PROJEKT REZOLUCJI w sprawie zmiany węgierskiej konstytucji
29.6.2011
zgodnie z art. 115 ust. 5 Regulaminu
Renate Weber, Sophia in ‘t Veld, Sarah Ludford, Sonia Alfano, Cecilia Wikström, Alexander Alvaro, Norica Nicolai, Nathalie Griesbeck, Gianni Vattimo w imieniu grupy politycznej ALDE
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B7-0379/2011
B7‑0379/2011
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie zmiany węgierskiej konstytucji
Parlament Europejski,
– uwzględniając art. 2, 3, 4, 6 I 7 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), art. 49, 56, 114, 167 i 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej i europejską konwencję praw człowieka (EKPC), odnoszące się do poszanowania, ochrony i upowszechniania praw podstawowych,
– uwzględniając nową konstytucję Węgier przyjętą przez Zgromadzenie Narodowe Republiki Węgierskiej dnia 18 kwietnia 2011 r. i podpisaną przez prezydenta Węgier dnia 25 kwietnia 2011 r., która wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2012 r. (zwaną dalej „konstytucją”),
– uwzględniając opinie nr CDL (2011)001 i CDL (2011)016 Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo (Komisji Weneckiej) Rady Europy odpowiednio na temat trzech kwestii prawnych nasuwających się w związku z procesem sporządzania projektu nowej konstytucji Węgier oraz na temat nowej konstytucji Węgier,
– uwzględniając projekt rezolucji nr 12490 złożony dnia 25 stycznia 2011 r. w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy w sprawie „Znacznego pogorszenia sytuacji w zakresie rządów prawa i praw człowieka na Węgrzech”,
– uwzględniając wyrok nr 30141/04 Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (sprawa Schalk i Kopf przeciwko Austrii), a zwłaszcza sformułowane w nim obiter dicta,
– uwzględniając pytania wymagające odpowiedzi ustnej złożone w Parlamencie Europejskim i dotyczące nowej węgierskiej konstytucji, a także oświadczenia Rady i Komisji w sprawie zmiany węgierskiej konstytucji i przeprowadzoną następnie debatę z dnia 8 czerwca br.,
– uwzględniając art. 110 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że Unia Europejska opiera się na takich wartościach, jak demokracja i państwo prawa, jak określa art. 2 TUE, na wyraźnym poszanowaniu praw podstawowych i wolności, jak przewiduje Karta praw podstawowych Unii Europejskiej i EKPC, a także na uznaniu mocy prawnej wspomnianych praw, wolności i zasad, co znajduje dalsze potwierdzenie w bliskim przystąpieniu UE do EKPC,
B. mając na uwadze, że uzgodnienie projektu i przyjęcie nowej konstytucji leży w gestii państw członkowskich, zaś państwa członkowskie UE i te, które zmierzają do niej przystąpić, oraz sama UE mają za zadanie zapewnić, by treść konstytucji i procesy z nią związane odpowiadały wartościom UE, Karcie praw podstawowych i EKPC, a litera i duch przyjętych konstytucji nie podważały tych wartości ani instrumentów; mając na uwadze, że dobitnym wyrazem tego jest fakt, że wiele aktualnych państw członkowskich UE musiało dokonać przeglądu i zmiany swoich konstytucji, aby móc przystąpić do UE, lub dostosować swoje konstytucje do wymogów związanych z kolejnymi traktatami UE, w szczególności na wniosek Komisji,
C. mając na uwadze, że Komisja Wenecka ubolewa, iż „proces przygotowywania konstytucji, w tym sporządzanie jej projektu i ostateczne przyjęcie nowej konstytucji, ucierpiał na skutek braku przejrzystości, uchybień jeśli chodzi o dialog między większością a opozycją, niewystarczających możliwości prowadzenia odpowiedniej debaty publicznej oraz bardzo napiętych ram czasowych”[1] oraz że konstytucja „stanowi powszechnie akceptowane ramy dla zwykłych procesów demokratycznych (...) [które są] podstawowym warunkiem w pełni pomyślnego i legalnego procesu przygotowania konstytucji”[2], „który powinien opierać się na możliwie najszerszym konsensusie węgierskiego społeczeństwa”[3],
D. mając na uwadze, że konstytucja ta jest szeroko krytykowana przez krajowe, europejskie i międzynarodowe organizacje pozarządowe, w tym przez przedstawicieli rządów państw członkowskich, i została przyjęta wyłącznie głosami posłów z partii rządzących, brakuje jej zatem wyżej wspomnianego politycznego i społecznego konsensusu,
E. mając na uwadze, że Parlament Europejski podziela obawy wyrażone przez Komisję Wenecką dotyczące osłabienia mechanizmów gwarantujących zachowanie równowagi politycznej, w szczególności odnośnie do uprawnień większości parlamentarnej i do podważania Trybunału Konstytucyjnego oraz sądów i sędziów jako niezależnych gwarantów porządku prawnego, co może zagrozić niezależności węgierskiego sądownictwa;
F. mając na uwadze, że konstytucja nie określa jednoznacznie liczby praw i obowiązków, jakie Węgry – biorąc pod uwagę ich zobowiązania międzynarodowe – mają obowiązek przestrzegać i upowszechniać, jak np. zakaz kary śmierci, zakaz dyskryminowania ze względu na orientację seksualną, kary dożywotniego więzienia bez warunkowego zwolnienia i zawieszenia lub ograniczania podstawowych praw za pomocą specjalnych nakazów prawnych,
G. mając na uwadze, że konstytucja – za pośrednictwem wartości w niej określonych oraz niejasnych sformułowań definiujących takie podstawowe pojęcia, jak „rodzina” oraz prawo do życia od poczęcia – wprowadza zagrożenie dyskryminowania niektórych grup społeczeństwa, a w szczególności mniejszości etnicznych, religijnych i seksualnych, rodzin z jednym rodzicem, osób żyjących w związkach cywilnych i kobiet,
H. mając na uwadze, że konstytucja nie gwarantuje jednoznacznie, iż Węgry będą szanować integralność terytorialną innych krajów, zaś brak takiego zapisu wraz z niejasnym sformułowaniem preambuły, szczególnie części dotyczących obowiązków węgierskiego państwa wobec Węgrów żyjących zagranicą, mogą tworzyć podstawę prawną do działań, które sąsiadujące państwa uznałyby za mieszanie się do swoich spraw wewnętrznych, co z kolei może prowadzić do wywołania napięcia w regionie,
I. mając na uwadze, że konstytucja nadaje preambule prawne znaczenie, co może wywołać prawne i polityczne konsekwencje i prowadzić do niepewności prawnej, a także mając na uwadze, że włączenie europejskiej Karty praw podstawowych może skutkować nakładaniem się na siebie kompetencji sadów węgierskich i międzynarodowych, na co zwrócono uwagę w opinii Komisji Weneckiej,
J. mając na uwadze, że konstytucja wzywa do przyjęcia przeszło 30 tzw. ustaw kardynalnych, również pod warunkiem osiągnięcia konstytucyjnej większości dwóch trzeciej głosów, które to ustawy mają zdefiniować szeroki zakres zagadnień dotyczących systemu instytucjonalnego Węgier, zastosowania praw podstawowych, jak i polityki w dziedzinie kulturowej, religijnej, społeczno-gospodarczej i finansowej, których przyjęcie staje się niemalże częścią procesu konstytucyjnego, i mając na uwadze, że konstytucja nadaje preambule znaczenie prawne, co może mieć prawne i polityczne konsekwencje i doprowadzić do niepewności prawnej,
K. mając na uwadze, że zgodnie z konstytucja szereg kwestii, jak np. szczegółowe przepisy prawa rodzinnego czy podstawowe zasady systemu podatkowego i emerytalnego, które zazwyczaj podlegają kompetencjom rządu lub zwykłej decyzji organu ustawodawczego, będą również musiały być uregulowane ustawami kardynalnymi, związując ręce wszystkim przyszłym rządom, które nie uzyskają większości dwóch trzeciej głosów, oraz umniejszając znaczenie przyszłych wyborów i dając więcej możliwości, by rządy dysponujące większością dwóch trzecich głosów cementowały swe polityczne preferencje, mając zatem na uwadze, że uregulowanie konkretnych i szczegółowych przepisów w drodze ustaw kardynalnych może zagrozić zasadzie demokracji;
L. mając na uwadze, że – jak podkreśliła Komisja Wenecka – polityka kulturowa, religijna, społeczno-gospodarcza i finansowa nie powinna być osadzona w ustawie kardynalnej,
M. mając na uwadze, że Rada Budżetowa – organ nieparlamentarny o ograniczonej demokratycznej legitymacji, będzie mieć prawo zawetować przyjęcie przez Zgromadzenie Narodowe budżetu ogólnego, w którym to przypadku głowa państwa będzie mogła go rozwiązać, co ściśle ogranicza działanie demokratycznie wybranej władzy ustawodawczej; mając na uwadze, że dobrze funkcjonujący system czterech członków komisji parlamentarnych zostanie ograniczony do jednego ogólnego rzecznika praw obywatelskich i dwóch zastępców, co może nie zapewnić tego samego poziomu ochrony praw i nie obejmie uprawnień dawnego komisarza ds. danych osobowych i wolności informacji; jego kompetencje zostaną przekazane organowi, którego działanie nie jest określone,
N. mając na uwadze, że równolegle z przyjęciem nowej konstytucji rząd Węgier i partie rządzące na szeroką skalę zastąpiły osoby zajmujące kluczowe stanowiska nowymi, tj. mianowano nowego prokuratora generalnego, prezesa krajowej izby kontroli, prezesa Rady Budżetowej; mając na uwadze, że zgodnie z nową konstytucją kadencja obecnego prezesa Sądu Najwyższego dobiegnie końca, zaś nowy prezes zostanie bezpośrednio wybrany przez węgierski parlament, w którym partie rządzące mają większość dwóch trzecich głosów, i mając na uwadze, że partie rządzące właśnie zaproponowały i wybrały pięciu członków Trybunału Konstytucyjnego,
O. mając na uwadze, że Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy postanowiło przygotować sprawozdanie w sprawie konstytucji, m.in. w oparciu o opinię Komisji Weneckiej,
P. mając na uwadze, że o przygotowaniu i przyjęciu nowej konstytucji nie było mowy w programie wyborczym partii rządzących,
Q. mając na uwadze, że sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych Ban-ki Moon stwierdził, że „pożądane byłoby, gdyby rząd węgierski zabiegał o opinie i zalecenia z własnego kraju i z Rady Europy lub Organizacji Narodów Zjednoczonych” i że uważa on, iż Węgry, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej powinny zwrócić się do instytucji europejskich o poradę w kwestii przeglądu konstytucji,
R. mając na uwadze, że premier Węgier Viktor Orban wydał oświadczenie o swojej gotowości poddania konstytucji takiemu przeglądowi,
1. wzywa władze węgierskie, by zajęły się licznymi poważnymi kwestiami, obawami i zaleceniami podniesionymi przez Komisję Wenecka w jej opiniach i, jak zaleciła owa Komisja, by wdrożyły je za pośrednictwem zmian do konstytucji, ustaw kardynalnych, zwykłych ustaw, interpretacji konstytucji; w pełni podziela krytykę Komisji Weneckiej na temat ogólnikowości konstytucji odnośnie do takich kluczowych obszarów, jak wymiar sprawiedliwości i jednostkowe prawa podstawowe, oraz dużej liczby obszarów polityki (kulturowej, religijnej, moralnej, społeczno-gospodarczej i finansowej), które zostaną scementowane w drodze ustaw kardynalnych przyjmowanych przez większość dwóch trzecich głosów, podczas gdy powinien o nich zdecydować w głosowaniu demokratycznie wybrany organ ustawodawczy; zgadza się z uwagami Komisji Weneckiej dotyczącymi preambuły odnośnie do interpretacji konstytucji;
2. wzywa władze węgierskie, by podczas zbliżającego się przygotowywania i przyjmowania ustaw kardynalnych określonych w konstytucji czynnie dążyły do osiągnięcia szerokiego konsensusu, zapewniły większą przejrzystość, rzeczywistą integrację polityczną i społeczną oraz szeroko zakrojoną debatę publiczną;
3. wzywa władze węgierskie do wprowadzenia takich zmian do konstytucji, by jednoznacznie chroniła ona wszystkie podstawowe prawa obywatelskie i społeczne zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami Węgier, zakazywała kary śmierci, kary dożywotniego więzienia bez warunkowego zwolnienia, dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i by wynikało z niej jasno, iż obywatele Węgier nabywają podstawowe prawa wraz z urodzeniem, nie będąc przy tym związanymi zobowiązaniami;
4. wzywa władze węgierskie do wprowadzenia takich zmian do konstytucji, zwłaszcza do preambuły, by konstytucja zapewniała równą ochronę praw wszystkich obywateli niezależnie od tego, jakie mają przekonania religijne, orientację seksualną, przynależność etniczną czy też od tego, czy przynależą do innej grupy społecznej, i by zmiany te odzwierciedlałyby art. 21 Karty praw podstawowych, a także do wprowadzenia bardziej jednoznacznego sformułowania o rozdziale kościoła od państwa oraz o wolności prasy jako o prawie jednostkowym, a nie tylko zobowiązaniu państwa;
5. wzywa władze węgierskie do wprowadzenia takich zmian do konstytucji, w tym do preambuły, by jednoznacznie gwarantowała ona, iż Węgry przestrzegać będą terytorialnej integralności innych państw w odniesieniu do etnicznych Węgrów żyjących zagranicą;
6. wzywa władze węgierskie do ponownego potwierdzenia niezależności sądownictwa poprzez jednoznaczne zapewnienie niezależności administracji systemu wymiaru sprawiedliwości, do przywrócenia prawa Trybunału Konstytucyjnego do dokonywania bez wyjątków przeglądu legislacji odnoszącej się do budżetu, czego wymaga prawo i orzecznictwo EKPC, oraz do zmiany przepisu o niższym obowiązkowym wieku przechodzenia sędziów na emeryturę;
7. wzywa władze węgierskie do zapewnienia, iż planowane ustawy kardynalne uregulują takie kwestie, jak aborcja, polityka rodzinna, system podatkowy i emerytalny i ogólniej obszary polityki kulturowej, religijnej, moralnej, społeczno-gospodarczej i finansowej w sposób, który umożliwi przyszłym rządom i demokratycznie wybranym zgromadzeniom ustawodawczym decydowanie o tych kwestiach, bez osadzania tych obszarów polityki w konstytucji lub zbyt szczegółowych ustawach kardynalnych; wzywa rząd węgierski do dokonania przeglądu aktualnego mandatu Rady Budżetowej;
8. wzywa władze węgierskie do zapewnienia, by włączenie Karty praw podstawowych nie wywołało problemów z interpretacją i nakładaniem się na siebie kompetencji sądów krajowych, Trybunału Konstytucyjnego i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości;
9. wzywa władze węgierskie do zapewnienia, że reorganizacja systemu komisarzy parlamentarnych nie wywoła obniżenia istniejącego poziomu gwarancji dotyczącego ochrony i upowszechniania praw w obszarach ochrony mniejszości narodowych, ochrony danych osobowych i przejrzystości istotnych dla opinii publicznej informacji, jak również niezależności odpowiednich organów; wzywa władze węgierskie do prawnego zrekompensowania zniesienia możliwości składania skarg obywatelskich odnoszących się do Trybunału Konstytucyjnego, utrzymując np. niebezpośrednie oddziaływanie podmiotu pośredniego, np. rzecznika praw obywatelskich lub innych odpowiednich organów;
10. wzywa Komisję Europejską od przeprowadzenia dokładnej i głębokiej analizy węgierskiej konstytucji, a także mających zostać wkrótce przyjętych przepisów kardynalnych w świetle EKPC, Karty praw podstawowych, litery i ducha traktatów, a także wspólnotowego dorobku prawnego;
11. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Radzie Europy, rządom i parlamentom państw członkowskich, Agencji Praw Podstawowych, OBWE oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych.