PROJEKT REZOLUCJI w sprawie budowania demokracji w stosunkach zewnętrznych
19.10.2009
zgodnie z art. 115 ust. 5 Regulaminu
Heidi Hautala, Eva Joly, Franziska Katharina Brantner, Barbara Lochbihler, Hélène Flautre, Judith Sargentini, Ulrike Lunacek w imieniu grupy politycznej Verts/ALE
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B7-0118/2009
B7‑0118/2009
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie budowania demokracji w stosunkach zewnętrznych
Parlament Europejski,
– uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka, zwłaszcza jej art. 21, oraz Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych,
– uwzględniając art. 3, 6, 11 i 19 Traktatu o Unii Europejskiej oraz art. 177, 300 i 310 Traktatu WE,
– uwzględniając wszystkie umowy zawarte między UE a krajami trzecimi oraz zamieszczone w tych umowach klauzule dotyczące praw człowieka i demokracji,
– uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej proklamowaną w Strasburgu w dniu 12 grudnia 2007 r.,
– uwzględniając rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ zatytułowaną „Deklaracja milenijna ONZ”, z dnia 8 września 2000 r. (A/RES/55/2),
– uwzględniając rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ z dnia 4 grudnia 2000 r. dotyczącą propagowania i umacniania demokracji (A/RES/55/96),
– uwzględniając rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ zatytułowaną „Wyniki światowego szczytu w 2005 r.”, z dnia 15 września 2005 r. (A/RES/60/1),
– uwzględniając rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ z dnia 23 marca 2005 r. zatytułowaną „Wzmocnienie roli organizacji i mechanizmów szczebla regionalnego, niższego i innych w promowaniu i umacnianiu demokracji” (A/RES/59/201),
– uwzględniając komunikat Komisji dotyczący pomocy UE przy organizacji wyborów i ich obserwacji (COM(2001) 191),
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 marca 2001 r. w sprawie komunikatu Komisji dotyczącego pomocy UE przy organizacji wyborów i ich obserwacji,
– uwzględniając komunikat Komisji w sprawie roli Unii Europejskiej w propagowaniu praw człowieka i demokratyzacji w krajach trzecich (COM (2001) 252),
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 25 kwietnia 2002 r. dotyczącą komunikatu Komisji w sprawie roli Unii Europejskiej w propagowaniu praw człowieka i demokratyzacji w krajach trzecich,
– uwzględniając europejską strategię bezpieczeństwa z dnia 12 grudnia 2003 r.,
– uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany „Sprawowanie rządów a rozwój” (COM(2003)615),
– uwzględniając swoje sprawozdanie (A5-0219/2004) w sprawie komunikatu Komisji,
– uwzględniając konsensus Unii Europejskiej w sprawie rozwoju (z 2005 r.),
– uwzględniając deklarację paryską z 2005 r. dotyczącą skuteczności pomocy oraz plan działania z Akry z 2008 r.,
– uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany „Sposób sprawowania rządów w świetle konsensusu europejskiego w sprawie polityki rozwoju – W stronę zharmonizowanego podejścia w Unii Europejskiej (COM(2006)421),
– uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1889/2006 z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia instrumentu finansowego na rzecz wspierania demokracji i praw człowieka na świecie (Europejski Instrument na rzecz Demokracji i Praw Człowieka, EIDHR),
– uwzględniając decyzję swojego Prezydium z dnia 18 czerwca 2007 r. ustanawiającą Biuro Promowania Demokracji Parlamentarnej,
– uwzględniając rezolucję PE z maja 2008 r. zatytułowaną „Misje obserwacji wyborów UE: cele, praktyka i przyszłe wyzwania”,
– uwzględniając konkluzje Rady z maja 2009 r. zatytułowane „Wspieranie demokratycznego sprawowania rządów – w kierunku wzmocnionych ram UE”,
– uwzględniając skierowane do Komisji pytanie z dnia 30 września 2009 r. w sprawie budowy demokracji w stosunkach zewnętrznych (O-0093/2009 – B7‑0213/2009),
– uwzględniając art. 115 ust. 5 oraz art. 110 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że demokracja i prawa człowieka są podstawowymi wartościami Unii Europejskiej i jej państw członkowskich oraz że od samego początku stanowią nieodłączny element procesu integracji europejskiej,
B. mając na uwadze, że podstawowe traktaty Unii Europejskiej podkreślają zdecydowane zaangażowanie na rzecz demokracji i praw człowieka, a kopenhaskie kryteria polityczne dotyczące „stabilności instytucji gwarantujących zasady demokracji i państwa prawa, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości” są kluczowym elementem procesu rozszerzenia,
C. mając na uwadze, że promowanie i ochrona wszystkich praw człowieka jest podstawowym warunkiem istnienia demokratycznego społeczeństwa, co potwierdzono w rezolucji 59/201 Zgromadzenia Ogólnego ONZ,
D. mając na uwadze, że szerokie pojmowanie demokracji posłużyło skutecznej integracji praw obywatelskich i politycznych oraz gospodarczych, społecznych i kulturowych w obrębie UE, zawartych w europejskiej konwencji praw człowieka oraz w dwóch odnośnych paktach międzynarodowych, i odegrało kluczową rolę w doprowadzeniu do stabilności i dobrobytu w sposób nieznany dotąd w historii,
E. mając na uwadze, że art. 11 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) stanowi, iż jednym z kluczowych celów wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa jest „rozwój i umacnianie demokracji i zasady państwa prawa oraz poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności”,
F. mając na uwadze, iż art. 21 traktatu lizbońskiego stanowi, że „działania Unii na arenie międzynarodowej oparte są na zasadach, które leżą u podstaw jej utworzenia, rozwoju i rozszerzenia” oraz że „Unia czuwa nad spójnością różnych dziedzin jej działań zewnętrznych oraz nad ich spójnością z innymi politykami Unii”,
G. mając na uwadze, że chociaż systemy demokratyczne mogą przybierać różne formy i kształty, co widać na przykładzie UE, to sama demokracja jest wartością powszechną, której podstawowe zasady lub elementy zapisano w licznych międzynarodowych deklaracjach i konwencjach; elementy te, określone w dwóch rezolucjach Zgromadzenia Ogólnego ONZ wydanych w latach 2000 i 2005 (A/RES/55/96 i A/RES/59/201), obejmują:
• poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności, takich jak swoboda zrzeszania się i pokojowych zgromadzeń, wolność słowa i wolność poglądów,
• prawo do udziału w prowadzeniu spraw publicznych (bezpośrednio albo za pośrednictwem przedstawicieli wybranych w wolnych wyborach), do głosowania i kandydowania w rzetelnie i regularnie przeprowadzanych wolnych wyborach w powszechnym, równym i tajnym głosowaniu, gwarantujących swobodne wyrażenie woli obywateli,
• pluralistyczny system partii i organizacji politycznych,
• przestrzeganie zasad państwa prawa,
• trójpodział władzy i niezawisłe sądownictwo,
• przejrzystość i ponoszenie odpowiedzialności w administracji publicznej,
• wolne, niezależne i pluralistyczne środki przekazu,
H. mając na uwadze, że zgodnie z deklaracją milenijną poprzez demokratyczne i partycypacyjne sprawowanie rządów w oparciu o wolę obywateli można w najlepszy sposób zapewnić mężczyznom i kobietom prawo do życia i wychowywania dzieci w godnych warunkach, bez groźby głodu i bez strachu przed przemocą, uciskiem lub niesprawiedliwością,
I. mając na uwadze, że możliwość uczestnictwa mężczyzn i kobiet na równych warunkach w życiu politycznym i w procesach decyzyjnych stanowi warunek wstępny prawdziwej demokracji,
J. mając na uwadze, że demokracja, rozwój i poszanowanie wszystkich praw człowieka, w tym praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, są od siebie wzajemnie zależne i wzajemnie się wzmacniają,
K. mając na uwadze, że demokracja ma również wyraźny związek z bezpieczeństwem, co uznano w europejskiej strategii bezpieczeństwa, stanowiącej, że „upowszechnianie dobrych rządów, popieranie reform społecznych i politycznych, walka z korupcją i nadużywaniem władzy, stanowienie zasad państwa prawa i ochrona praw człowieka są najlepszymi sposobami umacniania ładu międzynarodowego”,
L. mając na uwadze, że Unia Europejska dysponuje szerokim wachlarzem instrumentów i narzędzi służących wspieraniu demokracji i praw człowieka na świecie, od dialogu politycznego i inicjatyw dyplomatycznych po konkretne instrumenty współpracy finansowej i technicznej,
M. mając na uwadze, że zewnętrzne instrumenty finansowe Unii Europejskiej, takie jak instrument współpracy na rzecz rozwoju, europejski instrument sąsiedztwa i partnerstwa oraz instrument stabilności, stwarzają razem znaczące możliwości dla demokratycznych rządów, poparcia instytucjonalnego oraz pomocy w budowania potencjału,
N. mając na uwadze, że umowa z Kotonu przewiduje jednocześnie dialog polityczny i współpracę techniczną i finansową z krajami AKP w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju, oraz mając na uwadze, że umowa ta zawiera klauzulę dotyczącą praw człowieka i demokracji, która jest uważana za jeden z istotnych elementów umowy wraz z mechanizmem konsultacji i wymiany informacji przed tymczasowym zawieszeniem umowy,
O. mając na uwadze, że europejski instrument na rzecz wspierania demokracji i praw człowieka jest kluczowym instrumentem pomocy finansowej w zakresie praw człowieka i demokracji, gdyż posiada globalny zasięg, może być realizowany bez zgody kraju przyjmującego i bezpośrednio wspiera organizacje społeczeństwa obywatelskiego, a także mając na uwadze, że misje obserwacji wyborów UE, finansowane w ramach europejskiego instrumentu na rzecz wspierania demokracji i praw człowieka, stanowią istotną część wkładu UE na rzecz tworzenia demokratycznych instytucji, co obejmuje w szczególności działania wynikające z zaleceń misji obserwacji wyborów,
P. mając na uwadze, że potrzebny jest lepszy ogólny obraz sytuacji i dogłębna analiza obecnego wspierania demokracji przez UE, w tym w zakresie skuteczności osiąganej w krajach partnerskich przez liczne narzędzia i instrumenty UE na rzecz wsparcia demokracji na całym świecie, a także sposobu, w jaki te poszczególne instrumenty i podmioty funkcjonują i oddziałują na siebie wzajemnie,
Q. mając na uwadze, że w sprawozdaniu PE z 2004 r. na temat komunikatu Komisji dotyczącego sprawowania rządów i rozwoju podkreślono „znaczenie przeprowadzania reform wyborczych i parlamentarnych wykraczających poza wprowadzanie wielopartyjnych systemów wyborczych w celu skłonienia obywateli do szerszej i skuteczniejszej działalności politycznej”[1],
1. podziela pogląd, że zdecydowanie potrzebne są bardziej spójne i jednolite ramy, aby wsparcie UE na rzecz budowania demokracji na świecie było skuteczniejsze;
2. uważa jednocześnie, że spójność i skuteczność działań zewnętrznych UE polega na budowaniu świadomości i konsensusu w całej UE w zakresie znaczenia kwestii dotyczących demokracji i praw człowieka w porównaniu z innymi priorytetami;
3. z zadowoleniem przyjmuje starania poprzednich prezydencji i obecnej prezydencji UE dotyczące obejmującej wszystkie filary inicjatywy budowy demokracji w zewnętrznych działaniach UE, mającej na celu doskonalenie polityki UE, zbliżenie jej działań i lepsze skoordynowanie wysiłków, a także podkreśla potrzebę stałych działań w tym obszarze jako element konkluzji, które Rada przyjmie w listopadzie 2009 r.; podkreśla też w tym kontekście, że przy rozwiązywaniu tego problemu Rada musi należycie uwzględnić pewne kluczowe zasady, takie jak przejrzystość, dostęp do dokumentów, konsultacje i odpowiedzialność;
4. zaleca, aby konkluzje Rady zawierały konkretne praktyczne propozycje poprawy koordynacji wspierania demokracji w instrumentach polityki zagranicznej UE oraz jej polityki w dziedzinie praw człowieka i rozwoju; w tym duchu wzywa obecną prezydencję UE do zaproponowania standardowej metodologii dla zagwarantowania, że demokracja i prawa człowieka będą podstawową kwestią obejmującą wszystkie sektory we wszystkich instrumentach politycznych, umownych i finansowych; stwierdza ponadto po raz kolejny, że przyjęcie krajowej strategii praw człowieka i demokracji – mającej stanowić dokument referencyjny ustanawiający określone dla danego kraju priorytety w tym zakresie i dostosowany do wszystkich odpowiednich polityk zewnętrznych UE i instrumentów dotyczących danego kraju trzeciego – może znacznie wzmocnić spójność, koordynację i skuteczności działań zewnętrznych UE;
5. wzywa Komisję i państwa członkowskie UE, aby przy planowaniu nowej służby ds. działań zewnętrznych zapewniły przy pomocy środków instytucjonalnych skuteczne włączenie problematyki praw człowieka i budowania demokracji we wszystkie obszary polityki, a także wyciągnęły wnioski z obecnych procesów i doświadczeń w celu przekształcenia ich w postępy uzyskiwane w terenie;
6. ponownie podkreśla, że demokratyzacja, proces wyborczy i dobre rządy nie są jedynie celami samymi w sobie, lecz mają również kluczowe znaczenie w walce z ubóstwem oraz w dążeniu do trwałego rozwoju, pokoju i stabilności; demokracja służy osiągnięciu nie tylko praw politycznych i obywatelskich, ale również praw gospodarczych, kulturalnych i socjalnych, w tym solidarności, o czym świadczy proces integracji wewnętrznej UE;
7. stoi na stanowisku, że utrwalenie demokracji i procesów demokratycznych w krajach trzecich otwiera najlepsze perspektywy opracowania skutecznych strategii politycznych związanych z kwestiami globalnymi, które dotyczą również obywateli UE; w systemach demokratycznych można na przykład skuteczniej zwalczać przestępczość międzynarodową i nielegalny handel oraz lepiej chronić środowisko; podkreśla jednocześnie, że wiarygodność działań zewnętrznych Unii jest warunkiem pomyślnego wsparcia rozwoju demokratycznego za granicą; wzywa w tym duchu państwa członkowskie i Komisję do dopilnowania, aby polityki wewnętrzne UE, takie jak polityka zwalczania terroryzmu lub polityka azylowa i migracyjna, gwarantowały pełne przestrzeganie zasad zawartych w odnośnych konwencjach ONZ;
8. zaleca, aby w celu wzmocnienia wspólnych światowych działań na rzecz propagowania demokracji UE publicznie przyjęła definicję demokracji ustaloną przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2005 r. jako punkt odniesienia we własnych pracach na rzecz demokratyzacji;
9. podkreśla, że demokracji nie można eksportować ani narzucać z zewnątrz, i podkreśla dalsze zaangażowanie UE na rzecz zasady odpowiedzialności krajów partnerskich za strategie i programy rozwoju; procesy te można jednak wspierać za pomocą różnorodnych instrumentów UE, dostosowanych do konkretnej sytuacji w poszczególnych krajach;
10. proponuje, aby Rada i Komisja przystąpiły do kompleksowej i szczegółowej analizy wszystkich form wsparcia UE dla demokracji i praw człowieka w wybranej próbce krajów partnerskich, z myślą o przedstawieniu praktycznych zaleceń;
11. zaleca, aby Rada i Komisja wdrożyły w swoich działaniach na rzecz wparcia demokracji deklarację paryską oraz plan działania z Akry na rzecz skuteczności pomocy; proponuje także w szczególności wprowadzenie w UE wspólnych ocen postępów demokracji, wspólnego planowania i dzielenia się obciążeniami w celu poprawienia efektów i konkretnych wyników prac UE na rzecz wspierania demokracji;
12. sugeruje, aby Komisja stale włączała do krajowych dokumentów strategicznych część mówiącą o stanie demokracji i praw człowieka, zaś pomoc dla demokracji i praw człowieka uczyniła głównym składnikiem programów współpracy z krajami partnerskimi, a także wszystkich innych instrumentów politycznych i finansowych;
13. podkreśla konieczność lepszej koordynacji działań prowadzonych w ramach poszczególnych zewnętrznych instrumentów finansowych, a także pełnego zbadania uzupełniania się instrumentów geograficznych i finansowych; jest zdania, że aby uzyskać większą skuteczność w tym obszarze, wszelkim takim wysiłkom musi towarzyszyć zwiększona koordynacja darczyńców z UE; podziela także pogląd, że Komisja powinna zbadać możliwość wsparcia projektów realizowanych w ramach Funduszu ONZ na rzecz Demokracji, mających na celu skonsolidowanie działań lokalnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz promowanie praw człowieka;
14. nalega na Radę i Komisję, żeby przed uruchomieniem nowych inicjatyw w zakresie budowania demokracji przeprowadziły szerokie, całościowe konsultacje z wszystkimi podmiotami z państw UE oraz krajów trzecich, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pozarządowych i obrońców praw człowieka, w tym regionalnych i lokalnych podmiotów instytucjonalnych;
15. wzywa Komisję do stałego angażowania wszystkich podmiotów, w tym organizacji pozarządowych i obrońców praw człowieka, a zwłaszcza parlamentów krajów partnerskich, w przygotowanie, realizację i ocenę instrumentów przeznaczonych dla danego kraju, takich jak porozumienia między UE i danym krajem oraz krajowe dokumenty strategiczne;
16. podkreśla, że wsparcie UE dla demokracji powinno mieć całościowy charakter, obejmować wszystkie kwestie, o których mowa w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 2005 r., oraz przyjmować w realizacji podejście długoterminowe;
17. z zadowoleniem przyjmuje pozytywne wyniki misji obserwacji wyborów UE we wzmacnianiu procesów demokratycznych, zwiększaniu poszanowania praw człowieka, podstawowych wolności, dobrych rządów i praworządności, a w szczególności we wzmacnianiu procesów wyborczych na całym świecie, jednak podkreśla, że należy zapewnić spójną politykę powyborczą – opartą na stosowaniu się do zaleceń tych misji przy udziale społeczeństwa obywatelskiego – w której wspieranie rozwoju jest zgodne z zasadami demokracji i wartościami związanymi z demokratycznym sprawowaniem rządów; uważa w związku z tym, że misje obserwacji wyborów UE oraz wsparcie wyborcze wydają się mieć bardziej odczuwalne skutki, jeżeli są oparte na długoterminowym podejściu wyborczym i są częścią ogólnej strategii angażującej społeczeństwo obywatelskie na wszystkich etapach tego procesu;
18. wzywa Komisję do większego opierania się na udanej współpracy z ONZ w dziedzinie misji obserwacji wyborów oraz do intensyfikacji wspólnej strategii budowania i tworzenia projektów dotyczących promowania demokracji i praw człowieka z ONZ i innymi organizacjami regionalnymi, takimi jak OBWE i Unia Afrykańska;
19. podkreśla, że wysiłki UE na rzecz budowania demokracji powinny systematycznie skupiać się na niezależności wymiaru sprawiedliwości oraz wolnych, niezależnych i pluralistycznych środkach masowego przekazu poprzez finansowanie priorytetowych projektów w tych obszarach;
20. zaleca wprowadzenie specjalnej strategii wsparcia nowo wybranych demokratycznych parlamentów z myślą o trwałym zagwarantowaniu demokracji, państwa prawa i dobrych rządów;
21. potwierdza swoją determinację we wspomanganiu umacniania procesu demokratycznego poprzez nasilenie zaangażowania w obserwację wyborów, nadzór nad misjami obserwacji wyborów UE oraz budowanie potencjału parlamentarnego; wzywa w związku z tym Biuro Promowania Demokracji Parlamentarnej do przedstawienia właściwym komisjom parlamentarnym kompleksowego planu działania, zawierającego koniecznie jasne mechanizmy współpracy z delegacjami międzyparlamentarnymi i wspólnymi komisjami parlamentarnymi;
22. zachęca delegatury Komisji do partnerskiej współpracy z Biurem Promowania Demokracji Parlamentarnej przy opracowywaniu lub inicjowaniu parlamentarnych programów wsparcia;
23. zaleca włączenie planu działania do konkluzji z posiedzenia Rady w listopadzie oraz zaplanowanie do końca 2010 r. przeglądu dotychczasowych postępów; zachęca obecną i nadchodzące prezydencje UE do przedstawiania właściwym komisjom parlamentarnym wyników posiedzeń Rady ds. ogólnych i stosunków zewnętrznych;
24. zobowiązuje swojego Przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz państwom członkowskim.