RAPPORT b'rakkomandazzjonijiet lill-Kummissjoni dwar Regoli ta' Dritt Ċivili dwar ir-Robotika

27.1.2017 - (2015/2103(INL))

Kumitat għall-Affarijiet Legali
Rapporteur: Mady Delvaux
(Inizjattiva – Artikolu 46 tar-Regoli ta' Proċedura)
Rapporteurs għall-opinjoni (*):
Georg Mayer, Kumitat għat-Trasport u t-Turiżmu
Michał Boni, Kumitat għal-Libertajiet Ċivili, il-Ġustizzja u l-Intern
(*)  Kumitati assoċjati – Artikolu 54 tar-Regoli ta' Proċedura
PR_INL_art42

Emendi

• 001-001 (PDF - 406 KB)
• 001-001 (DOC - 49 KB)
• 002-003/REV1 (PDF - 117 KB)
• 002-003/REV1 (DOC - 50 KB)
• 004-008 (PDF - 454 KB)
• 004-008 (DOC - 58 KB)
• 009-010/REV1 (PDF - 118 KB)
• 009-010/REV1 (DOC - 53 KB)
• 009-013 (PDF - 437 KB)
• 009-013 (DOC - 24 KB)
• 012-013/REV1 (PDF - 116 KB)
• 012-013/REV1 (DOC - 51 KB)

MOZZJONI GĦAL RIŻOLUZZJONI TAL-PARLAMENT EWROPEW

b'rakkomandazzjonijiet lill-Kummissjoni dwar Regoli ta' Dritt Ċivili dwar ir-Robotika

(2015/2103(INL))

Il-Parlament Ewropew,

–  wara li kkunsidra l-Artikolu 225 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea,

–  wara li kkunsidra d-Direttiva 85/374/KEE dwar ir-Responsabbiltà għall-Prodotti,

–  wara li kkunsidra l-Artikoli 46 u 52 tar-Regoli ta' Proċedura tiegħu,

–  wara li kkunsidra r-rapport tal-Kumitat għall-Affarijiet Legali u l-opinjonijiet tal-Kumitat għat-Trasport u t-Turiżmu, il-Kumitat għal-Libertajiet Ċivili, il-Ġustizzja u l-Intern, il-Kumitat għall-Impjiegi u l-Affarijiet Soċjali, il-Kumitat għall-Ambjent, is-Saħħa Pubblika u s-Sikurezza tal-Ikel, il-Kumitat għall-Industrija, ir-Riċerka u l-Enerġija u l-Kumitat għas-Suq Intern u l-Ħarsien tal-Konsumatur (A8-0005/2017),

Introduzzjoni

A.   billi mill-Mostru ta' Frankenstein ta' Mary Shelley sal-mit klassiku ta' Pygmalion, mill-istorja tal-Golem ta' Praga sar-robot ta' Karel Čapek, li ħoloq il-kelma robot, in-nies iffantasizzaw dwar il-possibilità tal-bini ta' magni intelliġenti, ta' sikwit androids (robots b'karatteristiċi umani);

B.   billi issa li l-umanità qiegħda fil-bidu ta' era meta robots, bots u androids dejjem aktar sofistikati, u manifestazzjonijiet oħra ta' intelliġenza artifiċjali ("IA") jidher li se jwasslu għal revoluzzjoni industrijali ġdida, li x'aktarx ma tħalli l-ebda saff tas-soċjetà mhux mittiefes, huwa importanti ħafna li l-leġiżlatura tqis l-effetti u l-implikazzjonijiet legali u etiċi ta' dan, mingħajr ma tinħonoq l-innovazzjoni;

C.  billi jeħtieġ tinħoloq definizzjoni aċċettata b'mod ġenerali ta' robot u ta' IA li tkun flessibbli u li ma tfixkilx l-innovazzjoni;

D.   billi bejn l-2010 u l-2014 iż-żieda medja fil-bejgħ ta' robots kienet ta' 17 % kull sena u fl-2014, il-bejgħ żdied b'29 %, l-ogħla żieda minn sena għal sena s'issa, fejn il-muturi ewlenin tat-tkabbir kienu l-fornituri ta' partijiet tal-karozzi u l-industrija tal-elettriku/tal-elettronika; billi l-għadd ta' applikazzjonijiet annwali għall-privattivi ta' teknoloġija tar-robotika tripplika matul l-aħħar deċennju;

E.   billi matul l-aħħar 200 sena, iċ-ċifri tal-impjieg żdiedu b'mod persistenti minħabba l-iżvilupp teknoloġiku; billi l-iżvilupp tar-robotika u tal-IA jaf ikollu l-potenzjal li jittrasforma l-prattiki tal-ħajja u tax-xogħol, iżid il-livelli tal-effiċjenza, tal-iffrankar u tas-sikurezza, u jipprovdi livell ta' servizzi mtejjeb fuq perjodu ta' żmien qasir u medju; billi r-robotika u l-IA jwiegħdu li joħolqu benefiċċji ta' effiċjenza u ta' ffrankar mhux biss fl-oqsma tal-produzzjoni u tal-kummerċ, iżda anki f'oqsma bħalma huma dawk tat-trasport, tal-kura medika, tas-salvataġġ, tal-edukazzjoni u tal-biedja, filwaqt li jippermettu li jiġi evitat li l-bniedem jiġi espost għal kundizzjonijiet perikolużi, bħal dawk iffaċċjati waqt it-tindif ta' siti mniġġsa b'mod tossiku;

F.  billi t-tixjiħ huwa riżultat ta' stennija tal-għomor itwal minħabba l-progress fil-kundizzjonijiet tal-għajxien u fil-mediċina moderna, u huwa waħda mill-akbar sfidi politiċi, soċjali u ekonomiċi tas-seklu 21 għas-soċjetajiet Ewropej; billi sal-2025 aktar minn 20 % tal-Ewropej se jkollhom 65 sena jew aktar, b'żieda partikolarment rapida fl-għadd ta' persuni li għandhom 80 sena jew aktar, u dan se jwassal għal bilanċ fundamentalment differenti fost il-ġenerazzjonijiet fi ħdan is-soċjetajiet tagħna, u billi huwa fl-interess tas-soċjetà li l-persuni anzjani jibqgħu b'saħħithom u attivi kemm jista' jkun fit-tul;

G.  billi fuq perjodu fit-tul, it-tendenza attwali, li xxaqleb lejn l-iżvilupp ta' magni intelliġenti u awtonomi bil-kapaċità li jaħsbu u jieħdu deċiżjonijiet b'mod indipendenti, ma tfissirx biss vantaġġi ekonomiċi iżda tfisser ukoll tħassib varju dwar l-effetti diretti u indiretti tagħhom fuq is-soċjetà kollha kemm hi;

H.  billi t-tagħlim bl-użu tal-magni joffri benefiċċji ekonomiċi u innovattivi enormi għas-soċjetà minħabba li jtejjeb ħafna l-kapaċità ta' analiżi tad-data, filwaqt li jqajjem ukoll sfidi sabiex jiġu żgurati n-nondiskriminazzjoni, il-proċess dovut, it-trasparenza u l-intelliġibilità fil-proċessi tat-teħid ta' deċiżjonijiet;

I.  billi, b'mod simili, għandhom jiġu vvalutati valutazzjonijiet ta' tibdil ekonomiku u l-impatt fuq l-impjiegi b'riżultat tar-robotika u tat-tagħlim bl-użu tal-magni; billi, minkejja l-vantaġġi inkontestabbli mogħtija mir-robotika, l-implimentazzjoni tagħha għaldaqstant tista' tinvolvi trasformazzjoni tas-suq tax-xogħol u ħtieġa li ssir riflessjoni dwar il-futur tal-politiki soċjali, tal-impjiegi u tal-edukazzjoni skont din l-implimentazzjoni;

J.  billi l-użu mifrux tar-robots jaf ma jwassalx awtomatikament għas-sostituzzjoni tal-impjiegi, iżda huwa probabbli li impjiegi b'ħiliet aktar baxxi f'setturi li jirrikjedu ħafna ħaddiema jkunu aktar vulnerabbli għall-awtomatizzazzjoni; billi din it-tendenza jaf tkun tista' ġġib il-proċessi tal-produzzjoni lura fl-UE; billi r-riċerka wriet li l-impjiegi jikbru aktar rapidament b'mod sinifikanti f'okkupazzjonijiet li jużaw il-kompjuters aktar; billi l-awtomatizzazzjoni tal-impjiegi għandha l-potenzjal li teħles lill-bnedmin minn xogħol manwali monotonu u tippermettilhom ixaqilbu d-direzzjoni lejn kompiti aktar kreattivi u sinifikanti; billi l-awtomatizzazzjoni teħtieġ li l-gvernijiet jinvestu fl-edukazzjoni u f'riformi oħra sabiex itejbu r-riallokazzjoni fit-tipi ta' ħiliet li l-ħaddiema ta' għada se jeħtieġu;

K.  billi fl-istess ħin l-iżvilupp tar-robotika u tal-IA jista' jwassal biex ir-robots jieħdu f'idejhom parti kbira mix-xogħol li bħalissa jsir mill-bniedem mingħajr ma jiġu interament rikostitwiti l-impjiegi mitlufa, b'tali mod li jqajjem tħassib dwar il-ġejjieni tal-impjiegi u l-vijabilità tas-sistemi tal-protezzjoni soċjali u tas-sigurtà soċjali u d-distakk kontinwu fil-kontribuzzjonijiet għall-pensjoni, jekk tinżamm il-bażi għat-tassazzjoni attwali, u jinħoloq potenzjal għal żieda fl-inugwaljanza fit-tqassim tal-ġid u tal-influwenza, filwaqt li, għall-preservazzjoni tal-koeżjoni u l-prosperità soċjali, il-probabilità li tiġi imposta taxxa fuq ix-xogħol imwettaq minn robot jew tariffa għall-użu u ż-żamma ta' robot għandha tiġi eżaminata fil-kuntest tal-finanzjament tal-appoġġ u t-taħriġ mill-ġdid tal-ħaddiema qiegħda li l-impjiegi tagħhom ikunu tnaqqsu jew ġew eliminati;

L.  billi fid-dawl tad-diviżjonijiet li qegħdin jiżdiedu fis-soċjetà, bi klassi tan-nofs li qiegħda tiċkien, importanti li wieħed iżomm f'moħħu li l-iżvilupp tar-robotika jista' jwassal għal konċentrazzjoni għolja ta' ġid u influwenza f'idejn minoranza;

M.  billi l-iżvilupp tar-robotika u tal-IA żgur se jinfluwenza x-xenarju tal-post tax-xogħol u jaf joħloq tħassib ġdid dwar ir-responsabbiltà filwaqt li jelimina tħassib ieħor; billi jeħtieġ li tiġi ċċarata r-responsabbiltà ġuridika kemm mil-lat tal-mudell tal-viżjoni tan-negozju, kif ukoll mil-lat tal-organizzazzjoni tad-disinn tal-ħaddiema, f'każ li jinqalgħu xi emerġenzi jew problemi;

N.  billi t-tendenza lejn l-awtomatizzazzjoni tirrikjedi li dawk involuti fl-iżvilupp u l-kummerċjalizzazzjoni tal-applikazzjonijiet ta' intelliġenza artifiċjali jibnu fuq bażi ta' sigurtà u etika mill-bidu nett, biex b'hekk jirrikonoxxu li jridu jkunu lesti jaċċettaw ir-responsabbiltà ġuridika għall-kwalità tat-teknoloġija li jipproduċu;

O.   billi r-Regolament (UE) 2016/679 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill[1] (ir-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data) jistabbilixxi qafas legali għall-protezzjoni tad-data personali; billi aspetti oħrajn tal-aċċess għad-data u tal-protezzjoni tad-data personali u tal-privatezza xorta waħda jaf jeħtieġ li jiġu indirizzati, minħabba li jaf jinħoloq tħassib dwar il-privatezza minn applikazzjonijiet u apparat li jikkomunikaw ma' xulxin u ma' databases mingħajr intervent uman;

P.   billi l-żviluppi fir-robotika u fl-intelliġenza artifiċjali jistgħu u għandhom jitfasslu b'mod li jiġu ppreservati d-dinjità, l-awtonomija u l-awtodeterminazzjoni tal-individwu, speċjalment fl-oqsma tal-kura u l-kumpanija tal-bniedem, u fil-kuntest ta' apparati mediċi użati għat-"tiswija" jew it-titjib tal-bnedmin;

Q.   billi fl-aħħar mill-aħħar hemm possibilità li fuq perjodu fit-tul, l-IA tista' tisboq il-kapaċità intellettwali tal-bniedem

R.  billi żvilupp ulterjuri u żieda fl-użu ta' teħid ta' deċiżjonijiet awtomatizzat u algoritmiku indubbjament għandhom impatt fuq l-għażliet li persuna privata (bħal negozju jew utent tal-internet) u awtorità amministrattiva, ġudizzjarja jew pubblika oħra jagħmlu biex jieħdu d-deċiżjoni finali tagħhom meta din tkun ta' natura awtorevoli, kummerċjali jew relatata mal-konsumatur; billi s-salvagwardji u l-possibilità ta' kontroll u verifika mill-bniedem għandhom jinbnew fil-proċess tat-teħid ta' deċiżjonijiet awtomatizzat u algoritmiku;

S.  billi ħafna ġurisdizzjonijiet barranin, bħall-Istati Uniti, il-Ġappun, iċ-Ċina u l-Korea t'Isfel, qegħdin jikkunsidraw, u sa ċertu punt diġà ħadu, azzjoni regolatorja dwar ir-robotika u l-IA, u billi xi Stati Membri bdew ukoll jirriflettu dwar il-possibilità tad-disinn ta' standards legali jew it-twettiq ta' tibdil leġiżlattiv sabiex jitqiesu l-applikazzjonijiet emerġenti ta' dawn it-teknoloġiji;

T.   billi l-industrija Ewropea tista' tibbenefika minn approċċ effiċjenti, koerenti u trasparenti lejn regolamentazzjoni fil-livell tal-Unjoni, li tipprovdi kundizzjonijiet prevedibbli u ċari biżżejjed li skonthom l-intrapriżi jkunu jistgħu jiżviluppaw applikazzjonijiet u jippjanaw il-mudelli tan-negozju tagħhom fuq skala Ewropea filwaqt li jiġi żgurat li l-Unjoni u l-Istati Membri tagħha jżommu l-kontroll fuq l-istandards regolatorji li għandhom jiġu stabbiliti sabiex ma jiġux sfurzati jadottaw u jaċċettaw standards stabbiliti minn oħrajn, jiġifieri l-pajjiżi terzi li huma wkoll fuq quddiem nett fl-iżvilupp tar-robotika u tal-IA;

Prinċipji ġenerali

U.   billi l-Liġijiet ta' Asimov[2] iridu jitqiesu li huma diretti lejn id-disinjaturi, il-produtturi u l-operaturi tar-robots, inklużi r-robots b'awtonomija u awtotagħlim integrati, peress li dawk il-liġijiet ma jistgħux jinqalbu f'kodiċi tal-magna;

V.  billi huma meħtieġa għadd ta' regoli dwar, b'mod partikolari, ir-responsabbiltà, it-trasparenza u l-akkontabilità, li jirriflettu l-valuri umanistiċi intrinsikament Ewropej u universali li jikkaratterizzaw il-kontribut tal-Ewropa lis-soċjetà; billi dawk ir-regoli m'għandhomx jaffettwaw il-proċess ta' riċerka, innovazzjoni u żvilupp fir-robotika;

W.   billi l-Unjoni jista' jkollha rwol essenzjali fl-istabbiliment ta' prinċipji etiċi bażiċi li għandhom jiġu rispettati fl-iżvilupp, fl-ipprogrammar u fl-użu tar-robots u l-IA u fl-inkorporazzjoni ta' tali prinċipji fir-regolamenti u l-kodiċijiet ta' kondotta tal-Unjoni, bl-għan li tissawwar ir-revoluzzjoni teknoloġika sabiex taqdi lill-bniedem u sabiex il-benefiċċji tar-robotika avvanzata u tal-IA jkunu kondiviżi b'mod wiesa', filwaqt li jiġu evitati kemm jista' jkun ir-riskji potenzjali;

X.   billi għandu jiġi adottat approċċ gradwali, prammatiku u kawt tat-tip promoss minn Jean Monnet[3] għall-Unjoni fir-rigward ta' kwalunkwe inizjattiva futura dwar ir-robotika u l-IA, sabiex jiġi żgurat li ma noħonqux l-innovazzjoni;

Y.   billi huwa xieraq, fid-dawl tal-istadju milħuq fl-iżvilupp tar-robotika u tal-IA, li l-ewwel jiġu indirizzati l-kwistjonijiet ta' responsabbiltà ċivili;

Responsabbiltà

Z.  billi, grazzi għall-avvanzi teknoloġiċi impressjonanti tal-aħħar deċennju, ir-robots tal-lum mhux biss jistgħu jwettqu attivitajiet li kienu tipikament u esklużivament tal-bniedem, iżda l-iżvilupp ta' ċerti karatteristiċi awtonomi u konjittivi – eż. il-kapaċità ta' tagħlim mill-esperjenza u t-teħid kważi-indipendenti ta' deċiżjonijiet – għamlithom dejjem aktar simili għal aġenti li jinteraġixxu mal-ambjent tagħhom u huma kapaċi jibdluh b'mod sinifikanti; billi, f'tali kuntest, ir-responsabbiltà legali li tirriżulta permezz ta' azzjoni dannuża ta' robot issir kwistjoni kruċjali;

AA.   billi l-awtonomija ta' robot tista' tiġi definita bħala l-abilità li jieħu deċiżjonijiet u jimplimentahom fid-dinja esterna, indipendentement minn kontroll jew influwenza esterna; billi din l-awtonomija hija biss ta' natura teknoloġika u l-livell tagħha jiddependi fuq kemm tkun tfasslet biex tkun sofistikata l-interazzjoni tar-robot mal-ambjent ta' madwaru;

AB.   billi aktar ma r-robots ikunu awtonomi, anqas ikunu jistgħu jitqiesu li huma sempliċi għodda f'idejn atturi oħra (bħall-manifattur, l-operatur, is-sid, l-utent, eċċ.); billi dan, imbagħad, iqajjem dubji dwar jekk ir-regoli ordinarji dwar ir-responsabbiltà humiex suffiċjenti jew jekk hemmx bżonn ta' prinċipji u regoli speċifiċi li jipprovdu ċarezza dwar ir-responsabbiltà legali tal-atturi varji rigward ir-responsabbiltà għall-atti u l-omissjonijiet ta' robots meta l-kawża ma tkunx tista' tiġi rintraċċata lura għal attur uman speċifiku, u dwar jekk l-atti jew l-omissjonijiet ta' robots li jkunu kkawżaw ħsara setgħux jiġu evitati;

AC.   billi, fl-aħħar mill-aħħar, l-awtonomija tar-robots tqajjem il-kwistjoni dwar jekk in-natura tagħhom għandhiex titqies fid-dawl tal-kategoriji legali eżistenti jew jekk għandhiex tinħoloq kategorija ġdida, bil-karatteristiċi u bl-implikazzjonijiet speċifiċi tagħha;

AD.   billi skont il-qafas legali attwali, ir-robots infushom ma jistgħux jinżammu responsabbli għal atti jew omissjonijiet li jikkawżaw ħsara lil partijiet terzi; billi r-regoli eżistenti dwar ir-responsabbiltà jkopru każijiet fejn il-kawża tal-att jew l-omissjoni tar-robot tkun tista' tiġi attribwita lill-aġent bniedem speċifiku bħall-manifattur, l-operatur, is-sid jew l-utent u fejn dak l-aġent ikun seta' jantiċipa u jevita l-imġiba dannuża tar-robot; billi, barra minn hekk, il-manifatturi, l-operaturi, is-sidien jew l-utenti jistgħu jinżammu strettament responsabbli għal atti jew omissjonijiet ta' robot;

AE.  billi skont il-qafas legali attwali, ir-responsabbiltà għall-prodott - fejn il-produttur ta' prodott huwa responsabbli għal funzjonament ħażin - u r-regoli dwar ir-responsabbiltà għal azzjonijiet dannużi - fejn l-utent ta' prodott huwa responsabbli għal imġiba li twassal għal ħsara - japplikaw għal ħsara kkawżata minn robots jew IA;

AF.   billi fix-xenarju fejn robot jista' jieħu deċiżjonijiet awtonomi, ir-regoli tradizzjonali mhux se jkunu biżżejjed biex jattivaw ir-responsabbiltà legali għal ħsara kkawżata minn robot, peress li dawn la jippermettu li tiġi identifikata l-parti responsabbli biex tipprovdi kumpens u lanqas li din il-parti tintalab tagħmel tajjeb għall-ħsara kkawżata;

AG.  billi n-nuqqasijiet tal-qafas legali attwali huma evidenti wkoll fil-qasam tar-responsabbiltà kuntrattwali, peress li l-magni mfasslin biex jagħżlu l-kontropartijiet tagħhom, jinnegozjaw it-termini kuntrattwali, jikkonkludu l-kuntratti u jiddeċiedu jekk għandhomx jimplimentawhom u kif għandhom jimplementawhom jagħmlu r-regoli tradizzjonali inapplikabbli, u dan jenfasizza l-ħtieġa ta' regoli ġodda, effiċjenti u aġġornati, li għandhom jikkonformaw mal-iżvilupp teknoloġiku u l-innovazzjonijiet li tfaċċaw reċentement u qed jintużaw fis-suq;

AH.   billi, fir-rigward tar-responsabbiltà mhux kuntrattwali, id-Direttiva tal-Kunsill 85/374/KEE[4] tista' tkopri biss ħsara kkawżata minn difetti tal-manifattura ta' robot u bil-kondizzjoni li l-persuna korruta tkun kapaċi ġġib prova tal-ħsara reali, tad-difett fil-prodott u tar-rabta kawżali bejn il-ħsara u d-difett, u għalhekk ir-responsabbiltà oġġettiva jew ir-responsabbiltà mingħajr ħtija jaf ma tkunx suffiċjenti;

AI.   billi, minkejja l-kamp ta' applikazzjoni tad-Direttiva 85/374/KEE, il-qafas legali attwali mhuwiex biżżejjed biex ikopri l-ħsara kkawżata mill-ġenerazzjoni l-ġdida ta' robots, minħabba li dawn jistgħu jiġu mgħammra b'ħiliet ta' adattament u ta' tagħlim li jinvolvi ċertu livell ta' imprevedibilità fir-rigward tal-imġiba tagħhom, peress li dawn ir-robots jitgħallmu b'mod awtonomu mill-esperjenza varjabbli tagħhom stess u jinteraġġixxu mal-ambjent ta' madwarhom b'mod uniku u imprevedibbli;

Prinċipji ġenerali dwar l-iżvilupp tar-robotika u tal-intelliġenza artifiċjali għal użu ċivili

1.  Jistieden lill-Kummissjoni tipproponi definizzjonijiet komuni tal-Unjoni ta' sistemi ċiberfiżiċi, sistemi awtonomi, robots awtonomi intelliġenti u s-sottokategoriji tagħhom, billi tqis il-karatteristiċi li ġejjin ta' robot intelliġenti:

–  l-akkwist ta' awtonomija permezz ta' sensuri u/jew permezz ta' skambju ta' informazzjoni mal-ambjent tiegħu (interkonnettività) u l-iskambju u l-analiżi ta' dik id-data

–  awtotagħlim mill-esperjenza u permezz tal-interazzjoni (kriterju fakultattiv)

–  tal-inqas appoġġ fiżiku minuri

–  l-adattament tal-imġiba u l-azzjonijiet tiegħu skont l-ambjent;

–  nuqqas ta' ħajja fis-sens bijoloġiku;

2.  Iqis li sistema komprensiva tal-Unjoni għar-reġistrazzjoni ta' robots avvanzati għandha tiġi introdotta fi ħdan is-suq intern tal-Unjoni meta dan ikun rilevanti u meħtieġ għal kategoriji speċifiċi ta' robots, u jistieden lill-Kummissjoni tistabbilixxi kriterji għall-klassifikazzjoni tar-robots li jkunu jridu jiġu rreġistrati; jistieden, f'dan il-kuntest, lill-Kummissjoni tinvestiga jekk ikunx mixtieq li s-sistema ta' reġistrazzjoni u r-reġistru jiġu ġestiti minn Aġenzija tal-UE responsabbli għar-Robotika u l-Intelliġenza Artifiċjali;

3.  Jenfasizza li l-iżvilupp tat-teknoloġiji robotiċi għandu jiffoka fuq it-tisħiħ tal-kapaċitajiet umani u mhux fuq is-sostituzzjoni tagħhom; iqis essenzjali, fl-iżvilupp tar-robotika u tal-IA, li jiġi żgurat l-bnedmin dejjem ikollhom kontroll fuq il-magni intelliġenti; iqis li għandha tingħata attenzjoni speċjali lill-iżvilupp possibbli ta' rabta emottiva bejn il-bnedmin u r-robota - b'mod partikolari fi gruppi vulnerabbli (tfal, anzjani u persuni b'diżabilità) - u jenfasizza l-kwistjonijiet imqajma mill-impatt emottiv jew fiżiku serju li din ir-rabta emottiva jista' jkollha fuq il-bnedmin;

4.   Jenfasizza li approċċ fuq livell tal-Unjoni jista' jiffaċilita l-iżvilupp billi tiġi evitata l-frammentazzjoni tas-suq intern u, fl-istess ħin, jissottolinja l-importanza tal-prinċipju tar-rikonoxximent reċiproku fl-użu transfruntier ta' robots u sistemi robotiċi; ifakkar li l-ittestjar, iċ-ċertifikazzjoni u l-awtorizzazzjoni għat-tqegħid fis-suq għandhom ikunu meħtieġa fi Stat Membru wieħed biss; jenfasizza li dan l-approċċ għandu jkun akkumpanjat minn sorveljanza tas-suq effikaċi;

5.  Jenfasizza l-importanza ta' miżuri li jgħinu lill-impriżi żgħar u ta' daqs medju u n-negozji l-ġodda fis-settur tar-robotika biex joħolqu segmenti ġodda tas-suq f'dan is-settur jew jagħmlu użu mir-robots;

Riċerka u innovazzjoni

6.  Jenfasizza li ħafna applikazzjonijiet robotiċi għadhom f'fażi sperimentali; jilqa' l-fatt li aktar u aktar proġetti ta' riċerka qed jiġu ffinanzjati mill-Istati Membri u mill-Unjoni; iqis li huwa essenzjali li l-Unjoni, flimkien mal-Istati Membri permezz ta' finanzjament pubbliku, jibqa' jkollha rwol ta' tmexxija fir-riċerka dwar ir-robotika u l-IA; jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jsaħħu l-istrumenti finanzjarji għal proġetti ta' riċerka fil-qasam tar-robotika u tat-teknoloġiji tal-informazzjoni u tal-komunikazzjoni, inklużi sħubijiet pubbliċi-privati, u jimplimentaw fil-politiki ta' riċerka tagħhom il-prinċipji ta' xjenza miftuħa u innovazzjoni etika responsabbli; jenfasizza li hemm bżonn li jiġu dedikati biżżejjed riżorsi sabiex jinstabu soluzzjonijiet għall-isfidi soċjali, etiċi, ġuridiċi u ekonomiċi, maħluqa mill-iżvilupp teknoloġiku u l-applikazzjonijiet tiegħu;

7.   Jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jippromwovu programmi ta' riċerka sabiex tiġi stimulata r-riċerka dwar ir-riskji u l-opportunitajiet possibbli fuq perjodu ta' żmien fit-tul tat-teknoloġiji tal-IA u tar-robotika, u jinkoraġġixxu t-tnedija ta' djalogu pubbliku strutturat dwar il-konsegwenzi tal-iżvilupp ta' dawk it-teknoloġiji kemm jista' jkun malajr; jistieden lill-Kummissjoni żżid l-appoġġ tagħha fir-rieżami ta' nofs it-terminu tal-Qafas Finanzjarju Pluriennali għall-Programm SPARC iffinanzjat minn Orizzont 2020; jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jgħaqqdu l-isforzi tagħhom sabiex jissorveljaw bir-reqqa u jiżguraw tranżizzjoni aktar faċli għal dawn it-teknoloġiji mir-riċerka sal-kummerċjalizzazzjoni u l-użu fis-suq wara li jkunu saru evalwazzjonijiet tas-sikurezza xierqa, b'konformità mal-prinċipju ta' prekawzjoni;

8.  Jenfasizza li l-innovazzjoni fir-robotika u fl-intelliġenza artifiċjali u l-integrazzjoni tat-teknoloġija tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali fi ħdan l-ekonomija u s-soċjetà jeħtieġu infrastruttura diġitali li tipprovdi konnettività minn kull lok; jistieden lill-Kummissjoni tistabbilixxi qafas li se jissodisfa l-ħtiġiet ta' konnettività għall-futur diġitali tal-Unjoni u tiżgura li l-aċċess għall-broadband u n-netwerks 5G huwa konformi b'mod sħiħ mal-prinċipju tan-newtralità tal-internet;

9.    Jemmen bis-sħiħ li l-interoperabilità bejn is-sistemi, it-tagħmir u s-servizzi ta' cloud computing, abbażi tas-sigurtà u l-privatezza fid-disinn, hija indispensabbli biex tippermetti flussi ta' data f'ħin reali li jippermettu li r-robots u l-intelliġenza artifiċjali jsiru aktar flessibbli u awtonomi; jitlob lill-Kummissjoni tippromwovi ambjent miftuħ, inklużi standards miftuħa u mudelli ta' liċenzjar innovattivi, kif ukoll pjattaformi miftuħa u trasparenza, sabiex jiġi evitat lock-in teknoloġiku f'sistemi proprjetarji li jirrestrinġu l-interoperabilità;

Prinċipji etiċi

10.  Jinnota li l-potenzjal ta' awtonomizzazzjoni permezz tal-użu tar-robotika huwa kkaratterizzat minn għadd ta' tensjonijiet jew riskji u għandu jiġi vvalutat b'mod serju mil-lat ta' sikurezza, saħħa u sigurtà tal-bniedem; libertà, privatezza, integrità u dinjità; awtodeterminazzjoni u nondiskriminazzjoni, u protezzjoni tad-data personali;

11.  Iqis li l-qafas legali eżistenti tal-Unjoni għandu jiġi aġġornat u kkomplementat, fejn xieraq, b'linji gwida tal-etika skont il-kumplessità tar-robotika u l-bosta implikazzjonijiet bijoetiċi, mediċi u soċjali li ġġib magħha; huwa tal-fehma li meħtieġ qafas ta' gwida dwar l-etika li jkun ċar, rigoruż u effiċjenti għall-iżvilupp, id-disinn, il-produzzjoni, l-użu u l-modifika tar-robots sabiex jikkomplementa r-rakkomandazzjonijiet legali tar-rapport u l-acquis nazzjonali u tal-Unjoni eżistenti; jipproponi, fl-anness għar-Riżoluzzjoni, qafas fil-forma ta' karta magħmula minn kodiċi ta' kondotta għal inġiniera tar-robotika, kodiċi għall-kumitati tal-etika fir-riċerka meta jirrieżaminaw il-protokolli tar-robotika u liċenzji tal-mudelli għad-disinjaturi u l-utenti;

12.  Jenfasizza l-prinċipju tat-trasparenza, jiġifieri li għandu jkun dejjem possibbli li tingħata r-raġuni wara kwalunkwe deċiżjoni meħuda bl-għajnuna ta' IA li jista' jkollha impatt sostanzjali fuq il-ħajja ta' persuna waħda jew aktar; iqis li dejjem irid ikun possibbli li l-komputazzjonijiet tas-sistema tal-IA jiġu ridotti għal forma li tinftiehem mill-bniedem; iqis li robots avvanzati għandhom ikunu mgħammra b'"kaxxa sewda" li tirreġistra d-data dwar kwalunkwe tranżazzjoni mwettqa mill-magna, inkluża l-loġika li kkontribwiet għad-deċiżjonijiet tagħha;

13.  Jirrimarka li l-qafas ta' gwida dwar l-etika għandu jkun ibbażat fuq il-prinċipji ta' benefiċenza, nonkrudeltà, awtonomija u ġustizzja, fuq il-prinċipji u l-valuri minquxa fl-Artikolu 2 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea u fil-Karta tad-Drittijiet Fundamentali, bħal pereżempju d-dinjità tal-bniedem, l-ugwaljanza, il-ġustizzja u l-ekwità, in-nondiskriminazzjoni, il-kunsens infurmat, il-ħajja privata u tal-familja u l-protezzjoni tad-data, kif ukoll fuq prinċipji u valuri bażiċi oħra tad-dritt tal-Unjoni, bħal nonstigmatizzazzjoni, trasparenza, awtonomija, responsabbiltà individwali u responsabbiltà soċjali, u fuq prattiki u kodiċijiet etiċi eżistenti;

14.  Iqis li għandha tingħata attenzjoni speċjali lir-robots li jirrappreżentaw theddida sinifikanti għall-kunfidenzjalità minħabba t-tqegħid tagħhom fi sferi tradizzjonalment protetti u privati u minħabba li huma kapaċi li jagħmlu estrazzjoni u jibagħtu data personali u sensittiva;

Aġenzija Ewropea

15.  Jemmen li kooperazzjoni msaħħa bejn l-Istati Membri u l-Kummissjoni hija neċessarja sabiex jiġu żgurati regoli tranfruntiera koerenti madwar l-Unjoni li jinkoraġġixxu l-kollaborazzjoni bejn l-industriji Ewropej u jippermettu l-użu fl-Unjoni kollha ta' robots li jkunu konsistenti kemm mal-livelli meħtieġa ta' sikurezza u sigurtà, kif ukoll mal-prinċipji etiċi minquxa fid-dritt tal-Unjoni;

16.  Jistieden lill-Kummissjoni tikkunsidra l-ħolqien ta' Aġenzija Ewropea għar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali sabiex tipprovdi l-għarfien espert tekniku, etiku u regolatorju meħtieġ biex l-atturi pubbliċi rilevanti, kemm fil-livell tal-Unjoni kif ukoll fil-livell ta' Stat Membru, jiġu appoġġjati fl-isforzi tagħhom biex jiżguraw reazzjoni tempestiva, etika u informata tajjeb għall-opportunitajiet u l-isfidi l-ġodda, b'mod partikolari dawk ta' natura transfruntiera, li jirriżultaw mill-iżviluppi teknoloġiċi tar-robotika, bħal fis-settur tat-trasport;

17.  Iqis li l-potenzjal u l-problemi marbuta mal-użu tar-robotika u d-dinamiki attwali tal-investiment jiġġustifikaw li din l-Aġenzija Ewropea tiġi pprovduta b'baġit xieraq u b'persunal ta' regolaturi u esperti tekniċi u etiċi esterni ddedikati għas-sorveljanza transsettorjali u multidixxiplinari ta' applikazzjonijiet ibbażati fuq ir-robotika, li jidentifikaw l-istandards għall-aħjar prattika u, fejn xieraq, tirrakkomanda miżuri regolatorji, li jiddefinixxu prinċipji ġodda u jindirizzaw kwistjonijiet potenzjali ta' ħarsien tal-konsumatur u sfidi sistematiċi; jitlob lill-Kummissjoni (u lill-Aġenzija Ewropea, jekk tinħoloq) tirrapporta (jirrapportaw) lill-Parlament Ewropew dwar l-aħħar żviluppi fil-qasam tar-robotika u dwar kwalunkwe azzjoni li jeħtieġ tittieħed fuq bażi annwali;

Drittijiet ta' proprjetà intellettwali u l-fluss tad-data

18.  Jinnota li m'hemm l-ebda dispożizzjoni legali li tapplika speċifikament għar-robotika, iżda li s-sistemi u d-duttrini legali eżistenti jistgħu jiġu applikati faċilment għar-robotika, għalkemm jidher li ċerti aspetti jeħtieġu kunsiderazzjoni speċifika; jistieden lill-Kummissjoni tappoġġja approċċ orizzontali u teknoloġikament newtrali fir-rigward tal-proprjetà intellettwali applikabbli għad-diversi setturi fejn jaf tintuża r-robotika;

19.  Jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jiżguraw li r-regolamenti tad-dritt ċivili fis-settur tar-robotika huma konsistenti mar-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data u konformi mal-prinċipji tan-neċessità u tal-proporzjonalità; jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jikkunsidraw l-evoluzzjoni teknoloġika mgħaġġla fil-qasam tar-robotika, inkluż l-iżvilupp ta' sistemi ċiberfiżiċi, u jiżguraw li d-dritt tal-Unjoni ma jibqax lura f'termini ta' żvilupp u użu teknoloġiku;

20.  Jenfasizza li d-dritt għall-protezzjoni tal-ħajja privata u u d-dritt għall-protezzjoni tad-data personali kif minquxa fl-Artikoli 7 u 8 tal-Karta u fl-Artikolu 16 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE) japplikaw għall-oqsma kollha tar-robotika u li l-qafas legali tal-Unjoni għall-protezzjoni tad-data jrid jitħares b'mod sħiħ; jitlob f'dan ir-rigward rieżami tar-regoli u l-kriterji rigward l-użu ta' kameras u sensuri fir-robots; jistieden lill-Kummissjoni tiżgura li jiġu segwiti l-prinċipji ta' protezzjoni tad-data bħalma huma l-privatezza fid-disinn u l-privatezza prestabbilita, il-minimizzazzjoni tad-data, il-limitazzjoni tal-iskop, kif ukoll mekkaniżmi ta' kontroll trasparenti għas-suġġetti tad-data u rimedji xierqa b'konformità mad-dritt tal-Unjoni dwar il-protezzjoni tad-data filwaqt li jitrawmu standards u rakkomandazzjonijiet xierqa u jiġu integrati fil-politiki tal-Unjoni;

21.  Jenfasizza li l-moviment liberu tad-data huwa tal-akbar importanza għall-ekonomija diġitali u għall-iżvilupp fil-qasam tar-robotika u tal-IA; jenfasizza li livell għoli ta' sigurtà fis-sistemi robotiċi, fosthom is-sistemi interni ta' data u flussi ta' data tagħhom, huwa kruċjali li għall-użu xieraq tar-robots u l-IA; jenfasizza li trid tiġi żgurata l-protezzjoni ta' netwerks ta' robots u intelliġenza artifiċjali interkonnessi sabiex jiġi evitat kwalunkwe ksur tas-sigurtà potenzjali; jenfasizza li livell għoli ta' sigurtà, protezzjoni tad-data personali flimkien ma' kunsiderazzjoni xierqa għall-privatezza fil-komunikazzjoni bejn il-bnedmin, ir-robots u l-IA huma fundamentali; jenfasizza r-responsabbiltà tad-disinjaturi tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali li jiżviluppaw prodotti li jkunu sikuri, siguri u tajbin għall-iskop tagħhom; jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jappoġġjaw u jinċentivaw l-iżvilupp tat-teknoloġija meħtieġa, inkluża s-sigurtà fid-disinn;

Standardizzazzjoni, sikurezza u sigurtà

22.  Jenfasizza li l-kwistjoni tal-istabbiliment ta' standards u l-għoti ta' interoperabbiltà hija fattur ewlieni għall-kompetizzjoni futura fil-qasam tat-teknoloġiji tal-intelliġenza artifiċjali u tar-robotika; jistieden lill-Kummissjoni tkompli taħdem fuq l-armonizzazzjoni internazzjonali ta' standards tekniċi, b'mod partikolari flimkien mal-Organizzazzjonijiet Ewropej tal-Istandardizzazzjoni u mal-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Istandardizzazzjoni, sabiex titrawwem l-innovazzjoni, tiġi evitata l-frammentazzjoni tas-suq intern u jiġi żgurat livell għoli ta' sikurezza tal-prodott u ta' protezzjoni tal-konsumatur inklużi, fejn xieraq, standards minimi ta' sikurezza fuq il-post tax-xogħol; jenfasizza l-importanza tal-inġinerija inversa legali u tal-istandards miftuħa, sabiex jiġi mmassimizzat il-valur tal-innovazzjoni u jiġi żgurat li r-robots jistgħu jikkomunikaw ma' xulxin; jilqa', f'dan ir-rigward, it-twaqqif ta' kumitati tekniċi speċjali, bħall-ISO/TC 299 Robotics, iddedikati b'mod esklużiv għall-iżvilupp ta' standards dwar ir-robotika;

23.  Jenfasizza li l-ittestjar tar-robots f'xenarji reali huwa essenzjali għall-identifikazzjoni u l-valutazzjoni tar-riskji li jistgħu jinvolvu, kif ukoll għall-iżvilupp teknoloġiku tagħhom lil hinn minn fażi sempliċement sperimentali fil-laboratorju; jenfasizza, f'dan ir-rigward, li l-ittestjar tar-robots f'xenarji reali, b'mod partikolari fil-bliet u fit-toroq, iqajjem numru kbir ta' kwistjonijiet, inklużi ostakli li jnaqqsu r-ritmu tal-iżvilupp ta' dawk il-fażijiet tal-ittestjar u jirrikjedi strateġija u mekkaniżmu ta' sorveljanza effettivi; jistieden lill-Kummissjoni tfassal kriterji uniformi madwar l-Istati Membri kollha li l-Istati Membri individwali għandhom jużaw biex jidentifikaw oqsma fejn l-esperimenti bir-robots huma permessi, b'konformità mal-prinċipju ta' prekawzjoni;

Mezzi ta' trasport awtonomi

a) Vetturi awtonomi

24.  Jissottolinja li t-trasport awtonomu jkopri l-forom kollha ta' trasport bit-triq, bil-ferrovija, fuq l-ilma u bl-ajru, inklużi vetturi, ferroviji, bastimenti, vapur, inġenji tal-ajru, droni, ippilotati mill-bogħod, awtomatizzati, konnessi u awtonomi, kif ukoll kull forma futura ta' żvilupp u innovazzjoni f'dan is-settur;

25.  Iqis li s-settur tal-karozzi huwa l-aktar fi bżonn urġenti ta' regoli tal-Unjoni u globali effiċjenti sabiex jiġi żgurat l-iżvilupp transfruntier ta' vetturi awtomatizzati u awtonomi sabiex jiġi sfruttat bis-sħiħ il-potenzjal ekonomiku tagħhom u jitgawda l-benefiċċju mill-effetti pożittivi tax-xejriet teknoloġiċi; jenfasizza li approċċi regolatorji frammentati jxekklu l-implimentazzjoni ta' sistemi tat-trasport awtonomi u jheddu l-kompetittività Ewropea;

26.  Jiġbed l-attenzjoni għall-fatt li l-ħin tar-reazzjoni tas-sewwieq, f'każ li jieħu kontroll tal-vettura b'mod mhux ippjanat, huwa ta' importanza vitali u jitlob, għaldaqstant, lill-partijiet interessati jipprovdu għal valuri realistiċi li jiddeterminaw kwistjonijiet ta' sikurezza u ta' responsabbiltà;

27.  Huwa tal-fehma li l-bidla għal vetturi awtonomi se jkollha impatt fuq l-aspetti li ġejjin: ir-responsabbiltà ċivili (ir-responsabbiltà u l-assigurazzjoni), is-sikurezza fit-toroq, is-suġġetti kollha relatati mal-ambjent (eż. l-effiċjenza enerġetika, l-użu ta' teknoloġiji u sorsi tal-enerġija rinnovabbli), il-kwistjonijiet relatati mad-data (eż. l-aċċess għad-data, il-protezzjoni tad-data, il-privatezza u l-kondiviżjoni tad-data), il-kwistjonijiet relatati mal-infrastruttura tal-ICT (eż. densità għolja ta' komunikazzjoni effiċjenti u affidabbli) u l-impjiegi (eż. il-ħolqien u t-telf ta' impjiegi, it-taħriġ ta' sewwieqa ta' vetturi li jġorru merkanzija tqila dwar l-użu ta' vetturi awtomatizzati); jenfasizza li se jkunu meħtieġa investimenti sostanzjali fl-infrastruttura tat-toroq, tal-enerġija u tal-ICT; jistieden lill-Kummissjoni tqis l-aspetti msemmija hawn fuq fil-ħidma tagħha dwar vetturi awtonomi;

28.  Jissottolinja l-importanza kritika ta' informazzjoni affidabbli dwar il-pożizzjonament u l-kronometraġġ ipprovduta mill-programmi Ewropej ta' navigazzjoni bis-satellita Galileo u EGNOS għall-implimentazzjoni ta' vetturi awtonomi, u jħeġġeġ, f'dan ir-rigward, il-finalizzazzjoni u t-tnedija tas-satelliti meħtieġa sabiex tiġi kkompletata s-sistema Ewropea ta' pożizzjonament Galileo;

29.  Jiġbed l-attenzjoni għall-valur miżjud għoli li ġej mill-vetturi awtonomi għal persuni b'mobilità mnaqqsa, peress li tali vetturi jippermettulhom jieħdu sehem b'mod aktar effettiv fi trasport bit-triq individwali u b'hekk jiffaċilitawlhom il-ħajja ta' kuljum tagħhom;

b) Droni (Sistemi ta' inġenji tal-ajru ppilotati mill-bogħod - RPAS)

30.  Jirrikonoxxi l-avvanzi pożittivi fit-teknoloġija tad-droni, b'mod partikolari fil-qasam tat-tiftix u s-salvataġġ; jenfasizza l-importanza ta' qafas tal-Unjoni għall-użu ta' droni għall-protezzjoni tas-sikurezza, tas-sigurtà u tal-privatezza taċ-ċittadini tal-Unjoni, u jitlob lill-Kummissjoni segwitu għar-rakkomandazzjonijiet tar-riżoluzzjoni tal-Parlament tad-29 ta' Ottubru 2015 dwar l-użu sikur ta' sistemi ta' inġenji tal-ajru ppilotati mill-bogħod (RPAS), komunement magħrufa bħala inġenji tal-ajru mingħajr ekwipaġġ (UAVs), fil-qasam tal-avjazzjoni ċivili[5]; iħeġġeġ lill-Kummissjoni tipprovdi valutazzjonijiet tal-kwistjonijiet ta' sikurezza relatati mal-użu mifrux tad-droni; jistieden lill-Kummissjoni teżamina l-bżonn li tiġi introdotta sistema obbligatorja ta' traċċar u ta' identifikazzjoni għall-RPAS li tippermetti t-traċċar f'ħin reali tal-inġenji tal-ajru waqt li jkunu qed jintużaw; ifakkar li l-omoġeneità u s-sikurezza tal-inġenji tal-ajru mingħajr ekwipaġġ għandhom jiġu żgurati permezz tal-miżuri stabbiliti fir-Regolament (KE) Nru 216/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill[6];

Robots tal-kura

31.  Jissottolinja li r-riċerka u l-iżvilupp tar-robots għall-kura tal-anzjani, matul iż-żmien, saret aktar mifruxa u orħos, u b'hekk qed jinħadmu prodotti b'funzjonalità akbar u aċċettazzjoni usa' min-naħa tal-konsumatur'; jinnota l-firxa wiesgħa ta' applikazzjonijiet ta' tali teknoloġiji li jipprovdu prevenzjoni, assistenza, sorveljanza, stimulazzjoni, u kumpanija kemm lill-anzjani u lill-persuni b'diżabilità kif ukoll lill-persuni li jbatu b'demenzja, disturbi konjittivi jew telf ta' memorja;

32.  Jirrimarka li l-kuntatt uman huwa wieħed mill-aspetti fundamentali tal-kura tal-bniedem; jemmen li s-sostituzzjoni tal-fattur uman bir-robots tista' tiddiżumanizza l-prattiki ta' kura u, min-naħa l-oħra, jirrikonoxxi li r-robotika tista' twettaq kompiti ta' kura awtomatizzati u tista' tiffaċilita l-ħidma tal-assistenti tal-kura, filwaqt li tikkomplementa l-kura tal-bniedem u tagħmel il-proċess ta' riabilitazzjoni aktar immirat, b'tali mod li l-persunal mediku u l-persuni li jipprovdu l-kura jkunu jistgħu jallokaw aktar ħin għad-dijanjosi u għal għażliet ta' trattament ippjanati aħjar; jenfasizza li minkejja li r-robotika għandha l-potenzjal li ttejjeb il-mobilità u l-integrazzjoni tal-persuni b'diżabilità u l-anzjani, il-bnedmin se jibqgħu meħtieġa fl-għoti tal-kura u se jibqgħu jipprovdu sors importanti ta' interazzjoni soċjali li mhijiex totalment sostitwibbli;

Robots mediċi

33.  Jenfasizza l-importanza ta' edukazzjoni, taħriġ u tħejjija adegwati għall-professjonisti tas-saħħa, bħat-tobba u l-assistenti tal-kura, sabiex jiġi żgurat l-ogħla livell possibbli ta' kompetenza professjonali, kif ukoll biex tiġi salvagwardjata u protetta saħħet il-pazjenti; jissottolinja l-ħtieġa li jiġu definiti rekwiżiti professjonali minimi li kirurgu għandu jissodisfa sabiex jopera u jitħalla juża robots kirurġiċi; iqis li huwa ta' importanza vitali li jiġi rrispettat il-prinċipju tal-awtonomija ssorveljata tar-robots, fejn l-ippjanar inizjali tat-trattament u d-deċiżjoni finali dwar l-eżekuzzjoni tiegħu jibqgħu dejjem f'idejn kirurgu uman; jenfasizza l-importanza speċjali tat-taħriġ sabiex l-utenti jkunu jistgħu jiffamiljarizzaw ruħhom mar-rekwiżiti teknoloġiċi f'dan il-qasam; jiġbed l-attenzjoni għat-tendenza dejjem tikber tal-awtodijanjosi permezz ta' robot mobbli u, konsegwentement, għall-ħtieġa li t-tobba jkunu mħarrġa kif jittrattaw każijiet ta' awtodijanjosi; iqis li l-użu ta' dawn it-teknoloġiji m'għandux inaqqas jew jagħmel ħsara lir-relazzjoni bejn it-tabib u l-pazjent, iżda għandu jagħti lit-tobba assistenza fid-dijanjosi u/jew fit-trattament tal-pazjenti bl-għan li jitnaqqas ir-riskju ta' żball uman u jiżdiedu l-kwalità tal-ħajja u l-istennija tal-għomor;

34.  Jemmen li r-robots mediċi għadhom qed jiksbu progress fil-provvediment ta' kirurġija ta' preċiżjoni għolja u fit-twettiq ta' proċeduri ripetittivi u li dawn għandhom il-potenzjal li jtejbu l-eżiti fir-riabilitazzjoni, u jipprovdu appoġġ loġistiku effettiv ħafna fl-isptarijiet; jinnota li r-robots mediċi għandhom il-potenzjal li jnaqqsu wkoll l-ispejjeż tal-kura tas-saħħa billi jippermettu li l-professjonisti mediċi jdawru l-attenzjoni tagħhom mit-trattament għall-prevenzjoni u billi jagħmlu disponibbli aktar riżorsi baġitarji għal aġġustament aħjar għad-diversità tal-ħtiġijiet tal-pazjenti, għat-taħriġ kontinwu tal-professjonisti fil-qasam tal-kura tas-saħħa u għar-riċerka;

35.  Jistieden lill-Kummissjoni tiżgura li l-proċeduri għall-ittestjar ta' apparati mediċi robotiċi ġodda huma sikuri, b'mod partikolari fil-każ ta' apparati li jiġu impjantati fil-ġisem uman, qabel id-data li fiha r-Regolament dwar l-apparati mediċi[7] jsir applikabbli;

Tiswija u titjib tal-bniedem

36.  Jinnota l-avvanzi kbar u l-potenzjal ulterjuri tar-robotika fil-qasam tat-tiswija u s-sostituzzjoni ta' organi u funzjonijiet tal-bniedem danneġġjati, iżda wkoll il-mistoqsijiet kumplessi maħluqa b'mod partikolari mill-possibilitajiet ta' titjib tal-bniedem, peress li r-robots mediċi u b'mod partikolari s-sistemi ċiberfiżiċi (SĊF) jistgħu jbiddlu l-kunċetti tagħna dwar il-ġisem ta' bniedem b'saħħtu, minħabba li jistgħu jintlibsu direttament fuq il-ġisem tal-bniedem jew jiġu impjantati fih; jenfasizza l-importanza tal-istabbiliment b'urġenza ta' kumitati dwar l-etika tar-robots b'persunal adegwat fl-isptarijiet u f'istituzzjonijiet oħra tal-kura tas-saħħa, bil-kompitu li jikkunsidraw u jassistu fis-soluzzjoni ta' problemi etiċi kumplessi mhux tas-soltu, li jinvolvu kwistjonijiet li jaffettwaw il-kura u t-trattament tal-pazjenti; jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jiżviluppaw linji gwida biex jgħinu fl-istabbiliment u fil-funzjonament ta' tali kumitati;

37.  Jindika li għall-qasam tal-applikazzjonijiet mediċi vitali, bħal dak tal-proteżijiet robotiċi, jeħtieġ li jiġi żgurat aċċess kontinwu u sostenibbli għall-manutenzjoni, it-titjib, u b'mod partikolari, l-aġġornamenti tas-softwer li jsewwu l-funzjonament ħażin u l-vulnerabilitajiet;

38.  Jirrakkomanda l-ħolqien ta' entitajiet indipendenti affidabbli biex iżommu l-mezzi neċessarji biex jipprovdu servizzi lil persuni li jġorru apparati mediċi vitali u avvanzati, bħal manutenzjoni, tiswijiet u titjib, inklużi aġġornamenti tas-software, b'mod speċjali fil-każ fejn tali manutenzjoni ma tkunx għadha titwettaq mill-fornitur oriġinali; jissuġġerixxi l-ħolqien ta' obbligu li l-manifatturi jipprovdu lil dawn l-entitajiet indipendenti affidabbli b'istruzzjonijiet komprensivi tad-disinn inkluż il-kodiċi tas-sors, b'mod simili għad-depożitu ġuridiku tal-pubblikazzjonijiet f'bibljoteka nazzjonali;

39.  Jiġbed l-attenzjoni għar-riskji assoċjati mal-possibilità li s-SĊF integrati fil-ġisem tal-bniedem jistgħu jiġu ħħekkjati jew mitfija jew jitħassrulhom il-memorji tagħhom, għaliex dan jista' jipperikola s-saħħa tal-bniedem, u f'każijiet estremi anke l-ħajja tal-bniedem, u jenfasizza għalhekk il-prijorità li għandha tkun marbuta mal-protezzjoni ta' tali sistemi;

40.  Jissottolinja l-importanza li jkun żgurat aċċess ugwali għal kulħadd għal tali interventi, għodod u innovazzjonijiet teknoloġiċi; jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jippromwovu l-iżvilupp ta' teknoloġiji ta' assistenza sabiex jiġu ffaċilitati l-iżvilupp u l-adozzjoni ta' dawn it-teknoloġiji minn dawk li għandhom bżonnhom, b'konformità mal-Artikolu 4 tal-Konvenzjoni tan-NU dwar id-Drittijiet ta' Persuni b'Diżabilità, li għaliha l-Unjoni hija parti;

Edukazzjoni u impjiegi

41.  Jiġbed l-attenzjoni għall-previżjoni tal-Kummissjoni li sal-2020, l-Ewropa jaf tkun qed tiffaċċja nuqqas ta' professjonisti tal-ICT li jista' jammonta għal massimu ta' 825 000 u li 90 % tal-impjiegi se jirrikjedu tal-inqas ħiliet diġitali bażiċi; jilqa' l-inizjattiva tal-Kummissjoni li tipproponi pjan direzzjonali għall-użu u r-reviżjoni possibbli ta' qafas ta' Kompetenza Diġitali, u ta' deskritturi tal-Kompetenzi Diġitali għal-livelli kollha ta' studenti, u jistieden lill-Kummissjoni tipprovdi appoġġ sinifikanti għall-iżvilupp tal-kapaċitajiet diġitali fil-gruppi ta' kull età u irrispettivament mill-istatus ta' impjieg, bħala l-ewwel pass lejn l-allinjament aħjar tan-nuqqasijiet u tad-domanda tas-suq tax-xogħol; jenfasizza li t-tkabbir fir-robotika jirrikjedi li l-Istati Membri jiżviluppaw sistemi tat-taħriġ u tal-edukazzjoni aktar flessibbli sabiex jiżguraw li l-istrateġiji tal-ħiliet jikkorrispondu għall-ħtiġijiet tal-ekonomija robotika;

42.  Iqis li l-attrazzjoni ta' aktar żgħażagħ nisa lejn karriera diġitali u aktar nisa f'impjiegi diġitali ikun ta' benefiċċju għall-industrija diġitali, għan-nisa nfushom u għall-ekonomija tal-Ewropa; jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jniedu inizjattivi sabiex jappoġġjaw lin-nisa fl-ICT u jsaħħu l-kompetenzi diġitali tagħhom;

43.  Jistieden lill-Kummissjoni twettaq analiżi u sorveljanza aktar mill-qrib tat-tendenzi tal-impjiegi fuq perjodu ta' żmien medju u twil, b'attenzjoni speċjali fir-rigward tal-ħolqien, taċ-ċaqliq u tat-telf ta' impjiegi fl-oqsma ta' kwalifika differenti sabiex ikun magħruf f'liema oqsma qed jinħolqu l-impjiegi u liema huma dawk fejn qed jinqerdu l-impjiegi minħabba ż-żieda fl-użu tar-robots;

44.  Jenfasizza l-importanza tal-previżjoni tal-bidliet fis-soċjetà, fid-dawl tal-effett potenzjali tal-iżvilupp u l-użu tar-robotika u l-IA; jitlob lill-Kummissjoni tanalizza xenarji possibbli differenti u l-konsegwenzi tagħhom fuq il-vijabilità tas-sistemi tas-sigurtà soċjali tal-Istati Membri; huwa tal-fehma li għandu jitnieda dibattitu inklużiv dwar mudelli ġodda ta' impjieg u dwar is-sostenibbiltà tas-sistemi tat-taxxa u soċjali tagħna abbażi tal-eżistenza ta' introjtu suffiċjenti, inkluża l-possibilità li jiġi introdott introjtu bażiku ġenerali; ;

45.  Jenfasizza l-importanza tal-flessibbiltà tal-ħiliet u tal-kompetenzi soċjali, kreattivi u diġitali fl-edukazzjoni; huwa ċert li, minbarra l-iskejjel li joffru għarfien akkademiku, it-tagħlim tul il-ħajja jeħtieġ li jinkiseb permezz ta' attività tul il-ħajja;

46.  Jinnota l-potenzjal kbir tar-robotika għat-titjib tas-sikurezza fuq il-post tax-xogħol permezz tat-trasferiment ta' għadd ta' kompiti perikolużi u ta' ħsara lir-robots, iżda fl-istess ħin jinnota l-potenzjal tagħhom li joħolqu sett ta' riskji ġodda minħabba l-għadd dejjem jikber tal-interazzjonijiet bejn il-bniedem u r-robots fuq il-post tax-xogħol; jenfasizza, f'dan ir-rigward, l-importanza li jiġu applikati regoli stretti u li jħarsu 'l quddiem għall-interazzjonijiet bejn il-bniedem u r-robots sabiex jiġu żgurati s-saħħa, is-sikurezza u r-rispett tad-drittijiet fundamentali fuq il-post tax-xogħol;

Impatt ambjentali

47.  Jinnota li l-iżvilupp tar-robotika u tal-intelliġenza artifiċjali għandu jsir b'tali mod li l-impatt ambjentali jkun limitat permezz tal-konsum effikaċi tal-enerġija, permezz tal-effiċjenza fl-enerġija bil-promozzjoni tal-użu ta' enerġija rinnovabbli u ta' materjali skarsi, permezz ta' rata minima ta' skart, bħal skart ta' tagħmir elettriku u elettroniku, u permezz tal-possibilità ta' tiswija; għaldaqstant iħeġġeġ lill-Kummissjoni tinkludi l-prinċipji ta' ekonomija ċirkolari fi kwalunkwe politika tal-Unjoni dwar ir-robotika; jinnota li l-użu tar-robotika se jkollu impatt pożittiv ukoll fuq l-ambjent, speċjalment fl-oqsma tal-agrikoltura, tal-provvista tal-ikel u tat-trasport, b'mod partikolari permezz tat-tnaqqis fid-daqs tal-makkinarju u t-tnaqqis fl-użu ta' fertilizzanti, enerġija u ilma, kif ukoll permezz ta' biedja ta' preċiżjoni u ottimizzazzjoni tar-rotot;

48.  Jenfasizza li s-SĊF se jwasslu għall-ħolqien ta' sistemi tal-enerġija u tal-infrastruttura li kapaċi jikkontrollaw il-fluss ta' elettriku mill-produttur sal-konsumatur, u se jirriżultaw ukoll fil-ħolqien ta' "prosumaturi" tal-enerġija, li kemm jipproduċu kif ukoll jikkonsmaw l-enerġija; sabiex b'hekk jingħata lok għal benefiċċji ambjentali kbar;

Responsabbiltà

49.  Iqis li r-responsabbiltà ċivili għal ħsara kkawżata mir-robots hija kwistjoni kruċjali li wkoll jeħtieġ tiġi analizzata u indirizzata fil-livell tal-Unjoni sabiex ikun żgurat l-istess livell ta' effiċjenza, trasparenza u konsistenza fl-implimentazzjoni ta' ċertezza legali madwar l-Unjoni Ewropea għall-benefiċċju kemm taċ-ċittadini, kemm tal-konsumaturi u kemm tan-negozji;

50.  Jinnota li l-iżvilupp tat-teknoloġija tar-robotika se jirrikjedi fehim ulterjuri tal-bażi komuni meħtieġa għall-attività konġunta bejn il-bnedmin u r-robots, li għandha tkun stabbilita fuq żewġ relazzjonijiet ta' interdipendenza ewlenin li huma l-kapaċità ta' previżjoni u l-kapaċità ta' direzzjoni; jindika li dawn iż-żewġ relazzjonijiet ta' interdipendenza huma kruċjali biex jiġi ddeterminat liema informazzjoni jeħtieġ li tiġi kondiviża bejn il-bnedmin u r-robots u kif tista' tintlaħaq bażi komuni bejn il-bnedmin u r-robots bl-għan li tkun tista' tittieħed azzjoni konġunta mingħajr intoppi bejn il-bnedmin u r-robots;

51.  Jitlob lill-Kummissjoni tippreżenta, abbażi tal-Artikolu 114 tat-TFUE, proposta għal strument leġiżlattiv dwar kwistjonijiet legali marbuta mal-iżvilupp u l-użu tar-robotika u tal-intelliġenza artifiċjali prevedibbli f'dawn l-10 snin sa 15-il sena li ġejjin, ikkombinat ma' strumenti mhux leġiżlattivi bħal linji gwida u kodiċijiet ta' kondotta kif imsemmi fir-rakkomandazzjonijiet stipulati fl-Anness;

52.  Iqis li, tkun xi tkun is-soluzzjoni ġuridika applikata għar-responsabbiltà ċivili għal ħsara kkawżata mir-robots f'każijiet oħra barra dawk ta' ħsara lil proprjetà, l-istrument leġiżlattiv futur ma għandu bl-ebda mod jirrestrinġi t-tip jew l-ammont ta' ħsarat li jistgħu jiġu rkuprati, u lanqas ma għandu jillimita l-forom ta' kumpens li jistgħu jiġu offruti lill-parti leża, sempliċement għar-raġuni li dik il-ħsara tkun ikkawżata minn aġent li mhux bniedem;

53.  Iqis li l-istrument leġiżlattiv futur għandu jkun ibbażat fuq evalwazzjoni fil-fond mill-Kummissjoni li tiddetermina jekk għandhomx jiġu applikati r-responsabbiltà oġġettiva jew l-approċċ tal-ġestjoni tar-riskju;

54.  Jinnota fl-istess ħin li r-responsabbiltà oġġettiva tirrikjedi biss il-prova li l-ħsara tkun seħħet u l-istabbiliment ta' rabta kawżali bejn il-funzjonament dannuż tar-robot u d-dannu soffert mill-parti leża;

55.  Jinnota li l-approċċ tal-ġestjoni tar-riskju ma jiffokax fuq il-persuna "li aġixxiet b'mod negliġenti" bħala individwalment responsabbli iżda fuq il-persuna li tista', f'ċerti ċirkostanzi, timminimizza r-riskji u tindirizza l-impatti negattivi;

56.  Iqis li, fil-prinċipju, ladarba l-partijiet finalment responsabbli jkunu ġew identifikati, ir-responsabbiltà tagħhom għandha tkun proporzjonata mal-livell reali ta' istruzzjonijiet mogħtija lir-robot u mal-livell ta' awtonomija tiegħu, b'tali mod li aktar ma tkun kbira l-kapaċità ta' tagħlim jew l-awtonomija tar-robot, u aktar ma jkun twil it-taħriġ tar-robot, aktar għandha tkun kbira r-responsabbiltà ta' min iħarrġu; jinnota, b'mod partikolari, li l-ħiliet li jirriżultaw minn "taħriġ" mogħti lil robot m'għandhomx ikunu konfużi mal-ħiliet li jiddependu strettament mill-awtotagħlim tiegħu, meta tkun qed tiġi identifikata l-persuna effettivament responsabbli għall-imġiba ta' ħsara tar-robot; jinnota li, tal-inqas fl-istadju attwali, ir-responsabbiltà tinkombi fuq il-bniedem u mhux fuq robot;

57.  Jirrimarka li soluzzjoni possibbli għall-kumplessità tal-allokazzjoni ta' responsabbiltà għall-ħsara kkawżata minn robots dejjem aktar awtonomi tista' tkun skema ta' assigurazzjoni obbligatorja, kif diġà huwa l-każ, pereżempju, bil-karozzi; jinnota, madankollu, li b'differenza mis-sistema tal-assigurazzjoni għat-traffiku fit-toroq, fejn l-assigurazzjoni tkopri atti jew nuqqasijiet umani, sistema ta' assigurazzjoni għar-robotika għandha tqis ir-responsabbiltajiet potenzjali kollha fil-katina;

58.  Iqis li, bħal fil-każ ta' assigurazzjoni ta' vetturi bil-mutur, tali sistema ta' assigurazzjoni tista' tiġi ssupplementata b'fond sabiex jiġi żgurat li jkun jista' jingħata kumpens għall-ħsara f'każijiet fejn ma tkun teżisti l-ebda kopertura tal-assigurazzjoni; jistieden lill-industrija tal-assigurazzjoni tiżviluppa prodotti ġodda u tipi ta' offerti li jkunu konformi mal-avvanzi fir-robotika;

59.  Jistieden lill-Kummissjoni biex, meta tkun qed twettaq valutazzjoni tal-impatt tal-istrument leġiżlattiv futur tagħha, tesplora, tanalizza u tikkunsidra l-implikazzjonijiet tas-soluzzjonijiet legali kollha possibbli, bħal:

a)  l-istabbiliment ta' skema ta' assigurazzjoni obbligatorja fejn rilevanti u meħtieġ għal kategoriji speċifiċi ta' robots li biha, b'mod simili għal dak li diġà jiġri fil-każ tal-karozzi, il-produtturi jew is-sidien tar-robots ikunu obbligati jissottoskrivu għal assigurazzjoni li tkopri l-ħsarat potenzjali kkawżati mir-robots tagħhom;

b)  l-iżgurar ta' fond ta' kumpens mhux talli jservi biex jiggarantixxi kumpens jekk il-ħsara kkawżata minn robot ma kinitx koperta minn assigurazzjoni;

c)  il-possibbiltà li l-manifattur, il-programmatur, is-sid jew l-utent jibbenefikaw minn responsabbiltà limitata jekk jikkontribwixxu għal fond ta' kompens, kif ukoll jekk jissottoskrivu b'mod konġunt għal assigurazzjoni biex ikopru ħsara ikkawżata mir-robots;

d)  it-teħid ta' deċiżjoni biex jinħoloq fond ġenerali għar-robots awtonomi intelliġenti kollha jew biex jinħoloq fond individwali għal kull kategorija ta' robots, u jekk kontribuzzjoni għandhiex titħallas bħala tariffa unika meta r-robot jitqiegħed fis-suq jew jekk għandhomx jitħallsu kontribuzzjonijiet perjodiċi matul il-ħajja tar-robot;

e)  l-iżgurar tar-rabta bejn robot u l-fond tiegħu issir viżibbli permezz ta' numru ta' reġistrazzjoni individwali li jidher f'reġistru speċifiku tal-Unjoni, li jippermetti li kull minn jinteraġixxi mar-robot ikun informat dwar in-natura tal-fond, il-limiti tar-responsabbiltà tiegħu fil-każ ta' ħsara lil proprjetà, l-ismijiet u l-funzjonijiet tal-kontributuri u d-dettalji rilevanti l-oħra kollha;

f)  il-ħolqien ta' status legali speċifiku għar-robots, sabiex talanqas l-aktar robots awtonomi sofistikati jkunu jistgħu jiġu stabbiliti bħala li għandhom l-istatus ta' persuni elettroniċi responsabbli biex jagħmlu tajjeb għal kwalunkwe ħsara li jistgħu jikkawżaw, u possibbilment l-applikazzjoni ta' personalità elettronika għal każijiet fejn ir-robots jieħdu deċiżjonijiet awtonomi intelliġenti jew inkella jinteraġixxu ma' partijiet terzi b'mod indipendenti;

g)  l-introduzzjoni ta' strument idoneu għall-konsumaturi li jixtiequ li b'mod kollettiv jitolbu kumpens, għal ħsarat li joriġinaw mill-funzjonament ħażin ta' magni intelliġenti, mill-kumpaniji tal-manifattura responsabbli;

Aspetti internazzjonali

60.  Jinnota li għalkemm ir-regoli ġenerali attwali tad-dritt internazzjonali privat dwar l-inċidenti tat-traffiku applikabbli fi ħdan l-Unjoni ma jeħtiġux modifika sostantiva urġenti biex jakkomodaw l-iżvilupp ta' vetturi awtonomi, is-semplifikazzjoni tas-sistema doppja attwali għad-definizzjoni tal-liġi applikabbli (abbażi tar-Regolament (KE) Nru 864/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill[8] u l-Konvenzjoni tal-Aja tal-4 ta' Mejju 1971 dwar il-liġi applikabbli għall-inċidenti tat-traffiku) ittejjeb iċ-ċertezza legali u tillimita l-possibilitajiet ta' għażla opportunistika tal-ġurisdizzjoni;

61.  Jinnota l-ħtieġa li jiġu kkunsidrati emendi għal ftehimiet internazzjonali bħal pereżempju l-Konvenzjoni ta' Vjenna dwar it-Traffiku fit-Toroq tat-8 ta' Novembru 1968 u l-Konvenzjoni tal-Aja dwar il-liġi applikabbli għall-inċidenti tat-traffiku;

62.  Jistenna li l-Kummissjoni tiżgura li l-Istati Membri jimplimentaw id-dritt internazzjonali, bħal pereżempju l-Konvenzjoni ta' Vjenna dwar it-Traffiku fit-Toroq, li jeħtieġ li tiġi emendata, b'mod uniformi sabiex is-sewqan mingħajr sewwieq isir possibbli, u jistieden lill-Kummissjoni, lill-Istati Membri u lill-industrija jimplimentaw l-objettivi tad-Dikjarazzjoni ta' Amsterdam malajr kemm jista' jkun;

63.  Jinkoraġġixxi bil-qawwa l-kooperazzjoni internazzjonali fl-iskrutinju tal-isfidi soċjetali, etiċi u ġuridiċi u mbagħad fl-iffissar ta' standards regolatorji taħt il-patroċinju tan-Nazzjonijiet Uniti;

64.  Jinnota li r-restrizzjonijiet u l-kundizzjonijiet stipulati fir-Regolament (KE) Nru 428/2009 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill[9] dwar l-użu doppju" dwar il-kummerċ ta' oġġetti b'użu doppju – oġġetti, softwer u teknoloġija li jistgħu jintużaw għal applikazzjonijiet kemm ċivili kif ukoll militari u/jew jistgħu jikkontribwixxu għall-proliferazzjoni ta' armi tal-qerda tal-massa – għandhom japplikaw għall-applikazzjonijiet tar-robotika wkoll;

Aspetti finali

65.  Jitlob lill-Kummisjoni biex, fuq il-bażi tal-Artikolu 225 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea, tippreżenta proposta għal direttiva dwar regoli tad-dritt ċivili dwar ir-robotika, filwaqt li ssegwi r-rakkomandazzjonijiet dettaljati li jinsabu fl-Anness;

66.  Jinnota li dawn ir-rakkomandazzjonijiet jirrispettaw id-drittijiet fundamentali u l-prinċipju ta' sussidjarjetà;

67.  Hu tal-fehma li l-proposta mitluba jkollha implikazzjonijiet finanzjarji jekk titwaqqaf aġenzija Ewropea ġdida;

68.  Jagħti istruzzjonijiet lill-President tiegħu biex jgħaddi din ir-riżoluzzjoni kif ukoll ir-rakkomandazzjonijiet dettaljati fl-anness lill-Kummissjoni u lill-Kunsill.

ANNESS GĦALL-MOZZJONI GĦAL RIŻOLUZZJONI:RAKKOMANDAZZJONIJIET DETTALJATI DWAR IL-KONTENUT TAL-PROPOSTA MITLUBA

Definizzjoni u klassifikazzjoni ta' "robots intelliġenti"

Għandha tiġi stabbilita definizzjoni Ewropea komuni ta' robots awtonomi "intelliġenti", li fejn ikun xieraq, tinkludi definizzjonijiet tas-sottokategoriji tagħha, filwaqt li jitqiesu l-karatteristiċi li ġejjin:

–  Il-kapaċità li r-robot jikseb l-awtonomija permezz ta' sensers u/jew permezz tal-iskambju ta' data mal-ambjent tiegħu (l-interkonnettività) u l-analiżi ta' din id-data

–  il-kapaċità li jitgħallem mill-esperjenza u l-interazzjoni;

–  il-forma tal-appoġġ fiżiku tar-robot;

–  il-kapaċità li jadatta l-imġiba u l-azzjonijiet tiegħu għall-ambjent tiegħu.

Reġistrazzjoni ta' robots intelliġenti

Għal skopijiet ta' traċċabilità u sabiex tiġi ffaċilitata l-implimentazzjoni ta' rakkomandazzjonijiet ulterjuri, għandha tiġi introdotta sistema ta' reġistrazzjoni ta' robots avvanzati, abbażi tal-kriterji stabbiliti għall-klassifikazzjoni tar-robots. Is-sistema ta' reġistrazzjoni u r-reġistru għandhom ikunu mifruxa mal-Unjoni kollha, biex b'hekk ikopru s-suq intern, u jistgħu jiġu ġestiti minn Aġenzija tal-UE għar-Robotika u l-Intelliġenza Artifiċjali, jekk tinħoloq tali Aġenzija.

Responsabbiltà ċivili

Kwalunkwe soluzzjoni ġuridika li tintgħażel biex tiġi applikata għar-responsabbiltà tar-robots u tal-intelliġenza artifiċjali f'każijiet li jeskludu dawk ta' ħsara lil proprjetà, m'għandha bl-ebda mod tirrestrinġi t-tip jew l-ammont ta' ħsarat li jistgħu jiġu rkuprati, u lanqas m'għandha tillimita l-forom ta' kumpens li jistgħu jiġu offruti lill-parti leża, sempliċement għar-raġuni li dik il-ħsara hija kkawżata minn aġent li mhux bniedem.

L-istrument leġiżlattiv futur għandu jkun ibbażat fuq evalwazzjoni fil-fond mill-Kummissjoni li tiddefinixxi jekk għandhomx jiġu applikati r-responsabbiltà oġġettiva jew l-approċċ tal-ġestjoni tar-riskju;

Għandha tiġi stabbilita skema tal-assigurazzjoni obbligatorja, li tista' tkun ibbażata fuq l-obbligu tal-produttur li jkollu assigurazzjoni għar-robots awtonomi li jipproduċi.

Is-sistema ta' assigurazzjoni għandha tiġi supplementata b'fond sabiex jiġi żgurat li jkun jista' jingħata kumpens għall-ħsarat f'każijiet fejn ma tkun teżisti l-ebda kopertura tal-assigurazzjoni.

Kwalunkwe deċiżjoni ta' politika dwar ir-regoli ta' responsabbiltà ċivili applikabbli għar-robots u l-intelliġenza artifiċjali għandha tittieħed b'konsultazzjoni xierqa ta' proġett ta' riċerka u żvilupp madwar l-Ewropa kollha ddedikat għar-robotika u n-newroxjenza, ma' xjenzjati u esperti li huma kapaċi jivvalutaw ir-riskji u l-konsegwenzi kollha relatati;

Interoperabilità, aċċess għall-kodiċi u drittijiet tal-proprjetà intellettwali

Għandha tiġi żgurata l-interoperabilità ta' robots awtonomi konnessi permezz ta' netwerk li jinteraġixxu ma' xulxin. L-aċċess għall-kodiċi tas-sors, id-data tal-input, u d-dettalji tal-kostruzzjoni għandu jkun disponibbli meta meħtieġ, sabiex jiġu investigati inċidenti u ħsara kkawżati minn robots intelliġenti, kif ukoll sabiex jiġu żgurati l-operazzjoni, id-disponibbiltà, l-affidabbiltà, is-sikurezza u s-sigurtà kontinwi tagħhom.

Karta dwar ir-Robotika

Il-Kummissjoni, meta tipproponi leġiżlazzjoni dwar ir-robotika, għandha tqis il-prinċipji minquxa fil-Karta dwar ir-Robotika li ġejja.

KARTA DWAR IR-ROBOTIKA

Il-kodiċi ta' kondotta etika propost fil-qasam tar-robotika se jwitti t-triq għall-identifikazzjoni, is-sorveljanza u l-konformità ma' prinċipji etiċi fundamentali mill-fażi tad-disinn u tal-iżvilupp.

Il-qafas, abbozzat f'konsultazzjoni ma' proġett ta' riċerka u żvilupp madwar l-Ewropa kollha ddedikat għar-robotika u n-newroxjenza, għandu jitfassal b'mod riflessiv li jippermetti li jsiru aġġustamenti individwali fuq bażi ta' każ b'każ sabiex jiġi vvalutat jekk imġiba partikolari tkunx korretta jew żbaljata f'sitwazzjoni partikolari u biex jittieħdu deċiżjonijiet skont ġerarkija ta' valuri prestabbilita.

Il-kodiċi ma għandux jissostitwixxi l-ħtieġa li jiġu indirizzati l-isfidi legali prinċipali kollha f'dan il-qasam, iżda għandu jkollu funzjoni komplementari. Huwa, minflok, se jiffaċilita l-kategorizzazzjoni etika tar-robotika, se jsaħħaħ l-isforzi ta' innovazzjoni responsabbli f'dan il-qasam u se jindirizza t-tħassib tal-pubbliku.

Għandu jkun hemm enfasi speċjali fuq il-fażijiet ta' riċerka u żvilupp tat-trajettorja teknoloġika rilevanti (proċess tad-disinn, rieżami tal-etika, kontrolli tal-awditjaw, eċċ.). Għandu jkollu l-għan li jindirizza l-ħtieġa ta' konformità min-naħa tar-riċerkaturi, il-prattikanti, l-utenti u d-disinjaturi mal-istandards etiċi, iżda għandu jintroduċi wkoll proċedura għat-tħejjija ta' mod biex jissolvew id-dilemmi etiċi rilevanti u biex dawn is-sistemi jitħallew jiffunzjonaw b'mod etikament responsabbli.

KODIĊI TA' KONDOTTA ETIKA GĦALL-INĠINIERA TAR-ROBOTIKA

PREAMBOLU

Il-Kodiċi ta' Kondotta jistieden lir-riċerkaturi u lid-disinjaturi kollha biex jaġixxu b'mod responsabbli u b'konsiderazzjoni assoluta għall-ħtieġa tar-rispett tad-dinjità, il-privatezza u s-sikurezza tal-bniedem.

Il-Kodiċi jitlob kooperazzjoni mill-qrib fost id-dixxiplini kollha sabiex jiġi żgurat li r-riċerka robotika titwettaq fl-Unjoni Ewropea b'mod sikur, etiku u effettiv.

Il-Kodiċi ta' Kondotta jkopri l-attivitajiet kollha ta' riċerka u żvilupp fil-qasam tar-robotika.

Il-Kodiċi ta' Kondotta huwa fakultattiv u joffri ġabra ta' prinċipji ġenerali u linji gwida għal azzjonijiet li jridu jittieħdu mill-partijiet interessati kollha.

Korpi ta' finanzjament tar-riċerka fil-qasam tar-robotika, l-organizzazzjonijiet tar-riċerka, ir-riċerkaturi u l-kumitati tal-etika huma mħeġġa jqisu, fl-istadji l-aktar bikrija, l-implikazzjonijiet futuri tat-teknoloġiji u tal-oġġetti li dwarhom qiegħda ssir ir-riċerka u jiżviluppaw kultura ta' responsabbiltà fir-rigward tal-isfidi u l-opportunitajiet li jistgħu jinqalgħu fil-futur.

Korpi ta' finanzjament pubbliċi u privati tar-riċerka fir-robotika għandhon jitolbu li l-valutazzjoni tar-riskju titwettaq u tiġi ppreżentata flimkien ma' kull proposta li titressaq għall-finanzjament ta' riċerka fir-robotika. Tali kodiċi għandu jqis lill-bniedem, mhux lir-robots, bħala l-aġent responsabbli.

Riċerkaturi fil-qasam tar-robotika għandhom jintrabtu bl-ogħla kondotta etika u professjonali u jirrispettaw il-prinċipji li ġejjin:

Benefiċenza – ir-robots għandhom jaġixxu fl-aħjar interessi tal-bniedem;

Nonkrudeltà – id-duttrina ta' "l-ewwel, la tagħmilx ħsara", li permezz tagħha r-robots m'għandhomx jagħmlu ħsara lill-bniedem;

Awtonomija – il-kapaċità li jagħmel deċiżjoni informata, mhux koerċizzata dwar it-termini ta' interazzjoni mar-robots;

Ġustizzja – distribuzzjoni ġusta tal-benefiċċji assoċjati mar-robotika u l-affordabilità ta' robots tal-kura fid-dar u tal-kura tas-saħħa b'mod partikolari.

Drittijiet Fundamentali

L-attivitajiet ta' riċerka fir-robotika għandhom jirrispettaw id-drittijiet fundamentali u jsiru fl-interess tal-benesseri u tal-awtodeterminazzjoni tal-individwu u tas-soċjetà inġenerali fid-disinn, l-implimentazzjoni, it-tixrid u l-użu tagħhom. Id-dinjità u l-awtonomija tal-bniedem – kemm dik fiżika kif ukoll dik psikoloġika – għandha dejjem tiġi rispettata.

Prekawzjoni

L-attivitajiet ta' riċerka fir-robotika għandhom jitwettqu skont il-prinċipju tal-prekawzjoni, u jantiċipaw l-impatti potenzjali tar-riżultati fuq is-sikurezza u jieħdu prekawzjonijiet xierqa, proporzjonali mal-livell ta' protezzjoni, filwaqt li jinkoraġġixxu l-progress għall-benefiċċju tas-soċjetà u tal-ambjent.

Inklużività

L-inġiniera tar-robotika jiggarantixxu t-trasparenza u r-rispett għad-dritt leġittimu tal-aċċess għall-informazzjoni mill-partijiet interessati kollha. L-inklużività tippermetti l-parteċipazzjoni fil-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet mill-partijiet interessati kollha involuti jew konċernati fl-attivitajiet tar-riċerka fil-qasam tar-robotika.

Responsabbiltà

L-inġiniera tar-robotika għandhom jibqgħu responsabbli għall-impatti soċjali, ambjentali u fuq is-saħħa tal-bniedem li r-robotika jaf timponi fuq il-ġenerazzjonijiet preżenti u dawk futuri.

Sikurezza

Id-disinjaturi tar-robots għandhom iqisu u jirrispettaw il-benesseri fiżiku, is-sikurezza, is-saħħa u d-drittijiet tal-bniedem. Inġinier tar-robotika għandu jippreserva l-benesseri tal-bniedem, filwaqt li jirrispetta d-drittijiet tal-bniedem, u jiżvela fil-pront fatturi li jistgħu jipperikolaw lill-pubbliku jew lill-ambjent.

Riversibilità

Ir-riversibilità, peress li hija kundizzjoni meħtieġa tal-kontrollabilità, hija kunċett fundamentali meta r-robots jiġu pprogrammati biex iġibu ruħhom b'mod sikur u affidabbli. Il-mudell tar-riversibilità jgħid lir-robot liema azzjonijiet huma riversibbli u kif ireġġahom lura jekk ikunu riversibbli. Il-kapaċità li jneħħu l-aħħar azzjoni jew sekwenza ta' azzjonijiet tippermetti lill-utenti jneħħu l-azzjonijiet mhux mixtieqa u jerġgħu lura għall-istadju "tajjeb" ta' xogħolhom.

Privatezza

Id-dritt għall-privatezza għandu dejjem jiġi rispettat. Inġinier tar-robotika għandu jiżgura li l-informazzjoni privata tinżamm sikura u tintuża biss b'mod xieraq. Barra minn hekk, inġinier tar-robotika għandu jiżgura li l-individwi ma jkunux personalment identifikabbli, apparti f'ċirkostanzi straordinarji u dan biss b'kunsens ċar, mhux ambigwu, u informat. Il-kunsens informat tal-bniedem għandu jitfittex u jinkiseb qabel kull interazzjoni bejn bniedem u magna. Bħala tali, id-disinjaturi tar-robotika għandhom ir-responsabbiltà li jiżviluppaw u jsegwu proċeduri għall-kunsens validu, il-kunfidenzjalità, l-anonimità, it-trattament ġust u l-proċess korrett. Id-disinjaturi se jikkonformaw ma' kwalunkwe talba biex kwalunkwe data relatata tinqered, u titneħħa minn kwalunkwe ġabra ta' data.

Massimizzazzjoni tal-benefiċċji u minimizzazzjoni tal-ħsara

Ir-riċerkaturi għandhom ifittxu li jimmassimizzaw il-benefiċċji tax-xogħol tagħhom fl-istadji kollha, mill-bidu nett sad-disseminazzjoni. Għandha tiġi evitata kull ħsara lil parteċipanti fir-riċerka/suġġett uman/parteċipant jew suġġett f'esperiment, prova jew studju. Meta r-riskji jirriżultaw b'mod inevitabbli u jkunu parti integrali tar-riċerka, valutazzjoni robusta tar-riskju u protokolli ta' ġestjoni għandhom jiġu żviluppati u rispettati. Normalment, ir-riskju ta' ħsara m'għandux ikun akbar minn dak li jirriżulta fil-ħajja ordinarja, jiġifieri l-bnedmin ma għandhomx ikunu esposti għal riskji akbar minn jew addizzjonali għal dawk li għalihom ikunu esposti fl-istili ta' ħajja normali tagħhom. It-tħaddim tas-sistema tar-robotika għandu dejjem ikun ibbażat fuq proċess ta' valutazzjoni bir-reqqa tar-riskju, li għandu jkun informat mill-prinċipji ta' prekawzjoni u ta' proporzjonalità.

KODIĊI GĦALL-KUMITATI TA' ETIKA FIR-RIĊERKA (KER)

Prinċipji

Indipendenza

Il-proċess ta' rieżami etiku għandu jkun indipendenti mir-riċerka nnifisha. Dan il-prinċipju jenfasizza l-ħtieġa li jiġu evitati kunflitti ta' interess bejn ir-riċerkaturi u dawk li jirrieżaminaw il-protokoll tal-etika, u bejn ir-rieżaminaturi u l-istrutturi ta' governanza organizzattiva.

Kompetenza

Il-proċess ta' rieżami etiku għandu jitwettaq minn rieżaminaturi li jkollhom l-għarfien espert xieraq, waqt li titqies il-ħtieġa ta' kunsiderazzjoni b'attenzjoni tal-firxa tas-sħubija u t-taħriġ speċifiku fl-etika tal-KER.

Trasparenza u responsabbilità

Il-proċess ta' rieżami għandu jsir b'mod responsabbli u miftuħ għal skrutinju. Jeħtieġ li l-KER jirrikonoxxu r-responsabbiltajiet tagħhom u jkunu f'pożizzjoni xierqa fl-istrutturi organizzattivi li jagħtu trasparenza lill-operat u l-proċeduri tal-KER sabiex iżommu u jirrieżaminaw l-istandards.

Ir-rwol ta' Kumitat ta' Etika fir-Riċerka

KER normalment ikun responsabbli biex jagħmel rieżami tar-riċerka kollha li tinvolvi parteċipanti umani mwettqa minn persuni impjegati fi ħdan jew mill-istituzzjoni kkonċernata; jiżgura li r-rieżami etiku jkun indipendenti, kompetenti u f'waqtu; jipproteġi d-dinjità, id-drittijiet u l-benesseri tal-parteċipanti fir-riċerka; iqis is-sigurtà tar-riċerkatur(i); iqis l-interessi leġittimi tal-partijiet interessati l-oħra; jilħaq ġudizzji informati dwar il-mertu xjentifiku tal-proposti; u li jagħmel rakkomandazzjonijiet informati lir-riċerkatur jekk jinstab li l-proposta jkollha xi nuqqas f'xi aspett.

Il-kostituzzjoni ta' Kumitat ta' Etika fir-Riċerka

KER normalment għandu jkun multidixxiplinarju; jinkludi kemm irġiel kif ukoll nisa; ikun magħmul minn membri b'esperjenza estensiva u għarfien espert fil-qasam tar-riċerka fir-robotika. Il-mekkaniżmu tal-ħatra għandu jiżgura li l-membri tal-Kumitat jipprovdu bilanċ xieraq ta' għarfien xjentifiku, sfond filosofiku, legali jew etiku, u jħejju opinjonijiet, u li jinkludu mill-inqas membru wieħed b'għarfien speċjalizzat fl-etika, utenti ta' servizzi speċjalizzati tas-saħħa u tal-edukazzjoni jew servizzi soċjali meta dawn ikunu l-qalba tal-attivitajiet ta' riċerka, u individwi b'għarfien espert metodoloġiku speċifiku rilevanti għar-riċerka li jirrieżaminaw; u jridu jkunu kostitwiti b'mod li jiġu evitati l-kunflitti ta' interess.

Sorveljanza

L-organizzazzjonijiet ta' riċerka kollha għandhom jistabbilixxu proċeduri xierqa biex jimmonitorjaw it-twettiq ta' riċerka li tkun irċeviet approvazzjoni etika qabel ma tkun tlestiet, u sabiex jiġi żgurat rieżami meta d-disinn tar-riċerka jantiċipa bidliet possibbli matul iż-żmien li jista' jeħtieġ li jiġu indirizzati. Is-sorveljanza għandha tkun proporzjonali man-natura u l-livell ta' riskju marbut mar-riċerka. Meta KER iqis li rapport ta' sorveljanza jqajjem tħassib sinifikanti dwar il-kondotta etika tal-istudju, dan għandu jitlob rendikont sħiħ u dettaljat tar-riċerka għal rieżami etiku sħiħ. Meta jitiqies li jkun qed isir istudju b'mod li ma jkunx etiku, għandu jiġi kkunsidrat l-irtirar tal-approvazzjoni tiegħu filwaqt li r-riċerka tiegħu għandha tiġi sospiża jew mitmuma.

LIĊENZJA GĦAD-DISINJATURI

–  Għandek tqis il-valuri Ewropej tad-dinjità, l-awtonomija u l-awtodeterminazzjoni, il-libertà u l-ġustizzja qabel, matul u wara l-proċess tad-disinn, l-iżvilupp u t-tqassim ta' tali teknoloġiji, inkluża l-ħtieġa li ma jkunx hemm ħsara, korriment, qerq jew sfruttament tal-utenti (vulnerabbli).

–  Għandek tintroduċi prinċipji affidabbli għad-disinn tas-sistema fl-aspetti kollha tal-operat tar-robot, għad-disinn kemm ta' hardwer kif ukoll ta' software, u għal kwalunkwe pproċessar ta' data fil-pjattaforma jew barra minnha għal skopijiet ta' sigurtà.

–  Għandek tintroduċi karatteristiċi ta' privatezza fid-disinn sabiex jiġi żgurat li informazzjoni privata tinżamm sikura u tintuża biss b'mod xieraq.

–  Għandek tintegra mekkaniżmi ta' esklużjoni fakultattiva ovvji (waqfien ta' emerġenza - kill switches) li għandhom ikunu konsistenti ma' objettivi raġonevoli ta' disinn.

–  Għandek tiżgura li robot jopera b'mod li jkun f'konformità mal-prinċipji etiċi u legali lokali, nazzjonali u internazzjonali.

–  Għandek tiżgura li l-passi deċiżjonali tar-robots ikunu miftuħa għar-rikostruzzjoni u t-traċċabilità.

–  Għandek tiżgura li tkun meħtieġa trasparenza massima fl-ipprogrammar tas-sistemi robotiċi, kif ukoll il-prevedibilità tal-imġiba robotika.

–  Għandek tanalizza l-prevedibilità ta' sistema umana-robotika billi tqis l-inċertezza fl-interpretazzjoni u l-azzjoni u l-fallimenti robotiċi jew umani possibbli.

–  Għandek tiżviluppa għodod ta' traċċar fl-istadju tad-disinn tar-robot. Dawn l-għodod se jiffaċilitaw it-teħid tar-responsabbiltà u l-ispjegazzjoni tal-imġiba robotika, anki jekk limitata, fuq diversi livelli maħsuba għall-esperti, l-operaturi u l-utenti.

–  Għandek tfassal protokolli għad-disinn u l-evalwazzjoni u tissieħeb ma' utenti potenzjali u partijiet interessati meta tevalwa l-benefiċċji u r-riskji tar-robotika, inklużi dawk konjittivi, psikoloġiċi u ambjentali.

–  Għandek tiżgura li r-robots ikunu identifikabbli bħala robots meta jinteraġixxu mal-bnedmin.

–  Għandek tissalvagwardja s-sikurezza u s-saħħa ta' dawk li jinteraġixxu u li jiġu f'kuntatt mar-robotika, peress li r-robots bħala prodotti għandhom jitfasslu bl-użu ta' proċessi li jiżguraw is-sikurezza u s-sigurtà tagħhom. Inġinier tar-robotika għandu jippreserva l-benesseri tal-bniedem filwaqt li jirrispetta d-drittijiet tal-bniedem u ma jistax juża robot mingħajr ma jissalvagwardja s-sikurezza, l-effikaċja u r-riversibilità tal-operazzjoni tas-sistema.

–  Għandek tikseb opinjoni pożittiva minn Kumitat ta' Etika fir-Riċerka qabel l-ittestjar ta' robot f'ambjent reali jew li jinvolvi l-bnedmin fil-proċeduri tad-disinn u l-iżvilupp.

LIĊENZJA GĦALL-UTENTI

–  Tista' tagħmel użu minn robot mingħajr riskju jew biża' ta' ħsara fiżika jew psikoloġika.

–  Għandu jkollok id-dritt li tistenna li robot iwettaq kwalunkwe kompitu li għalih ikun tfassal espliċitament.

–  Għandek tkun taf li kwalunkwe robot jista' jkollu limitazzjonijiet ta' perċezzjoni, konjittivi u ta' attwazzjoni.

–  Għandek tirrispetta l-fraġilità umana, kemm fiżika kif ukoll psikoloġika, u l-ħtiġijiet emozzjonali tal-bniedem.

–  Għandek tqis id-drittijiet ta' privatezza tal-individwi, inkluża d-diżattivazzjoni ta' moniters tal-vidjo matul proċeduri intimi.

–  M'intix permess li tiġbor, tuża jew tiżvela informazzjoni personali mingħajr il-kunsens espliċitu tas-suġġett tad-data.

–  M'intix permess tuża robot bi kwalunkwe mod li jirriżulta fi ksur ta' prinċipji u standards etiċi jew legali.

–  M'intix permess timmodifika kwalunkwe robot sabiex dan ikun jista' jiffunzjona bħala arma.

NOTA SPJEGATTIVA

Sfond

Skont l-Anness VI tar-Regoli ta' Proċedura, il-Kumitat għall-Affarijiet Legali huwa responsabbli, inter alia, għad-dritt ċivili u kummerċjali, id-dritt tal-kumpaniji, id-dritt tal-proprjetà intellettwali u l-interpretazzjoni u l-applikazzjoni tad-dritt internazzjonali, għal dak li jikkonċerna lill-Unjoni Ewropea, u kwistjonijiet etiċi relatati ma' teknoloġiji ġodda. L-iżvilupp tar-robotika u tal-intelliġenza artifiċjali jqajjem kwistjonijiet legali u etiċi li huma marbuta b'mod ċar ma' dawn l-oqsma kollha u li jeħtieġu intervent fil-pront fil-livell tal-UE. Filwaqt li huwa dmir tal-Kummissjoni li eventwalment tippreżenta proposta leġiżlattiva waħda jew aktar dwar ir-robotika u l-intelliġenza artifiċjali, il-Parlament Ewropew iddeċieda li jħejji t-triq għal tali inizjattivi billi juża d-drittijiet tiegħu skont l-Artikolu 225 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE) u l-Artikolu 46 tar-Regoli ta' Proċedura tiegħu.

Bħala riżultat ta' dan, fl-20 ta' Jannar 2015 il-Kumitat JURI ddeċieda li jistabbilixxi Grupp ta' Ħidma dwar kwistjonijiet legali marbuta mal-iżvilupp tar-Robotika u l-Intelliġenza Artifiċjali (IA) fl-Unjoni Ewropea. Il-Grupp ta' Ħidma primarjament kellu l-għan li jabbozza regoli ta' dritt ċivili marbuta ma' dan is-suġġett.

Barra mill-membri tal-Kumitat għall-Affarijiet Legali, il-Grupp ta' Ħidma kien jinkludi wkoll Membri rappreżentanti tal-Kumitat għall-Industrija, ir-Riċerka u l-Enerġija (ITRE), tal-Kumitat għas-Suq Intern u l-Ħarsien tal-Konsumatur (IMCO) u tal-Kumitat għall-Impjiegi u l-Affarijiet Soċjali (EMPL).

Il-Grupp ta' Ħidma kkonsulta esperti minn sfondi differenti ħafna, u rċieva kontributi importanti li huma inklużi f'din ir-riżoluzzjoni.

Punti ġenerali

Ir-robotika u l-IA saru waħda mill-aktar tendenzi teknoloġiċi prominenti ta' dan is-seklu. Iż-żieda mgħaġġla fl-użu u l-iżvilupp tagħhom toħloq sfidi ġodda u diffiċli fis-soċjetà tagħna. It-triq mis-settur industrijali għall-ambjent tas-soċjetà ċivili tobbliga approċċ differenti lejn dawn it-teknoloġiji, peress li r-robots u l-IA jżidu l-interazzjoni tagħhom mal-bnedmin f'oqsma differenti ħafna.

Il-Kumitat JURI jqis li r-riskji kkawżati minn dawn l-interazzjonijiet ġodda għandhom jiġu indirizzati b'urġenza, biex jiġi żgurat li ġabra ta' valuri fundamentali ewlenin tiġi tradotta f'kull stadju ta' kuntatt bejn robots, IA u l-bniedem. F'dan il-proċess, għandhatjitqiegħed enfasi speċjali fuq is-sikurezza, il-privatezza, l-integrità, id-dinjità u l-awtonomija tal-bniedem.

Aspetti importanti oħrajn indirizzati f'din ir-riżoluzzjoni huma: l-istandardizzazzjoni, id-drittijiet tal-proprjetà intellettwali, is-sjieda tad-data, l-impjiegi u r-responsabbiltà. Huwa kruċjali li r-regolament jipprovdi kundizzjonijiet ċari u prevedibbli biżżejjed biex jinċentivaw l-innovazzjoni Ewropea fil-qasam tar-robotika u l-IA.

Il-bażi ġuridika u s-sussidjarjetà

L-azzjoni mill-Kummissjoni biex il-leġiżlazzjoni eżistenti tiġi adattata għar-realtà tar-robots u l-intelliġenza artifiċjali għandha tkun ibbażata fuq l-Artikolu 114 tat-TFUE. Skont l-Artikolu 5(3) tat-TUE, il-prinċipju tas-sussidjarjetà jipprevedi li l-Unjoni għandha taġixxi biss jekk u sa fejn l-objettivi tal-azzjoni proposta ma jkunux jistgħu jinkisbu biżżejjed mill-Istati Membri, la fil-livell ċentrali u lanqas fil-livell reġjonali u lokali, iżda jkunu jistgħu, minħabba l-iskala jew l-effetti tal-azzjoni proposta, jinkisbu aħjar fil-livell tal-Unjoni. L-iżvilupp tar-robotika attwalment qiegħed iseħħ fl-Unjoni kollha. B'reazzjoni għal din l-innovazzjoni, l-Istati Membri qed jiżviluppaw leġiżlazzjonijiet nazzjonali differenti. Huwa mistenni li dawn id-diskrepanzi joħolqu ostakli għall-iżvilupp effettiv tar-robotika. Minħabba l-fatt li din it-teknoloġija għandha implikazzjonijiet transfruntiera, l-aħjar għażla leġiżlattiva hija waħda Ewropea.

Prinċipji ġenerali u etiċi

Ir-riżoluzzjoni tistabbilixxi prinċipji kemm ġenerali kif ukoll etiċi relatati mal-iżvilupp tar-robotika u tal-IA għall-użu ċivili. L-ewwel nett, sabiex jiġi indirizzat b'mod adegwat dan l-iżvilupp, huwa fundamentali li jkun hemm definizzjoni komuni ta' robots awtonomi intelliġenti. Barra minn hekk, ir-riċerka fil-qasam tar-robotika u tat-teknoloġiji tal-informazzjoni u tal-komunikazzjoni kif ukoll fl-implikazzjonijiet tat-tixrid tagħhom għandha tissaħħaħ.

It-tieni nett, sabiex jiġi indirizzat in-nuqqas ta' prinċipji etiċi, qed tiġi annessa Karta dwar ir-Robotika ma' din ir-riżoluzzjoni. Din il-Karta tikkonsisti f'Kodiċi ta' Kondotta Etika għall-Inġiniera tar-Robotika, Kodiċi għall-Kumitati ta' Etika fir-Riċerka u Liċenzji għad-Disinjaturi u l-Utenti. Il-qafas propost huwa f'konformità sħiħa mal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-UE.

Barra minn hekk, huwa suġġerit il-ħolqien ta' Aġenzija Ewropea dwar ir-Robotika u l-IA. Din l-Aġenzija għandha tipprovdi l-għarfien espert tekniku, etiku u regolatorju meħtieġ biex jiġu appoġġjati l-atturi pubbliċi rilevanti.

Drittijiet tal-proprjetà intellettwali, protezzjoni tad-data u sjieda tad-data

Ir-riżoluzzjoni tistieden lill-Kummissjoni tressaq approċċ bilanċjat lejn id-drittijiet tal-proprjetà intellettwali meta jiġu applikati għall-istandards ta' hardwer u softwer, u kodiċijiet li jħarsu l-innovazzjoni u fl-istess ħin irawmu l-innovazzjoni. Barra minn hekk, hija mitluba l-elaborazzjoni tal-kriterji ta' "kreazzjoni intellettwali tal-awtur innifsu" għal xogħlijiet soġġetti għad-drittijiet tal-awtur prodotti minn kompjuters jew robots.

Il-qafas legali attwali insuffiċjenti dwar il-protezzjoni u s-sjieda tad-data huwa ta' tħassib kbir minħabba fluss (massiv mistenni) ta' data li jirriżulta mill-użu tar-robotika u l-IA.

Standardizzazzjoni, sikurezza u sigurtà

Iż-żieda fl-użu tar-robots u l-IA teħtieġ l-istandardizzazzjoni Ewropea sabiex jiġu evitati diskrepanzi bejn l-Istati Membri u l-frammentazzjoni tas-suq intern tal-Unjoni Ewropea.

Barra minn hekk, jeħtieġ li jiġi indirizzat it-tħassib dwar is-sikurezza u s-sigurtà tal-konsumatur rigward l-użu tar-robots u l-IA. Din ir-riżoluzzjoni tissottolinja speċifikament li l-ittestjar ta' robots f'xenarji reali huwa essenzjali għall-identifikazzjoni u l-valutazzjoni tar-riskji li jistgħu jġibu magħhom.

Regoli għall-użu speċifiku tar-robots u l-IA

Ir-riżoluzzjoni tinkludi dispożizzjonijiet li għandhom jiġu applikati għal tipi speċifiċi ta' robots. Għandhom jiġu adottati regoli individwali għal vetturi awtonomi, robots għall-kura, robots għall-kura medika, robots għat-tiswija u t-titjib tal-bniedem, kif ukoll inġenji tal-ajru ppilotati mill-bogħod (RPAS).

Regoli dwar ir-responsabbiltà

Riskji li jistgħu jseħħu huma intrinsikament marbuta mal-użu ta' magna awtonoma fis-soċjetà tagħna. L-imġiba ta' robot potenzjalment għandha implikazzjonijiet tad-dritt ċivili, kemm f'termini ta' responsabbiltà kuntrattwali u responsabbiltà mhux kuntrattwali. Għaldaqstant il-kjarifikazzjoni tar-responsabbiltà għall-azzjonijiet tar-robots u eventwalment tal-kapaċità u/jew l-istatus legali tar-robots u tal-IA hija meħtieġa sabiex jiġu żgurati t-trasparenza u ċ-ċertezza legali għall-produtturi u l-konsumaturi fl-Unjoni Ewropea kollha.

Il-Kummissjoni mistiedna twettaq valutazzjoni tal-impatt tal-istrumenti leġiżlattivi futuri tagħha biex tesplora l-implikazzjonijiet tas-soluzzjonijiet legali kollha possibbli, bħal, fost oħrajn, l-istabbiliment ta' skema ta' assigurazzjoni obbligatorja u fond ta' kumpens.

Ir-robotika u l-IA f'kuntest soċjali

Iż-żieda tal-komunikazzjoni u l-interazzjoni mar-robots għandha l-potenzjal li tħalli impatt profond fuq ir-relazzjonijiet fiżiċi u morali tas-soċjetà tagħna. Dan huwa speċjalment il-każ għal robots tal-kura li fir-rigward tagħhom persuni partikolarment vulnerabbli jistgħu jiżviluppaw sentimenti u rabta emozzjonali, u b'hekk jinħoloq tħassib dwar id-dinjità tal-bniedem u valuri morali oħra.

Ir-robots u l-IA diġà jinfluwenzaw l-edukazzjoni u l-impjieg. F'dan l-isfond, hija meħtieġa sorveljanza mill-qrib tax-xejriet tal-impjiegi sabiex jiġu evitati riperkussjonijiet mhux mixtieqa fuq is-suq tax-xogħol.

Aspetti internazzjonali

Minħabba l-iżvilupp tar-robotika u tal-IA madwar id-dinja kollha, għandhom jitqiesu inizjattivi meħuda biex jemendaw il-ftehimiet internazzjonali eżistenti rilevanti meta jkun meħtieġ jew sabiex jitfasslu strumenti ġodda bl-objettiv li jiġu introdotti referenzi speċifiċi għar-robotika u għall-IA. Il-kooperazzjoni internazzjonali f'dan il-qasam hija mixtieqa ħafna.

• [1]  Ir-Regolament (UE) 2016/679 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-27 ta' April 2016 dwar il-protezzjoni tal-persuni fiżiċi fir-rigward tal-ipproċessar ta' data personali u dwar il-moviment liberu ta' tali data, u li jħassar id-Direttiva 95/46/KE (Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data) (ĠU L 119, 4.5.2016, p. 1).
• [2]  (1) Robot ma jistax jagħmel ħsara lill-bniedem jew, permezz ta' nuqqas ta' azzjoni, jippermetti li tiġri ħsara lill-bniedem. (2) Robot irid jobdi l-ordnijiet mogħtija lilu mill-bniedem sakemm dawn l-ordnijiet ma jmorrux kontra l-Ewwel Liġi. (3) Robot irid jipproteġi l-eżistenza tiegħu innifsu sakemm din il-protezzjoni ma tmurx kontra l-Ewwel jew it-Tieni Liġi (Ara: I. Asimov, Runaround, 1943) u (0) Robot ma għandux jagħmel ħsara lill-umanità, jew, permezz ta' nuqqas ta' azzjoni, jippermetti li tiġri ħsara lill-umanità.
• [3]  Ara d-Dikjarazzjoni ta' Schuman (1950: "L-Ewropa mhux se tinbena kollha f'daqqa, jew skont pjan uniku. Se tinbena permezz ta' kisbiet konkreti li l-ewwel joħlqu solidarjetà de facto."
• [4]  Direttiva tal-Kunsill 85/374/KEE tal-25 ta' Lulju 1985 dwar l-approssimazzjoni tal-liġijiet, regolamenti u dispożizzjonijiet amministrattivi tal-Istati Membri dwar responsabbiltà għall-prodotti difettużi (ĠU L 210, 7.8.1985, p. 29).
• [5]  Testi adottati, P8_TA(2015)0390.
• [6]  Ir-Regolament (KE) Nru 216/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-20 ta' Frar 2008 dwar regoli komuni fil-kamp tal-avjazzjoni ċivili u li jistabbilixxi Aġenzija Ewropea tas-Sikurezza tal-Avjazzjoni, u li jħassar id-Direttiva tal-Kunsill 91/670/KEE, ir-Regolament (KE) Nru 1592/2002 u d-Direttiva 2004/36/KE (ĠU L 79, 19.3.2008, p. 1).
• [7]  Ara r-riżoluzzjoni leġiżlattiva tal-Parlament Ewropew tat-2 ta' April 2014 dwar il-proposta għal regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar l-apparati mediċi, li jemenda d-Direttiva 2001/83/KE, ir-Regolament (KE) Nru 178/2002 u r-Regolament (KE) Nru 1223/2009 (COM(2012)0542 – C7-0318/2012 – 2012/0266(COD)).
• [8]  Ir-Regolament (KE) Nru 864/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-11 ta' Lulju 2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (Ruma II) (ĠU L 199, 31.7.2007, p. 40).
• [9]  Ir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 428/2009 li jistabbilixxi reġim Komunitarju għall-kontroll tal-esportazzjonijiet, it-trasferiment, is-senserija u t-tranżitu ta' oġġetti b'użu doppju (ĠU L 341, 29.5.2009, p. 1).

OPINJONI mill-Kumitat għat-Trasport u t-Turiżmu (16.11.2016)

għall-Kumitat għall-Affarijiet Legali

with recommendations to the Commission on Civil Law Rules on Robotic
(2015/2103(INL))

Rapporteur għal opinjoni: Georg Mayer

(Inizjattiva – Artikolu 46 tar-Regoli ta' Proċedura)

SUĠĠERIMENTI

Il-Kumitat għat-Trasport u t-Turiżmu jistieden lill-Kumitat għall-Affarijiet Legali, bħala l-kumitat responsabbli:

–  wara li kkunsidra d-Dikjarazzjoni ta' Amsterdam tal-Kunsill, tal-14 u l-15 ta' April 2016, dwar il-kooperazzjoni fil-qasam tas-sewqan konness u awtomatizzat ("Dikjarazzjoni ta' Amsterdam"),

A.  billi dan l-aħħar il-Kummissjoni stabbiliet il-Grupp ta' Livell Għoli GEAR 2030 bil-kompitu li jipproduċi pjan direzzjonali biex jiġi introdott kif jixraq l-użu ta' vetturi awtonomi;

B.  billi, għall-fini ta' responsabilità ċivili, għandha ssir distinzjoni bejn vetturi awtomatizzati (li fihom apparat li jippermetti l-eżekuzzjoni awtomatika ta' ċerti operazzjonijiet ta' sewqan) u vetturi awtonomi (li jwettqu l-operazzjonijiet kollha bħal dawn); billi fl-ewwel każ, is-sewqan irid jiġi mmonitorjat il-ħin kollu mis-sewwieq u jibqa' kompletament ir-responsabilità tiegħu jew tagħha; u, f'dan l-aħħar każ, is-sewqan ma jkunx jeħtieġ sorveljanza kontinwa jew kwalunkwe intervent mill-utent; billi fl-ewwel każ is-sistema ta' responsabilità ċivili tibqa' ma tinbidilx meta mqabbla ma' dik ta' vetturi konvenzjonali, filwaqt li jeħtieġ li tiġi aġġustata f'dan l-aħħar każ;

1.  Jissottolinja li t-trasport awtonomu jkopri l-forom kollha ta' trasport bit-triq, bil-ferrovija, fuq l-ilma u t-trasport bl-ajru, inklużi vetturi, ferroviji, dgħajjes, laneċ, ajruplani, drones, ippilotati mill-bogħod, awtomatizzati, konnessi u awtonomi, kif ukoll kull forma futura ta' żvilupp u innovazzjoni f'dan is-settur (minn hawn 'il quddiem imsejħa "mezzi ta' trasport awtonomi");

2.  Jistieden lill-Kummissjoni tqis l-aspetti li ġejjin fil-ħidma tagħha dwar il-mezzi ta' trasport awtonomi: responsabilità ċivili (responsabilità u assigurazzjoni), is-suġġetti kollha relatati mal-ambjent (eż. l-effiċjenza enerġetika, l-użu ta' teknoloġiji rinnovabbli u sorsi ta' enerġija) u kwistjonijiet relatati mad-data (aċċess għad-data, il-protezzjoni tad-data personali u tal-privatezza, il-kondiviżjoni tad-data dwar l-inċidenti u d-data dwar is-sitwazzjoni tar-riskju, il-valur finanzjarju tad-data u d-distribuzzjoni tagħha);

3.  Iqis li l-mezzi ta' trasport awtonomi jista' jkollhom impatt kbir fuq it-titjib tas-sikurezza tat-trasport, peress li żbalji umani attwalment jikkawżaw għal madwar 90 % tal-inċidenti tat-triq; jinnota, madankollu, li se jkun impossibbli li l-vetturi awtonomi jeliminaw l-inċidenti kollha; dan iqajjem kwistjonijiet ta' min għandu l-obbligu u mistoqsijiet dwar ir-responsabilità tal-partijiet ikkonċernati u l-kumpens għall-vittmi f'każ ta' inċidenti;

4.  Ifakkar li s-sistemi ta' trasport awtonomi ilhom jeżistu fis-settur tat-trasport pubbliku (sistemi tal-metro) u wrew l-affidabilità tagħhom u l-livell għoli ta' aċċettazzjoni pubblika tagħhom;

5.  Huwa tal-fehma li l-bidla għal vetturi awtonomi, minbarra l-impatt pożittiv tagħha fuq is-sikurezza fit-toroq, il-konsum tal-fjuwil, l-ambjent u l-ħolqien ta' opportunitajiet ġodda ta' impjieg fis-setturi tat-telekomunikazzjoni u tal-karozzi, tista' twassal ukoll għal telf ta' impjiegi fis-settur tat-trasport kif ukoll ikollha konsegwenzi fuq is-settur tal-assigurazzjoni;

6.  Jiġbed l-attenzjoni għall-fatt li l-ħin tar-reazzjoni tas-sewwieq, f'każ li jieħu kontroll tal-vettura b'mod mhux ippjanat, huwa ta' importanza vitali u jitlob, għaldaqstant, lill-partijiet interessati biex jipprovdu għal valuri realistiċi li jiddeterminaw kwistjonijiet ta' sikurezza u ta' responsabilità;

7.  Jenfasizza l-importanza partikolari tal-abbozz ta' rapport tal-Kumitat għall-Affarijiet Legali dwar is-settur tat-trasport, minħabba l-progress teknoloġiku u fid-dawl tal-fatt li mezzi tat-trasport semiawtonomi diġà huma disponibbli fis-suq u li mezzi tat-trasport awtonomi għalkollox dalwaqt se jkunu disponibbli wkoll;

8.  Jenfasizza l-importanza li tiġi appoġġjata innovazzjoni ulterjuri fir-robotika, bħal vetturi konnessi u awtomatizzati u drones, u li tissaħħaħ il-pożizzjoni tal-industrija tal-Unjoni fis-suq globali;

9.  Jinnota li mezzi ta' trasport awtonomi għandhom rwol importanti fl-iżvilupp ta' trasport sostenibbli; jinnota li mezzi ta' trasport awtonomi jistgħu jgħinu sabiex titnaqqas il-konġestjoni tat-traffiku u jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jirriflettu l-progress tekniku bis-sħiħ u fil-waqt, kif ukoll l-impatti ambjentali u tas-sikurezza u l-promozzjoni tal-innovazzjoni;

10.  Jistenna li l-Kummissjoni tiżgura li l-Istati Membri jadattaw il-leġiżlazzjoni eżistenti, bħal pereżempju l-Konvenzjoni ta' Vjenna dwar it-Traffiku fit-Toroq tat-8 ta' Novembru 1968, b'mod uniformi sabiex tagħmel possibbli sewqan mingħajr sewwieq, u jistieden lill-Kummissjoni, lill-Istati Membri u lill-industrija jimplimentaw l-objettivi tad-Dikjarazzjoni ta' Amsterdam malajr kemm jista' jkun;

11.  Iħeġġeġ lill-Kummissjoni twettaq valutazzjonijiet dwar kwistjonijiet ta' sikurezza relatati mal-użu mifrux ta' drones; jistieden lill-Kummissjoni twettaq studji dwar l-impatt ta' mezzi ta' trasport awtonomi fuq it-titjib tas-sikurezza tat-trasport u s-sostenibilità;

12.  Jirrimarka li permezz tal-ottimizzazzjoni tar-rotot, il-ġlieda kontra l-konġestjoni, l-ottimizzazzjoni tal-użu tas-sistema ta' propulsjoni u l-komunikazzjoni tagħhom ma' sistemi ta' kontroll tal-fluss, il-vetturi awtonomi se jgħinu biex jittejbu l-fatturi ambjentali, partikolarment fin-nodi urbani;

13.  Jissottolinja li l-interazzjoni fost il-mezzi awtonomi ta' trasport, ġestjoni tat-traffiku, infrastruttura u l-ġestjoni tagħha se jeħtieġu densità għolja ta' komunikazzjoni effiċjenti u affidabbli sabiex jittrasferixxu b'mod sikur volumi kbar ta' data f'ħin reali; jenfasizza li investimenti sostanzjali fl-infrastruttura tat-toroq, l-enerġija u l-ICT se jkunu meħtieġa, filwaqt li tiġi żgurata l-privatezza u l-protezzjoni tad-data;

14.  Jenfasizza l-importanza ta' infrastruttura tat-trasport intelliġenti u interkonnessa, u għaldaqstant jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jistabbilixxu sistema xierqa ta' infrastruttura komprensiva, transfruntiera u interoperabbli;

15.  Jistieden lill-Kummissjoni tiżviluppa reġim ta' responsabilità ċivili, inkluż dwar l-oneru tal-prova, adattati għall-iżvilupp ta' vetturi awtonomi; jenfasizza l-importanza li tiġi żgurata diviżjoni ċara ta' responsabilitajiet bejn id-disinjaturi, il-manifatturi tal-komponenti varji u l-muntaturi ta' vetturi awtonomi, il-fornituri ta' servizzi (servizzi ta' trasport jew għas-servizzi meħtieġa għall-operazzjoni ta' vetturi awtonomi) u l-utenti finali bl-għan li jiġu żgurati s-sikurezza u d-drittijiet tal-passiġġieri, il-protezzjoni tad-data u l-protezzjoni kontra l-piraterija;

16.  Jissottolinja l-importanza kritika li jkun hemm informazzjoni affidabbli dwar il-pożizzjonament u l-kronometraġġ ipprovduti mill-programmi Ewropej ta' navigazzjoni bis-satellita Galileo u EGNOS għall-implimentazzjoni ta' vetturi awtonomi, b'mod partikolari għas-sistemi ta' navigazzjoni u ta' sikurezza f'vetturi awtonomi minn naħa u għal sistemi ta' trasport intelliġenti u sistemi ta' ġestjoni tat-traffiku min-naħa l-oħra;

17.  Jiġbed l-attenzjoni għall-valur miżjud għoli li ġej mill-vetturi awtonomi għal persuni b'mobilità mnaqqsa, peress li tali vetturi jippermettulhom li jieħdu sehem b'mod aktar effettiv fi trasport bit-triq individwali u b'hekk jiffaċilitawlhom il-ħajja ta' kuljum tagħhom;

18.  Jistieden lill-Kummissjoni tipproponi, sal-2019, Strateġija Ewropea kondiviża (inkluż pjan direzzjonali uniku) għal mezzi ta' trasport awtonomi u għal kollaborazzjoni aktar mill-qrib tal-partijiet interessati rilevanti kollha, inklużi analiżi bir-reqqa u rakkomandazzjonijiet dwar id-dinamika u l-iżvilupp tas-suq; jistieden lill-Kummissjoni tirrieżamina u tadatta, fejn meħtieġ, il-qafas regolatorju tal-Unjoni biex tappoġġja l-iżvilupp u l-użu ta' mezzi ta' trasport awtonomi; iħeġġeġ il-finalizzazzjoni u t-tnedija, mill-aktar fis possibbli, tas-satelliti li huma meħtieġa sabiex titlesta s-sistema Ewropea ta' pożizzjonament Galileo, sabiex tali sistema tkun tista' tintuża bħala sistema ta' pożizzjonament awtomatiku f'mezzi ta' trasport awtonomi;

19.  Jinnota li l-iżvilupp ta' vetturi awtonomi jeħtieġ approċċ istituzzjonali proattiv u impenjat min-naħa tal-Unjoni u tal-Istati Membri kif ukoll l-involviment ta' ċentri tat-teknoloġija u tal-industrija tal-karozzi;

20.  Jistieden lill-Kummissjoni tiżviluppa standards tal-infrastruttura Ewropej li jippermettu t-tixrid ta' vetturi awtonomi u pjan direzzjonali għall-implimentazzjoni tagħhom;

21.  Jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jinkludu l-użu ta' vetturi awtomatizzati fit-taħriġ inizjali u avvanzat ta' sewwieqa ta' vetturi li jġorru merkanzija u biex dan ikun parti mit-taħriġ meħtieġ biex tinkiseb liċenzja tas-sewqan tal-karozzi;

22.  Ifakkar li l-omoġeneità u s-sikurezza ta' inġenji tal-ajru mingħajr ekwipaġġ għandha tiġi żgurata bil-miżuri stabbiliti fir-Regolament (KE) Nru 216/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill[1];

RIŻULTAT TAL-VOTAZZJONI FINALIFIL-KUMITAT LI JINTALAB JAGĦTI OPINJONI

Data tal-adozzjoni	10.11.2016
Riżultat tal-votazzjoni finali	+: –: 0:	22 5 0
Membri preżenti għall-votazzjoni finali	Daniela Aiuto, Marie-Christine Arnautu, Georges Bach, Izaskun Bilbao Barandica, Deirdre Clune, Michael Cramer, Luis de Grandes Pascual, Andor Deli, Karima Delli, Jacqueline Foster, Bruno Gollnisch, Merja Kyllönen, Peter Lundgren, Marian-Jean Marinescu, Cláudia Monteiro de Aguiar, Renaud Muselier, Markus Pieper, Salvatore Domenico Pogliese, Massimiliano Salini, Claudia Schmidt, Jill Seymour, Pavel Telička, Wim van de Camp, Roberts Zīle, Elżbieta Katarzyna Łukacijewska
Sostituti preżenti għall-votazzjoni finali	Ramona Nicole Mănescu, Matthijs van Miltenburg

• [1]  Regolament (KE) Nru 216/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-20 ta' Frar 2008 dwar regoli komuni fil-kamp tal-avjazzjoni ċivili u li jistabbilixxi Aġenzija Ewropea tas-Sikurezza tal-Avjazzjoni, u li jħassar id-Direttiva tal-Kunsill 91/670/KEE, ir-Regolament (KE) Nru 1592/2002 u d-Direttiva 2004/36/KE, (ĠU L 79, 19.3.2008, p. 1).

OPINJONI tal-Kumitat għal-Libertajiet Ċivili, il-Ġustizzja u l-Intern (23.11.2016)

għall-Kumitat għall-Affarijiet Legali

li tinkludi rakkomandazzjonijiet lill-Kummissjoni dwar Regoli tad-Dritt Ċivili dwar ir-Robotika
(2015/2103(INL))

Rapporteur għal opinjoni: Michał Boni

(Inizjattiva – Artikolu 46 tar-Regoli ta' Proċedura)

(*)  Kumitat assoċjat – Artikolu 54 tar-Regoli ta' Proċedura

SUĠĠERIMENTI

Il-Kumitat għal-Libertajiet Ċivili, il-Ġustizzja u l-Intern jistieden lill-Kumitat għall-Affarijiet Legali, bħala l-kumitat responsabbli:

–  biex jinkorpora s-suġġerimenti li ġejjin fil-mozzjoni għal riżoluzzjoni tiegħu:

A.  billi l-avvanzi teknoloġiċi fil-qasam tar-robotika se jħallu effetti pożittivi għall-ekonomija tal-Unjoni kif ukoll fil-ħajja ta' kuljum tal-individwi, iżda jistgħu jinvolvu riskji li jeħtieġ li jiġu indirizzati; billi l-iżvilupp tal-paradigmi kollha ġodda teknoloġiċi u ta' produzzjoni, fi ħdan jew barra l-qafas ta' Orizzont 2020, għandu jirrispetta l-prinċipji etiċi u jieħu debitament inkunsiderazzjoni d-drittijiet fundamentali stabbiliti fil-Karta tad-Drittijiet Fundamentali (KDF);

B.   billi numru ta' pajjiżi terzi adottaw linji gwida u leġiżlazzjoni dwar ir-robotika u xi Stati Membri nedew riflessjonijiet speċifiċi f'dan il-qasam; billi qafas regolatorju li jirregola fil-livell tal-Unjoni l-iżvilupp u l-użu tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali u jibni fuq ir-regoli eżistenti, bħar-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data[1] tal-Unjoni, jista' jipprevjeni l-frammentazzjoni tar-regoli fis-suq uniku u jissalvagwardja l-protezzjoni tad-drittijiet fundamentali taċ-ċittadini kollha tal-UE għad-dinjità tal-bniedem, il-ħajja privata u dik tal-familja, il-protezzjoni tad-data personali u l-proprjetà intellettwali, il-libertà ta' espressjoni u informazzjoni, l-ugwaljanza u n-nondiskriminazzjoni, is-solidarjetà, id-drittijiet taċ-ċittadini u l-ġustizzja, kif ukoll is-sigurtà u s-sikurezza, filwaqt li jkun soġġett għall-prinċipju ta' proporzjonalità;

Prinċipji etiċi

1.  Iqis li l-qafas ġuridiku eżistenti tal-Unjoni għandu jiġi aġġornat u kkomplementat, meta xieraq, bi prinċipji etiċi gwida għad-disinn, l-inġinerija, l-ittestjar u l-użu tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali biex jiġi żgurat li dawn it-teknoloġiji jkunu jistgħu verament itejbu l-kwalità tal-ħajja umana; jitlob li l-prinċipju ta' prekawzjoni dejjem jitqies fl-iżvilupp u l-użu ta' dawn it-teknoloġiji;

2.  Jemmen li r-robotika u l-intelliġenza artifiċjali, speċjalment dawk b'awtonomija integrata, inkluża l-kapaċità li b'mod indipendenti jiġbru u jaqsmu informazzjoni sensittiva ma' diversi partijiet interessati, u l-possibilità ta' tagħlim awtonomu jew anke li jevolvu biex jimmodifikaw lilhom infushom, għandhom ikunu soġġetti għal liġijiet jew prinċipji sodi bħal pereżempju li robot ma jistax joqtol jew jagħmel ħsara lil bniedem u li għandu jobdi u jkun ikkontrollat minn bniedem; li l-proċess li bih ir-robots u l-intelliġenza artifiċjali jiġbru, jużaw u jipproċessaw data personali għandu jkun trasparenti u komprensibbli; jemmen li dawn il-prinċipji għandhom ikunu teknoloġikament newtrali u msejsa fuq ir-riċerka empirika; jappoġġja l-iżvilupp ta' qafas etika awtomatika tar-riċerkaturi, l-akkademiċi u l-inġiniera li jiżgura li dawn is-soluzzjonijiet teknoloġiċi mhux se jfixklu r-riċerka u l-iżviluppi teknoloġiċi iżda ser ikunu f'konformità mal-prattiki etiċi u l-kodiċi tal-Unjoni u nazzjonali eżistenti kif ukoll id-drittijiet u l-prinċipji stabbiliti fil-KDF, b'mod partikolari d-dinjità tal-bniedem, ir-rispett u l-protezzjoni tal-ħajja privata u tal-familja, is-sigurtà u s-sikurezza, il-protezzjoni tad-data personali, il-protezzjoni tal-proprjetà intellettwali, il-libertà tal-espressjoni u tal-informazzjoni, l-ugwaljanza u n-nondiskriminazzjoni, is-solidarjetà, id-drittijiet taċ-ċittadini u l-ġustizzja, u għandu jkun soġġett għall-proporzjonalità;

3.  Jirrikonoxxi li d-definizzjoni ta' dawn il-liġijiet u l-prinċipji u l-implimentazzjoni prattika tagħhom jeħtieġu aktar riċerka fil-qasam tal-etika tal-intelliġenza artifiċjali; iqis li l-Grupp Ewropew dwar l-Etika fix-Xjenza u t-Teknoloġiji l-Ġodda jista' eventwalment ikollu rwol fid-definizzjoni tal-linji gwida dwar l-etika u l-istandards li jħarsu 'l quddiem u jirreaġixxu għall-bidliet teknoloġiċi fil-ġejjieni;

4.  Jenfasizza l-ħtieġa li jkun indirizzat l-impatt psikoloġiku u soċjali tal-interazzjoni bejn il-bniedem u r-robots kif ukoll in-natura doppja tal-impatt tat-teknoloġija fuq il-kapaċitajiet umani, b'attenzjoni speċjali għall-gruppi vulnerabbli, partikolarment it-tfal, biex jiġi evitat li tinħoloq dipendenza negattiva fuq ir-robots, eż. permezz ta' evokazzjoni ta' rispons emozzjonali, jew iżolament ta' dawn in-nies mir-realtà;

5.  Jenfasizza li r-robotika u l-intelliġenza artifiċjali, speċjalment fir-rigward tas-saħħa, tal-kura u robots domestiċi u sistemi ċiberfiżiċi mediċi, li ċerti elementi minnhom jistgħu jiġu impjantati fil-ġisem jew jintlibsu fuq il-ġisem tal-bniedem, se jkollhom impatt sinifikanti fuq il-ħajja tal-bniedem, b'mod partikolari għall-persuni b'diżabilità; jinnota, għalhekk, li huwa kruċjali li jiġi żgurat aċċess ugwali u inklużiv għal dawn it-teknoloġiji; jindika wkoll l-impatt ta' tali robotika fuq il-privatezza tal-utenti minħabba l-aċċess tagħha għal spazji tradizzjonalment protetti u informazzjoni personali sensittiva; jemmen li r-rispett ta' prinċipji ta' etika medika, is-sikurezza tal-pazjenti, u l-integrità ta' kura pprovduta għandhom jiġu żgurati;

Il-privatezza u l-protezzjoni tad-data

6.  Itenni li d-dritt għall-protezzjoni tal-ħajja privata u d-dritt għall-protezzjoni tad-data personali kif stabbiliti fl-Artikoli 7 u 8 tal-KDF u fl-Artikolu 16 tat-TFUE japplikaw għall-oqsma kollha tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali u li l-qafas legali tal-Unjoni għall-protezzjoni tad-data jrid jiġi osservat b’mod sħiħ; jenfasizza r-responsabilità tad-disinjaturi tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali li jiżviluppaw prodotti b'tali mod li jkunu sikuri, siguri u tajbin biżżejjed għall-iskop tagħhom, u li jsegwu proċeduri għall-ipproċessar tad-data konformi mal-leġiżlazzjoni eżistenti, il-kunfidenzjalità, l-anonimità, it-trattament ġust u l-proċess dovut;

7.  Jistieden lill-Kummissjoni tiżgura li kwalunkwe leġiżlazzjoni tal-Unjoni dwar ir-robotika u l-intelliġenza artifiċjali tinkludi miżuri u regoli li jqisu l-evoluzzjoni teknoloġika mgħaġġla f'dan il-qasam, inkluż fl-iżvilupp ta' sistemi ċiberfiżiċi, biex jiżguraw li l-leġiżlazzjoni tal-Unjoni ma tibqax lura f'termini ta' żvilupp teknoloġiku u fattibilità; jenfasizza l-ħtieġa li din il-leġiżlazzjoni tkun konformi mar-regoli dwar il-privatezza u l-protezzjoni tad-data, jiġifieri dwar l-obbligi ta' informazzjoni, id-dritt li wieħed jingħata spjegazzjoni ta' deċiżjoni bbażata fuq l-ipproċessar awtomatizzat, ir-rekwiżit li jiġu segwiti l-prinċipji tal-privatezza bid-disinn u b'mod awtomatiku, il-prinċipji tal-proporzjonalità, in-neċessità, il-minimizzazzjoni tad-data, il-limitazzjoni tal-iskop, kif ukoll mekkaniżmi ta' kontroll trasparenti għas-suġġetti tad-data u l-awtoritajiet tal-protezzjoni tad-data, u miżuri xierqa f'konformità mal-leġiżlazzjoni attwali; jitlob li jiġu reveduti r-regoli, l-prinċipji u l-kriterji dwar l-użu ta' kameras u sensuri fir-robots u l-intelliġenza artifiċjali f'konformità mal-qafas legali tal-Unjoni għall-protezzjoni tad-data;

8.  Jitlob li jkun hemm approċċ orizzontali uniformi għar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali fil-qafas regolatorju tal-Unjoni, li jkun teknoloġikament newtrali u japplika għad-diversi setturi li fihom ir-robotika tista' tiġi impjegata, bħat-trasport, is-saħħa, il-manifattura industrijali, it-telekomunikazzjonijiet, l-infurzar tal-liġi u ħafna oħrajn; jenfasizza li, meta jkun xieraq, il-qafas ġuridiku eżistenti għandu jiġi aġġornat u kkomplementat biex jiġi żgurat l-istess livell ta' protezzjoni tad-data, privatezza u sigurtà;

9.  Jenfasizza l-importanza li tiġi evitata s-sorveljanza tal-massa permezz tat-teknoloġiji tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali;

10.  Jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jippromwovu kooperazzjoni b'saħħitha u trasparenti bejn is-settur pubbliku u s-settur privat u l-akkademja, li ssaħħaħ l-iskambju tal-għarfien, u jippromwovu l-edukazzjoni u t-taħriġ għal disinjaturi fuq implikazzjonijiet etiċi, is-sikurezza u r-rispett tad-drittijiet fundamentali kif ukoll għall-konsumaturi dwar l-użu tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali, b'enfasi partikolari fuq is-sigurtà u l-privatezza tad-data;

Is-sigurtà tad-data u tas-sistemi tad-data u l-fluss tad-data

11.  Jenfasizza li l-fluss ħieles tad-data huwa essenzjali għall-ekonomija diġitali u huwa essenzjali għall-iżvilupp tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali; jenfasizza li livell għoli ta' sigurtà tas-sistemi tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali b'mod ġenerali, inklużi s-sistemi interni tad-data u l-flussi tad-data, huwa kruċjali sabiex ir-robotika u l-intelliġenza artifiċjali jintużaw b'mod adegwat; jenfasizza li l-protezzjoni ta' netwerks interkonnessi tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali għandha tiġi żgurata għall-prevenzjoni tal-ksur tas-sigurtà, attakki ċibernetiċi jew użu ħażin tad-data personali potenzjali, b'mod partikolari meta jinġabar u jiġi pproċessat ammont kbir ta' data; jisħaq fuq il-ħtieġa li jitfassal mekkaniżmu li jippermetti lill-utent iwaqqaf l-ipproċessar tad-data personali tiegħu jew tagħha f'każ ta' ksur tas-sigurtà; jiġbed l-attenzjoni lejn l-importanza tar-riċerka u attivitajiet ta' żvilupp fil-qasam tat-tekniki tal-iżgurar tad-data, u jissottolinja r-responsabilità konġunta taċ-ċittadini u n-negozji biex jikkooperaw biex jiggarantixxu livell għoli ta' sikurezza, sigurtà u privatezza tad-data użata għall-komunikazzjoni bejn il-bniedem u r-robots u l-intelliġenza artifiċjali, flimkien ma' livell għoli ta' kwalità tas-sistemi ta' rikonoxximent tal-vuċi u tal-lingwa tas-sinjali; jemmen li l-produtturi tal-ħardwer u s-softwer kummerċjali għandhom jinżammu responsabbli f'każ ta' ksur serju ta' sigurtà tad-data minħabba negliġenza tagħhom; jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jappoġġjaw u jinċentivaw l-iżvilupp tat-teknoloġija meħtieġa, inklużi s-sigurtà fid-disinn u l-mezzi ta' komunikazzjoni;

Inġenji tal-ajru mingħajr bdot abbord (sistemi ta' inġenji tal-ajru ppilotati mill-bogħod, RPAS)

12.  Jenfasizza li meta tiġi pproċessata data personali minn RPAS, sew jekk minn awtoritajiet pubbliċi għal skopijiet ta' infurzar tal-liġi jew minn entitajiet privati jew pubbliċi għal skopijiet oħra, id-dritt għall-protezzjoni tal-ħajja privata u d-dritt għall-protezzjoni tad-data personali kif stabbiliti fl-Artikoli 6 u 7 tal-KDF japplikaw l-Artikolu 8 tal-KDF u l-Artikolu 16 tat-TFUE u li l-qafas ġuridiku tal-Unjoni għall-protezzjoni tad-data jrid jiġi osservat b'mod sħiħ; jistieden lill-Kummissjoni teżamina l-bżonn li tintroduċi sistema obbligatorja ta' traċċar u ta' identifikazzjoni għall-RPAS li tippermetti t-traċċar f'ħin reali tal-inġenji tal-ajru waqt li jkunu qed jintużaw.

13.  Itenni t-talba tiegħu lill-Kunsill biex jiżviluppa qafas strett u effettiv komuni tal-Unjoni dwar l-użu ta' inġenji tal-ajru mingħajr bdot abbord armati, li jagħti importanza kbira lir-rispett tal-prinċipji etiċi, id-drittijiet tal-bniedem u d-dritt umanitarju internazzjonali u jindirizza kwistjonijiet bħall-qafas legali, il-proporzjonalità, ir-responsabilità, it-trasparenza u l-protezzjoni tal-popolazzjoni ċivili, inkluż it-teħid tal-prekawzjonijiet kollha possibbli biex jiġi evitat immirar żbaljat u twettiq ta' ħsara ċivili inċidentali u jiżgura li l-kontroll u r-responsabilità aħħarija tkun dejjem f'idejn bniedem; itenni t-talba tiegħu għal projbizzjoni tal-produzzjoni, l-iżvilupp u l-użu ta' armi kompletament awtonomi li jippermettu li jsiru attakki mingħajr intervent uman; iħeġġeġ lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jniedu djalogu ta' politika internazzjonali wiesa' bl-għan li jistabbilixxu standards legali globali dwar il-limitazzjonijiet legali u etiċi għall-iżvilupp, it-tixrid u l-użu ta' sistemi ta' armi dejjem iktar awtonomi, pereżempju fil-forma ta' ftehim internazzjonali vinkolanti;

14.  Jirrikonoxxi l-avvanzi pożittivi fit-teknoloġija tad-drones, b'mod partikolari fil-qasam tat-tiftix u s-salvataġġ, u jsostni li din hija d-direzzjoni li l-Unjoni għandha tieħu fir-rigward tal-avvanz tat-teknoloġija tad-drones.

Kodiċi ta' kondotta

15.  Iqis li l-leġiżlazzjoni xierqa għandha tkun akkumpanjata, f'oqsma speċifiċi fejn studji rilevanti juru li l-iżvilupp ta' leġiżlazzjoni tkun prematura, minn inkoraġġiment ta' qafas legali mhux vinkolanti, kodiċi ta' kondotta jew sħubijiet pubbliċi-privati, possibbilment madwar l-Unjoni, sabiex tiġi żgurata l-kooperazzjoni tal-industrija u tad-disinjaturi robotiċi mal-awtoritajiet pubbliċi u l-partijiet interessati l-oħra kollha; jemmen li tali strumenti għandhom jiffukaw fuq soluzzjonijiet prattiċi biex jiġu żgurati l-privatezza u l-protezzjoni tad-data, id-dinjità tal-bniedem, in-nondiskriminazzjoni u s-sigurtà u l-etika tal-industrija tar-robotika, u l-użu xieraq tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali fuq bażi ta' kuljum.

RIŻULTAT TAL-VOTAZZJONI FINALIFIL-KUMITAT LI JINTALAB JAGĦTI OPINJONI

Data tal-adozzjoni	17.11.2016
Riżultat tal-votazzjoni finali	+: –: 0:	47 0 2
Membri preżenti għall-votazzjoni finali	Heinz K. Becker, Malin Björk, Michał Boni, Caterina Chinnici, Ignazio Corrao, Frank Engel, Tanja Fajon, Lorenzo Fontana, Mariya Gabriel, Kinga Gál, Ana Gomes, Nathalie Griesbeck, Sylvie Guillaume, Jussi Halla-aho, Monika Hohlmeier, Filiz Hyusmenova, Sylvia-Yvonne Kaufmann, Cécile Kashetu Kyenge, Marju Lauristin, Juan Fernando López Aguilar, Monica Macovei, Roberta Metsola, Claude Moraes, József Nagy, Péter Niedermüller, Judith Sargentini, Birgit Sippel, Branislav Škripek, Csaba Sógor, Helga Stevens, Traian Ungureanu, Bodil Valero, Harald Vilimsky, Josef Weidenholzer, Tomáš Zdechovský
Sostituti preżenti għall-votazzjoni finali	Daniel Dalton, Anna Hedh, Teresa Jiménez-Becerril Barrio, Ska Keller, Jeroen Lenaers, Andrejs Mamikins, Maite Pagazaurtundúa Ruiz, Christine Revault D’Allonnes Bonnefoy, Barbara Spinelli
Sostituti (skont l-Artikolu 200(2)) preżenti għall-votazzjoni finali	Lynn Boylan, Verónica Lope Fontagné, Mylène Troszczynski, Tom Vandenkendelaere, Rainer Wieland

• [1]  Regolament (UE) 2016/679 tas-27 ta' April 2016 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar il-protezzjoni ta' individwi fir-rigward tal-ipproċessar ta' data personali u dwar il-moviment liberu ta’ dik id-data, u li jħassar id-Direttiva 95/46/KE (ir-Regolament dwar il-Protezzjoni ta' Data Ġenerali) (ĠU  L 119, 04.05.2016, p. 1).

OPINJONI tal-Kumitat għall-Impjiegi u l-Affarijiet Soċjali (9.11.2016)

għall-Kumitat għall-Affarijiet Legali

li tinkludi rakkomandazzjonijiet lill-Kummissjoni dwar Regoli tad-Dritt Ċivili dwar ir-Robotika
(2015/2103(INL))

Rapporteur għal opinjoni: Ádám Kósa

(Inizjattiva – Artikolu 46 tar-Regoli ta' Proċedura)

SUĠĠERIMENTI

Il-Kumitat għall-Impjiegi u l-Affarijiet Soċjali jistieden lill-Kumitat għall-Affarijiet Legali, bħala l-kumitat responsabbli biex jinkorpora s-suġġerimenti li ġejjin fil-mozzjoni għal riżoluzzjoni tiegħu:

1.  Jistieden lill-Kummissjoni twettaq b'urġenza valutazzjoni bir-reqqa tal-impatt tar-robotika kemm fuq l-għadd u t-tipi ta' impjiegi kif ukoll fuq il-kwalità u l-profili ta' kompetenza tal-impjiegi eżistenti; tiġbor informazzjoni dwar forom ġodda ta' impjieg sabiex tantiċipa b'kemm jista' jkun effiċjenza, l-ewwel nett, jekk il-firxa tar-robotika tirriżultax f'benesseri u progress per se, jekk din twassalx biex ix-xogħol imwettaq mill-bniedem ma jibqax neċessarju fi ħdan l-istruttura tradizzjonali ta' produzzjoni u servizzi u, jekk ikun il-każ, x'kundizzjonijiet huma meħtieġa flimkien mas-sigurtà finanzjarja sabiex jiġi żgurat li n-nies ikunu ċittadini b'saħħithom f'termini ta' benesseri mentali u fiżiku, kuntenti u attivi u jekk il-benefiċċji teoretiċi tas-simbjożi bejn il-bnedmin u l-magni jikkontribwixxux b'mod effettiv għall-benesseri u l-iżvilupp; u, it-tieni, jekk fis-suq tax-xogħol li qed jinbidel il-prattiki u l-liġijiet tal-Istati Membri jistgħux jiżguraw mod soċjalment ġust, inklużiv u sostenibbli biex jitnaqqsu l-inugwaljanza, il-faqar u l-esklużjoni soċjali, u ambjent fejn il-bnedmin kollha jkollhom opportunitajiet indaqs biex jiżviluppaw it-talenti u l-ħiliet tagħhom u s-sens ta' individwalità tagħhom;

2.  Jenfasizza li filwaqt li l-iżvilupp tar-robotika u tal-intelliġenza artifiċjali qed jiżdied, huwa kruċjali li dan l-iżvilupp jingħata direzzjoni u jiġu antiċipati l-konsegwenzi possibbli fir-rigward tal-impjiegi u l-politika soċjali minħabba li l-użu iktar mifrux u globali tar-robotika fil-produzzjoni ta' prodotti u fis-servizzi jirriżulta f'livell ta' produttività ogħla li jista' jinkiseb bi ftit manodopera u, konsegwentement, fl-għaxar snin li ġejjin ċerti impjiegi se jiġu eliminati kompletament filwaqt li ħafna oħrajn se jkunu affettwati; jistieden għalhekk lill-Kummissjoni twettaq analiżi tal-isfidi u l-opportunitajiet fl-impjieg u tiżviluppa metodu li jippermetti monitoraġġ tal-għadd u n-natura tal-impjiegi mitlufa u maħluqa mir-robotizzazzjoni u mill-awtomatizzazzjoni, u l-impatt tal-fenomenu fuq id-dħul mitluf mis-sistemi tas-sigurtà soċjali; jistieden, barra minn hekk, lill-Kummissjoni tevalwa regolarment u fi djalogu mas-sħab soċjali sa liema punt is-sigħat tax-xogħol ta' kull ġimgħa, ta' kull sena u ta' tul il-ħajja jistgħu jitnaqqsu mingħajr telf ta' dħul, u tibda tesplora possibilitajiet ġodda ta' finanzjament għal sistemi ta' protezzjoni soċjali futuri u tikkunsidra mill-ġdid kif il-ħaddiema jipparteċipaw f'xogħolhom u kif il-pjattaformi tax-xogħol diġitali jistgħu jikkollegaw aħjar l-individwi, il-gruppi u l-proġetti;

3.  Jirrimarka li, bir-robotizzazzjoni, minn naħa waħda jintilfu ħafna postijiet tax-xogħol, u min-naħa l-oħra f'bosta oqsma l-ħinijiet tax-xogħol individwali jitqassru, u li l-pagi jkunu jistgħu jiġu ffinanzjati permezz taż-żieda fil-produttività;

4.  Jemmen li r-robots jenħtieġ li jiġu ddisinjati permezz ta' proċessi li jiżguraw il-kontroll tal-bniedem u r-riversibilità tal-operazzjonijiet tar-robots u li fid-dawl tal-livell dejjem ogħla ta' awtonomija tar-robots, dan jenħtieġ li jkun akkumpanjat mill-emendar tar-regoli dwar ir-responsabbiltà fir-rigward tal-konsegwenzi assoċjati mal-azzjonijiet jew in-nuqqas ta' azzjoni tar-robots; jinsab imħasseb dwar in-nuqqas ta' qafas ġenerali u dispożizzjonijiet legali fir-rigward tal-awtomatizzazzjoni tax-xogħol f'din ir-rivoluzzjoni industrijali ġdida u li għadha għaddejja u jqis li huwa ta' importanza essenzjali għall-Unjoni li tispeċifika qafas legali li jirrifletti l-kumplessità tar-robotika u l-bosta implikazzjonijiet soċjali tagħha; jistieden għalhekk lill-Kummissjoni tipproponi definizzjoni komuni ta' robots awtonomi intelliġenti u s-sottokategoriji tagħhom fuq il-post tax-xogħol u tikkunsidra l-vantaġġi u l-iżvantaġġi ta' skema ta' assigurazzjoni obbligatorja li tkopri l-fallimenti u l-ħsarat potenzjali kkawżati mir-robots;

5.  Jenfasizza li s-sistemi edukattivi u ta' taħriġ iridu jadattaw għall-bidliet fil-professjonijiet u fil-modi ta' produzzjoni, b'enfasi ikbar fuq impjiegi b'kontenut kreattiv u mhux ripetittiv sabiex jiġi ppreservat il-valur tax-xogħol imwettaq mill-bniedem u sabiex il-ġenerazzjonijiet kollha jiġu pprovduti bl-għodda kollha meħtieġa biex ikun jista' jkollhom l-aqwa tħejjija possibbli għas-suq tax-xogħol f'dinja li qiegħda dejjem tinbidel minħabba l-awtomazzjoni u r-robotizzazzjoni; jisħaq fuq l-importanza tal-flessibbiltà tal-ħiliet u jenfasizza l-importanza tal-ħiliet għall-ħajja u tal-ħiliet soċjali fl-edukazzjoni; jinsab ċert li minbarra l-għarfien akkademiku li jitgħallmu fl-iskejjel, it-tfal jeħtieġ li jakkwistaw ħiliet ta' ħsieb kritiku sabiex ikunu jistgħu jistaqsu u jieħdu deċiżjonijiet infurmati u ħiliet kreattivi sabiex ikunu jistgħu jirrealizzaw l-ideat tagħhom u jiżviluppaw sens ta' inizjattiva, u li t-tagħlim tul il-ħajja jeħtieġ li jitwettaq permezz ta' aġir fit-tul; jenfasizza li l-kompetenzi diġitali huma essenzjali għar-ritmu mgħaġġel attwali ta' awtomatizzazzjoni u diġitalizzazzjoni tax-xogħol, u li s-servizzi jeħtieġu l-iżvilupp immedjat ta' ħiliet u kompetenzi diġitali sabiex jiġi żgurat livell għoli ta' impjiegi, u jinqered kemm l-illitteriżmu diġitali li qiegħed jikber kif ukoll ir-riskju ta' esklużjoni soċjali assoċjat miegħu; jenfasizza li jenħtieġ li tingħata attenzjoni partikolari fir-rigward tad-diġitalizzazzjoni tat-tagħlim u l-isfruttar tar-robotizzazzjoni fit-tagħlim filwaqt li jenħtieġ li l-edukazzjoni tenfasizza wkoll l-istudji umanistiċi, li jġibu magħhom benefiċċji fil-forma ta' kwalitajiet kreattivi, inventivi, artistiċi u kulturali fis-suq tax-xogħol li qiegħed jinbidel sabiex il-bnedmin jibqa' jkollhom vantaġġ komparattiv fuq il-magni;

6.  Jammetti li r-robotika toffri potenzjal kbir ta' appoġġ u għajnuna, b'mod partikolari, għall-persuni b'diżabilità u għall-anzjani fil-ħajja ta' kuljum tagħhom u tista' tikkontribwixxi bil-kbir għall-awtodeterminazzjoni ta' ħajjithom u għall-inklużjoni tagħhom fis-suq tax-xogħol, u huwa tal-fehma li trid tingħata kunsiderazzjoni bir-reqqa fir-rigward tal-kwistjoni ta' x'dispożizzjonijiet dwar l-impjieg jistgħu jkunu meħtieġa f'termini ta' forza tax-xogħol jekk l-iżvilupp artifiċjali jew ġenetiku jew iż-żieda fil-kapaċitajiet umani eżistenti jwasslu għal nies b'kapaċitajiet straordinarji, u b'hekk tinbidel it-tifsira tat-terminu "diżabilità" u jingħata vantaġġ indiskutibbli lil nies b'aċċess għal tali innovazzjonijiet teknoloġiċi, għodod u intervent li naturalment se jqajjem kwistjonijiet etiċi u morali li jenħtieġ li jiġu eżaminati bir-reqqa;

7.  Jenfasizza li d-deċiżjoni individwali li dak li jkun jagħżel jew jirrifjuta impjant, prostesi jew estensjoni għal ġisem ta' bniedem qatt ma trid twassal għal trattament mhux favorevoli jew theddid fir-rigward tal-impjieg, l-edukazzjoni, il-kura tas-saħħa, is-sigurtà soċjali jew benefiċċji oħrajn u jenfasizza li ċ-ċittadini kollha jeħtiġilhom ikollhom aċċess ugwali u mingħajr ostakoli biex jibbenefikaw minn teknoloġiji ġodda; jenfasizza f'dan ir-rigward li, peress li d-dinjità tal-bniedem hija punt fokali tad-dritt internazzjonali u tal-Unjoni fil-qasam tad-drittijiet tal-bniedem, huwa importanti li jiġi eżaminat kif jista' jiġi żgurat li dawk li għadhom mhumiex ikklassifikati bħala diżabbli ma jiġux trattati, b'paragun ma' "persuni msaħħa", fi żvantaġġ simili għal persuni b'diżabilità mentali u persuni b'diżabilità intellettwali, u jekk il-persuni li jgħixu b'diżabilità mentali u l-persuni li jgħixu b'diżabilità intellettwali humiex se jkunu kapaċi jieħdu deċiżjonijiet indipendenti permezz ta' teħid ta' deċiżjonijiet appoġġati kif spjegat fil-Konvenzjoni dwar id-Drittijiet ta' Persuni b'Diżabilità bl-għajnuna tar-robots u kif se tiġi kondiviża r-responsabbiltà bejniethom;

8.  Jinnota, mandankollu, li l-użu tar-robots joħloq riskji li jenħtieġ li jintiżnu bir-reqqa kontra l-benefiċċji li jistgħu jġibu magħhom; jinnota li jenħtieġ li jiġu kkunsidrati l-korrimenti fuq ix-xogħol ikkawżati mir-robots u t-talbiet ta' kumpens relatati; jinnota li, filwaqt li t-teknoloġija robotika li tintlibes, bħal esoskeletri maħsuba għall-protezzjoni ta' korrimenti fuq il-post tax-xogħol, tista' żżid il-produttività, dan jista' jwassal ukoll għal aspettattivi ogħla mill-ħaddiema min-naħa tal-impjegatur, u għalhekk, għal riskji ikbar ta' korriment; jirrimarka li dan irid jitqies, inter alia, mil-leġiżlaturi, mill-impjegaturi, mit-trejdjunjins u mill-impjegati permezz ta' regoli interni u ftehimiet kollettivi, u li riskji oħra assoċjati mar-robots jafu jikkonċernaw l-antidiskriminazzjoni, pereżempju fl-eventwalità li, wara intervista tax-xogħol, id-data miġbura twassal għal analiżi mhux intenjonata; jinnota li b'konsegwenza tal-użu tar-robotika jistgħu jitfaċċaw ukoll sfidi ġodda relatati mal-kummerċ u mal-privatezza;

9.  Jenfasizza li fid-dawl tad-diviżjonijiet li qegħdin jiżdiedu fis-soċjetà, bi klassi tan-nofs li qiegħda tiċkien, huwa importanti li wieħed izomm f'moħħu li l-iżvilupp tar-robotika jista' jwassal għal konċentrazzjoni għolja ta' ġid u influwenza f'idejn minoranza;

10.  Jinnota li l-impatt fuq il-politika soċjali u tal-impjiegi kkawżat mill-progress teknoloġiku u r-robotizzazzjoni kontinwa rrivoluzzjona l-mod li bih il-persuni jaċċedu u jipprovdu informazzjoni, jikkomunikaw, jissoċjalizzaw u jaħdmu, u b'hekk ħoloq kemm opportunitajiet ġodda kif ukoll sfidi, filwaqt li fetaħ prospetti ġodda bil-possibbiltà ta' żieda fl-effiċjenza tal-attivitajiet, li twassal għal iffrankar ta' enerġija u materjali; Jinnota, madankollu, li filwaqt li r-robotika u l-intelliġenza artifiċjali jwiegħdu vantaġġi reali fi żmien qasir u medju f'termini ta' effikaċja u ekonomija mhux biss għall-produzzjoni u l-kummerċ iżda anke f'oqsma fejn minħabba l-interazzjoni, l-intelliġenza u l-kreattività tal-bniedem, l-awtomatizzazzjoni hija diffiċli u s'issa dan kien ifisser li kien hemm l-involviment ta' bnedmin biss, bħal pereżempju setturi li fihom jiġi impjegat għadd kbir ta' persuni kultant b'ħiliet baxxi, hemm il-periklu li l-għadd ta' impjiegi fil-qasam tar-robotika mhux se jiżdied b'mod li jaqbel man-numru ta' impjiegi li mistennija jintilfu f'oqsma bħat-trasport, il-loġistika u x-xogħol f'uffiċċju; jistieden għalhekk lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri biex, f'kooperazzjoni mas-sħab soċjali u mal-awtoritajiet lokali u reġjonali fejn xieraq, jiżviluppaw mekkaniżmi ġodda ta' protezzjoni adegwati għall-mudelli tax-xogħol u tal-karriera ffurmati mid-diġitalizzazzjoni u ż-żieda fl-użu tar-robotika, u jipprovdu edukazzjoni u taħriġ xierqa għal kulħadd;

11.  Jindika li, minħabba l-iżvilupp u l-użu ta' robots intelliġenti u kollaborattivi u tal-intelliġenza artifiċjali, id-differenza bejn il-ħolqien u t-telf ta' impjiegi jista' jkollha konsegwenzi fuq is-sostenibbiltà finanzjarja tal-iskemi tas-sigurtà soċjali, tas-sistemi tal-pensjoni u tas-sistemi tal-assigurazzjoni tal-qgħad tal-Istati Membri, u jenfasizza li telf ta' impjiegi fi żmien medju u fit-tul b'konsegwenza tar-robotizzazzjoni jista' jkun assoċjat ukoll mar-riskju ta' telf fil-kapaċità ta' konsum; jenfasizza li l-maġġoranza tal-benefiċċji li jiġu mill-awtomatizzazzjoni u r-robotizzazzjoni fl-impjieg jenħtieġ li jiġu mhux biss mit-tnaqqis fl-ispejjeż tax-xogħol iżda wkoll miż-żieda fil-produttività permezz ta' inqas żbalji, aktar produzzjoni u titjib fil-kwalità, fis-sikurezza u fil-veloċità; jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jikkonsultaw u jinvolvu s-sħab soċjali b'mod regolari fl-adozzjoni tal-qafas regolatorju għar-robotika u għall-ekonomija diġitali, jidentifikaw ir-riskji tas-saħħa u s-sikurezza fuq il-post tax-xogħol li jirriżultaw mill-innovazzjonijiet teknoloġiċi u jieħdu miżuri xierqa biex jegħlbuhom, u jesploraw il-possibbiltà li tiġi introdotta sistema ta' notifika qabel l-istabbiliment ta' robots u l-parteċipazzjoni relattiva tagħhom għall-fatturat tal-kumpaniji għall-finijiet ta' tassazzjoni u kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali;

12.  Jistieden lill-Kummissjoni tippreżenta linji gwida dwar il-prinċipji etiċi u soċjali stabbiliti biex jakkumpanjaw regolamenti futuri fil-qasam tar-robotika, b'mod partikolari fir-rigward tal-objettiv tad-definizzjoni ta' standards li jħarsu 'l quddiem u li jkunu adegwati għal żviluppi teknoloġiċi futuri;

13.  Jirreferi għall-hekk imsejħa esternalizzazzjoni miftuħa (crowdworking); jistieden lill-Kummissjoni teżamina din il-forma ġdida ta' impjieg u teżamina sa liema punt is-sistemi tas-sigurtà soċjali u l-liġi tax-xogħol applikabbli jeħtieġ li jiġu aġġustati biex jipprovdu protezzjoni adegwata għall-"crowdworkers";

14.    Jenfasizza li filwaqt li huwa impossibbli li l-progress teknoloġiku jinżamm lura, il-ġenerazzjoni attwali għandha l-opportunità kif ukoll ir-responsabbiltà li tiddirezzjona r-rotta tiegħu għall-benefiċċju tan-nies u tal-pjaneta; huwa tal-fehma li jenħtieġ li l-Unjoni tikkontribwixxi għal strateġija integrata fl-oqsma ta' politika tal-assistenza soċjali, it-tkabbir ekonomiku u t-teknoloġija, sabiex tkun fuq quddiem nett tal-iżvilupp globali; jistieden lill-Istati Membri u lill-Kummissjoni jistudjaw bir-reqqa l-konsegwenzi fil-futur qrib tal-użu iktar wiesa' ta' sistemi robotiċi fuq ix-xogħol u jipprovdu qafas għal dan l-iżvilupp b'leġiżlazzjoni mfassla biex it-tranżizzjoni teknoloġika tkun kemm jista' jkun mingħajr xkiel għall-ħaddiema, u jemmen bis-sħiħ li, bħala kwistjoni urġenti, trid tinstab soluzzjoni għall-kwistjoni ta' jekk, b'riżultat tal-iżviluppi ulterjuri fir-robotika u ta' soluzzjonijiet irħas, se jkunx hemm impjiegi fejn il-kapaċità tan-nies li jaħdmu se tkun ristretta bil-liġi minħabba n-natura dannuża jew perikoluża tax-xogħol vis-à-vis s-saħħa tal-bniedem (bħal fil-każ tar-regoli attwalment applikabbli għal nisa tqal) jew minħabba raġunijiet oħra, u jsibu tweġiba għall-mistoqsija dwar liema oqsma potenzjalment jistgħu jitqiesu għal restrizzjonijiet jew projbizzjonijiet ta' awtomatizzazzjoni parzjali jew totali sabiex jiġu garantiti s-sikurezza u r-rispett tad-drittijiet fundamentali li qed jiġu kkontestati bl-awtomatizzazzjoni ikbar ta' industriji sħaħ, filwaqt li jitqiesu s-sostenibbiltà u l-bidliet demografiċi u filwaqt li jiġu evitati konsegwenzi mhux intenzjonati;

15.  Jemmen li minħabba l-pass tal-avvanz teknoloġiku jenħtieġ li naħdmu biex nilleġiżlaw għar-robotika għall-futur prevedibbli; jemmen ukoll li l-leġiżlazzjoni jenħtieġ li tkun adattata għall-iskop tagħha sabiex tirreaġixxi għall-bidliet xjentifiċi u teknoloġiċi; huwa tal-fehma li jenħtieġ li jiġi antiċipat l-iżvilupp ta' linji ta' azzjoni ġodda li jistgħu jiżviluppaw abbażi tal-iżvilupp ulterjuri tar-robotika u tal-intelliġenza artifiċjali; jirrimarka, madankollu, li r-robots mhumiex biss għodod għax-xogħol iżda kulma jmur qed jaġixxu b'mod iżjed awtonomu fil-produzzjoni ta' prodotti u servizzi, u għalhekk jitlob sistemi ta' protezzjoni komprensivi biex jiġi żgurat li s-saħħa u s-sikurezza tal-ħaddiema tkun protetta b'mod adegwat meta jaħdmu flimkien jew fil-qrib ta' sistemi robotiċi u forom oħra ta' intelliġenza artifiċjali, u regoli ta' responsabbiltà li jiżguraw li l-ħsara kkawżata minn robots awtonomi tkun ittrattata b'mod inekwivoku favur l-impjegati kkonċernati; jistieden għalhekk lill-Unjoni u lill-Istati Membri jħeġġu t-tnedija ta' djalogu pubbliku strutturat dwar il-konsegwenzi tal-iżvilupp ta' dawk it-teknoloġiji malajr kemm jista' jkun, u jistieden lil-persuni interessati involuti fir-riċerka jiżviluppaw approċċ kritiku u jipprovdu kontribut kostruttiv għad-djalogu pubbliku;

16.  Jenfasizza li kwalunkwe attività ta' pproċessar imwettqa minn sistemi robotiċi u tal-intelliġenza artifiċjali trid tkun f'konformità sħiħa mad-dritt tal-Unjoni dwar il-protezzjoni tad-data u trid tinkorpora l-prinċipji ta' privatezza bid-disinn u ta' privatezza b'mod awtomatiku;

17.  Jinnota li r-robotizzazzjoni toffri opportunitajiet konsiderevoli biex iġġib l-industrija tal-manifattura lura fl-Unjoni u b'hekk toħloq opportunitajiet ġodda ta' impjiegi, b'mod partikolari għal ħaddiema b'livell baxx ta' ħiliet;

18.  Jemmen li l-użu tar-robots fil-produzzjoni jġib miegħu sfidi kbar għas-saħħa u s-sikurezza fil-post tax-xogħol; jirrimarka li r-robotizzazzjoni tista', minn naħa waħda, tnaqqas il-piż fiżiku fuq il-ħaddiema, iżda min-naħa l-oħra tista' tirriżulta wkoll fi strapazz mentali ikbar minħabba ż-żieda fir-responsabbiltà tal-individwu fi proċessi ta' produzzjoni aktar kumplessi; jistieden lill-Kummissjoni u lill-aġenziji tagħha, b'mod partikolari l-EU-OSHA, jeżaminaw l-effetti tad-diġitalizzazzjoni, tar-robotika u tal-intelliġenza artifiċjali fuq l-istrapazz mentali u jagħmlu proposti għal kontromiżuri; jitlob li l-impjegati jingħataw l-opportunità li jieħdu sehem attiv fit-tiswir tal-ambjent tax-xogħol tagħhom f'kull ħin, u li s-sħab soċjali u t-trejdjunjins jiġu involuti fil-livelli kollha;

19.  Jirreferi għal studji xjentifiċi li identifikaw erba' problemi kbar li jinqalgħu meta wieħed jipprova jilleġiżla għall-użu tar-robots: id-diskrezzjoni, fir-rigward tal-pjattaformi u l-manifatturi involuti fl-iżvilupp u r-riċerka tal-intelliġenza artifiċjali, li taf mhux dejjem tkun viżibbli għar-regolaturi; il-propagazzjoni li sseħħ meta s-sistemi tal-intelliġenza artifiċjali jiġu żviluppati bl-użu ta' timijiet ta' riċerkaturi li jkunu separati b'mod organizzattiv, ġeografiku u ġurisdizzjonali; id-diskrezzjoni tirreferi għall-fatt li s-sistemi tal-intelliġenza artifiċjali jistgħu jinvolvu komponenti tal-ħardwer u tas-softwer preeżistenti, distinti u separati; jinnota li l-effetti tar-raggruppament ta' dawk il-komponenti kollha jistgħu jiġu apprezzati kompletament a aposterjori biss u li l-opaċità ifisser li l-mod kif jaħdmu s-sistemi tal-intelliġenza artifiċjali jistgħu jkunu aktar opaki minn teknoloġiji preċedenti; jinnota li dan jista' jikkostitwixxi problema għar-regolaturi peress li hemm nuqqas ta' ċarezza dwar il-problemi li jistgħu jinħolqu minn tali sistemi u dwar kif dawn il-problemi jistgħu jiġu indirizzati.

RIŻULTAT TAL-VOTAZZJONI FINALIFIL-KUMITAT LI JINTALAB JAGĦTI OPINJONI

Data tal-adozzjoni	8.11.2016
Riżultat tal-votazzjoni finali	+: –: 0:	36 7 9
Membri preżenti għall-votazzjoni finali	Laura Agea, Guillaume Balas, Brando Benifei, Vilija Blinkevičiūtė, Enrique Calvet Chambon, David Casa, Ole Christensen, Martina Dlabajová, Lampros Fountoulis, Arne Gericke, Sergio Gutiérrez Prieto, Marian Harkin, Danuta Jazłowiecka, Agnes Jongerius, Rina Ronja Kari, Jan Keller, Ádám Kósa, Jean Lambert, Patrick Le Hyaric, Jeroen Lenaers, Verónica Lope Fontagné, Javi López, Morten Løkkegaard, Thomas Mann, Dominique Martin, Anthea McIntyre, Joëlle Mélin, Elisabeth Morin-Chartier, Emilian Pavel, João Pimenta Lopes, Georgi Pirinski, Marek Plura, Terry Reintke, Sofia Ribeiro, Maria João Rodrigues, Claude Rolin, Sven Schulze, Siôn Simon, Jutta Steinruck, Yana Toom, Renate Weber, Tatjana Ždanoka, Jana Žitňanská
Sostituti preżenti għall-votazzjoni finali	Daniela Aiuto, Georges Bach, Amjad Bashir, Heinz K. Becker, Csaba Sógor, Helga Stevens, Neoklis Sylikiotis, Flavio Zanonato
Sostituti (skont l-Artikolu 200(2)) preżenti għall-votazzjoni finali	David Coburn

OPINJONI mill-Kumitat għall-Ambjent, is-Saħħa Pubblika u s-Sikurezza tal-Ikel (14.10.2016)

għall-Kumitat għall-Affarijiet Legali

li tinkludi rakkomandazzjonijiet lill-Kummissjoni dwar ir-Regoli tad-Dritt Ċivili dwar ir-Robotika
(2015/2103(INL))

Rapporteur għal opinjoni: Cristian-Silviu Buşoi

(Inizjattiva – Artikolu 46 tar-Regoli ta' Proċedura)

SUĠĠERIMENTI

Il-Kumitat għall-Ambjent, is-Saħħa Pubblika u s-Sikurezza tal-Ikel jistieden lill-Kumitat għall-Affarijiet Legali, bħala l-kumitat responsabbli:

–  biex jinkorpora s-suġġerimenti li ġejjin fil-mozzjoni għal riżoluzzjoni tiegħu:

A.  billi t-tixjiħ huwa riżultat ta' stennija tal-għomor itwal minħabba l-progress fil-kundizzjonijiet tal-għajxien u fil-mediċina moderna, u huwa waħda mill-akbar sfidi politiċi, soċjali u ekonomiċi tas-seklu 21 għas-soċjetajiet Ewropej; billi fl-2025 aktar minn 20 % tal-Ewropej se jkollhom 65 sena jew iktar, b'żieda partikolarment għolja fl-għadd ta' persuni li għandhom tmenin sena jew aktar, li se twassal għal bilanċ fundamentalment differenti bejn il-ġenerazzjonijiet fis-soċjetajiet tagħna, u billi huwa fl-interess tas-soċjetà li l-persuni anzjani jibqgħu b'saħħithom u attivi kemm jista' jkun fit-tul;

B.  billi l-bejgħ u l-produzzjoni tar-robots żdiedu b'mod sinifikanti bejn l-2010 u l-2014, b'żieda ta' kważi 30 % fl-2014 biss, b'mod partikolari fis-setturi tas-saħħa u tal-kura;

C.  billi f'soċjetà li qed tixjieħ, ir-rata ta' prevalenza u ta' inċidenza ta' diżabilitajiet, mard kroniku, ir-riskju ta' puplesija, korrimenti tal-moħħ u tnaqqis fil-kapaċitajiet qed tiżdied;

D.  billi s-soċjetajiet u s-sistemi tas-saħħa se jkollhom jadattaw għal dan il-proċess ta' tixjiħ u għall-ħtiġiet tal-kura tas-saħħa għall-anzjani, biex ikunu jistgħu jipprovdu kura xierqa u jibqgħu finanzjarjament sostenibbli;

E.  billi s-sistemi ċiberfiżiċi (CPS) huma sistemi tekniċi ta' kompjuters fuq netwerk, robots u intelliġenza artifiċjali li jinteraġixxu mad-dinja fiżika u li għandhom ħafna applikazzjonijiet fis-settur tal-kura tas-saħħa;

F.  billi, minħabba n-natura tas-CPS, hemm bżonn li jinkisbu standards aktar dettaljati u speċifiċi li jkunu l-istess fl-Unjoni kollha;

G.  billi tali sistemi se jipprovdu l-pedament u l-bażi ta' servizzi intelliġenti emerġenti u tal-futur, u se jġibu avvanzi fil-kura tas-saħħa personalizzata, ir-rispons f'emerġenza u t-telemediċina;

H.  billi fl-ebda ċirkostanza l-użu tar-robotika jew ta' strumenti ta' dijanjostika ta' teknoloġija avvanzata jew ta' trattament ma għandu jirriżulta f'responsabilità akbar għat-tobba jew għall-persunal tal-kura tas-saħħa li jkollhom bżonn jużawhom; billi għalhekk huwa meqjus rakkomandabbli li tiżdied ir-responsabilità tal-faċilitajiet tal-kura tas-saħħa jew tal-manifatturi involuti;

I.  billi l-potenzjal ekonomiku u soċjetali tas-CPS huwa ferm akbar minn dak li kien ġie preċedentement immaġinat, u qed isiru investimenti kbar madwar id-dinja biex tiġi żviluppata t-teknoloġija;

J.  billi l-użu ta' tali teknoloġija ma għandux inaqqas jew jagħmel ħsara lir-relazzjoni bejn it-tabib u l-pazjent, iżda għandu jagħti lit-tobba assistenza fid-dijanjożi u/jew fil-kura tal-pazjenti;

K.  billi s-CPS jqajmu ħafna aspettattivi għoljin u għandhom ħafna potenzjal, l-effetti tat-teknoloġiji l-ġodda introdotti qatt mhu se jkunu kompletament imbassra u jistgħu jkunu integrati b'suċċess biss jekk is-soċjetà tkun tista' taġġusta lilha nnifisha għal mod ġdid kif tinteraġixxi mat-teknoloġija;

1.  jirrikonoxxi li l-adozzjoni ta' teknoloġiji ġodda fil-qasam tal-kura tas-saħħa, jekk wieħed jassumi li l-enfasi qiegħda fuq ir-relazzjoni bejn it-tabib u l-pazjent u fuq ir-rieda ħielsa, x'aktarx se twassal għal benefiċċji kbar f'termini ta' kura tal-pazjenti u l-effikaċja u l-preċiżjoni tat-trattament, u bl-għan li jitnaqqas ir-riskju ta' żbalji umani, biex b'hekk dan ikun jista' jwassal għal titjib fil-kwalità tal-ħajja u stennija ta' ħajja itwal;

2.  iqis li għalkemm ir-robotika tista' ġġib benefiċċji lis-soċjetà, hija tista' fl-istess waqt tbiddel b'mod drammatiku l-modi kif in-nies jinteraġixxu ma' xulxin u għalhekk ikollha impatt reali fuq l-istrutturi attwali tas-soċjetà; għaldaqstant, jissottolinja l-ħtieġa urġenti għal dibattitu estensiv u informat madwar din ir-rivoluzzjoni teknoloġika ġdida;

3.  iqis essenzjali li l-Unjoni tiżviluppa qafas regolatorju bbażat fuq prinċipji etiċi f'konformità mal-kumplessità tar-robotika u l-ħafna implikazzjonijiet soċjali, mediċi u bijoetiċi tagħha;

4.  jissottolinja li l-innovazzjoni li tipprovdi dijanjożijiet aħjar u tagħrif aqwa dwar l-alternattivi ta' trattament, kura u rijabilitazzjoni twassal għal deċiżjonijiet mediċi aktar preċiżi, żminijiet ta' konvalexxenza aktar rapidi, u tista' għaldaqstant ittaffi n-nuqqasijiet ta' professjonisti tal-kura tas-saħħa fil-proċessi tal-kura u r-rijabilitazzjoni;

5.  jenfasizza li ż-żieda fid-domanda f'unitajiet tas-CPS għandha l-potenzjal li toħloq numru kbir ta' impjiegi b'ħiliet għoljin fl-Unjoni;

6.  iqis li huwa utli li r-robots ikunu preżenti biex jappoġġjaw ix-xogħol tat-tobba jew l-assistenti tal-kura tas-saħħa, sabiex itejbu l-esperjenza tal-bniedem relatata mad-dijanjożi u t-trattament, mingħajr, madankollu, ma tiġi injorata l-ħtieġa li l-prattika medika u l-prattiki tal-kura tal-pazjenti ma jiġux disumanizzati;

Robots tal-kura

7.  jinnota li s-CPS huma kapaċi jbiddlu għall-aħjar il-ħajja tal-persuni li jsofru minn diżabilità, peress li t-teknoloġiji intelliġenti jistgħu jintużaw għall-prevenzjoni, l-assistenza, il-monitoraġġ u l-kumpanija;

8.  jinnota li huwa probabbli li s-CPS x'aktarx ikollhom impatt profond fuq is-settur relatat mal-kura tas-saħħa, bil-potenzjal li jitbaxxew l-ispejjeż ġenerali tal-kura tas-saħħa billi l-professjonisti mediċi jkunu jistgħu jbiddlu l-prijorità tagħhom mill-kura għall-prevenzjoni;

9.  jissottolinja li r-riċerka u l-iżvilupp tar-robots għall-kura tal-anzjani, matul iż-żmien, saret aktar mifruxa u orħos, u b'hekk qed jinħadmu prodotti b'funzjonalità akbar u aċċettazzjoni tal-konsumatur usa'; jinnota l-firxa wiesgħa ta' applikazzjonijiet ta' tali teknoloġiji li jipprovdu prevenzjoni, assistenza, monitoraġġ, stimulazzjoni, u kumpanija lill-anzjani u lill-persuni li jbatu bid-demenzja, disturbi konjittivi, jew telf ta' memorja;

10.  jenfasizza li għalkemm is-CPS għandhom il-potenzjal li jtejbu l-mobilità u s-soċjevolezza tal-persuni b'diżabilità u l-anzjani, persuni umani li jipprovdu l-kura se jibqgħu meħtieġa u se jibqgħu jipprovdulhom sors importanti ta' interazzjoni soċjali li mhijiex totalment sostitwibbli; jinnota li t-teknoloġiji tas-CPS jew ir-robots jistgħu biss iżidu l-kura tal-bniedem b'mod konsiderevoli u jagħmlu l-proċess ta' riabilitazzjoni aktar immirat, b'tali mod li l-persunal mediku u l-persuni li jipprovdu l-kura jkunu jistgħu jallokaw aktar ħin ta' kwalità għad-dijanjożi u għażliet ta' trattament aħjar;

Robots mediċi

11.  jinnota li forom bikrija ta' robots u apparati ta' CPS intelliġenti huma diġà użati fil-kura tas-saħħa, bħal apparati tas-saħħa elettronika u robots kirurġiċi u li fil-futur qrib din it-teknoloġija se tkompli tiżviluppa, peress li għandha l-potenzjal li tnaqqas ukoll l-ispejjeż tal-kura tas-saħħa, billi jkun hemm aktar riżorsi baġitarji disponibbli għal aġġustament aħjar għad-diversità tal-ħtiġijiet tal-pazjenti, taħriġ kontinwu tal-professjonisti tal-kura tas-saħħa u tar-riċerka;

12.  jissottolinja li l-użu akbar tas-CPS jista' jirriżulta f'soċjetà aktar b'saħħitha peress li l-proċeduri jsiru inqas invażivi, u dan iwassal għal żminijiet ta' rkupru aktar rapidi, u jnaqqas l-assenteiżmu relatat mal-kura tas-saħħa;

13.  jinnota li l-apparat robotiku mediku qed ikompli jevolvi u probabbilment se jintuża b'mod aktar frekwenti fi proċeduri kirurġiċi, u permezz ta' dan jitwessgħu il-limiti tal-mediċina;

14.  jirrikonoxxi li robots kirurġiċi kienu maħsuba biex jestendu l-kapaċitajiet ta' kirurgi umani lil hinn mil-limiti tal-laparoskopija konvenzjonali u li l-iżvilupp ta' robots kirurġiċi huwa msejjes fuq ix-xewqa li jingħelbu dawn il-limitazzjonijiet u li l-benefiċċji tal-kirurġija minimament invażiva, il-movimenti delikati u l-preċiżjoni jespandu;

15.  jissottolinja li s-CPS jippermettu t-telekirurġija, b'għadd kbir ta' vantaġġi bħal preċiżjoni akbar tal-moviment tal-id, it-tneħħija tat-tregħid mill-moviment tal-id, qawwa tal-vista mmultiplikata; li dawn jistgħu janalizzaw u jivvalutaw immedjatament; kapaċità manwali mtejba u kirurġija remota, filwaqt li għandu jkun rekwiżit fundamentali għat-tobba li jakkwistaw ħiliet u akkreditazzjoni għall-prestazzjoni ta' interventi b'apparat individwali tas-CPS;

16.  jinnota li f'dawn l-aħħar snin saru bidliet sinifikanti fis-settur tal-edukazzjoni medika u t-taħriġ mediku; jinnota wkoll li, peress li l-kura medika qed issir dejjem aktar kumplessa, il-klima fiċ-ċentri tas-saħħa akkademiċi tipprovdi opportunità biex ikun hemm titjib f'approċċ olistiku relatat mas-saħħa, issir riflessjoni mill-ġdid dwar il-mod kif huma mwassla l-edukazzjoni medika u t-tagħlim tul il-ħajja, filwaqt li tinżamm il-kompetenza ċentrali tat-tobba biex iżommu l-għarfien espert tagħhom u l-awtorità tagħhom fuq ir-robots; jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jippromwovu standards għolja ta' taħriġ u speċjalizzazzjoni għall-persunal mediku u paramediku li juża jew qed jippjana li juża teknoloġiji robotiċi ġodda, u jinkoraġġixxi l-moviment ħieles ta' kirurgi li għandhom l-intenzjoni li jużaw dawn it-teknoloġiji biex iwettqu l-operazzjonijiet tagħhom;

17.  jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jsaħħu l-istrumenti finanzjarji għall-proġetti ta' riċerka fir-robotika għall-emerġenzi soċjali u tas-saħħa;

18.  iqis vitali li jiġi rrispettat il-prinċipju tal-awtonomija ssorveljata tar-robots, billi l-ippjanar inizjali tat-trattament u d-deċiżjoni finali dwar l-eżekuzzjoni tiegħu jibqgħu dejjem id-deċiżjoni tal-kirurgu uman;

Evalwazzjoni klinika u investigazzjonijiet kliniċi

19.  jenfasizza li servizz mediku ta' CPS għandu jissodisfa l-istandards għoljin stabbiliti għat-tagħmir mediku, permezz ta' verifika u proċeduri ta' ċertifikazzjoni effettivi li jippermettu valutazzjoni, minn persunal imħarreġ kif xieraq, tas-sikurezza u tal-effikaċja tat-teknoloġija proposta, anki fl-istadju tad-disinn;

20.  jissottolinja l-importanza li ssir distinzjoni bejn ir-robots kirurġiċi u l-prosteżi u l-eksoskeletri minn kumpaniji tar-robots li l-funzjoni tagħhom hija li jassistu lill-persuni b'diżabilitajiet jew dawk li huma temporanjament inabilitati; jenfasizza l-importanza li ż-żewġ tipi jkunu soġġetti għal kontrolli li għandhom isiru skont standards li huma kemm jista' jkun preċiżi u dettaljati;

21.  jilqa' l-qbil politiku dwar ir-Regolament dwar l-apparati mediċi (2012/0266(COD)) li ntlaħaq mill-koleġiżlaturi f'Ġunju 2016; jistieden lill-Kummissjoni tiżgura li l-proċeduri ta' kontroll tal-apparati mediċi robotiċi ġodda huma sikuri, b'mod partikolari fil-każ ta' apparati li jiġu impjantati fil-ġisem uman, qabel id-data li fiha dan ir-Regolament isir applikabbli; jinnota wkoll li għandu jkun hemm trasparenza sħiħa għall-pazjenti dwar id-data tagħhom stess u għall-pubbliku dwar provi li rriżultaw f'falliment jew f'suċċess, u li r-responsabilità għall-provi u għas-CPS falluti għandha tkun ċara għall-pazjenti u għall-pubbliku;

Etika

22.  jenfasizza li filwaqt li l-iżvilupp tat-teknoloġija qed jiżdied b'mod esponenzjali, is-sistemi soċjali fl-Unjoni ma jistgħux jirreaġixxu bl-istess rapidità, u s-sistemi tal-kura tas-saħħa għandhom reazzjoni saħansitra aktar bil-mod; jenfasizza li dawn l-iżviluppi għandhom impatt sinifikanti fuq iċ-ċiviltà kif nafuha, u li għalhekk huwa essenzjali li l-avvanzi teknoloġiċi jmorru id f'id mal-valutazzjonijiet tal-implikazzjonijiet etiċi u morali ta' teknoloġiji ġodda qabel u waqt l-iżvilupp tagħhom;

23.  jenfasizza l-importanza, fir-rigward tal-istandards etiċi, li jiġi żgurat li l-prodotti robotiċi jirrispettaw id-drittijiet fundamentali tal-individwi u tas-soċjetà, u li dawn għandhom jiġu protetti fil-livell tal-Unjoni, billi jipprovdu kwalunkwe miżura teknika meħtieġa li tiżgura tali rispett mill-fażi tad-diżinn, b'konformità mal-hekk imsejjaħ approċċ privatezza mid-diżinn;

24.  jiġbed l-attenzjoni għar-riskji assoċjati mal-possibilità li s-CPS integrati fil-ġisem tal-bniedem jistgħu jiġu aċċessati llegalment (hacked) jew mitfija jew il-memorji tagħhom jitħassru, għaliex dan jista' jipperikola s-saħħa tal-bniedem, u f'każijiet estremi anke l-ħajja tal-bniedem, u jenfasizza għalhekk il-prijorità li għandha tkun marbuta mal-protezzjoni ta' tali sistemi;

25.  jagħraf il-vulnerabilità ta' pazjenti bi bżonnijiet speċjali, inklużi tfal, anzjani u persuni b'diżabilità, u jenfasizza li kull utent jista' jiżviluppa konnessjoni emozzjonali ma' CPS u robots; jissottolinja l-kunsiderazzjonijiet etiċi maħluqa mir-rabta possibbli tagħhom; iħeġġeġ lill-Kummissjoni tibda riflessjoni dwar kif għandu jiġi żgurat li s-CPS ma jolqtux b'mod negattiv l-awtonomija u l-indipendenza tal-persuni vulnerabbli;

26.  jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jippromwovu l-iżvilupp ta' teknoloġiji ta' assistenza, anki permezz ta' skemi ta' responsabilità li huma differenti minn dawk li huma attwalment applikabbli, sabiex jiġi ffaċilitat l-iżvilupp u l-adozzjoni ta' dawn it-teknoloġiji minn dawk li għandhom bżonnhom, b'konformità mal-Artikolu 4 tal-Konvenzjoni tan-NU dwar id-Drittijiet ta' Persuni b'Diżabilità, li għaliha l-Unjoni hija parti;

27.  jenfasizza l-importanza tal-preservazzjoni tar-relazzjoni ta' kura bejn il-pazjent u t-tabib, b'mod partikolari fir-rigward tal-komunikazzjoni tad-dijanjożi u t-trattament mediċi;

28.   jinnota li l-adozzjoni tas-CPS tqajjem il-kwistjoni tat-titjib tal-bniedem, li hija definita bħala t-titjib tal-ħiliet naturali eżistenti tal-bniedem jew l-għoti ta' ħiliet ġodda, li jippermettu lill-individwi jegħlbu d-diżabilità;

L-impatt ambjentali

29.  jagħraf il-ħtieġa li jitnaqqsu kemm jista' jkun l-impronti ambjentali jew ekoloġiċi possibbli tar-robotika, peress li l-użu tas-CPS u tar-robots huwa mistenni li jżid il-konsum ġenerali tal-enerġija u l-ammont ta' skart elettriku u elettroniku; jenfasizza l-ħtieġa li jiġi massimizzat il-potenzjal li jsiru proċessi aktar effiċjenti fl-użu tar-riżorsi, biex tiżdied l-effiċjenza tal-enerġija billi jiġi promoss l-użu ta' teknoloġiji rinnovabbli għar-robotika, biex jippromwovu l-użu u l-użu mill-ġdid ta' materja prima sekondarja, u biex jonqos l-iskart; għaldaqstant iħeġġeġ lill-Kummissjoni tinkludi l-prinċipji ta' ekonomija ċirkolari f'kull politika tal-Unjoni dwar ir-robotika;

30.  jinnota wkoll li l-użu tas-CPS se jkollu impatt pożittiv fuq l-ambjent, speċjalment fl-oqsma tal-agrikoltura u tal-provvista tal-ikel, b'mod partikolari permezz tat-tnaqqis fid-daqs tal-makkinarju u t-tnaqqis fl-użu tal-fertilizzanti, l-enerġija u l-ilma, kif ukoll permezz ta' biedja ta' preċiżjoni;

31.  jenfasizza li s-CPS se jwasslu għall-ħolqien ta' sistemi tal-enerġija u tal-infrastruttura li huma kapaċi jikkontrollaw il-fluss ta' elettriku mill-produttur sal-konsumatur, kif ukoll se jirriżultaw fil-ħolqien ta' "prosumaturi" tal-enerġija, li kemm jipproduċu kif ukoll jikkonsmaw l-enerġija; b'hekk jippermettu benefiċċji ambjentali kbar;

–  biex jinkorpora r-rakkomandazzjonijiet li ġejjin fl-Anness tal-mozzjoni għal riżoluzzjoni tiegħu:

Is-sikurezza

  Is-sikurezza tal-apparati mediċi robotiċi hija prekundizzjoni għall-introduzzjoni tagħhom fis-settur tal-kura tas-saħħa. L-effikaċja u s-sikurezza tar-robots tal-kura u r-robots mediċi għandhom ikunu vvalutati skont salvagwardji tas-sikurezza u proċeduri standard ta' ċertifikazzjoni speċifiċi u dettaljati ħafna, u għandha tingħata attenzjoni speċjali lill-użu tagħhom minn utenti batuti jew f'sitwazzjonijiet ta' emerġenza; jistieden lill-Kummissjoni tadotta speċifikazzjonijiet komuni dettaljati għal apparati mediċi robotiċi; għandha tingħata attenzjoni partikolari lis-sigurtà ta' netwerks tas-CPS sabiex titneħħa kull possibilità ta' dħul illegali (hacking) fihom u s-serq ta' data personali sensittiva;

  Is-sigurtà tas-CPS impjantati fil-ġisem tal-bniedem hija rekwiżit fundamentali, għaliex kwalunkwe difett fihom jista' jkun fatali, u jenfasizza f'dan il-kuntest l-importanza li tiġi pprovduta informazzjoni u li jiġu rregolati bla ambigwità l-kwistjonijiet ta' responsabilità, inkluż dik li tikkonċerna min effettivament hu l-proprjetarju ta' dawn is-sistemi CPS, min għandu drittijiet fuqhom u min jista' jbiddel l-impjantazzjoni tagħhom, u li strettament jiġi pprojbit kwalunkwe esperiment fuq il-persuni mingħajr il-kunsens tagħhom;

Privatezza

  Is-CPS mediċi u l-użu ta' robot bħala "rekords elettroniċi tas-saħħa" iqajmu mistoqsijiet dwar il-liġijiet dwar il-privatezza tal-pazjent, is-segretezza professjonali medika, u l-protezzjoni tad-data fil-qasam tas-saħħa pubblika. Ir-regoli tal-Unjoni dwar il-protezzjoni tad-data għandhom jiġu adattati biex iqisu l-kumplessità u l-interkonnettività li qegħdin dejjem jiżdiedu tar-robots tal-kura u r-robots mediċi li possibbilment jittrattaw informazzjoni personali ferm sensittiva u data dwar is-saħħa; dawn għandhom ikunu konformi mal-kunċett ta' privatezza mid-diżinn, kif stabbilit fir-Regolament (UE) 2016/679 dwar il-protezzjoni tad-data. Il-kodiċijiet ta' kondotta dwar is-segretezza professjonali medika għandhom ikunu mtejjba fejn jikkonċerna d-data tas-saħħa maħżuna f'CPS li jkunu jistgħu jaċċedu għalihom partijiet terzi;

  Il-kumpaniji tal-assigurazzjoni jew kwalunkwe fornitur tas-servizz ieħor ma għandhomx jitħallew jużaw data tas-saħħa elettronika biex jintroduċu diskriminazzjoni fl-iffissar tal-prezzijiet, għaliex dan jikkontradixxi d-dritt fundamentali għall-aċċess għall-ogħla standard tas-saħħa li jista' jintlaħaq.

Kumitati ta' Etika fir-Riċerka

  Il-Kumitati ta' Etika fir-riċerka (REC) għandhom iqisu l-kwistjonijiet etiċi mqajma mill-iżvilupp ta' apparati mediċi robotiċi u mis-CPS f'ħafna oqsma tal-kura tas-saħħa u l-għoti ta' assistenza lil persuni b'diżabilità u lill-anzjani. Kwistjonijiet bħalma huma l-ugwaljanza tal-aċċess għall-kura tas-saħħa preventiva robotika, ir-relazzjoni privileġġata tal-kura bejn il-pazjent u t-tabib u s-suxxettibilità, b'mod partikolari, ta' pazjenti bi bżonnijiet speċjali (pereżempju l-persuni b'diżabilità), iżda mhux huma biss (pereżempju tfal, persuni waħedhom, eċċ), li jiżviluppaw rabta emozzjonali ma' robots għandhom jingħataw kunsiderazzjoni dovuta.

  iħeġġeġ lill-Kumitati tar-Riċerka tal-Etika u lill-Kumissjoni biex jibdew riflessjoni sabiex jiżviluppaw kodiċi ta' kondotta għar-riċerkaturi/diżinjaturi u għall-utenti ta' CPS mediċi, li għandha tkun ibbażata fuq il-prinċipji stabbiliti fil-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni (bħad-dinjità tal-bniedem u d-drittjiet tal-bniedem, l-ugwaljanza, il-ġustizzja u l-ekwità, il-benefiċċji u l-ħsara, id-dinjità, in-nondiskriminazzjoni u n-nuqqas ta' stigmatizzazzjoni, l-awtonomija u r-responsabilità individwali, il-kunsens infurmat, il-privatezza u r-responsabilità soċjali kif ukoll id-drittijiet tal-anzjani, l-integrazzjoni tal-persuni b'diżabilità, id-dritt għall-kura tas-saħħa, u d-dritt għall-protezzjoni tal-konsumaturi) u fuq prattiki u kodiċijiet etiċi eżistenti.

  Huwa ta' min jiġi nnutat li r-robotika tista' tintroduċi livell għoli ta' inċertezza rigward kwistjonijiet relatati mar-responsabilità.

RIŻULTAT TAL-VOTAZZJONI FINALIFIL-KUMITAT LI JINTALAB JAGĦTI OPINJONI

Data tal-adozzjoni	13.10.2016
Riżultat tal-votazzjoni finali	+: –: 0:	61 0 0
Membri preżenti għall-votazzjoni finali	Marco Affronte, Margrete Auken, Pilar Ayuso, Zoltán Balczó, Catherine Bearder, Ivo Belet, Nessa Childers, Birgit Collin-Langen, Mireille D’Ornano, Miriam Dalli, Angélique Delahaye, Stefan Eck, Bas Eickhout, Eleonora Evi, José Inácio Faria, Elisabetta Gardini, Gerben-Jan Gerbrandy, Jens Gieseke, Julie Girling, Sylvie Goddyn, Françoise Grossetête, Anneli Jäätteenmäki, Jean-François Jalkh, Josu Juaristi Abaunz, Karin Kadenbach, Kateřina Konečná, Giovanni La Via, Peter Liese, Norbert Lins, Susanne Melior, Miroslav Mikolášik, Massimo Paolucci, Bolesław G. Piecha, Frédérique Ries, Michèle Rivasi, Daciana Octavia Sârbu, Annie Schreijer-Pierik, Davor Škrlec, Dubravka Šuica, Tibor Szanyi, Claudiu Ciprian Tănăsescu, Jadwiga Wiśniewska, Damiano Zoffoli
Sostituti preżenti għall-votazzjoni finali	Guillaume Balas, Paul Brannen, Nicola Caputo, Michel Dantin, Mark Demesmaeker, Luke Ming Flanagan, Elena Gentile, Martin Häusling, Krzysztof Hetman, Gesine Meissner, James Nicholson, Marijana Petir, Gabriele Preuß, Christel Schaldemose, Jasenko Selimovic, Mihai Ţurcanu
Sostituti (skont l-Artikolu 200(2)) preżenti għall-votazzjoni finali	Nicola Danti, Anna Hedh

OPINJONI mill-Kumitat għall-Industrija, ir-Riċerka u l-Enerġija (17.10.2016)

għall-Kumitat għall-Affarijiet Legali

li tinkludi rakkomandazzjonijiet lill-Kummissjoni dwar ir-Regoli tad-Dritt Ċivili dwar ir-Robotika
(2015/2103(INL))

Rapporteur għal opinjoni:Kaja Kallas

(Inizjattiva – Artikolu 46 tar-Regoli ta' Proċedura)

SUĠĠERIMENTI

Il-Kumitat għall-Industrija, ir-Riċerka u l-Enerġija jistieden lill-Kumitat għall-Affarijiet Legali, bħala l-kumitat responsabbli:

–  biex jinkorpora s-suġġerimenti li ġejjin fil-mozzjoni għal riżoluzzjoni tiegħu:

A.  billi skwadri ta' robots u bnedmin flimkien jistgħu jkunu 85 %[1] aktar produttivi milli robots jew bnedmin waħedhom; billi, permezz tat-tisħiħ tal-kapaċitajiet tal-bnedmin, ir-robots se jnaqqsu r-riskju ta' żbalji umani;

B.  billi l-Unjoni qiegħda fuq quddiem fir-robotika industrijali, b'sehem ta' aktar minn 25 %[2] tal-provvista u l-użu, u t-tkabbir fis-suq huwa stmat bejn 8 u 9 % fis-sena, u b'hekk is-settur huwa prijorità tal-istrateġija industrijali;

1.  Jemmen li r-robotika u l-intelliġenza artifiċjali għandhom rwol ewlieni fit-titjib tal-kompetittività u l-produttività tal-ekonomija Ewropea u jistgħu, fuq medda ta' żmien medja, ikollhom aktar impatt fuq il-kompetittività ta' industriji mhux tal-manifattura bħall-agrikoltura, it-trasport, il-kura tas-saħħa, is-sigurtà u s-servizzi pubbliċi; jistieden lill-Kummissjoni tippromwovi politika ambizzjuża u transettorjali favur l-innovazzjoni fil-qasam tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali, filwaqt li tiffaċilita l-integrazzjoni tat-teknoloġiji fil-ktajjen tal-valur, fl-iżvilupp ta' mudelli ta' negozju innovattivi, u tqassar iż-żmien li jgħaddi bejn l-innovazzjoni u l-industrijalizzazzjoni; jitlob lill-Kummissjoni tivvaluta l-ħtieġa li tiġi mmodernizzata l-leġiżlazzjoni jew li jiġu żviluppati linji gwida Ewropej biex jiġi żgurat approċċ konġunt fil-qasam tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali, li huwa essenzjali biex il-kumpaniji fl-Unjoni jikbru;

2  Jinnota li pajjiżi terzi rrikonoxxew l-importanza strateġika tar-robotika u qed jisfidaw it-tmexxija tas-suq globali tal-Unjoni, pereżempju permezz ta' akkwisti ta' manifatturi tal-Unjoni; jistieden lill-Kummissjoni tfassal strateġija industrijali li tindirizza r-rwol ta' setturi strateġikament sinifikanti bħar-robotika u tistabbilixxi kif l-Unjoni tista' żżomm l-impjiegi, it-tkabbir, l-għarfien espert u ħafna mill-katina ta' valur;

3.  Jenfasizza li l-innovazzjoni fir-robotika u fl-intelliġenza artifiċjali u l-integrazzjoni tat-teknoloġija tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali fi ħdan l-ekonomija u s-soċjetà jeħtieġu infrastruttura diġitali li tipprovdi konnettività minn kull lok; jistieden lill-Kummissjoni tistabbilixxi qafas li se jissodisfa l-ħtiġiet ta' konnettività għall-futur diġitali tal-Unjoni u tiżgura li l-aċċess għall-broadband u n-netwerks 5G huwa konformi b'mod sħiħ mal-prinċipju tan-newtralità tal-internet;

4.  Jemmen bis-sħiħ li l-interoperabilità bejn is-sistemi, it-tagħmir u s-servizzi ta' cloud computing, abbażi ta' sigurtà u l-privatezza mid-disinn, hija indispensabbli biex tippermetti flussi ta' data f'ħin reali li jippermettu lir-robots u lill-intelliġenza artifiċjali jsiru aktar flessibbli u awtonomi; jitlob lill-Kummissjoni tippromwovi ambjent miftuħ, inklużi standards miftuħa u mudelli ta' liċenzjar innovattivi, kif ukoll pjattaformi miftuħa u trasparenza, sabiex jiġi evitat lock-in teknoloġiku f'sistemi ta' proprjetà li jirrestrinġu l-interoperabilità; jenfasizza, barra minn hekk, li għandu jkun żgurat livell għoli ta' sikurezza, sigurtà u privatezza tad-data użata għall-komunikazzjoni tan-nies mar-robots u l-intelliġenza artifiċjali; għalhekk jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri jintegraw il-prinċipji tas-sigurtà u tal-privatezza mid-disinn fil-politiki tagħhom dwar ir-robotika u l-intelliġenza artifiċjali, fl-istrateġija tal-UE dwar iċ-ċibersigurtà u jinkludu r-robotika u l-intelliġenza artifiċjali fid-diskussjonijiet tal-grupp konsultattiv ta' livell għoli dwar iċ-ċibersigurtà li se jiġi stabbilit mill-Kummissjoni;

5.  Jinnota li l-aċċess għad-data huwa importanti ħafna għall-innovazzjoni fl-algoritmi tat-tagħlim bil-magni; jistieden lill-Kummissjoni timplimenta qafas u strateġija ambizzjużi fuq il-fluss miftuħ u liberu tad-data b'mod partikolari mal-inizjattiva "free-flow-of-data", f'konformità mal-leġiżlazzjoni dwar il-protezzjoni tad-data, u riforma tal-liġi dwar il-proprjetà intellettwali; jenfasizza li l-inizjattiva "free-flow-of-data" għandha tiċċara kwistjonijiet ta' sjieda tad-data, il-possibilità tal-użu u l-aċċess, li huma importanti għall-iżvilupp u l-użu ulterjuri tat-teknoloġija tar-robotika;

6.  Jistieden lill-Kummissjoni żżid l-appoġġ tagħha fir-rieżami ta' nofs it-terminu tal-QFP għall-programm SPARC, iffinanzjat mill-Orizzont 2020, tmexxi studji ta' tbassir, tippromwovi l-innovazzjoni miftuħa bħala objettiv strateġiku u ambjent kollaborattiv bejn l-istituzzjonijiet nazzjonali u Ewropej, il-komunità tar-riċerka, il-korpi ta' standardizzazzjoni li jattiraw it-talent, iżda anki mas-settur privat, bejn kumpaniji globali, SMEs u negozji ġodda li huma essenzjali għall-innovazzjoni u għall-ftuħ ta' swieq ġodda fit-teknoloġija robotika fuq skala globali; jenfasizza r-rwol li jista' jkollhom is-sħubijiet pubbliċi-privati f'dan ir-rigward;

7.  Jenfasizza li l-iżvilupp tat-teknoloġiji robotiċi għandu jiffoka fuq it-tisħiħ tal-kapaċitajiet umani u mhux fuq is-sostituzzjoni tagħhom; Jenfasizza li t-tkabbir fir-robotika u l-intelliġenza artifiċjali se jawtomatizza numru sinifikanti ta' impjiegi, inaqqas l-esponiment tal-bniedem għal kundizzjonijiet perikolużi u ta' ħsara u jittrasforma l-prattiki tal-ħajja u tax-xogħol, u b'hekk jirrikjedi valutazzjoni fit-tul u miżuri li jiżguraw li aspetti soċjali, ambjentali, etiċi, ta' responsabilità u ta' edukazzjoni jiġu indirizzati kif xieraq; iqis b'mod partikolari l-ħtieġa li l-ħiliet diġitali, inkluż il-kodifikar, jiġu inklużi fit-tagħlim u fit-taħriġ kollu mill-ewwel snin tal-iskola sat-tagħlim tul il-ħajja;

8.  Jemmen li r-robots fil-qasam tal-mediċina qed ikomplu jagħmlu progress ġdid fil-provvediment ta' kirurġija ta' preċiżjoni kbira u fit-twettiq ta' proċeduri ripetittivi. iqis li huma għandhom il-potenzjal li jtejbu l-eżiti fir-riabilitazzjoni, u jipprovdu appoġġ loġistiku effettiv sew ġewwa l-isptarijiet;

  –  biex jinkorpora r-rakkomandazzjonijiet li ġejjin fl-anness tal-mozzjoni għal riżoluzzjoni tiegħu:

9.  Iqis li kwalunkwe inizjattiva leġiżlattiva futura li tkopri r-robotika u l-intelliġenza artifiċjali wara konsultazzjoni ma' firxa wiesgħa ta' partijiet interessati rilevanti u abbażi ta' djalogu kontinwu, għandha tipprovdi ċertezza legali mingħajr ma toħnoq l-innovazzjoni f'dan il-qasam teknoloġiku li jevolvi rapidament;

10.  Jemmen li l-Kummissjoni, flimkien mal-inġiniera tar-robotika, li huma l-utenti aħħarin, il-komunità ta' riċerka u partijiet interessati oħra, għandha tiżviluppa kodiċi ta' kondotta etika mmirat biex jiggwida l-attivitajiet ta' żvilupp tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali;

11.  Iqis li r-rakkomandazzjonijiet rigward il-liċenzji għandhom jirrispettaw il-libertà kuntrattwali u jagħtu lok għal reġimi ta' ħruġ ta' liċenzji innovattivi; iwissi kontra l-introduzzjoni ta' drittijiet ta' proprjetà intellettwali ġodda fil-qasam tar-robotika u tal-intelliġenza artifiċjali li jistgħu jxekklu l-innovazzjoni u l-iskambju tal-kompetenzi;

RIŻULTAT TAL-VOTAZZJONI FINALIFIL-KUMITAT LI JINTALAB JAGĦTI OPINJONI

Data tal-adozzjoni	13.10.2016
Riżultat tal-votazzjoni finali	+: –: 0:	54 1 3
Membri preżenti għall-votazzjoni finali	Bendt Bendtsen, Xabier Benito Ziluaga, José Blanco López, David Borrelli, Jerzy Buzek, Angelo Ciocca, Edward Czesak, Jakop Dalunde, Pilar del Castillo Vera, Christian Ehler, Fredrick Federley, Ashley Fox, Adam Gierek, Theresa Griffin, Hans-Olaf Henkel, Eva Kaili, Kaja Kallas, Barbara Kappel, Krišjānis Kariņš, Seán Kelly, Jaromír Kohlíček, Zdzisław Krasnodębski, Miapetra Kumpula-Natri, Janusz Lewandowski, Ernest Maragall, Edouard Martin, Angelika Mlinar, Nadine Morano, Dan Nica, Carolina Punset, Herbert Reul, Paul Rübig, Algirdas Saudargas, Sergei Stanishev, Neoklis Sylikiotis, Dario Tamburrano, Patrizia Toia, Evžen Tošenovský, Claude Turmes, Vladimir Urutchev, Henna Virkkunen, Martina Werner, Lieve Wierinck, Anna Záborská, Flavio Zanonato, Carlos Zorrinho
Sostituti preżenti għall-votazzjoni finali	Michał Boni, Rosa D’Amato, Esther de Lange, Jens Geier, Benedek Jávor, Olle Ludvigsson, Vladimír Maňka, Marian-Jean Marinescu, Clare Moody, Maria Spyraki
Sostituti (skont l-Artikolu 200(2)) preżenti għall-votazzjoni finali	Salvatore Cicu, Albert Deß

• [1]  Skont ir-riċerka tal-MIT b'segwitu għal esperjenza konġunta mal-manifatturi tal-karozzi BMW u Mercedes-Benz.
• [2]  http://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/h2020-section/robotics.

OPINJONI mill-Kumitat għas-Suq Intern u l-Ħarsien tal-Konsumatur (12.10.2016)

għall-Kumitat għall-Affarijiet Legali

Regoli tad-Dritt Ċivili dwar ir-Robotika
(2015/2103(INL))

Rapporteur għal opinjoni: Dita Charanzová

(Inizjattiva – Artikolu 46 tar-Regoli ta' Proċedura)

SUĠĠERIMENTI

Il-Kumitat għas-Suq Intern u l-Ħarsien tal-Konsumatur jistieden lill-Kumitat għall-Affarijiet Legali, bħala l-kumitat responsabbli, biex jinkorpora s-suġġerimenti li ġejjin fil-mozzjoni għal riżoluzzjoni tiegħu:

A.  billi r-robotika mhijiex ġdida; billi r-robotika jista' jkollha u għandha rwol fit-trasformazzjoni tas-soċjetà tagħna għall-aħjar; billi r-robotika u l-intelliġenza artifiċjali jista' jkollhom parti attiva fid-diġitalizzazzjoni tal-ekonomija f'bosta setturi, bħall-industrija, il-kura tas-saħħa, il-bini u t-trasport, u jwasslu għal innovazzjonijiet, inqas espożizzjoni għal kundizzjonijiet tax-xogħol perikolużi u mudelli ta' negozju ġodda, u l-Unjoni għandha tilqa' b'mod attiv l-iżviluppi f'dan il-qasam u tagħmel progress fis-suq uniku diġitali;

B.  billi r-robots qegħdin jaħdmu dejjem aktar qrib in-nies u, b'mod partikolari, is-suq għas-servizzi robotiċi qiegħed dejjem jikber, u b'hekk qed jinħolqu benefiċċji ġodda għas-soċjetà, mingħajr ma jiġu traskurati kwistjonijiet ta' sikurezza u responsabilità;

C.  billi, minkejja l-vantaġġi inkontestabbli mogħtija mir-robotika, l-implimentazzjoni tagħha għaldaqstant tista' tinvolvi trasformazzjoni tas-suq tax-xogħol u ħtieġa li ssir riflessjoni dwar il-futur tal-edukazzjoni, l-impjiegi u l-politiki soċjali skont din l-implimentazzjoni;

D.  billi l-bejgħ u l-produzzjoni tar-robots żdiedu b'mod sinifikanti bejn l-2010 u l-2014, b'żieda ta' kważi 30 % fl-2014 biss, b'mod partikolari fl-industrija tal-elettronika;

E.  billi t-trasformazzjoni diġitali tal-industrija Ewropea tal-manifattura, li tammonta għal 15 % tal-PDG tal-UE, jista' jkollha valur miżjud potenzjali ta' EUR 1,25 triljun fl-2025[1], u l-adozzjoni ta' teknoloġiji awtonomi u robotiċi tista' tikkontribwixxi biex tingħata spinta lill-output industrijali Ewropew u tirriżulta f'vantaġġ kompetittiv sinifikanti għall-Ewropa;

F.  billi t-tagħlim bl-użu tal-magni joffri benefiċċji ekonomiċi u innovattivi enormi għas-soċjetà billi jtejjeb ħafna l-kapaċità ta' analiżi tad-data, filwaqt li jqajjem ukoll sfidi sabiex jiġu żgurati n-nondiskriminazzjoni, il-proċess dovut, l-aċċess għall-informazzjoni u l-intelliġibilità fil-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet;

G.  billi l-iżviluppi fil-qasam tal-applikazzjonijiet mediċi, bħall-prosteżi u l-impjanti robotiċi, jagħmlu lill-persuni li qed iġorruhom essenzjalment dipendenti fuq id-disponibilità tal-manutenzjoni, it-tiswijiet u t-titjib;

H.  billi l-protezzjoni tad-data u r-rispett għall-proprjetà intellettwali jridu jitqiesu fl-iżvilupp tal-prototipi teknoloġiċi u tal-produzzjoni ġodda kollha;

I.  billi ħafna pajjiżi terzi adottaw linji gwida u leġiżlazzjoni xierqa fil-qasam tar-robotika, filwaqt li numru ta' Stati Membri bdew jagħtu wkoll kunsiderazzjoni serja lil din il-kwistjoni;

1.  Jenfasizza li approċċ fuq livell tal-Unjoni jista' jiffaċilita l-iżvilupp billi tiġi evitata l-frammentazzjoni tas-suq intern u, fl-istess ħin, jissottolinja l-importanza tal-prinċipju tar-rikonoxximent reċiproku fl-użu transfruntier ta' robots u sistemi robotiċi; ifakkar li l-ittestjar, iċ-ċertifikazzjoni u l-awtorizzazzjoni għat-tqegħid fis-suq għandhom ikunu meħtieġa fi Stat Membru wieħed biss;

2.  Jenfasizza li dan l-approċċ għandu jkun akkumpanjat minn sorveljanza effikaċi tas-suq, kif ukoll rimedji u setgħat legali tal-Istati Membri li jimponu s-sejħa lura ta' prodott mis-suq u jippenalizzaw il-ksur;

3.  Jenfasizza l-importanza ta' miżuri li jgħinu lill-impriżi żgħar u ta' daqs medju u n-negozji ġodda fis-settur tar-robotika biex joħolqu segmenti ġodda tas-suq f'dan is-settur jew jagħmlu użu mir-robots;

4.  Iħeġġeġ l-iżvilupp ta' strateġija Ewropea ambizzjuża għar-riċerka u l-innovazzjoni fir-robotika sabiex tiżviluppa bis-sħiħ il-potenzjal tagħha għat-tkabbir u l-impjiegi fl-Ewropa;

5.  Filwaqt li jirrikonoxxi li għadd sinifikanti ta' standards internazzjonali li jindirizzaw kwistjonijiet bħall-interoperabilità u s-sikurezza diġà jeżistu u huma applikati fl-industrija kollha, jemmen li hija meħtieġa standardizzazzjoni aktar armonizzata għar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali u għandha tkun parti mill-prijoritajiet ta' standardizzazzjoni tal-Unjoni sabiex titrawwem l-innovazzjoni u jiġi garantit livell għoli ta' protezzjoni tal-konsumatur; jenfasizza li huwa essenzjali li jiġu żviluppati standards komuni, sikuri u ta' livell għoli f'dan il-qasam orjentat lejn il-futur;

6.  Jistieden lill-Kummissjoni, f'kooperazzjoni mal-korpi Ewropej tal-istandardizzazzjoni, tkompli timpenja ruħha b'mod proattiv ma' korpi internazzjonali ta' standardizzazzjoni u ttejjeb il-kooperazzjoni ma' sħab internazzjonali biex taħdem aktar fuq it-titjib tal-istandards f'dan il-qasam; jilqa', f'dan ir-rigward, it-twaqqif ta' kumitati tekniċi speċjali, bħall-ISO/TC 299 Robotics, iddedikati b'mod esklużiv għall-iżvilupp tal-istandards dwar ir-robotika;

7.  Itenni li l-maġġoranza l-kbira tal-istandards jiġu żviluppati b'rispons għal ħtieġa identifikata fl-industrija u jinkoraġixxi lill-korpi ta' standardizzazzjoni Ewropej u internazzjonali biex kontinwament jirrieżaminaw l-istandards proprji tagħhom biex ikun żgurat li jissodisfaw dawn il-ħtiġijiet;

8.  Iqis li kemm ir-robots żviluppati għall-manifattura kif ukoll dawk żviluppati għall-użu individwali għandhom ikunu soġġetti għal regoli dwar is-sikurezza tal-prodotti u l-protezzjoni tal-konsumatur billi, fejn ikun xieraq, jiġu żgurati standards minimi dwar is-sikurezza u jiġi indirizzat ir-riskju għoli ta' inċidenti li jirriżultaw minn interazzjoni mal-bnedmin jew minn xogħol qrib tagħhom; jemmen li kwistjonijiet etiċi u kwistjonijiet ta' protezzjoni ta' data, inkluża data ta' partijiet terzi u data personali, ir-responsabilità ċivili, l-edukazzjoni u t-taħriġ u ċ-ċibersigurtà għandhom jiġu indirizzati fi kwalunkwe politika dwar ir-robotika;

9.  Jenfasizza l-importanza tal-privatezza u s-sigurtà fid-disinn fl-iżvilupp tar-robots u l-importanza ta' regoli għall-ittestjar tar-reazzjonijiet tar-robots bl-iskop li jiġi protett il-konsumatur;

10.  Jenfasizza li kull fejn jiġi propost l-użu tar-robots, hemm il-ħtieġa li tingħata attenzjoni lid-dinjità tal-bniedem, speċjalment fil-qasam tal-kura tas-saħħa;

11.  Jindika li għall-qasam ta' applikazzjonijiet mediċi vitali, bħall-proteżi robotika, jeħtieġ li jiġi żgurat aċċess kontinwu u sostenibbli għall-manutenzjoni, it-titjib, u b'mod partikolari, l-aġġornamenti tas-softwer li jsewwu l-funzjonament ħażin u l-vulnerabilitajiet;

12.  Iqis li jeħtieġ li jittieħed kont aħjar tal-impatt tar-robotizzazzjoni fil-politiki soċjali, dwar l-impjiegi u dwar l-edukazzjoni tal-Istati Membri; jitlob lill-Kummissjoni tgħin fil-ħidma għall-istabbiliment ta' qafas regolatorju uniformi u kooperazzjoni akbar bejn l-Istati Membri; jitlob lill-Istati Membri jistabbilixxu oqfsa ta' taħriġ imfassla mill-ġdid biex jiġi evitat nuqqas ta' professjonisti tat-teknoloġija tal-informazzjoni u tal-komunikazzjonijiet;

13.  Jirrikonoxxi li t-teknoloġiji tar-robotika u tal-intelliġenza artifiċjali qegħdin jiġu użati dejjem aktar fil-vetturi awtonomi, bħal karozzi awtonomi u drones ċivili; jinnota li xi Stati Membri diġà qed jimplimentaw jew qed jikkunsidraw leġiżlazzjoni f'dan il-qasam b'mod partikolari, li tista' tirriżulta f'taħlita ta' leġiżlazzjonijiet nazzjonali li tfixkel l-iżvilupp tal-vetturi awtonomi; jitlob, għalhekk, li jkun hemm ġabra unika ta' regoli tal-Unjoni li ssib il-bilanċ it-tajjeb bejn l-interessi tal-utenti, tan-negozji u ta' partijiet interessati oħra filwaqt li tevita r-regolamentazzjoni żejda fir-robotika u fis-sistemi robotiċi;

14.  Jitlob li jkun hemm kooperazzjoni regolatorja sabiex jiġu emendati ċerti ftehimiet internazzjonali bħall-Konvenzjoni ta' Vjenna dwar it-Traffiku fit-Toroq tat-8 ta' Novembru 1968 u l-Konvenzjoni ta' The Hague dwar l-Inċidenti tat-Traffiku tal-4 ta' Mejju 1971;

15.  Jemmen li, fil-każ tal-vetturi awtonomi, jaf ma jkunx meħtieġ li tiġi mibdula s-sitwazzjoni ġuridika marbuta mal-assigurazzjoni, peress li l-prattiki attwali u r-relazzjonijiet bejn l-operaturi, il-manifatturi u l-assiguraturi jaf jistgħu jlaħħqu b'mod adegwat mal-introduzzjoni ta' teknoloġiji ġodda, kif kien il-każ fil-passat;

16.  Jenfasizza li l-użu tar-robotika fil-kura tas-saħħa diġà huwa suq li qed jikber, speċjalment f'proċeduri kirurġiċi telerobotiċi, li fihom l-Ewropa tinsab fuq quddiem; jitlob lill-Kummissjoni tiżgura kundizzjonijiet li jippermettu ż-żieda fl-użu ta' tali prattiki;

17.  Jistieden lill-Kummissjoni żżid il-finanzjament għall-istudji interdixxiplinari tal-impatti soċjetali tal-intelliġenza artifiċjali u tal-proċessi relatati mat-tagħlim bl-użu tal-magni.

RIŻULTAT TAL-VOTAZZJONI FINALIFIL-KUMITAT LI JINTALAB JAGĦTI OPINJONI

Data tal-adozzjoni	11.10.2016
Riżultat tal-votazzjoni finali	+: –: 0:	35 1 1
Membri preżenti għall-votazzjoni finali	Catherine Bearder, Dita Charanzová, Carlos Coelho, Lara Comi, Anna Maria Corazza Bildt, Daniel Dalton, Nicola Danti, Dennis de Jong, Vicky Ford, Ildikó Gáll-Pelcz, Evelyne Gebhardt, Maria Grapini, Sergio Gutiérrez Prieto, Robert Jarosław Iwaszkiewicz, Liisa Jaakonsaari, Antonio López-Istúriz White, Marlene Mizzi, Eva Paunova, Jiří Pospíšil, Virginie Rozière, Christel Schaldemose, Andreas Schwab, Olga Sehnalová, Igor Šoltes, Ivan Štefanec, Catherine Stihler, Richard Sulík, Róża Gräfin von Thun und Hohenstein, Mylène Troszczynski, Mihai Ţurcanu, Anneleen Van Bossuyt, Marco Zullo
Sostituti preżenti għall-votazzjoni finali	Birgit Collin-Langen, Morten Løkkegaard, Julia Reda, Marc Tarabella
Sostituti (skont l-Artikolu 200(2)) preżenti għall-votazzjoni finali	John Stuart Agnew

• [1]  STOA, Ethical Aspects of Cyber-Physical Systems, Scientific Foresight Study (Aspetti Etiċi ta' Sistemi Ċiberfiżiċi, Studju ta' Tbassir Xjentifiku) (Mejju 2016), Anness 1, p. 37.

RIŻULTAT TAL-VOTAZZJONI FINALIFIL-KUMITAT RESPONSABBLI

Data tal-adozzjoni	12.1.2017
Riżultat tal-votazzjoni finali	+: –: 0:	17 2 2
Membri preżenti għall-votazzjoni finali	Max Andersson, Joëlle Bergeron, Marie-Christine Boutonnet, Jean-Marie Cavada, Therese Comodini Cachia, Mady Delvaux, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, Mary Honeyball, Gilles Lebreton, António Marinho e Pinto, Julia Reda, Evelyn Regner, József Szájer, Tadeusz Zwiefka
Sostituti preżenti għall-votazzjoni finali	Daniel Buda, Sergio Gaetano Cofferati, Angel Dzhambazki, Heidi Hautala, Constance Le Grip, Victor Negrescu
Sostituti (skont l-Artikolu 200(2)) preżenti għall-votazzjoni finali	Eleonora Evi, Andrey Novakov