΔ)·

Β.   λαμβάνοντας υπόψη ότι ορισμένες τρίτες χώρες έχουν υιοθετήσει κατευθυντήριες γραμμές και εγκρίνει νομοθετικά μέτρα για τη ρομποτική και ότι ορισμένα κράτη μέλη έχουν αρχίσει να εξετάζουν συγκεκριμένες πτυχές του τομέα· λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα διέπει σε ενωσιακό επίπεδο την ανάπτυξη και τη χρήση της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης και θα βασίζεται στους ισχύοντες κανόνες όπως ο γενικός κανονισμός της Ένωσης για την προστασία των δεδομένων[1] θα μπορούσε να αποτρέψει τον κατακερματισμό των κανόνων στην ενιαία αγορά και να προστατεύσει περαιτέρω τα θεμελιώδη δικαιώματα όλων των πολιτών της ΕΕ στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, στην ιδιωτική και στην οικογενειακή ζωή, στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της διανοητικής ιδιοκτησίας, στην ελευθερία της έκφρασης και της πληροφόρησης, στην ισότητα και στην απαγόρευση των διακρίσεων, στην αλληλεγγύη, στα δικαιώματα των πολιτών και στην δικαιοσύνη, καθώς και στην ασφάλεια, ενώ θα υπόκειται στην αρχή της αναλογικότητας·

Δεοντολογικές αρχές

1.  θεωρεί ότι το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο της Ένωσης θα πρέπει να επικαιροποιηθεί και να συμπληρωθεί, κατά περίπτωση, με κατευθυντήριες δεοντολογικές αρχές που θα διέπουν τον σχεδιασμό, την κατασκευή, τη δοκιμή και τη χρήση των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτές οι τεχνολογίες πράγματι μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής· ζητεί να λαμβάνεται πάντοτε υπόψη η αρχή της προφύλαξης κατά την ανάπτυξη και τη χρήση των τεχνολογιών αυτών·

2.  υποστηρίζει ότι τα συστήματα ρομποτικής και τεχνητής νοημοσύνης, ιδίως εκείνα με ενσωματωμένη αυτονομία, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας να εξάγουν, να συλλέγουν και να ανταλλάσσουν ευαίσθητες πληροφορίες με διαφόρους ενδιαφερομένους φορείς κατά τρόπο ανεξάρτητο, και της δυνατότητας αυτοδιδασκαλίας ή ακόμη και αυτοεξέλιξης, θα πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρές νομοθετικές διατάξεις και αρχές, όπως η αρχή ότι δεν επιτρέπεται ένα ρομπότ να θανατώσει ή να βλάψει άνθρωπο και ότι πρέπει να υπακούει και να ελέγχεται από άνθρωπο· ότι η διαδικασία με την οποία τα ρομπότ και τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης συλλέγουν, χρησιμοποιούν και επεξεργάζονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα πρέπει να είναι διαφανής και κατανοητή· φρονεί ότι οι αρχές αυτές θα πρέπει να είναι τεχνολογικά ουδέτερες και να βασίζονται στην εμπειρική έρευνα· υποστηρίζει την ανάπτυξη ενός βασικού δεοντολογικού πλαισίου για τους ερευνητές, τους ακαδημαϊκούς και τους μηχανικούς που θα διασφαλίζει ότι οι εν λόγω τεχνολογικές λύσεις δεν θα παρακωλύουν την έρευνα και τις τεχνολογικές εξελίξεις αλλά θα είναι σύμφωνες με τις υφιστάμενες ενωσιακές και εθνικές δεοντολογικές πρακτικές και κώδικες καθώς και με τα δικαιώματα και τις αρχές που κατοχυρώνονται στον ΧΘΔ, ιδίως την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τον σεβασμό και την προστασία της ιδιωτικής και της οικογενειακής ζωής, την ασφάλεια, την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας, την ελευθερία της έκφρασης και της πληροφόρησης, την ισότητα και την απαγόρευση των διακρίσεων, την αλληλεγγύη, τα δικαιώματα των πολιτών και τη δικαιοσύνη, δεοντολογικό πλαίσιο το οποίο θα πρέπει να υπόκειται στην αρχή της αναλογικότητας·

3.  αναγνωρίζει ότι ο καθορισμός αυτών των νομοθετικών διατάξεων και αρχών και η πρακτική τους εφαρμογή απαιτούν να αυξηθεί η έρευνα στον τομέα της δεοντολογίας της τεχνητής νοημοσύνης· θεωρεί ότι η ευρωπαϊκή ομάδα για τη δεοντολογία της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών θα μπορούσε ενδεχομένως να διαδραματίσει ρόλο κατά τον καθορισμό δεοντολογικών κατευθυντήριων γραμμών και προτύπων που θα είναι μελλοντοστραφή και θα ανταποκρίνονται στις μελλοντικές τεχνολογικές αλλαγές·

4.  υπογραμμίζει την ανάγκη να αντιμετωπιστεί ο ψυχολογικός και κοινωνικός αντίκτυπος της αλληλεπίδρασης μεταξύ ανθρώπου και ρομπότ καθώς και ο διττός χαρακτήρας των επιπτώσεων της τεχνολογίας στις ανθρώπινες ικανότητες, και να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις ευάλωτες ομάδες, ιδίως στα παιδιά, προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία επιβλαβούς εξάρτησης από τα ρομπότ, π.χ. μέσω της ανάκλησης συναισθηματικών αντιδράσεων, ή της αποκοπής των ανθρώπων αυτών από την πραγματικότητα·

5.  τονίζει ότι η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη, ιδίως η ρομποτική στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης και η οικιακή ρομποτική καθώς και τα ιατρικά κυβερνοφυσικά συστήματα, ορισμένα στοιχεία των οποίων μπορούν να εμφυτευθούν ή να φορεθούν στο ανθρώπινο σώμα, θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ανθρώπινη ζωή, ιδίως για τους ανθρώπους με αναπηρίες· επισημαίνει, ως εκ τούτου, ότι είναι καίριας σημασίας να εξασφαλίζεται η ισότιμη και χωρίς αποκλεισμούς πρόσβαση στις εν λόγω τεχνολογίες· σημειώνει περαιτέρω τον αντίκτυπο αυτών των συστημάτων ρομποτικής στην ιδιωτικότητα του χρήστη δεδομένου ότι έχουν πρόσβαση σε χώρους που προστατεύονται παραδοσιακά και σε ευαίσθητα προσωπικά στοιχεία· φρονεί ότι θα πρέπει να διασφαλιστούν η τήρηση των αρχών της ιατρικής δεοντολογίας, η ασφάλεια των ασθενών και η αρτιότητα της παρεχόμενης περίθαλψης·

Ιδιωτικότητα και προστασία των δεδομένων

6.  επαναλαμβάνει ότι το δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής και το δικαίωμα προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως κατοχυρώνονται στα άρθρα 7 και 8 ΧΘΔ και στο άρθρο 16 ΣΛΕΕ, ισχύουν για όλους τους τομείς της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης και ότι πρέπει να τηρείται πλήρως το ενωσιακό νομικό πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων· υπογραμμίζει την ευθύνη των σχεδιαστών συστημάτων ρομποτικής και τεχνητής νοημοσύνης όσον αφορά την ανάπτυξη προϊόντων κατά τρόπο που να είναι ασφαλή και κατάλληλα για τον προβλεπόμενο σκοπό και την εφαρμογή μεθόδων για την επεξεργασία δεδομένων οι οποίες να τηρούν τις υφιστάμενες νομοθετικές διατάξεις, την εμπιστευτικότητα, την ανωνυμία, τη δίκαιη μεταχείριση και την ορθή διαδικασία·

7.  καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι οποιαδήποτε ενωσιακή νομοθεσία για τη ρομποτική και τη τεχνητή νοημοσύνη θα περιλαμβάνει μέτρα και κανόνες που θα λαμβάνουν υπόψη τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη σε αυτό τον τομέα, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης κυβερνοφυσικών συστημάτων, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι η νομοθεσία της Ένωσης δεν θα υπολείπεται όσον αφορά την τεχνολογική εξέλιξη και ανάπτυξη· τονίζει ότι θα πρέπει η νομοθεσία αυτή να είναι σύμφωνη με τους κανόνες περί ιδιωτικότητας και προστασίας των δεδομένων, π.χ. όσον αφορά τις υποχρεώσεις πληροφόρησης, το δικαίωμα να λαμβάνονται εξηγήσεις σχετικά με απόφαση που βασίζεται σε αυτόματη επεξεργασία, την απαίτηση να τηρούνται οι αρχές της ιδιωτικότητας εκ σχεδιασμού και εξ ορισμού, τις αρχές της αναλογικότητας, της αναγκαιότητας, της ελαχιστοποίησης των δεδομένων, του περιορισμού του σκοπού, καθώς και διαφανείς μηχανισμούς ελέγχου για τα υποκείμενα των δεδομένων και τις αρχές προστασίας των δεδομένων, και κατάλληλα μέσα ένδικης προστασίας που θα συνάδουν με την ισχύουσα νομοθεσία· ζητεί την αναθεώρηση των κανόνων, αρχών και κριτηρίων όσον αφορά τη χρήση κάμερας και αισθητήρων σε ρομπότ και συστήματα τεχνητής νοημοσύνης όπως ορίζει το ενωσιακό νομικό πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων·

8.  ζητεί την υιοθέτηση στο ενωσιακό κανονιστικό πλαίσιο ενιαίας, οριζόντιας προσέγγισης όσον αφορά τη ρομποτική και τη τεχνητή νοημοσύνη που να είναι τεχνολογικά ουδέτερη και να εφαρμόζεται στους διάφορους τομείς στους οποίους μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ρομποτική, όπως οι μεταφορές, η υγεία, η βιομηχανία, οι τηλεπικοινωνίες, η επιβολή του νόμου, και πολλοί άλλοι τομείς· υπογραμμίζει ότι, κατά περίπτωση, το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο θα πρέπει να επικαιροποιηθεί και να συμπληρωθεί ώστε να διασφαλίζεται ένα ίσο επίπεδο για την προστασία των δεδομένων, την ιδιωτικότητα και την ασφάλεια·

9.  τονίζει ότι είναι σημαντικό να αποτραπεί η μαζική παρακολούθηση μέσω της ρομποτικής και των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης·

10.  καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να προωθήσουν ισχυρή και διαφανή συνεργασία μεταξύ του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και του ακαδημαϊκού χώρου, με στόχο την ενίσχυση της ανταλλαγής γνώσεων, και να προαγάγουν την εκπαίδευση και την κατάρτιση των σχεδιαστών σχετικά με τις δεοντολογικές επιπτώσεις, την ασφάλεια και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων καθώς και την εκπαίδευση και την κατάρτιση των καταναλωτών σχετικά με τη χρήση της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, με ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια και τον ιδιωτικό χαρακτήρα των δεδομένων·

Ασφάλεια των δεδομένων και των συστημάτων δεδομένων και ροή δεδομένων

11.  υπογραμμίζει ότι η ελεύθερη ροή δεδομένων είναι ύψιστης σημασίας για την ψηφιακή οικονομία και διαδραματίζει καίριο ρόλο στην εξέλιξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης· επισημαίνει ότι ένα υψηλό επίπεδο ασφάλειας του συνόλου των συστημάτων ρομποτικής και τεχνητής νοημοσύνης, περιλαμβανομένων των εσωτερικών συστημάτων δεδομένων και των ροών δεδομένων τους, είναι κρίσιμο για την επαρκή αξιοποίηση των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης· τονίζει ότι η προστασία των δικτύων διασυνδεδεμένων ρομπότ και τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει να διασφαλιστεί ώστε να αποφεύγονται πιθανές παραβιάσεις της ασφάλειας, κυβερνοεπιθέσεις ή αντικανονική χρήση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ιδίως στις περιπτώσεις που συλλέγονται και υποβάλλονται σε επεξεργασία μεγάλες ποσότητες δεδομένων· υπογραμμίζει ότι θα πρέπει να σχεδιαστεί μηχανισμός που θα επιτρέπει στον χρήστη να διακόπτει την επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων σε περίπτωση παραβίασης της ασφάλειας· επισημαίνει τη σημασία των ερευνητικών και αναπτυξιακών δραστηριοτήτων στον τομέα των τεχνικών ασφάλειας δεδομένων και υπογραμμίζει τη κοινή ευθύνη του δημόσιου και του επιχειρηματικού τομέα να συνεργάζονται προκειμένου να διασφαλίσουν ένα υψηλό επίπεδο ασφάλειας, προστασίας και ιδιωτικότητας των δεδομένων που χρησιμοποιούνται για την επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων και ρομπότ και συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και την υψηλή ποιότητα των συστημάτων αναγνώρισης φωνής και νοηματικής γλώσσας· πιστεύει ότι οι παραγωγοί εμπορικού υλικού και λογισμικού υπολογιστών θα πρέπει να ευθύνονται σε περιπτώσεις σοβαρών παραβιάσεων της ασφάλειας των δεδομένων λόγω αμέλειάς τους· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να παράσχουν στήριξη και κίνητρα όσον αφορά την ανάπτυξη της απαραίτητης τεχνολογίας, περιλαμβανομένων της ασφάλειας εκ σχεδιασμού και διαύλων επικοινωνίας·

Μη επανδρωμένα αεροσκάφη (τηλεκατευθυνόμενα αεροπορικά συστήματα, RPAS)

12.  υπογραμμίζει ότι η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων από RPAS, είτε για τη στήριξη δημόσιων αρχών στην επιβολή του νόμου είτε για την εξυπηρέτηση άλλων επιτρεπόμενων από τον νόμο σκοπών ιδιωτικών ή δημόσιων φορέων, διέπεται από το δικαίωμα στην ελευθερία και στην ασφάλεια και το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής όπως κατοχυρώνονται στα άρθρα 6 και 7 ΧΘΔ, και το δικαίωμα προστασίας των προσωπικών δεδομένων που ορίζεται στο άρθρο 8 ΧΘΔ και στο άρθρο 16 ΣΛΕΕ, και πρέπει να συμμορφώνεται πλήρως προς το ενωσιακό νομικό πλαίσιο για την προστασία δεδομένων· καλεί την Επιτροπή να εξετάσει την ανάγκη θέσπισης ενός υποχρεωτικού συστήματος ανιχνευσιμότητας και αναγνώρισης για τα RPAS που θα προσδιορίζει τις θέσεις σε πραγματικό χρόνο των αεροσκαφών που βρίσκονται σε λειτουργία·

13.  επαναλαμβάνει την έκκλησή του προς το Συμβούλιο για την ανάπτυξη ενός αυστηρού και αποτελεσματικού κοινού πλαισίου της Ένωσης σχετικά με τη χρήση οπλισμένων μη επανδρωμένων αεροσκαφών, με το οποίο θα αποδίδεται μέγιστη σημασία στον σεβασμό των δεοντολογικών αρχών, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και θα εξετάζονται θέματα όπως το νομικό πλαίσιο, η αναλογικότητα, η λογοδοσία, η διαφάνεια και η προστασία των πολιτών, ενώ παράλληλα θα λαμβάνονται όλα τα δυνατά μέτρα προφύλαξης προκειμένου να αποφεύγονται οι εσφαλμένες στοχεύσεις και η πρόκληση παράπλευρων ζημιών εις βάρος του άμαχου πληθυσμού και θα διασφαλίζεται ότι ο τελικός έλεγχος και η τελική ευθύνη εναπόκεινται στον ανθρώπινο παράγοντα· επαναλαμβάνει το αίτημά του να απαγορευθεί η παραγωγή, ανάπτυξη και χρήση πλήρως αυτόνομων όπλων, τα οποία καθιστούν δυνατή την πραγματοποίηση επιθέσεων χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση· προτρέπει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να εγκαινιάσουν έναν ευρύ διάλογο σε θέματα διεθνούς πολιτικής με σκοπό τη θέσπιση παγκόσμιων νομικών προτύπων και νομικών και δεοντολογικών περιορισμών για την ανάπτυξη, διάδοση και χρήση ολοένα και πιο αυτόνομων οπλικών συστημάτων, π.χ. με τη μορφή δεσμευτικής διεθνούς συμφωνίας·

14.  αναγνωρίζει τα θετικά επιτεύγματα της τεχνολογίας των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, ιδίως στον τομέα της έρευνας και της διάσωσης, και υποστηρίζει ότι προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να κινηθεί η Ένωση για να αναπτύξει την τεχνολογία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών·

Κώδικας δεοντολογίας

15.  θεωρεί ότι, σε συγκεκριμένους τομείς στους οποίους σχετικές μελέτες καταδεικνύουν ότι η ανάπτυξη νομοθεσίας θα ήταν πρόωρη, θα πρέπει η κατάλληλη νομοθεσία να συνοδεύεται από την ενθάρρυνση ενός μη δεσμευτικού νομικού πλαισίου, ενός κώδικα δεοντολογίας ή εταιρικών σχέσεων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ενδεχομένως σε επίπεδο Ένωσης, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεργασία της βιομηχανίας και των σχεδιαστών ρομποτικής με τις δημόσιες αρχές και όλους τους άλλους ενδιαφερόμενους παράγοντες· υποστηρίζει ότι οι μηχανισμοί αυτοί θα πρέπει να εστιάζονται σε πρακτικές λύσεις, έτσι ώστε να διασφαλίζονται η προστασία της ιδιωτικότητας και των δεδομένων, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η απαγόρευση των διακρίσεων, η ασφάλεια και η δεοντολογία της βιομηχανίας ρομποτικής, καθώς και η ορθή χρήση των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης σε καθημερινή βάση.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	17.11.2016
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	47 0 2
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Heinz K. Becker, Malin Björk, Michał Boni, Caterina Chinnici, Ignazio Corrao, Frank Engel, Tanja Fajon, Lorenzo Fontana, Mariya Gabriel, Kinga Gál, Ana Gomes, Nathalie Griesbeck, Sylvie Guillaume, Jussi Halla-aho, Monika Hohlmeier, Filiz Hyusmenova, Sylvia-Yvonne Kaufmann, Cécile Kashetu Kyenge, Marju Lauristin, Juan Fernando López Aguilar, Monica Macovei, Roberta Metsola, Claude Moraes, József Nagy, Péter Niedermüller, Judith Sargentini, Birgit Sippel, Branislav Škripek, Csaba Sógor, Helga Stevens, Traian Ungureanu, Bodil Valero, Harald Vilimsky, Josef Weidenholzer, Tomáš Zdechovský
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Daniel Dalton, Anna Hedh, Teresa Jiménez-Becerril Barrio, Ska Keller, Jeroen Lenaers, Andrejs Mamikins, Maite Pagazaurtundúa Ruiz, Christine Revault D’Allonnes Bonnefoy, Barbara Spinelli
Αναπληρωτές (άρθρο 200 παρ. 2) παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Lynn Boylan, Verónica Lope Fontagné, Mylène Troszczynski, Tom Vandenkendelaere, Rainer Wieland

• [1]  Κανονισμός (EΕ) 2016/679, της 27ης Απριλίου 2016, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (γενικός κανονισμός για την προστασία δεδομένων) (ΕΕ L 119 της 4.5.2016, σ. 1).

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων (9.11.2016)

προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων

σχετικά με κανόνες αστικού δικαίου για τη ρομποτική
(2015/2103(INL))

Συντάκτης γνωμοδότησης: Ádám Kósa

(Πρωτοβουλία – άρθρο 46 του Κανονισμού)

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων καλεί την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, που είναι αρμόδια επί της ουσίας να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

1.  καλεί την Επιτροπή να προβεί επειγόντως σε λεπτομερή αξιολόγηση του αντικτύπου της ρομποτικής ως προς τον αριθμό και τον τύπο των θέσεων εργασίας και ως προς την ποιότητα και το προφίλ δεξιοτήτων των υφιστάμενων θέσεων εργασίας· να συγκεντρώσει πληροφορίες σχετικά με νέες μορφές απασχόλησης, έτσι ώστε να διαγιγνώσκεται όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά, πρώτον, κατά πόσο η διάδοση των ρομπότ αυτή καθαυτή φέρνει ευημερία και πρόοδο, κατά πόσο καθιστά περιττή την ανθρώπινη εργασία στο πλαίσιο της παραδοσιακής δομής παραγωγής προϊόντων και παροχής υπηρεσιών και, εάν ναι, να εξεταστεί ποιες συνθήκες απαιτούνται, πέραν της οικονομικής ασφάλειας, για να διασφαλίζεται ότι οι άνθρωποι είναι υγιείς από πλευράς πνευματικής και σωματικής ευεξίας και κατά πόσον τα θεωρητικά οφέλη της συμβίωσης ανθρώπων και μηχανών συμβάλλουν αποτελεσματικά στην ευεξία και την ανάπτυξη· και δεύτερον, κατά πόσον μέσα στη μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας το δίκαιο και η πρακτική των κρατών μελών μπορούν να εξασφαλίσουν έναν κοινωνικά δίκαιο, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμο τρόπο για τη μείωση των ανισοτήτων, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού σε περιβάλλον στο οποίο όλοι οι άνθρωποι έχουν ίσες ευκαιρίες να αναπτύξουν τα ταλέντα, τις δεξιότητες και το αίσθημα της ατομικότητάς τους·

2.  τονίζει ότι παράλληλα με την ταχεία ανάπτυξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης είναι αναγκαίο να διαμορφωθεί η πορεία της και να προβλεφθούν οι πιθανές συνέπειες όσον αφορά την απασχόληση και την κοινωνική πολιτική, διότι η αυξημένη και γενικευμένη χρήση της ρομποτικής στους τομείς της παραγωγής αγαθών και της παροχής υπηρεσιών έχει ως αποτέλεσμα την επίτευξη μεγαλύτερης παραγωγικότητας με λιγότερο εργατικό δυναμικό και, κατά συνέπεια, κατά την επόμενη δεκαετία ορισμένες θέσεις εργασίας θα καταργηθούν εντελώς ενώ πολλές άλλες θα επηρεαστούν· κατά συνέπεια καλεί την Επιτροπή να εκπονήσει ανάλυση των προκλήσεων και των ευκαιριών σχετικά με την απασχόληση και να αναπτύξει μια μέθοδο ώστε να καταστεί δυνατό να παρακολουθούνται ο αριθμός και το είδος των θέσεων εργασίας που χάνονται και που δημιουργούνται από τη ρομποτοποίηση και την αυτοματοποίηση, καθώς και ο αντίκτυπος του φαινομένου αυτού ως προς τις απώλειες εσόδων των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης· καλεί περαιτέρω την Επιτροπή να αξιολογεί ανά τακτά χρονικά διαστήματα και σε διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους κατά πόσο μπορούν να μειωθούν οι εβδομαδιαίες, ετήσιες και διά βίου ώρες εργασίας χωρίς περικοπή του εισοδήματος, και να αρχίσει να διερευνά νέες επιλογές χρηματοδότησης για μελλοντικά συστήματα κοινωνικής προστασίας, καθώς και να επανεξετάσει τον τρόπο με τον οποίο οι εργαζόμενοι ασκούν τα καθήκοντά τους, και πώς οι ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας μπορούν να συνδέσουν καλύτερα μεταξύ τους άτομα, ομάδες και έργα·

3.  επισημαίνει ότι πολλές θέσεις εργασίας θα χαθούν εξαιτίας της ρομποτοποίησης, αλλά ότι, παρόλο που ο ατομικός εργάσιμος χρόνος θα μειωθεί σε πολλούς τομείς της οικονομίας, η αυξημένη παραγωγικότητα θα μπορούσε να εξασφαλίσει ότι οι εργαζόμενοι δεν θα υποστούν απώλεια αποδοχών·

4.  πιστεύει ότι τα ρομπότ θα πρέπει να σχεδιάζονται βάσει διαδικασιών που διασφαλίζουν τον ανθρώπινο έλεγχο και την αντιστρεψιμότητα των λειτουργιών τους και ότι το αυξανόμενο επίπεδο αυτονομίας των ρομπότ θα πρέπει να συνοδεύεται από τροποποίηση των κανόνων περί ευθύνης όσον αφορά τις επιπτώσεις των πράξεων ή των παραλείψεων των ρομπότ· εκφράζει την ανησυχία του για την έλλειψη γενικού πλαισίου και νομοθετικών προβλέψεων σχετικά με το φαινόμενο της αυτοματοποίησης της εργασίας σε αυτή τη νέα βιομηχανική επανάσταση που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και θεωρεί αναγκαίο να προτείνει η Ένωση ένα νομικό πλαίσιο που να αντικατοπτρίζει τον πολύπλοκο χαρακτήρα του τομέα της ρομποτικής και των πολυάριθμων κοινωνικών επιπτώσεών του· καλεί κατά συνέπεια την Επιτροπή να προτείνει έναν κοινό ορισμό για τα έξυπνα αυτόνομα ρομπότ και τις υποκατηγορίες τους στον χώρο εργασίας και να εξετάσει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα ενός συστήματος υποχρεωτικής ασφάλισης που να καλύπτει τις δυνητικές ζημιές και βλάβες που προκαλούνται από ρομπότ·

5.  τονίζει ότι τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να προσαρμοστούν στις αλλαγές των επαγγελμάτων και των τρόπων παραγωγής, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση σε εργασίες με δημιουργικό και μη επαναληπτικό περιεχόμενο, προκειμένου να διαφυλαχτεί η αξία της ανθρώπινης εργασίας και να προσφερθούν σε όλες τις γενεές όλα τα εργαλεία που είναι απαραίτητα ώστε να τους παρέχεται η καλύτερη δυνατή προετοιμασία για την αγορά εργασίας σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς λόγω της ρομποτοποίησης και της αυτοματοποίησης· τονίζει τη σημασία που έχει η ευελιξία των δεξιοτήτων και υπογραμμίζει πόσο σημαντικές είναι οι δεξιότητες διαβίωσης και οι κοινωνικές δεξιότητες στην εκπαίδευση· είναι βέβαιο ότι, εκτός από τα σχολεία στα οποία διδάσκονται ακαδημαϊκές γνώσεις, τα παιδιά πρέπει να αποκτήσουν κριτικές δεξιότητες σκέψης ώστε να μπορούν να αμφισβητούν και να λαμβάνουν εμπεριστατωμένες αποφάσεις, δημιουργικές δεξιότητες ώστε να μπορούν να υλοποιούν τις ιδέες τους και να αναπτύσσουν αίσθηση πρωτοβουλίας και ότι οι ανάγκες για διά βίου μάθηση πρέπει να ικανοποιούνται μέσω διά βίου δράσεων· υπογραμμίζει ότι οι ψηφιακές δεξιότητες είναι κεφαλαιώδεις δεδομένου ότι η σημερινή ταχύρρυθμη αυτοματοποίηση και ψηφιοποίηση της εργασίας και των υπηρεσιών απαιτεί άμεση βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων και ικανοτήτων ώστε να εξασφαλιστεί υψηλό επίπεδο απασχόλησης και να καταπολεμηθεί ο αυξανόμενος ψηφιακός αναλφαβητισμός και ο συναφής κίνδυνος κοινωνικού αποκλεισμού· τονίζει ότι ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην ψηφιοποίηση της διδασκαλίας και στην αξιοποίηση της ρομποτοποίησης στη διδασκαλία και τη μάθηση, ενώ η εκπαίδευση θα πρέπει επίσης να εστιάζεται στις ανθρωπιστικές επιστήμες, οι οποίες αποφέρουν οφέλη σε επίπεδο δημιουργικότητας, εφευρετικότητας, καλλιτεχνικής αξίας και πολιτισμού στη μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας, έτσι ώστε οι άνθρωποι να συνεχίσουν να έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα απέναντι στις μηχανές·

6.  δέχεται ότι η ρομποτική προσφέρει πολλές δυνατότητες για την υποστήριξη και την ελάφρυνση, ειδικότερα, ατόμων με αναπηρία και ατόμων προχωρημένης ηλικίας στην καθημερινή ζωή τους και θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην αυτονομία της ζωής τους και στην ενσωμάτωσή τους στην αγορά εργασίας· είναι της γνώμης ότι πρέπει να εξεταστεί διεξοδικά το ερώτημα του ποιες διατάξεις σχετικές με την απασχόληση θα μπορούσαν να είναι αναγκαίες από πλευράς εργατικού δυναμικού εάν η τεχνητή ή γενετική ανάπτυξη ή συμπλήρωση των υφιστάμενων ανθρωπίνων δυνατοτήτων δημιουργήσουν άτομα με εξαιρετικές ικανότητες, αλλάζοντας συνεπώς θεμελιακά την έννοια του όρου «αναπηρία» και προσδίδοντας αδιαφιλονίκητο πλεονέκτημα στα άτομα που έχουν πρόσβαση σε ανάλογες τεχνολογικές καινοτομίες, εργαλεία και παρεμβάσεις, κάτι που φυσικά θα εγείρει δεοντολογικά και ηθικά ερωτήματα τα οποία πρέπει να εξεταστούν διεξοδικά·

7.  τονίζει ότι η προσωπική απόφαση αποδοχής ή απόρριψης εμφυτεύματος, τεχνητού μέλους ή επέκτασης στο ανθρώπινο σώμα δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να οδηγεί σε δυσμενή μεταχείριση ή απειλές ως προς την απασχόληση, την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, την κοινωνική ασφάλιση ή άλλες παροχές και τονίζει ότι όλοι οι πολίτες πρέπει να έχουν ίση και χωρίς περιορισμούς πρόσβαση στα οφέλη της νέας τεχνολογίας· από την άποψη αυτή επισημαίνει ότι, δεδομένου ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια βρίσκεται στο κέντρο του ενωσιακού και διεθνούς δικαίου των δικαιωμάτων του ανθρώπου, είναι σημαντικό να εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο θα διασφαλιστεί ότι όσοι δεν πληρούν ακόμη τις προϋποθέσεις ώστε να θεωρηθούν άτομα με αναπηρία δεν θα αντιμετωπίζονται έτσι ώστε να έρχονται, σε σύγκριση με τα «ενισχυμένα ανθρώπινα όντα», σε μειονεκτική θέση παρόμοια με τα άτομα με νοητική αναπηρία και νοητική υστέρηση, και κατά πόσον τα άτομα που ζουν με νοητική αναπηρία και νοητική υστέρηση θα μπορούν να λαμβάνουν ανεξάρτητες αποφάσεις μέσω της υποστηριζόμενης λήψης αποφάσεων όπως εκτίθεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες, με τη βοήθεια ρομπότ, και πώς θα επιμεριστεί η ευθύνη μεταξύ τους·

8.  επισημαίνει, ωστόσο, ότι η χρήση ρομπότ ενέχει κινδύνους που θα πρέπει να σταθμιστούν προσεκτικά σε σχέση με τα οφέλη που ενδεχομένως να αποφέρουν. παρατηρεί ότι δεν πρέπει να παραβλέπονται τα ατυχήματα που προκαλούνται από ρομπότ καθώς και οι σχετικές αξιώσεις· παρατηρεί ότι, ενώ η φορετή ρομποτική τεχνολογία, όπως ο εξωσκελετικός εξοπλισμός για την προστασία από τα ατυχήματα στον χώρο εργασίας, μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα, θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει μεγαλύτερες προσδοκίες των εργοδοτών από τους ανθρώπους εργαζομένους τους, και, συνεπώς, μεγαλύτερους κινδύνους τραυματισμών· επισημαίνει ότι το γεγονός αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από νομοθέτες, εργοδότες, συνδικαλιστικές οργανώσεις και εργαζομένους μέσω εσωτερικών κανονισμών και συλλογικών συμβάσεων και ότι άλλοι κίνδυνοι που συνδέονται με τα ρομπότ μπορεί να αφορούν ζητήματα καταπολέμησης των διακρίσεων, που θα μπορούσαν να ανακύψουν μετά από επαγγελματική συνέντευξη, σε περίπτωση που τα στοιχεία που αντλήθηκαν οδηγούν σε ακούσια ανάλυση· τονίζει ότι ως συνέπεια της χρήσης της ρομποτικής θα μπορούσαν επίσης να ανακύψουν νέες προκλήσεις σχετικές με το εμπόριο και την ιδιωτικότητα·

9.  τονίζει ότι, ενόψει των αυξανόμενων κοινωνικών διαιρέσεων και τη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής μπορεί να οδηγήσει σε υψηλή συγκέντρωση πλούτου και δύναμης στα χέρια μιας μειοψηφίας·

10.  παρατηρεί ότι ο αντίκτυπος στην απασχόληση και την κοινωνική πολιτική που προκαλείται από την τεχνολογική πρόοδο και τη συνεχιζόμενη ρομποτοποίηση έχει επαναστατικοποιήσει τον τρόπο πρόσβασης στις πληροφορίες και τον τρόπο παροχής πληροφοριών, επικοινωνίας, κοινωνικοποίησης και εργασίας, δημιουργώντας έτσι νέες ευκαιρίες, καθώς και προκλήσεις, ανοίγοντας νέες προοπτικές με τη δυνητική αύξηση της αποδοτικότητας των εργασιών και την εξοικονόμηση ενέργειας και υλικών· επισημαίνει ωστόσο ότι, ενώ η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη υπόσχονται πραγματικά πλεονεκτήματα, βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, όσον αφορά την αποτελεσματικότητα και την οικονομία, όχι μόνο για την παραγωγή και το εμπόριο αλλά και σε τομείς όπου, λόγω της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, νοημοσύνης και δημιουργικότητας είναι δύσκολη η αυτοματοποίηση και όπου αυτό σήμαινε ότι έως τώρα εργάζονταν αποκλειστικά άνθρωποι, όπως σε τομείς στους οποίους απασχολείται μεγάλος αριθμός ανθρώπων, ορισμένες φορές με χαμηλά προσόντα, ενδεχομένως να υπάρχει κίνδυνος ο αριθμός των θέσεων εργασίας στον τομέα της ρομποτικής δεν θα αυξηθεί αρκετά ώστε να αντισταθμίσει τον αριθμό των θέσεων εργασίας που αναμένεται να χαθούν σε τομείς όπως οι μεταφορές, η εφοδιαστική και οι εργασίες γραφείου· καλεί κατά συνέπεια την Επιτροπή και τα κράτη μέλη, σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και τις περιφερειακές και τοπικές αρχές, όπου αρμόζει, να αναπτύξουν νέους μηχανισμούς προστασίας, κατάλληλους για τα πρότυπα εργασίας και σταδιοδρομίας που διαμορφώνονται στο πλαίσιο της ψηφιοποίησης και της αυξημένης χρήσης της ρομποτικής και να προσφέρουν κατάλληλη εκπαίδευση και κατάρτιση σε όλους·

11.  επισημαίνει ότι, λόγω της ανάπτυξης και της χρήσης ευφυών, συνεργατικών ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης, η διαφορά ανάμεσα στη δημιουργία και την απώλεια θέσεων εργασίας θα μπορούσε να έχει συνέπειες για την οικονομική βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, των συνταξιοδοτικών συστημάτων και των συστημάτων ασφάλισης κατά της ανεργίας που διαθέτουν τα κράτη μέλη και επισημαίνει ότι η μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη απώλεια θέσεων εργασίας ως συνέπεια της ρομποτοποίησης θα μπορούσε επίσης να συνδεθεί με τον κίνδυνο απώλειας της καταναλωτικής ικανότητας· τονίζει ότι η πλειονότητα των οφελών που προκύπτουν από την αυτοματοποίηση και τη ρομποτοποίηση στην απασχόληση θα πρέπει να πηγάζουν όχι μόνο από τη μείωση του κόστους εργασίας αλλά και από την αύξηση της παραγωγικότητας, μέσα από τη μείωση του αριθμού των σφαλμάτων, την αύξηση της παραγωγής και τη βελτίωση της ποιότητας, της ασφάλειας και της ταχύτητας· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διαβουλεύονται τακτικά με τους κοινωνικούς εταίρους και να επιτυγχάνουν τη συμμετοχή τους κατά την προσαρμογή του ρυθμιστικού πλαισίου για τη ρομποτική και την ψηφιακή οικονομία, να προσδιορίσουν τους δυνητικούς κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια στον χώρο εργασίας που προέρχονται από τις τεχνολογικές καινοτομίες και να λάβουν κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπισή τους, και να διερευνήσουν τη δυνατότητα καθιέρωσης ενός συστήματος κοινοποίησης πριν από την εγκατάσταση ρομπότ και τη σχετική συμμετοχή τους στον κύκλο εργασιών των εταιρειών, με σκοπό τη φορολόγηση και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης·

12.  ζητεί από την Επιτροπή να υποβάλει κατευθυντήριες γραμμές για τις ηθικές και κοινωνικές αρχές που θα συνοδεύουν τους μελλοντικούς κανονισμούς στον τομέα της ρομποτικής, ιδίως όσον αφορά τον στόχο της κατάρτισης μακροπρόθεσμων προτύπων που θα είναι προσαρμοσμένα στις μελλοντικές τεχνολογικές αλλαγές·

13.  εφιστά την προσοχή στην πρακτική της πληθεργασίας· καλεί την Επιτροπή να εξετάσει αυτή τη νέα μορφή απασχόλησης και να διερευνήσει κατά πόσο πρέπει να προσαρμοστούν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και το υφιστάμενο εργατικό δίκαιο ώστε να προστατεύονται επαρκώς οι εργαζόμενοι σε αυτό το καθεστώς·

14.    τονίζει ότι, ενώ είναι αδύνατον να αναχαιτισθεί η τεχνολογική πρόοδος, η παρούσα γενιά έχει την ευκαιρία αλλά και την ευθύνη να διαμορφώσει την πορεία της προς όφελος των πολιτών και του πλανήτη· είναι της γνώμης ότι η Ένωση θα πρέπει να συμβάλει σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική στους τομείς πολιτικής που αφορούν την κοινωνική πρόνοια, την οικονομική ανάπτυξη και την τεχνολογία, ώστε να είναι πρωτοπόρος στην παγκόσμια ανάπτυξη· καλεί τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να μελετήσουν ενδελεχώς τις επιπτώσεις που θα έχει στο άμεσο μέλλον η αυξημένη χρήση ρομποτικών συστημάτων στην εργασία και να πλαισιώνει την εξέλιξη αυτή με μια νομοθεσία που θα στοχεύει σε μια όσο το δυνατόν πιο ομαλή τεχνολογική μετάβαση για τους εργαζομένους και πιστεύει ακράδαντα ότι πρέπει επειγόντως να απαντηθεί το ερώτημα κατά πόσο, λόγω της επιταχυνόμενης εξέλιξης της ρομποτικής και των φθηνότερων λύσεων που παρέχονται, θα υπάρξουν επαγγέλματα στα οποία θα περιορίζεται νομικά η απασχόληση ανθρώπινου δυναμικού, λόγω του κινδύνου που παρουσιάζουν τα επαγγέλματα αυτά για την υγεία των εργαζομένων (όπως οι κανονισμοί που αφορούν τις εγκυμονούσες γυναίκες), είτε για άλλους λόγους, και να δοθεί μια απάντηση στο ερώτημα σε ποιους τομείς μπορεί να εξεταστεί η επιβολή περιορισμών ή απαγόρευσης στη μερική ή ολική αυτοματοποίηση προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια και ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων που απειλείται από την αυξημένη αυτοματοποίηση ολόκληρων κλάδων, λαμβάνοντας υπόψη τις δημογραφικές αλλαγές και τη βιωσιμότητα και τυχόν αποφεύγοντας οποιεσδήποτε ακούσιες κοινωνικές συνέπειες.

15.  πιστεύει ότι, δεδομένου του ρυθμού της τεχνολογικής ανάπτυξης, θα πρέπει να επιδιωχθεί η θέσπιση νομοθεσίας σχετικά με τη ρομποτική στο προβλέψιμο μέλλον· πιστεύει επίσης ότι η νομοθεσία πρέπει να είναι κατάλληλα σχεδιασμένη ώστε να υπάρξει αντίδραση στις επιστημονικές και τεχνολογικές αλλαγές· είναι της γνώμης ότι είναι αναγκαίο να προβλεφθεί η ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών τομέων που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν με βάση την περαιτέρω εξέλιξη της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης· επισημαίνει ωστόσο ότι τα ρομπότ δεν είναι μόνο εργαλεία εργασίας, αλλά λειτουργούν ολοένα και πιο αυτόνομα στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών και κατά συνέπεια ζητεί σφαιρικά συστήματα προστασίας για να διασφαλιστεί η επαρκής προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων όταν εργάζονται με ή πλάι σε εφαρμογές της ρομποτικής και άλλες μορφές τεχνητής νοημοσύνης καθώς και θέσπιση κανόνων περί ευθύνης που θα διασφαλίζουν ότι οι ζημιές οι οποίες προκαλούνται από ρομπότ που λειτουργούν αυτόνομα θα αντιμετωπίζονται υπέρ των εργαζομένων· καλεί κατά συνέπεια την Ένωση και τα κράτη μέλη να ενθαρρύνουν την εκκίνηση ενός δομημένου δημοσίου διαλόγου σχετικά με τις επιπτώσεις της ανάπτυξης των εν λόγω τεχνολογιών το ταχύτερο δυνατό και καλεί τους παράγοντες που συμμετέχουν στην έρευνα που διεξάγεται να αναπτύξουν μία κριτική προσέγγιση και να τροφοδοτήσουν εποικοδομητικά τον δημόσιο διάλογο·

16.  τονίζει ότι κάθε δραστηριότητα επεξεργασίας που εκτελείται από συστήματα ρομποτικής και τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να συμμορφώνεται πλήρως με τη νομοθεσία της Ένωσης για την προστασία των δεδομένων και να ενσωματώνει τις αρχές της προστασίας της ιδιωτικής ζωής ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού και τις αρχές της εξ ορισμού προστασίας της ιδιωτικής ζωής·

17.  επισημαίνει ότι η αυτοματοποίηση παρέχει σημαντικές δυνατότητες επιστροφής της μεταποιητικής βιομηχανίας στην Ένωση και μπορεί έτσι να παράσχει νέες δυνατότητες απασχόλησης, ιδίως για εργαζόμενους χαμηλών προσόντων·

18.  πιστεύει ότι η χρήση ρομπότ στην παραγωγή συνεπάγεται μεγάλες προκλήσεις για την ασφάλεια και την προστασίας της υγείας στον χώρο εργασίας· επισημαίνει ότι η ρομποτοποίηση μπορεί μεν να ελαφρύνει τους εργαζόμενους, αλλά ότι ταυτόχρονα οδηγεί σε μεγαλύτερη ψυχική επιβάρυνση λόγω της αυξανόμενης ευθύνης του ατόμου σε πιο περίπλοκες παραγωγικές διαδικασίες· καλεί την Επιτροπή και τους οργανισμούς της, και ιδίως τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA), να διερευνήσουν τις συνέπειες που συνδέονται με τις διαδικασίες της ψηφιοποίησης, της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης στην ψυχολογική επιβάρυνση και να υποβάλουν προτάσεις για μέτρα αντιμετώπισης· ζητεί οι εργαζόμενοι να μπορούν ανά πάσα στιγμή να λαμβάνουν μέρος με ενεργό και συμμετοχικό ρόλο στη διαμόρφωση του εργασιακού τους περιβάλλοντος και να συμμετέχουν οι κοινωνικοί εταίροι και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις σε όλα τα επίπεδα·

19.  επισημαίνει επιστημονικές μελέτες οι οποίες έχουν εντοπίσει τέσσερα βασικά προβλήματα που ανακύπτουν κατά την προσπάθεια θέσπισης νομικού πλαισίου για τη χρήση των ρομπότ: η διακριτική ευχέρεια, όσον αφορά τις πλατφόρμες και τους κατασκευαστές που συμμετέχουν στην ανάπτυξη και την έρευνα στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία ενδέχεται να μην είναι πάντοτε ορατή στους νομοθέτες· ο διάσπαρτος χαρακτήρας, ο οποίος προκύπτει όταν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης αναπτύσσονται από ομάδες ερευνητών που δρουν χωριστά από άποψη οργάνωσης, γεωγραφικής τοποθεσίας και δικαιοδοσίας· η διακριτική ευχέρεια αναφέρεται στο γεγονός ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να προϋποθέτουν πολλά χωριστά, διακριτά, προϋπάρχοντα συστατικά στοιχεία υλισμικού και λογισμικού. επισημαίνει ότι οι συνέπειες του συνδυασμού όλων αυτών των συστατικών στοιχείων ίσως να μη μπορούν να αξιολογηθούν πλήρως παρά μόνο εκ των υστέρων και ότι η αδιαφάνεια σημαίνει ότι ο τρόπος λειτουργίας των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης ενδέχεται να είναι περισσότερο αδιαφανής από προηγούμενες τεχνολογίες· παρατηρεί ότι το γεγονός αυτό μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα για τους ρυθμιστικούς φορείς λόγω έλλειψης σαφήνειας όσον αφορά τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από τέτοιου είδους συστήματα και τον τρόπο αντιμετώπισής τους.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	8.11.2016
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	36 7 9
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Laura Agea, Guillaume Balas, Brando Benifei, Vilija Blinkevičiūtė, Enrique Calvet Chambon, David Casa, Ole Christensen, Martina Dlabajová, Lampros Fountoulis, Arne Gericke, Sergio Gutiérrez Prieto, Marian Harkin, Danuta Jazłowiecka, Agnes Jongerius, Rina Ronja Kari, Jan Keller, Ádám Kósa, Jean Lambert, Patrick Le Hyaric, Jeroen Lenaers, Verónica Lope Fontagné, Javi López, Morten Løkkegaard, Thomas Mann, Dominique Martin, Anthea McIntyre, Joëlle Mélin, Elisabeth Morin-Chartier, Emilian Pavel, João Pimenta Lopes, Georgi Pirinski, Marek Plura, Terry Reintke, Sofia Ribeiro, Maria João Rodrigues, Claude Rolin, Sven Schulze, Siôn Simon, Jutta Steinruck, Yana Toom, Renate Weber, Tatjana Ždanoka, Jana Žitňanská
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Daniela Aiuto, Georges Bach, Amjad Bashir, Heinz K. Becker, Csaba Sógor, Helga Stevens, Neoklis Sylikiotis, Flavio Zanonato
Αναπληρωτές (άρθρο 200 παρ. 2) παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	David Coburn

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων (14.10.2016)

προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων

με συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής
(2015/2103(INL))

Συντάκτης γνωμοδότησης: Cristian-Silviu Buşoi

(Πρωτοβουλία – άρθρο 46 του Κανονισμού)

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων καλεί την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, που είναι αρμόδια επί της ουσίας:

–  να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

Α.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η γήρανση είναι το αποτέλεσμα του αυξημένου προσδόκιμου ζωής χάρη στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και στην πρόοδο της σύγχρονης ιατρικής, και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις του 21ου αιώνα για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες· λαμβάνοντας υπόψη ότι, έως το 2025, πάνω από το 20 % των Ευρωπαίων θα έχουν ηλικία 65 ετών ή μεγαλύτερη, με ιδιαίτερα γρήγορη αύξηση του αριθμού όσων είναι άνω των 80, πράγμα που θα οδηγήσει σε μια θεμελιακά διαφορετική ισορροπία μεταξύ των γενεών στις κοινωνίες μας, και ότι είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας οι ηλικιωμένοι άνθρωποι να παραμένουν υγιείς και ενεργοί όσο το δυνατόν περισσότερο·

Β.  λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική αύξηση που καταγράφηκε στην πώληση και την κατασκευή ρομπότ μεταξύ 2010 και 2014, η οποία ανήλθε σχεδόν σε 30 % μόνο για το 2014 και αφορούσε κυρίως τον τομέα της υγείας και τον τομέα της φροντίδας·

Γ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι σε μια γηράσκουσα κοινωνία τα ποσοστά επιπολασμού και εμφάνισης αναπηριών, χρόνιων ασθενειών, κινδύνου εγκεφαλικού, εγκεφαλικών κακώσεων και μειωμένων ικανοτήτων ακολουθούν αυξητική πορεία·

Δ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κοινωνίες και τα συστήματα υγείας θα πρέπει να προσαρμοστούν στη διαδικασία γήρανσης και στις απαιτήσεις της υγειονομικής μέριμνας για ηλικιωμένους, ώστε να είναι σε θέση να προσφέρουν επαρκή φροντίδα και να διατηρήσουν την οικονομική βιωσιμότητά τους·

Ε.  λαμβάνοντας υπόψη ότι τα κυβερνοφυσικά συστήματα (CPS) είναι τεχνικά συστήματα απαρτιζόμενα από υπολογιστές δικτύου, ρομπότ και τεχνητή νοημοσύνη που αλληλεπιδρούν με τον υλικό κόσμο και έχουν πολλές εφαρμογές στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης·

ΣΤ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, δεδομένης της φύσης των CPS, υπάρχει ανάγκη θέσπισης ειδικών, λεπτομερέστερων προτύπων που να είναι κοινά σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση·

Ζ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι τα εν λόγω συστήματα θα αποτελέσουν το θεμέλιο και τη βάση για τις αναδυόμενες και μελλοντικές έξυπνες τεχνολογίες, και θα συμβάλουν στην εξέλιξη της εξατομικευμένης υγειονομικής περίθαλψης, της αντιμετώπισης έκτακτων περιστατικών και της τηλεϊατρικής·

Η.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η χρήση διαγνωστικών εργαλείων ή προηγμένης ρομποτικής ή τεχνολογικής θεραπείας δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να επιφέρει μείωση της ευθύνης των γιατρών ή του ιατρικού προσωπικού που καλείται να κάνει χρήση αυτών, λαμβάνοντας υπόψη ότι κατά συνέπεια κρίνεται σκόπιμη η αύξηση της ευθύνης των δομών υγειονομικής περίθαλψης ή των εμπλεκόμενων κατασκευαστών·

Θ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι το οικονομικό και κοινωνικό δυναμικό των CPS είναι απείρως μεγαλύτερο από όσο είχαμε προηγουμένως φανταστεί και ότι πραγματοποιούνται μεγάλες επενδύσεις παγκοσμίως για την ανάπτυξη της τεχνολογίας·

Ι.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η χρήση των τεχνολογιών δεν πρέπει να θίγει και να υπονομεύει τη σχέση γιατρού-ασθενή, αλλά να παρέχει βοήθεια στον γιατρό στη διάγνωση και/ή τη θεραπεία του ασθενή·

ΙΑ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, μολονότι τα CPS δημιουργούν πολλές υψηλές προσδοκίες και έχουν μεγάλες δυνατότητες, τα αποτελέσματα των νεοεισαγόμενων τεχνολογιών δεν θα προβλεφθούν ποτέ εντελώς και μπορούν να ενσωματωθούν επιτυχώς μόνο εάν προσαρμοστεί η κοινωνία σε έναν νέο τρόπο αλληλεπίδρασης με την τεχνολογία·

1.  αναγνωρίζει ότι η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, υπό τον όρο ότι δίνεται πάντοτε προτεραιότητα στη σχέση ασθενή-γιατρού και στην ελεύθερη βούληση, είναι πιθανό να επιφέρει σημαντικά οφέλη όσον αφορά τη φροντίδα των ασθενών και την αποτελεσματικότητα και την ακρίβεια της θεραπευτικής αγωγής, με στόχο και τη μείωση του κινδύνου ανθρώπινου σφάλματος, με αποτέλεσμα καλύτερη ποιότητα ζωής και υψηλότερο προσδόκιμο ζωής·

2.  θεωρεί ότι, μολονότι η ρομποτική μπορεί να φέρει κοινωνικά οφέλη, μπορεί ταυτόχρονα να αλλάξει ριζικά τους τρόπους με τους οποίους αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι μεταξύ τους και, ως εκ τούτου, να έχει πραγματικό αντίκτυπο στις ισχύουσες κοινωνικές δομές· συνεπώς, υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη διεξαγωγής εκτενών και ενημερωμένων δημόσιων συζητήσεων γύρω από αυτή τη νέα τεχνολογική επανάσταση·

3.  θεωρεί αναγκαίο να αναπτύξει η Ένωση ένα κανονιστικό πλαίσιο βάσει ηθικών αρχών που θα αντικατοπτρίζουν τον πολύπλοκο χαρακτήρα του τομέα της ρομποτικής και των πολυάριθμων επιπτώσεών της στην κοινωνία, την ιατρική και τη βιοηθική·

4.  υπογραμμίζει ότι η καινοτομία, με την παροχή καλύτερων διαγνώσεων και μεγαλύτερης κατανόησης σχετικά με τις επιλογές θεραπευτικής αγωγής, φροντίδας και αποκατάστασης οδηγεί σε ακριβέστερες ιατρικές αποφάσεις και ταχύτερους χρόνους ανάρρωσης, και θα μπορούσε, συνεπώς, να αμβλύνει τις ελλείψεις σε επαγγελματίες υγείας που συμμετέχουν στις διαδικασίες περίθαλψης και αποκατάστασης·

5.  τονίζει ότι η αύξηση της ζήτησης μονάδων CPS μπορεί να δημιουργήσει μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης στην Ένωση·

6.  θεωρεί χρήσιμη την παρουσία των ρομπότ ως μέσων στήριξης στο έργο των γιατρών ή των βοηθών υγειονομικής περίθαλψης προκειμένου να βελτιωθεί η ανθρώπινη διαγνωστική και θεραπευτική εμπειρία, χωρίς ωστόσο να παραβλέπεται η ανάγκη να μη χαθεί ο ανθρώπινος χαρακτήρας της ιατρικής πρακτικής και των πρακτικών φροντίδας των ασθενών·

Ρομπότ προσωπικής φροντίδας

7.  επισημαίνει ότι τα CPS είναι ικανά να αλλάξουν προς το καλύτερο τη ζωή των ανθρώπων με αναπηρία, δεδομένου ότι οι έξυπνες τεχνολογίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς πρόληψης, συνδρομής, παρακολούθησης και συντροφιάς·

8.  σημειώνει ότι τα CPS θα έχουν κατά πάσα πιθανότητα σημαντικό αντίκτυπο στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, με δυνατότητες ελάττωσης των συνολικών εξόδων υγειονομικής περίθαλψης, δίνοντας τη δυνατότητα στους επαγγελματίες υγείας να περάσουν από τη θεραπευτική αγωγή στην πρόληψη·

9.  υπογραμμίζει ότι η έρευνα και ανάπτυξη της ρομποτικής στον τομέα της φροντίδας ηλικιωμένων ατόμων έχει γίνει σταδιακά πιο συνήθης και λιγότερο δαπανηρή, και παράγει προϊόντα με μεγαλύτερη λειτουργικότητα τα οποία τυγχάνουν ευρύτερης αποδοχής από τους καταναλωτές· επισημαίνει το μεγάλο εύρος εφαρμογών των εν λόγω τεχνολογιών, που παρέχουν υπηρεσίες πρόληψης, συνδρομής, παρακολούθησης, παροχής κινήτρων και συντροφιάς σε ηλικιωμένους και ανθρώπους που πάσχουν από άνοια, γνωστικές διαταραχές και απώλεια μνήμης·

10.  τονίζει ότι παρ’ όλο που τα CPS διαθέτουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν την κινητικότητα και την κοινωνικότητα των ανθρώπων με αναπηρίες και των ηλικιωμένων, οι άνθρωποι πάροχοι φροντίδων θα εξακολουθούν να είναι απαραίτητοι και θα συνεχίσουν να αποτελούν σημαντική και όχι πλήρως αντικαταστάσιμη πηγή κοινωνικής συναναστροφής για αυτούς· επισημαίνει ότι οι τεχνολογίες CPS ή τα ρομπότ μπορούν μόνο να ενισχύσουν την ανθρώπινη φροντίδα και να καταστήσουν πιο στοχευμένη τη διαδικασία αποκατάστασης, ούτως ώστε το ιατρικό προσωπικό και οι πάροχοι φροντίδας να μπορούν να διαθέτουν περισσότερο ποιοτικό χρόνο για τη διάγνωση και την εξεύρεση καλύτερων επιλογών θεραπευτικής αγωγής·

Ρομπότ για ιατρική χρήση

11.  σημειώνει ότι πρώιμες μορφές ρομπότ και έξυπνων συσκευών CPS χρησιμοποιούνται ήδη στην υγειονομική περίθαλψη, όπως συσκευές ηλεκτρονικής υγείας (e-Health) και χειρουργικά ρομπότ και ότι, στο εγγύς μέλλον, η εν λόγω τεχνολογία θα συνεχίσει να εξελίσσεται, και έχει επίσης τη δυνατότητα να μειώσει τις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης, επιτρέποντας στους επαγγελματίες της υγείας να μετατοπίσουν την έμφαση από τη θεραπεία στην πρόληψη και καθιστώντας διαθέσιμο μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού για την καλύτερη προσαρμογή στις ποικίλες ανάγκες των ασθενών, τη συνεχιζόμενη κατάρτιση των επαγγελματιών υγείας και την έρευνα·

12.  υπογραμμίζει ότι η αυξημένη χρήση CPS θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια υγιέστερη κοινωνία καθώς οι επεμβάσεις θα καθίστανται λιγότερο επεμβατικές, οδηγώντας σε ταχύτερους χρόνους ανάρρωσης και μειώνοντας τις συχνές απουσίες από την εργασία για λόγους που συνδέονται με την περίθαλψη·

13.  σημειώνει ότι οι ιατρικές ρομποτικές συσκευές εξακολουθούν να εξελίσσονται και θα χρησιμοποιούνται πιθανόν συχνότερα σε χειρουργικές επεμβάσεις, επεκτείνοντας τις δυνατότητες της ιατρικής·

14.  αναγνωρίζει ότι τα χειρουργικά ρομπότ προορίζονται για να επεκτείνουν τις ικανότητες των ανθρώπων χειρουργών πέρα από τα όρια της συμβατικής λαπαροσκόπησης, και ότι η ανάπτυξη χειρουργικών ρομπότ πηγάζει από την επιθυμία να ξεπεραστούν οι εν λόγω περιορισμοί και να επεκταθούν τα οφέλη της ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής, των λεπτών χειρισμών και της ακρίβειας·

15.  υπογραμμίζει ότι τα CPS επιτρέπουν την τηλεχειρουργική, με πολλαπλά οφέλη όπως η αυξημένη ακρίβεια των κινήσεων των χεριών, η εξάλειψη του τρόμου των χεριών, η μεγεθυμένη εικόνα, την οποία μπορούν να αναλύσουν και να αξιολογήσουν αμέσως, η βελτιωμένη επιδεξιότητα και η χειρουργική από απόσταση, ενώ παράλληλα οι ιατροί πρέπει, ως βασική προϋπόθεση, να λαμβάνουν την απαραίτητη εξειδίκευση και πιστοποίηση για τη διεκπεραίωση ιατρικών επεμβάσεων που πραγματοποιούνται με τη χρήση συγκεκριμένων συσκευών CPS·

16.  επισημαίνει ότι, τα τελευταία έτη, έχουν σημειωθεί σημαντικές αλλαγές στον τομέα της ιατρικής εκπαίδευσης και κατάρτισης· επισημαίνει περαιτέρω ότι, καθώς η ιατρική φροντίδα καθίσταται ολοένα και πιο σύνθετη, το κλίμα στα ακαδημαϊκά κέντρα υγείας προσφέρει μια ευκαιρία βελτίωσης της ολιστικής προσέγγισης της υγείας, αναστοχασμού σχετικά με τον τρόπο παροχής της ιατρικής εκπαίδευσης και της δια βίου μάθησης, με παράλληλη διαφύλαξη της βασικής αρμοδιότητας των γιατρών, με υπερίσχυση της πραγματογνωσίας και του κύρους τους έναντι των ρομπότ· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να προωθήσουν προγράμματα κατάρτισης και εξειδίκευσης για το ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό που χρησιμοποιεί ή σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει τις νέες ρομποτικές τεχνολογίες, και να ενθαρρύνουν την ελεύθερη κυκλοφορία των χειρουργών που προτίθενται να χρησιμοποιήσουν τέτοιες τεχνολογίες στις εγχειρήσεις τους·

17.  καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τα χρηματοδοτικά μέσα για ερευνητικά προγράμματα στον τομέα της ρομποτικής για την αντιμετώπιση έκτακτων κοινωνικών και υγειονομικών αναγκών·

18.  θεωρεί θεμελιώδους σημασίας τον σεβασμό στην αρχή της εποπτευόμενης αυτονομίας των ρομπότ, στο πλαίσιο της οποίας ο αρχικός προγραμματισμός της υγειονομικής φροντίδας και η τελική επιλογή του τρόπου παροχής της εμπίπτει σταθερά στη σφαίρα λήψης αποφάσεων του ανθρώπου χειρουργού·

Κλινική εκτίμηση και κλινικές έρευνες

19.  τονίζει ότι τα ιατρικά CPS θα πρέπει να τηρούν τα υψηλά πρότυπα που ορίζονται για τον ιατρικό εξοπλισμό, μέσα από διαδικασίες αποτελεσματικής επαλήθευσης και πιστοποίησης που επιτρέπουν να αξιολογείται, από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της προτεινόμενης τεχνολογίας, ήδη από το στάδιο της σχεδίασης·

20.  τονίζει ότι είναι σημαντικό να γίνει διάκριση των χειρουργικών ρομπότ που χρησιμοποιούνται για την τοποθέτηση τεχνητών μελών και των ρομποτικών εξωσκελετών από τα ρομπότ-συνοδούς τα οποία παρέχουν προσωπική φροντίδα σε άτομα με αναπηρία ή προσωρινή ανικανότητα· τονίζει ότι είναι σημαντικό να υπάγονται αμφότεροι οι τύποι ρομπότ σε ελέγχους που διενεργούνται με βάση όσο το δυνατόν πιο ακριβή και λεπτομερή πρότυπα·

21.  χαιρετίζει την πολιτική συμφωνία σχετικά με τον κανονισμό για τις ιατρικές συσκευές (2012/0266(COD)), η οποία επετεύχθη μεταξύ των συν-νομοθετών τον Ιούνιο του 2016· καλεί την Επιτροπή να εξασφαλίσει, πριν από την ημερομηνία θέσης σε ισχύ του παρόντος κανονισμού, ότι οι διαδικασίες δοκιμής νέων ιατρικών ρομποτικών συσκευών είναι ασφαλείς, κυρίως όταν πρόκειται για συσκευές που εμφυτεύονται στο σώμα των ανθρώπων· επισημαίνει περαιτέρω ότι πρέπει να υπάρχει πλήρης διαφάνεια για τους ασθενείς όσον αφορά τα δεδομένα τους και για το κοινό σχετικά με αποτυχημένες και επιτυχείς δοκιμές και ότι πρέπει να είναι σαφής για τους ασθενείς και το κοινό η ευθύνη σε περίπτωση αποτυχίας των δοκιμών και των CPS·

Δεοντολογία

22.  τονίζει ότι, ενώ η τεχνολογία εξελίσσεται εκθετικά, τα κοινωνικά συστήματα στην Ένωση δεν μπορούν να ανταποκριθούν το ίδιο γρήγορα, τα δε συστήματα υγειονομικής περίθαλψης έχουν ακόμα βραδύτερη απόκριση· τονίζει ότι οι εν λόγω εξελίξεις έχουν σημαντικό αντίκτυπο στον πολιτισμό όπως τον γνωρίζουμε σήμερα και ότι υπάρχει, συνεπώς, επιτακτική ανάγκη η τεχνολογική πρόοδος να συνοδεύεται από αξιολογήσεις των μακροπρόθεσμων ηθικών και δεοντολογικών επιπτώσεων των νέων τεχνολογιών πριν από και καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάπτυξής τους·

23.  τονίζει ότι είναι σημαντικό να διασφαλίζεται, βάσει ηθικών προτύπων, ότι τα προϊόντα ρομποτικής εγγυώνται τον σεβασμό και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου και των κοινωνικών δικαιωμάτων σε επίπεδο Ένωσης, προβλέποντας τεχνικά μέτρα τα οποία διασφαλίζουν τον σεβασμό ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού, σύμφωνα με την προσέγγιση της λεγόμενης προστασίας της ιδιωτικής ζωής ήδη από τον σχεδιασμό·

24.  επισημαίνει τον κίνδυνο που συνδέεται με το ενδεχόμενο παράνομης πρόσβασης, διακοπής λειτουργίας ή διαγραφής δεδομένων σε CPS εμφυτευμένα στο ανθρώπινο σώμα, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την υγεία ή σε ακραίες περιπτώσεις ακόμα και τη ζωή των ανθρώπων, και τονίζει ως εκ τούτου ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην προστασία τέτοιων συστημάτων·

25.  αναγνωρίζει την επισφαλή θέση των ασθενών με ειδικές ανάγκες, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, των ηλικιωμένων και των ανθρώπων με αναπηρίες και τονίζει ότι ο κάθε χρήστης μπορεί να αναπτύξει συναισθηματική σύνδεση με CPS και ρομπότ· υπογραμμίζει τα θέματα δεοντολογίας που θέτει η πιθανή συναισθηματική προσκόλληση σε αυτά· ενθαρρύνει την Επιτροπή να αρχίσει να σκέφτεται πώς μπορεί να διασφαλίσει ότι τα CPS δεν θα επηρεάσουν αρνητικά την αυτονομία και την ανεξαρτησία των ευάλωτων ατόμων·

26.  καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να προωθήσουν την ανάπτυξη υποστηρικτικών τεχνολογιών, μεταξύ άλλων μέσω προγραμμάτων ευθύνης διαφορετικών από εκείνα που εφαρμόζονται επί του παρόντος, προκειμένου να ενισχυθεί η ανάπτυξη και η υιοθέτηση των εν λόγω τεχνολογιών από άτομα που την έχουν ανάγκη, σύμφωνα με το άρθρο 4 της Συνθήκης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, την οποία έχει υπογράψει η Ένωση·

27.  τονίζει ότι είναι σημαντική η διατήρηση της σχέσης φροντίδας ασθενή-ιατρού, ιδίως όσον αφορά την ενημέρωση για την ιατρική διάγνωση και τη θεραπευτική αγωγή·

28.   επισημαίνει ότι η χρήση των CPS εγείρει το ζήτημα των βελτιώσεων στον άνθρωπο, που ορίζονται ως βελτιώσεις σε υφιστάμενες φυσικές ανθρώπινες δεξιότητες ή μετάδοση νέων δεξιοτήτων, οι οποίες επιτρέπουν στα άτομα να ξεπεράσουν μια αναπηρία·

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις

29.  αναγνωρίζει την ανάγκη να ελαχιστοποιηθεί το πιθανό περιβαλλοντικό ή οικολογικό αποτύπωμα της ρομποτικής, καθώς η χρήση των CPS και των ρομπότ αναμένεται να αυξήσει τη συνολική κατανάλωση ενέργειας και την ποσότητα των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων· τονίζει την ανάγκη να μεγιστοποιηθεί το δυναμικό αποδοτικής χρήσης πόρων από τις διεργασίες, να αυξηθεί η ενεργειακή απόδοση με την προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων τεχνολογιών για τη ρομποτική, να προωθηθεί η χρησιμοποίηση και επαναχρησιμοποίηση δευτερογενών πρώτων υλών και να περιοριστούν τα απόβλητα· ενθαρρύνει συνεπώς την Επιτροπή να ενσωματώσει τις αρχές της κυκλικής οικονομίας σε οποιαδήποτε ενωσιακή πολιτική σχετικά με τη ρομποτική·

30.  σημειώνει επίσης ότι η χρήση των CPS θα έχει θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον, ιδίως στους τομείς της γεωργίας και του εφοδιασμού τροφίμων, κυρίως μέσω της μείωσης του μεγέθους των μηχανημάτων και της μείωσης της χρήσης λιπασμάτων, ενέργειας και νερού, καθώς και μέσω της γεωργίας ακριβείας·

31.  τονίζει ότι τα CPS θα οδηγήσουν στη δημιουργία συστημάτων ενέργειας και υποδομών που θα είναι σε θέση να ελέγχουν τη ροή ηλεκτρικής ενέργειας από τον παραγωγό στον καταναλωτή, και θα έχουν επίσης ως αποτέλεσμα τη δημιουργία «παραγωγικών καταναλωτών» στον τομέα της ενέργειας, οι οποίοι θα παράγουν, αλλά και θα καταναλώνουν ενέργεια· το γεγονός αυτό θα επιφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη·

–  να συμπεριλάβει στο παράρτημα της πρότασης ψηφίσματός της τις ακόλουθες συστάσεις:

Ασφάλεια

  Η ασφάλεια των ιατρικών ρομποτικών συσκευών αποτελεί προϋπόθεση για την εισαγωγή τους στον τομέα της υγειονομικής μέριμνας. Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια των ρομπότ προσωπικής φροντίδας και των ιατρικών ρομπότ θα πρέπει να αξιολογούνται βάσει ειδικών, πολύ λεπτομερών δικλίδων ασφαλείας και τυποποιημένων διαδικασιών πιστοποίησης, και να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά τη χρήση τους από χρήστες με αναπηρία ή σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης· καλεί την Επιτροπή να υιοθετήσει λεπτομερείς κοινές προδιαγραφές για τις ρομποτικές ιατρικές συσκευές· ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην ασφάλεια των δικτύων CPS με στόχο να καθίσταται αδύνατο να παραβιαστούν και να κλαπούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.

  Η ασφάλεια των συστημάτων CPS που θα εμφυτεύονται στο σώμα συνιστά βασική προϋπόθεση, δεδομένου ότι τυχόν βλάβη τους μπορεί να αποβεί μοιραία, και στο πλαίσιο αυτό τονίζει τη σημασία της σχετικής ενημέρωσης και της σαφούς ρύθμισης των ζητημάτων ευθύνης, μεταξύ άλλων σε σχέση με το ποιος έχει την κυριότητα των εμφυτευμένων συστημάτων CPS, ποιος έχει δικαιώματα επί αυτών και ποιος μπορεί να αλλάξει την εμφύτευσή τους, με αυστηρή απαγόρευση διεξαγωγής πειραμάτων σε ανθρώπους χωρίς τη συναίνεσή τους·

Ιδιωτικότητα

  Τα ιατρικά CPS και η χρήση ρομπότ ως «ηλεκτρονικών μητρώων υγείας» εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τη νομοθεσία για την ιδιωτικότητα των ασθενών, το ιατρικό επαγγελματικό απόρρητο, και την προστασία δεδομένων στον τομέα της δημόσιας υγείας. Οι ενωσιακοί κανόνες για την προστασία των δεδομένων θα πρέπει να προσαρμοστούν για να λάβουν υπόψη την αυξανόμενη πολυπλοκότητα και διασύνδεση των ρομπότ προσωπικής φροντίδας και των ιατρικών ρομπότ, τα οποία ενδέχεται να χειρίζονται εξαιρετικά ευαίσθητες προσωπικές πληροφορίες και δεδομένα υγείας· πρέπει να συμμορφώνονται με την έννοια της προστασίας της ιδιωτικής ζωής ήδη από τον σχεδιασμό, όπως ορίζεται στον κανονισμό 2016/679 σχετικά με την προστασία των δεδομένων. Οι κώδικές δεοντολογίας για το ιατρικό επαγγελματικό απόρρητο θα πρέπει να βελτιωθούν όσον αφορά τα δεδομένα υγείας που αποθηκεύονται στα CPS και στα οποία μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση τρίτα μέρη.

  Δεν θα πρέπει να επιτρέπεται η χρήση δεδομένων ηλεκτρονικής υγείας για την εισαγωγή διακρίσεων σχετικά με τον καθορισμό των τιμών από τις ασφαλιστικές εταιρείες ή οποιονδήποτε άλλο πάροχο υπηρεσιών, καθώς το γεγονός αυτό θα ερχόταν σε αντίθεση με το θεμελιώδες δικαίωμα της πρόσβασης στα υψηλότερα δυνατά πρότυπα υγείας·

Επιτροπές δεοντολογίας στον τομέα της έρευνας

  Οι επιτροπές δεοντολογίας στον τομέα της έρευνας (REC) θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα ζητήματα δεοντολογίας που προκύπτουν από την ανάπτυξη ιατρικών ρομποτικών συσκευών και CPS σε πολλούς τομείς της υγειονομικής περίθαλψης και της παροχής βοήθειας προς άτομα με αναπηρίες και ηλικιωμένους. Θα πρέπει να εξεταστούν δεόντως ζητήματα όπως η ισότιμη πρόσβαση σε προληπτική ρομποτική υγειονομική μέριμνα, η προνομιακή σχέση φροντίδας γιατρού-ασθενή, και ιδιαίτερα η ευαισθησία των ασθενών με ειδικές ανάγκες (όπως, μεταξύ άλλων, τα άτομα με αναπηρία) όπως είναι τα παιδιά, οι μοναχικοί άνθρωποι κλπ., ως προς την ανάπτυξη συναισθηματικής προσκόλλησης σε ρομπότ.

  Οι REC και η Επιτροπή ενθαρρύνονται να ξεκινήσουν συζητήσεις σχετικά με την κατάρτιση κώδικα δεοντολογίας για τους ερευνητές/σχεδιαστές και τους χρήστες ιατρικών CPS, ο οποίος θα πρέπει να βασίζεται στις αρχές που κατοχυρώνονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ένωσης (όπως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ισότητα, η δικαιοσύνη και η δικαιότητα, το δικαίωμα σε παροχές και προστασία από βλάβες, η αξιοπρέπεια, η απαγόρευση των διακρίσεων και του στιγματισμού, η αυτονομία και η ατομική ευθύνη, η εν επιγνώσει συναίνεση, η ιδιωτικότητα και η κοινωνική ευθύνη, καθώς και τα δικαιώματα των ηλικιωμένων, η ένταξη των ατόμων με αναπηρία, το δικαίωμα στην υγειονομική μέριμνα και το δικαίωμα στην προστασία των καταναλωτών), καθώς και στις υφιστάμενες δεοντολογικές πρακτικές και κώδικες δεοντολογίας.

  Αξίζει να σημειωθεί ότι η ρομποτική μπορεί να επιφέρει μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας σε θέματα ευθύνης και υπαιτιότητας.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	13.10.2016
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	61 0 0
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Marco Affronte, Margrete Auken, Pilar Ayuso, Zoltán Balczó, Catherine Bearder, Ivo Belet, Nessa Childers, Birgit Collin-Langen, Mireille D’Ornano, Miriam Dalli, Angélique Delahaye, Stefan Eck, Bas Eickhout, Eleonora Evi, José Inácio Faria, Elisabetta Gardini, Gerben-Jan Gerbrandy, Jens Gieseke, Julie Girling, Sylvie Goddyn, Françoise Grossetête, Anneli Jäätteenmäki, Jean-François Jalkh, Josu Juaristi Abaunz, Karin Kadenbach, Kateřina Konečná, Giovanni La Via, Peter Liese, Norbert Lins, Susanne Melior, Miroslav Mikolášik, Massimo Paolucci, Bolesław G. Piecha, Frédérique Ries, Michèle Rivasi, Daciana Octavia Sârbu, Annie Schreijer-Pierik, Davor Škrlec, Dubravka Šuica, Tibor Szanyi, Claudiu Ciprian Tănăsescu, Jadwiga Wiśniewska, Damiano Zoffoli
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Guillaume Balas, Paul Brannen, Nicola Caputo, Michel Dantin, Mark Demesmaeker, Luke Ming Flanagan, Elena Gentile, Martin Häusling, Krzysztof Hetman, Gesine Meissner, James Nicholson, Marijana Petir, Gabriele Preuß, Christel Schaldemose, Jasenko Selimovic, Mihai Ţurcanu
Αναπληρωτές (άρθρο 200, παρ. 2) παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Nicola Danti, Anna Hedh

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας (15.11.2016)

προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων

με συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με τις ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής
(2015/2103(INL))

Συντάκτρια γνωμοδότησης: Kaja Kallas

(Πρωτοβουλία – άρθρο 46 του Κανονισμού)

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας καλεί την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, αρμόδια επί της ουσίας:

–  να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματος που πρόκειται να εγκρίνει τις ακόλουθες συστάσεις:

A.  λαμβάνοντας υπόψη ότι μικτές ομάδες ρομπότ και ανθρώπων θα μπορούσαν να είναι κατά 85%[1] παραγωγικότερες σε σχέση με ομάδες αποτελούμενες μόνο από ρομπότ ή μόνο από ανθρώπους· λαμβάνοντας υπόψη ότι τα ρομπότ μειώνουν την πιθανότητα ανθρώπινου σφάλματος, ενισχύοντας τις ικανότητες των ανθρώπων·

B.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ένωση διατηρεί ηγετική θέση στον τομέα της βιομηχανικής ρομποτικής, με μερίδιο προσφοράς και χρήσης που υπερβαίνει το 25%[2], ενώ εκτιμάται ότι η ανάπτυξη στην εν λόγω αγορά ανέρχεται σε 8 έως 9% ετησίως, γεγονός που καθιστά τον συγκεκριμένο τομέα βιομηχανική στρατηγική προτεραιότητα·

1.  πιστεύει ότι η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη διαδραματίζουν μείζονα ρόλο στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας και θα μπορούσαν, μεσοπρόθεσμα, να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα μη μεταποιητικών κλάδων όπως η γεωργία, οι μεταφορές, η υγεία, η ασφάλεια και οι υπηρεσίες· καλεί την Επιτροπή να προωθήσει μια φιλόδοξη και εγκάρσια πολιτική υπέρ της καινοτομίας στον τομέα της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, διευκολύνοντας την ένταξη των τεχνολογιών σε αξιακές αλυσίδες, την ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων, και τη συντόμευση του χρόνου από την καινοτομία στη βιομηχανική εφαρμογή· καλεί την Επιτροπή να αξιολογήσει την ανάγκη να εκσυγχρονιστεί η νομοθεσία ή να θεσπιστούν ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές για να διασφαλιστεί μια κοινή προσέγγιση στον τομέα της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, που είναι απαραίτητη προκειμένου οι εταιρείες να αναπτύξουν δραστηριότητες μεγάλης κλίμακας στην Ένωση·

2  διαπιστώνει ότι τρίτες χώρες έχουν αναγνωρίσει τη στρατηγική σημασία της ρομποτικής και απειλούν τον ηγετικό ρόλο της Ένωσης στην παγκόσμια αγορά, για παράδειγμα εξαγοράζοντας κατασκευαστές από την Ένωση· καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει στρατηγική για τη βιομηχανία, στην οποία θα εξετάζεται ο ρόλος τομέων στρατηγικής σημασίας και θα αναλύεται με ποιον τρόπο μπορούν να διατηρηθούν στην Ένωση οι θέσεις εργασίας, η ανάπτυξη, η τεχνογνωσία και μεγάλο μέρος της αξιακής αλυσίδας·

3.  τονίζει ότι η καινοτομία στη ρομποτική και στην τεχνητή νοημοσύνη και η ενσωμάτωση της τεχνολογίας της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης στην οικονομία και την κοινωνία προϋποθέτουν ψηφιακή υποδομή που να παρέχει καθολική συνδεσιμότητα· καλεί την Επιτροπή να δημιουργήσει ένα πλαίσιο που να καλύπτει τις προϋποθέσεις συνδεσιμότητας για το ψηφιακό μέλλον της Ένωσης και να εξασφαλίζει ότι η πρόσβαση σε ευρυζωνικότητα και σε δίκτυα 5ης γενιάς είναι πλήρως σύμφωνη με την αρχή της ουδετερότητας του δικτύου·

4.  πιστεύει ακράδαντα ότι η διαλειτουργικότητα μεταξύ συστημάτων, συσκευών και υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους, με γνώμονα την προστασία της ασφάλειας και της ιδιωτικότητας ήδη από τη φάση του σχεδιασμού, είναι ζωτικής σημασίας για τη ροή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, που καθιστά τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη περισσότερο ευέλικτα και αυτόνομα· ζητεί από την Επιτροπή να προωθήσει ένα ανοικτό περιβάλλον, που να καλύπτει από τα ανοικτά πρότυπα και τα καινοτόμα μοντέλα αδειοδότησης μέχρι τις ανοικτές πλατφόρμες και τη διαφάνεια, προκειμένου να αποφευχθεί ο εγκλωβισμός σε ιδιόκτητα συστήματα που περιορίζουν τη διαλειτουργικότητα· τονίζει, επιπλέον, ότι απαιτείται να υπάρχει υψηλό επίπεδο ασφάλειας, προστασίας και ιδιωτικότητας των δεδομένων που χρησιμοποιούνται για την επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων, ρομπότ και τεχνητής νοημοσύνης· καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενσωματώσουν τις αρχές της ασφάλειας και της ιδιωτικότητας ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού στις πολιτικές τους για τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη, στην ενωσιακή στρατηγική για την κυβερνασφάλεια, και να περιλάβουν τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη στις συζητήσεις της συμβουλευτικής ομάδας υψηλού επιπέδου για την κυβερνασφάλεια, που θα συσταθεί από την Επιτροπή·

5.  επισημαίνει ότι η πρόσβαση σε δεδομένα έχει ζωτική σημασία για την καινοτομία στους αλγορίθμους μάθησης των μηχανών· καλεί την Επιτροπή να υλοποιήσει ένα φιλόδοξο πλαίσιο και μια στρατηγική ανοιχτής και ελεύθερης ροής δεδομένων ιδίως με την πρωτοβουλία «ελεύθερη ροή δεδομένων», σύμφωνα με τη νομοθεσία περί προστασίας των δεδομένων και μια μεταρρυθμισμένη νομοθεσία περί διανοητικής ιδιοκτησίας· τονίζει ότι η πρωτοβουλία «ελεύθερη ροή δεδομένων» θα πρέπει να διευκρινίζει τα θέματα της ιδιοκτησίας, της χρησιμοποιησιμότητας και της πρόσβασης των δεδομένων, που είναι σημαντικά για την περαιτέρω ανάπτυξη και χρήση της ρομποτικής τεχνολογίας·

6.  καλεί την Επιτροπή να αυξήσει τη στήριξή της στο πρόγραμμα SPARC, που χρηματοδοτείται από το Ορίζοντας 2000, κατά την ενδιάμεση επανεξέταση του ΠΔΠ, να διεξαγάγει μελέτες προβλέψεων, και να προωθήσει την ανοιχτή καινοτομία, ως στρατηγικό στόχο, καθώς κι ένα συνεργατικό περιβάλλον μεταξύ των εθνικών οργανισμών και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, της ερευνητικής κοινότητας, και των φορέων τυποποίησης που προσελκύουν ειδικευμένο προσωπικό, που να καλύπτει επίσης τον ιδιωτικό τομέα, μεταξύ εταιριών παγκόσμιας κλίμακας, ΜΜΕ και νεοφυών επιχειρήσεων που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην καινοτομία και το άνοιγμα νέων αγορών στη ρομποτική τεχνολογία σε παγκόσμια κλίμακα· τονίζει τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν εν προκειμένω οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα·

7.  τονίζει ότι η ανάπτυξη ρομποτικής τεχνολογίας θα πρέπει να εστιάζεται στη συμπλήρωση των ανθρώπινων ικανοτήτων αντί να τις υποκαθιστά· τονίζει ότι η πρόοδος στη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη θα αυτοματοποιήσει σημαντικό αριθμό θέσεων εργασίας, μειώνοντας την έκθεση ανθρώπων σε επικίνδυνες συνθήκες, θα αλλάξει τις ζωές ανθρώπων και θα μεταβάλει εργασιακές πρακτικές, και ότι συνεπώς απαιτούνται μακροπρόθεσμη αξιολόγηση και μέτρα που να διασφαλίζουν την κατάλληλη αντιμετώπιση των κοινωνικών, περιβαλλοντικών, και δεοντολογικών πτυχών, καθώς και των πτυχών της ευθύνης και της εκπαίδευσης· θεωρεί ιδιαίτερα ότι η ανάγκη για ψηφιακές δεξιότητες, συμπεριλαμβανομένης της γραφής κώδικα προγραμματισμού, θα πρέπει να συμπεριληφθεί σε κάθε μορφή διδασκαλίας και κατάρτισης, από τα πρώτα σχολικά έτη μέχρι τη διά βίου μάθηση·

8.  πιστεύει ότι τα ιατρικά ρομπότ εξακολουθούν να ανοίγουν νέους δρόμους όσον αφορά τη χειρουργική υψηλής ακρίβειας και την εκτέλεση επαναληπτικών διαδικασιών· θεωρεί ότι έχουν τη δυνατότητα να βελτιώνουν τα αποτελέσματα των διαδικασιών αποκατάστασης και να παρέχουν υλικοτεχνική στήριξη μέσα στα νοσοκομεία·

9.  θεωρεί ότι κάθε μελλοντική νομοθετική πρωτοβουλία σε σχέση με τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη θα πρέπει, μετά από διαβούλευση με ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων και στη βάση διαρκούς διαλόγου, να προσφέρει ασφάλεια δικαίου χωρίς να καταπνίγει την καινοτομία στο συγκεκριμένο ταχέως εξελισσόμενο τεχνολογικό πεδίο·

10.  πιστεύει ότι η Επιτροπή θα πρέπει να καταρτίσει, από κοινού με τους τελικούς χρήστες και τους μηχανικούς ρομποτικής, την ερευνητική κοινότητα και τους λοιπούς ενδιαφερομένους, κώδικα δεοντολογίας που να καθοδηγεί τις δραστηριότητες ανάπτυξης στους τομείς της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης·

11.  θεωρεί ότι οι συστάσεις αναφορικά με τις άδειες θα πρέπει να σέβονται τη συμβατική ελευθερία και να αφήνουν περιθώρια για καινοτόμα καθεστώτα αδειοδότησης· εφιστά την προσοχή στη θέσπιση νέων δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας στον τομέα της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία θα μπορούσαν να θέσουν εμπόδια στην καινοτομία και την ανταλλαγή πραγματογνωσίας.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	13.10.2016
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	54 1 3
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Bendt Bendtsen, Xabier Benito Ziluaga, José Blanco López, David Borrelli, Jerzy Buzek, Angelo Ciocca, Edward Czesak, Jakop Dalunde, Pilar del Castillo Vera, Christian Ehler, Fredrick Federley, Ashley Fox, Adam Gierek, Theresa Griffin, Hans-Olaf Henkel, Kaja Kallas, Barbara Kappel, Krišjānis Kariņš, Seán Kelly, Jaromír Kohlíček, Zdzisław Krasnodębski, Miapetra Kumpula-Natri, Janusz Lewandowski, Ernest Maragall, Edouard Martin, Angelika Mlinar, Nadine Morano, Dan Nica, Carolina Punset, Herbert Reul, Paul Rübig, Algirdas Saudargas, Sergei Stanishev, Dario Tamburrano, Patrizia Toia, Evžen Tošenovský, Claude Turmes, Vladimir Urutchev, Henna Virkkunen, Martina Werner, Lieve Wierinck, Anna Záborská, Flavio Zanonato, Carlos Zorrinho, Εύα Καϊλή, Νεοκλής Συλικιώτης
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Michał Boni, Rosa D’Amato, Esther de Lange, Jens Geier, Benedek Jávor, Olle Ludvigsson, Vladimír Maňka, Marian-Jean Marinescu, Clare Moody, Μαρία Σπυράκη
Αναπληρωτές (άρθρο 200, παρ. 2) παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Salvatore Cicu, Albert Deß

• [1]  Σύμφωνα με μελέτη που διενεργήθηκε από το MIT μετά από δοκιμασίες που πραγματοποίησαν από κοινού οι κατασκευαστές αυτοκινήτων BMW και Mercedes-Benz.
• [2]  http://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/h2020-section/robotics.

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών (12.10.2016)

προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων

Κανόνες αστικού δικαίου σχετικά με την ρομποτική
(2015/2103(INL))

Συντάκτρια γνωμοδότησης: Dita Charanzová

(Πρωτοβουλία – άρθρο 46 του Κανονισμού)

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών καλεί την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, που είναι αρμόδια επί της ουσίας, να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

A.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η ρομποτική δεν αποτελεί νέο κλάδο· λαμβάνοντας υπόψη ότι η ρομποτική μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στον μετασχηματισμό της κοινωνίας μας προς το καλύτερο, και ήδη συμβάλλει σε αυτόν· λαμβάνοντας υπόψη ότι η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη συμμετέχουν ενεργά στην ψηφιοποίηση της οικονομίας σε πολλούς τομείς, όπως η βιομηχανία, η υγεία, ο τομέας των κατασκευών και οι μεταφορές, και μπορούν να οδηγήσουν σε καινοτομίες και νέα επιχειρηματικά μοντέλα, και ότι η Ένωση πρέπει να υιοθετήσει τις εξελίξεις στον τομέα αυτό για να προωθήσει την ψηφιακή ενιαία αγορά·

B.  λαμβάνοντας υπόψη ότι τα ρομπότ λειτουργούν όλο και περισσότερο σε στενή επαφή με τους ανθρώπους και ότι η αγορά ιδίως των ρομποτικών υπηρεσιών διευρύνεται συνεχώς, γεγονός που προσφέρει νέα οφέλη στην κοινωνία, χωρίς να παραμελούνται στο πλαίσιο αυτό τα ζητήματα της ασφάλειας και της ευθύνης·

Γ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, παρά τα αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα που προσφέρει η ρομποτική, οι εφαρμογές της ενδέχεται να επιφέρουν μεταβολές στην αγορά εργασίας και να καταστήσουν συνεπώς απαραίτητο έναν αναστοχασμό για το μέλλον της εκπαίδευσης, της απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής·

Δ.  λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική αύξηση στις πωλήσεις και την παραγωγή των ρομπότ μεταξύ 2010 και 2014 οι οποίες, ιδίως στον κλάδο των ηλεκτρονικών μόνο το 2014, σημείωσαν αύξηση της τάξεως σχεδόν του 30%·

E.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η προστιθέμενη αξία από τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής μεταποιητικής βιομηχανίας, που αντιπροσωπεύει το 15 % του ΑΕΠ της Ένωσης, θα μπορούσε να ανέλθει σε 1,25 τρισεκατομμύρια ευρώ το 2025[1], και ότι η έγκριση αυτόνομων και ρομποτικών τεχνολογιών θα μπορούσε να συμβάλει σε αύξηση της ευρωπαϊκής βιομηχανικής παραγωγής και να έχει ως αποτέλεσμα ένα μεγαλύτερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την Ευρώπη·

ΣΤ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι ο τομέας της νοημοσύνης των μηχανών προσφέρει τεράστια οικονομικά και καινοτόμα οφέλη στην κοινωνία, καθώς βελτιώνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό η ικανότητα ανάλυσης δεδομένων, ενώ παράλληλα δημιουργούνται προκλήσεις όσον αφορά την μέριμνα για την αποφυγή διακρίσεων, την δέουσα επεξεργασία, την πρόσβαση σε πληροφορίες και την κατανόηση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων·

Ζ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εξελίξεις στον τομέα των ιατρικών εφαρμογών, όπως τα ρομποτικά τεχνητά μέλη και εμφυτεύματα, έχουν ως αποτέλεσμα τα άτομα που τα φέρουν να εξαρτώνται σε τεράστιο βαθμό από τη διαθεσιμότητα υπηρεσιών συντήρησης, επισκευής και περαιτέρω βελτίωσής τους·

H.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η προστασία των δεδομένων και ο σεβασμός των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας πρέπει να λαμβάνονται δεόντως υπόψη κατά την ανάπτυξη όλων των νέων τεχνολογικών και παραγωγικών προτύπων·

Θ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι πολλές τρίτες χώρες έχουν υιοθετήσει κατάλληλες κατευθυντήριες γραμμές και νομοθετικές ρυθμίσεις για τη ρομποτική και ότι, επίσης, ορισμένα κράτη μέλη έχουν αρχίσει να λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη συγκεκριμένες πτυχές του τομέα αυτού·

1.  τονίζει ότι η λήψη μέτρων σε επίπεδο ΕΕ μπορεί να διευκολύνει την ανάπτυξη, καθώς θα αποφευχθεί ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς, και, ταυτόχρονα, υπογραμμίζει τη σημασία της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης στο πλαίσιο της διασυνοριακής χρήσης των ρομπότ και των ρομποτικών συστημάτων· επισημαίνει ότι οι δοκιμές, η πιστοποίηση και η έγκριση κυκλοφορίας στην αγορά θα πρέπει να απαιτούνται μόνο σε ένα κράτος μέλος·

2.  τονίζει ότι η προσέγγιση αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από έναν αποτελεσματικό έλεγχο της αγοράς καθώς και από νομικά μέσα και αρμοδιότητες για τα κράτη μέλη προκειμένου αυτά να προβαίνουν σε ανακλήσεις και να επιβάλουν κυρώσεις σε περίπτωση παραβιάσεων·

3.  τονίζει τη σπουδαιότητα των μέτρων υποστήριξης των ΜΜΕ και των νεοφυών επιχειρήσεων στον τομέα της ρομποτικής που δημιουργούν νέα τμήματα αγοράς στον εν λόγω τομέα ή κάνουν χρήση ρομπότ·

4.  ενθαρρύνει την ανάπτυξη μιας φιλόδοξης ευρωπαϊκής στρατηγικής για την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της ρομποτικής προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό ανάπτυξης και απασχόλησης στην Ευρώπη·

5.  αναγνωρίζει ότι υφίσταται ήδη ένας σημαντικός αριθμός διεθνών προτύπων για τη ρύθμιση θεμάτων όπως η διαλειτουργικότητα και η ασφάλεια και ότι αυτά εφαρμόζονται στη βιομηχανία, ωστόσο φρονεί ότι απαιτείται περαιτέρω εναρμόνιση των προτύπων στον τομέα της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης και ότι η Ένωση θα πρέπει να την εντάξει στις προτεραιότητές της στον τομέα της τυποποίησης με στόχο να προωθηθεί η καινοτομία και να διασφαλιστεί ένα υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών· τονίζει ότι είναι σημαντικό να αναπτυχθούν ενιαία ασφαλή και αυστηρά πρότυπα σε αυτόν τον μελλοντοστραφή τομέα·

6.  καλεί την Επιτροπή και τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης να συνεργαστούν ενεργά με τους διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης και να βελτιώσουν τη συνεργασία τους με διεθνείς εταίρους, προκειμένου να συνεχίσουν την περαιτέρω βελτίωση των προτύπων σε αυτόν τον τομέα· εκφράζει ικανοποίηση, στο πλαίσιο αυτό, για τη σύσταση ειδικών τεχνικών επιτροπών, όπως η ISO/TC 299 Robotics, η οποία ασχολείται αποκλειστικά με την ανάπτυξη προτύπων για τη ρομποτική·

7.  επισημαίνει εκ νέου ότι τα πρότυπα στην πλειοψηφία τους αναπτύσσονται ως απάντηση σε μία ανάγκη των επιχειρήσεων και προτρέπει τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης να επανεξετάζουν σε διαρκή βάση τα πρότυπά τους προκειμένου να διασφαλίζεται ότι αυτά ανταποκρίνονται στις ανάγκες αυτές·

8.  θεωρεί ότι η χρήση ρομπότ τόσο στον τομέα της βιομηχανικής παραγωγής όσο και για προσωπική χρήση θα πρέπει να υπόκειται σε κανόνες σχετικά με την ασφάλεια των προϊόντων και την προστασία των καταναλωτών, ώστε να διασφαλίζονται ελάχιστα πρότυπα ασφαλείας και να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος ατυχημάτων που εγκυμονεί η διάδραση με ανθρώπους ή η λειτουργία τους κοντά σε ανθρώπους· πιστεύει ότι τα ζητήματα που άπτονται της δεοντολογίας και προστασίας των δεδομένων συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων που αφορούν τρίτους και των προσωπικών δεδομένων, καθώς και τα ζητήματα της αστικής ευθύνης, της κατάρτισης και της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο της λήψης μέτρων στον τομέα της ρομποτικής·

9.  Υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και της ασφάλειας κατά τον σχεδιασμό και την εξέλιξη των ρομπότ καθώς και τη σπουδαιότητα των διατάξεων που αφορούν τον έλεγχο των αντιδράσεων των ρομπότ για τους σκοπούς της προστασίας των καταναλωτών·

10.  τονίζει ότι στο πλαίσιο της χρήσης των ρομπότ θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ιδίως στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης·

11.  τονίζει ότι στον τομέα των ιατρικών εφαρμογών ζωτικής σημασίας, όπως των ρομποτικών τεχνητών μελών, πρέπει να διασφαλιστεί διαρκής και απρόσκοπτη πρόσβαση σε υπηρεσίες συντήρησης και περαιτέρω βελτίωσης, και ιδίως σε επικαιροποιήσεις λογισμικού που αποκαθιστούν δυσλειτουργίες και τρωτά σημεία, ·

12.  θεωρεί ότι οι συνέπειες της ρομποτικής θα πρέπει να λαμβάνονται καλύτερα υπόψη στις πολιτικές των κρατών μελών που αφορούν την απασχόληση, την εκπαίδευση καθώς και τα μέτρα κοινωνικής πολιτικής· καλεί την Επιτροπή να συμβάλει στη θέσπιση ενός ενιαίου ρυθμιστικού πλαισίου και σε μια εντονότερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών· καλεί την Επιτροπή να θεσπίσει ένα ειδικά σχεδιασμένο πλαίσιο κατάρτισης προκειμένου να αποφευχθεί η έλλειψη επαγγελματιών των ΤΠΕ·

13.  αναγνωρίζει ότι οι τεχνολογίες της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο σε αυτόνομα οχήματα, όπως είναι τα αυτόνομα αυτοκίνητα και τα πολιτικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη· σημειώνει ότι τα κράτη μέλη έχουν ήδη θεσπίσει ή εξετάζουν την εισαγωγή νομοθεσίας στον τομέα αυτόν, πράγμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανομοιογένεια των εθνικών νομοθεσιών και να παρεμποδίσει την ανάπτυξη αυτόνομων οχημάτων· ζητεί, επομένως, να αναπτυχθεί μια ενιαία δέσμη ενωσιακών κανόνων που θα εξισορροπούν με δίκαιο τρόπο τα συμφέροντα των χρηστών, των επιχειρήσεων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών, ενώ ταυτόχρονα θα αποφεύγεται η υπερβολική ρύθμιση σε ό,τι αφορά τη ρομποτική και τα ρομποτικά συστήματα·

14.  ζητεί να υπάρξει συνεργασία σε ρυθμιστικό επίπεδο με σκοπό την τροποποίηση ορισμένων διεθνών συμφωνιών, όπως είναι η σύμβαση της Βιέννης της 8ης Νοεμβρίου 1968 για την οδική κυκλοφορία και η σύμβαση της Χάγης της 4ης Μαΐου 1971 για το εφαρμοστέο δίκαιο στα τροχαία ατυχήματα.

15.  πιστεύει ότι, στην περίπτωση των αυτόνομων οχημάτων, ενδέχεται να μην είναι αναγκαία η αντικατάσταση ή η τροποποίηση της μέλλουσας ασφαλιστικής νομοθεσίας, καθώς οι υφιστάμενες πρακτικές και σχέσεις μεταξύ χειριστών, κατασκευαστών και ασφαλιστών ενδέχεται να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της εισαγωγής νέων τεχνολογιών , όπως έχει συμβεί στο παρελθόν·

16.  υπογραμμίζει ότι η χρήση ρομποτικής στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης αποτελεί ήδη μια αναπτυσσόμενη αγορά, ιδίως όσον αφορά τις χειρουργικές επεμβάσεις τηλερομποτικής, όπου η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση· ζητεί από την Επιτροπή να εξασφαλίσει συνθήκες που να επιτρέπουν την αυξημένη χρήση τέτοιου είδους εφαρμογών·

17.  ζητεί από την Επιτροπή να αυξήσει τη χρηματοδότηση διεπιστημονικών σπουδών σχετικά με τις κοινωνικές επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης και των διεργασιών που αφορούν τη νοημοσύνη των μηχανών·

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	11.10.2016
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	35 1 1
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Catherine Bearder, Dita Charanzová, Carlos Coelho, Lara Comi, Anna Maria Corazza Bildt, Daniel Dalton, Nicola Danti, Dennis de Jong, Vicky Ford, Ildikó Gáll-Pelcz, Evelyne Gebhardt, Maria Grapini, Sergio Gutiérrez Prieto, Robert Jarosław Iwaszkiewicz, Liisa Jaakonsaari, Antonio López-Istúriz White, Marlene Mizzi, Eva Paunova, Jiří Pospíšil, Virginie Rozière, Christel Schaldemose, Andreas Schwab, Olga Sehnalová, Igor Šoltes, Ivan Štefanec, Catherine Stihler, Richard Sulík, Róża Gräfin von Thun und Hohenstein, Mylène Troszczynski, Mihai Ţurcanu, Anneleen Van Bossuyt, Marco Zullo
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Birgit Collin-Langen, Morten Løkkegaard, Julia Reda, Marc Tarabella
Αναπληρωτές (άρθρο 200, παρ. 2) παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	John Stuart Agnew

• [1]  STOA, Ethical Aspects of Cyber-Physical Systems, Scientific Foresight Study (δεοντολογικές πτυχές των κυβερνοφυσικών συστημάτων, διερεύνηση επιστημονικών προοπτικών (Μάιος 2016), Παράρτημα 1, σ. 37.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣΣΤΗΝ ΑΡΜΟΔΙΑ ΕΠΙ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	12.1.2017
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	17 2 2
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Max Andersson, Joëlle Bergeron, Marie-Christine Boutonnet, Jean-Marie Cavada, Therese Comodini Cachia, Mady Delvaux, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, Mary Honeyball, Gilles Lebreton, António Marinho e Pinto, Julia Reda, Evelyn Regner, József Szájer, Tadeusz Zwiefka
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Daniel Buda, Sergio Gaetano Cofferati, Angel Dzhambazki, Heidi Hautala, Constance Le Grip, Victor Negrescu
Αναπληρωτές (άρθρο 200, παρ. 2) παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Eleonora Evi, Andrey Novakov