PROJEKT REZOLUCJI w sprawie programu inwigilacji Agencji Bezpieczeństwa Narodowego USA, programów inwigilacji i służb bezpieczeństwa w różnych państwach członkowskich oraz ich wpływu na prywatność obywateli UE
1.7.2013 - (2013/2682(RSP))
zgodnie z art. 110 ust. 2 Regulaminu
Rebecca Harms, Daniel Cohn-Bendit, Jan Philipp Albrecht, Judith Sargentini, Reinhard Bütikofer, Carl Schlyter, Yannick Jadot, Raül Romeva i Rueda, Ana Miranda, Bart Staes, Catherine Grèze, Malika Benarab-Attou w imieniu grupy Verts/ALE
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B7-0336/2013
B7‑0336/2013
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie programu inwigilacji Agencji Bezpieczeństwa Narodowego USA, programów inwigilacji i służb bezpieczeństwa w różnych państwach członkowskich oraz ich wpływu na prywatność obywateli UE
Parlament Europejski,
– uwzględniając europejską konwencję praw człowieka, Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 2, 6 i 7 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), art. 16 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz orzecznictwo trybunałów konstytucyjnych państw członkowskich, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka,
– uwzględniając porozumienie między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki o wzajemnej pomocy prawnej[1],
– uwzględniając Konwencję o cyberprzestępczości (CETS nr 185),
– uwzględniając Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych, w szczególności jego art. 17 dotyczący ingerencji w życie prywatne, rodzinne, dom czy osobistą korespondencję,
– uwzględniając Konwencję wiedeńską o stosunkach dyplomatycznych, w szczególności jej art. 24 i 27 dotyczące nietykalności dokumentów i korespondencji dyplomatycznej,
– uwzględniając umowę w sprawie ochrony danych (umowę „bezpiecznej przystani”) między UE a USA, w szczególności jej art. 3, a także wykaz stron umowy,
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 5 września 2001 r. w sprawie istnienia globalnego systemu przechwytywania prywatnych i handlowych wiadomości (system podsłuchu Echelon)[2] oraz odnośne sprawozdanie tymczasowej komisji ds. system podsłuchu Echelon (A5-0264/2001),
– uwzględniając debatę z komisarz V. Reding z dnia 15 lutego 2012 r. na temat prawodawstwa państw trzecich i unijnych przepisów w zakresie ochrony danych (PV 15/02/2012 – 19),
– uwzględniając dyrektywę 2002/58/WE dotyczącą prywatności i łączności elektronicznej,
– uwzględniając pakiet dotyczący ochrony danych, na który składają się wnioski COM(2012)0011 i COM(2012)0010,
– uwzględniając trwające negocjacje w sprawie umowy między UE a USA dotyczącej ochrony danych osobowych wymienianych do celów egzekwowania prawa,
– uwzględniając komunikat Komisji w sprawie wykorzystania potencjału chmury obliczeniowej w Europie (COM(2012)0529),
– uwzględniając art. 110 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że według doniesień prasy międzynarodowej istnieją dowody na to, że władze USA – za pośrednictwem programów takich jak PRISM – mają dostęp do danych osobowych obywateli i rezydentów UE korzystających z usług amerykańskich dostawców usług internetowych oraz że przetwarzają te dane na szeroką skalę;
B. mając na uwadze, że komisarz V. Reding wystosowała do prokuratora generalnego USA Erica Holdera pismo, w którym przekazała zaniepokojenie strony europejskiej oraz zwróciła się o wyjaśnienia i wytłumaczenie na temat programu PRISM i innych takich programów, które obejmują gromadzenie danych i wyszukiwanie, a także na temat przepisów, na mocy których takie programy mogą być dozwolone;
C. mając na uwadze, że nie otrzymano jeszcze pełnej odpowiedzi władz USA, pomimo dyskusji, które odbyły się na posiedzeniu ministrów sprawiedliwości w Dublinie dnia 14 czerwca 2013 r.;
D. mając na uwadze, że partnerstwo transatlantyckie między UE a USA opiera się na poszanowaniu praw podstawowych i praworządności oraz na lojalnej i równoprawnej współpracy;
E. mając na uwadze, że na mocy umowy w sprawie ochrony danych państwa członkowskie i Komisja zobowiązane są do zagwarantowania bezpieczeństwa i integralności danych osobowych; mając na uwadze, że na mocy art. 3 umowy Komisja ma obowiązek wycofać się z niej lub ją zawiesić w sytuacji, gdyby któreś z jej postanowień nie były przestrzegane;
F. mając na uwadze, że wszystkie przedsiębiorstwa zaangażowane w sprawę PRISM zgodnie z doniesieniami w prasie międzynarodowej są stronami wspomnianej umowy;
G. mając na uwadze, że USA podpisały i ratyfikowały Konwencję o cyberprzestępczości, która weszła w życie w USA w 2007 r., wskutek czego jej zasady są częścią prawa krajowego USA;
H. mając na uwadze, że Konwencja o cyberprzestępczości przewiduje, iż wszystkie środki gromadzenia dowodów w formie elektronicznej dotyczących jakiegokolwiek przestępstwa (art. 14) muszą zapewniać odpowiednią ochronę podstawowych praw człowieka, szczególnie praw określonych w EKPC (art. 8 „Prywatność”), muszą być zgodne z zasadą proporcjonalności i muszą podlegać gwarancjom, które obejmują m.in. kontrolę sądową oraz inną niezależną kontrolę, przyczyny uzasadniające jej zastosowanie oraz ograniczenie zakresu i czasu trwania takich procedur (art. 15);
I. mając na uwadze, że porozumienie pomiędzy UE a USA o wzajemnej pomocy prawnej, ratyfikowane przez Unię Europejską i Kongres USA, określa warunki gromadzenia i wymiany informacji, a także zwracania się o pomoc i jej udzielania w kwestii uzyskiwania dowodów w jednym kraju w celu wsparcia śledztwa lub postępowania prowadzonego w innym kraju;
J. mając na uwadze, że Komisja zapowiedziała ustanowienie grupy ekspertów UE-USA, która przedyskutuje kwestię programu PRISM zarówno pod względem ochrony danych, jak i bezpieczeństwa;
K. mając na uwadze, że prasa międzynarodowa donosiła również o rzekomej współpracy i zaangażowaniu państw członkowskich UE w program PRISM i inne tego rodzaju programy, czy o fakcie uzyskiwania przez nie dostępu do utworzonych baz danych;
L. mając na uwadze, że kilka państw członkowskich posiada podobne programy inwigilacji lub je rozważa;
M. mając na uwadze, że zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka każdy taki program musi być w sposób oczywisty proporcjonalny i konieczny w społeczeństwie demokratycznym; mając na uwadze, że Europejski Trybunał Praw Człowieka słusznie ostrzegł, iż system tajnej inwigilacji dla ochrony bezpieczeństwa narodowego może zagrozić demokracji lub nawet zniszczyć ją pod pozorem jej ochrony, jak również że samo istnienie przepisów pozwalających na utworzenie systemu tajnego monitorowania komunikacji pociąga za sobą ryzyko inwigilacji dla wszystkich osób, do których zastosowanie mają takie przepisy;
N. mając na uwadze, że reforma związana z ochroną danych jest w toku na szczeblu UE w drodze przeglądu dyrektywy 95/46/WE i jej zastąpienia przez proponowane ogólne rozporządzenie w sprawie ochrony danych i dyrektywę dotyczącą ochrony danych w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez właściwe organy na potrzeby zapobiegania przestępstwom, prowadzenia dochodzeń w ich sprawie, wykrywania ich i ścigania albo wykonywania sankcji karnych oraz swobodnego przepływu takich danych; mając na uwadze, że projekt rozporządzenia w sprawie ochrony danych, który komisarz ds. sprawiedliwości Viviane Reding przedstawiła swoim kolegom w listopadzie 2011 r., zawierał przepis, który warunkował ujawnianie danych dotyczących użytkowników organom państw trzecich istnieniem podstawy prawnej, takiej jak porozumienie w sprawie wzajemnej pomocy prawnej i upoważnienie wydane przez właściwy organ ochrony danych; mając na uwadze, że wskutek silnego lobbingu ze strony administracji USA artykuł ten skreślono i pozostawiono jedynie niewiążący prawnie motyw;
O. mając na uwadze, że państwa członkowskie są zobowiązane do przestrzegania podstawowych wartości zapisanych w art. 2 TUE i w Karcie praw podstawowych;
P. mając na uwadze, że według doniesień prasy międzynarodowej władze USA regularnie zakładały podsłuchy w przedstawicielstwach UE w USA i ONZ oraz infiltrowały ich sieci komputerowe;
Q. mając na uwadze, że doniesienia prasowe ujawniły, iż brytyjska Centrala Łączności Rządowej (GCHQ) założyła podsłuchy na ponad 200 podwodnych kablach światłowodowych, aby uzyskać dostęp do rozmów telefonicznych i komunikacji w internecie oraz przechowuje ich treść przez trzy dni, a metadane przez trzydzieści dni w ramach programu pod kryptonimem TEMPORA, w oparciu o część 8 ust. 4 ustawy regulującej uprawnienia dochodzeniowe, która zezwala ministrowi spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii wydawać świadectwo upoważniające do przechwytywania na szeroką skalę;
R. mając na uwadze, że podobno inne państwa członkowskie mają dostęp do transnarodowych komunikacji elektronicznych bez regularnych nakazów, ale w oparciu o specjalne sądy, a jednocześnie dane przekazywane są innym krajom (Szwecja), a także mając na uwadze, że inne państwa członkowskie mogą zwiększyć swój potencjał inwigilacji (Holandia, Niemcy); mając na uwadze, że w innych państwach wyrażono zaniepokojenie dotyczące uprawnień tajnych służb w zakresie przechwytywania (Polska);
S. mając na uwadze, że art. 5 ust. 1 dyrektywy dotyczącej prywatności i łączności elektronicznej (2002/58/WE) nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewniania poufności komunikacji i związanych z nimi danych o ruchu, a zwłaszcza zakazania słuchania, nagrywania, przechowywania i innego rodzaju przechwytywania lub nadzoru komunikacji i związanych z nimi danych o ruchu; mając na uwadze, że art. 15 ust. 1 dyrektywy przewiduje wyjątki od tego zakazu tylko wtedy, gdy stanowią one niezbędne, właściwe i proporcjonalne środki w ramach społeczeństwa demokratycznego;
T. mając na uwadze, że środki tajnej inwigilacji są często nieznane szerokiemu społeczeństwu, a także mając na uwadze, że osoby ujawniające te środki mogą ponieść poważne konsekwencje w postaci wszczęcia postępowania karnego;
1. wyraża poważne zaniepokojenie w związku z programami PRISM i TEMPORA, a także innymi programami tego rodzaju, zakładającymi gromadzenie danych, ponieważ – o ile informacje dostępne dotychczas potwierdzą się – oznaczałoby to poważne naruszenie podstawowego prawa do prywatności i życia rodzinnego oraz do ochrony danych obywateli i rezydentów UE, a także naruszenie, poufności komunikowania się, domniemania niewinności, swobody wypowiedzi, swobody informowania oraz swobody prowadzenia interesów;
2. wzywa władze USA do dostarczenia UE bez zbędnej zwłoki pełnych informacji na temat programu PRISM i innych tego rodzaju programów obejmujących gromadzenie danych, o co wystąpiła komisarz V. Reding w piśmie z dnia 10 czerwca 2013 r. skierowanym do prokuratora generalnego Erica Holdera;
3. podkreśla, że wszelkie ograniczenia praw podstawowych muszą być zgodne z praworządnością i ściśle proporcjonalne, odpowiednie i konieczne w demokratycznym społeczeństwie zgodnie z Kartą praw podstawowych;
4. domaga się, by transatlantycka grupa ekspertów, zapowiedziana przez komisarz C. Malmström i w której Parlament weźmie udział, otrzymała odpowiedni poziom poświadczenia bezpieczeństwa oraz dostęp do wszystkich odpowiednich dokumentów, tak by jej prace mogły przebiegać prawidłowo i w wyznaczonym terminie;
5. wzywa Komisję i administrację USA do ponownego bezzwłocznego podjęcia negocjacji nad porozumieniem ramowym w sprawie ochrony danych osobowych przekazywanych i przetwarzanych do celów współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych; wzywa Komisję i administrację USA do umieszczenia w nim przepisów dotyczących dostępu organów publicznych do danych osobowych oraz informacji przechowywanych przez jednostki prywatne do celów handlowych, a także do zapewnienia korzystania przez obywateli UE z takich samych wykonalnych praw i takiej samej ochrony, jak obywatele i rezydenci USA;
6. wzywa Komisję do przeprowadzenia pełnego przeglądu umowy w sprawie ochrony danych w świetle niedawnych informacji, na mocy art. 3 tejże umowy;
7. wyraża poważne zaniepokojenie informacjami o rzekomych programach inwigilacji prowadzonych przez państwa członkowskie, czy to przy pomocy Agencji Bezpieczeństwa Narodowego USA, czy jednostronnie;
8. wzywa państwa członkowskie do zagwarantowania, że ich odpowiednie prawa i praktyki są w pełni zgodne z zasadami konieczności i proporcjonalności, EKPC i odnośnym orzecznictwem oraz do odpowiedniego ich przeglądu w przeciwnym wypadku;
9. wzywa Radę w trybie pilnym do przyspieszenia prac nad całym pakietem dotyczącym ochrony danych, a zwłaszcza nad proponowaną dyrektywą w sprawie ochrony danych;
10. podkreśla, że wszystkie przedsiębiorstwa oferujące usługi obywatelom UE muszą bez wyjątku przestrzegać prawa UE i że są odpowiedzialne za wszelkie naruszenia;
11. podkreśla, że przedsiębiorstwa podlegające jurysdykcji państwa trzeciego powinny w jasny i widoczny sposób ostrzegać użytkowników znajdujących się w UE o możliwości przetwarzania ich danych osobowych przez organy ścigania i wywiad zgodnie z tajnymi rozkazami lub nakazami sądowymi;
12. podkreśla, że wszelkie przepisy ustanawiające środki inwigilacji muszą być jasno sformułowane, aby wskazywać docelowe kategorie obywateli, wyraźne i precyzyjne cele danego środka, warunki ingerencji, praw jednostki, konkretne terminy przechowywania danych oraz ich niszczenia lub usuwania po upłynięciu tych terminów, a także warunki przesyłania danych do państwa trzeciego;
13. surowo potępia szpiegowanie przedstawicielstw UE, ponieważ – – o ile informacje dostępne dotychczas potwierdzą się – oznaczałoby to poważne naruszenie Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych i mogłoby wpłynąć na stosunki transatlantyckie;
14. podkreśla zapotrzebowanie na procedury pozwalające informatorom donoszenie o bezprawnych tajnych programach inwigilacji bez ponoszenia osobistych konsekwencji; wzywa państwa członkowskie do zaoferowania azylu informatorowi Edwardowi Snowdenowi w duchu wytycznych Unii Europejskiej dotyczących obrońców praw człowieka;
15. wzywa Komisję do dopilnowania, by standardy w zakresie ochrony danych w UE oraz negocjacje nad obecnym pakietem dotyczącym ochrony danych nie zostały naruszone w wyniku transatlantyckiego partnerstwa w zakresie handlu i inwestycji z USA, a także do odroczenia negocjacji w tej sprawie do momentu zakończenia przez USA szpiegowania działalności instytucji UE; zwraca się więc do Komisji o odwołanie pierwszej rundy negocjacji przewidzianej w Waszyngtonie DC;
16. wzywa Komisję do natychmiastowego wszczęcia postępowań o naruszenie na mocy art. 259 TFUE przeciwko państwom członkowskim, których środki inwigilacji nie są zgodne z prawem UE;
17. jest zdania, że istnieją uzasadnione podstawy sądzić, iż rozmowy Parlamentu Europejskiego, jego posłów i personelu były przechwytywane przez program TEMPORA w sposób naruszający zobowiązania Wielkiej Brytanii w dziedzinie praw człowieka; zwraca się w związku z tym do Wydziału Prawnego o zbadanie możliwości wszczęcia przez Parlament Europejski działań prawnych przeciwko rządowi Wielkiej Brytanii, w tym za pośrednictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka;
18. podkreśla, że te wydarzenia poważnie podważają zaufanie do chmury obliczeniowej i innych usług społeczeństwa informacyjnego, zwłaszcza gdy usługodawcy podlegają jurysdykcji państwa trzeciego;
19. zauważa, że usługodawcy w UE odnotowali duży wzrost zapytań od klientów po ujawnieniu raportu w sprawie programu PRISM;
20. podkreśla, że mogłoby to zostać przekształcone w przewagę konkurencyjną dla mających siedzibę w UE usług związanych z chmurą obliczeniową i innych usług społeczeństwa informacyjnego, pod warunkiem że wprowadzone zostaną rygorystyczne zasady ochrony danych, które chronią zarówno przed dostępem do danych przez państwa trzecie, jak i przed przechwytywaniem danych przez służby wywiadowcze państw członkowskich;
21. wzywa Komisję do dokonania przeglądu jej strategii w dziedzinie chmury obliczeniowej w świetle tych wydarzeń oraz do opracowania jasnej i spójnej inicjatywy w dziedzinie chmury obliczeniowej, która obejmowałaby wszystkie te kwestie i promowała inicjatywy UE w dziedzinie chmury obliczeniowej w pełni uwzględniające ochronę wszystkich swobód obywatelskich;
22. wzywa Parlament do przeprowadzenia dogłębnego śledztwa w tej sprawie oraz do przedstawienia sprawozdania na sesji plenarnej do końca bieżącego roku w oparciu o rzeczywiste kompetencje do prowadzenia śledztwa, zwłaszcza w sprawie środków podjętych przez UE i instytucje państw członkowskich;
23. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Komisji, Radzie, Radzie Europy, parlamentom państw członkowskich, prezydentowi Stanów Zjednoczonych Ameryki, Senatowi i Izbie Reprezentantów USA, amerykańskiemu Sekretarzowi ds. Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Sekretarzowi ds. Sprawiedliwości.