Parlament Europejski,

–       uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej,

–       uwzględniając Europejską konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,

–       uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka z 1948 r.,

–       uwzględniając konwencję genewską z 1951 r. oraz dodatkowe protokoły do niej,

–       uwzględniając swoją rezolucję z dnia 9 października 2013 r. w sprawie działań UE i państw członkowskich w celu stawienia czoła napływowi uchodźców w wyniku konfliktu w Syrii(1),

–       uwzględniając swoją rezolucję z dnia 23 października 2013 r. w sprawie przepływów migracyjnych w regionie Morza Śródziemnego, ze zwróceniem szczególnej uwagi na tragiczne wydarzenia u wybrzeży Lampedusy(2),

–       uwzględniając swoją rezolucję z dnia 17 grudnia 2014 r. w sprawie sytuacji w regionie Morza Śródziemnego oraz potrzeby opracowania całościowego podejścia UE do migracji(3),

–       uwzględniając 10-punktowy plan działania zaproponowany przez Komisję z myślą o nadzwyczajnym posiedzeniu Rady Europejskiej w dniu 23 kwietnia 2015 r.,

–       uwzględniając oświadczenie przyjęte na zakończenie nadzwyczajnego posiedzenia Rady Europejskiej z dnia 23 kwietnia 2015 r.,

–       uwzględniając inicjatywę UNHCR dotyczącą centralnego obszaru Morza Śródziemnego oraz propozycje UNHCR dotyczące rozwiązania kwestii osób ubiegających się o azyl, uchodźców i migrantów przybywających obecnie i w przyszłości do Europy,

–       uwzględniając art. 123 ust. 2 Regulaminu,

A.     mając na uwadze, że utonięcie przeszło 800 osób było największą katastrofą na Morzu Śródziemnym od drugiej wojny światowej oraz że co najmniej 1500 migrantów poniosło śmierć od początku 2015 r., a wielu innych zaginęło;

B.     mając na uwadze, że co najmniej 30 000 osób zginęło na morzu w ciągu ostatnich dwudziestu lat, co potwierdza potrzebę całkowitej zmiany działań i dołożenia wszelkich starań, by zapobiec kolejnym utonięciom, oraz konieczność wywiązywania się przez państwa członkowskie ze spoczywających na nich międzynarodowych obowiązków w zakresie ratownictwa na morzu;

C.     mając na uwadze, że w ramach przeprowadzonej przez Włochy operacji „Mare Nostrum”, obejmującej patrolowanie, ratownictwo i nadzór w celu usprawnienia humanitarnych działań ratunkowych na Morzu Śródziemnym, w ciągu 364 dni jej trwania uratowano 150 810 migrantów; mając jednak na uwadze, że inne państwa członkowskie nie wyraziły woli wsparcia wysiłków Włoch, by ratować ludzkie życie; mając na uwadze, że włoski rząd w konsekwencji zakończył operację „Mare Nostrum”;

D.     mając na uwadze, że do pełnej realizacji koordynowanej przez FRONTEX wspólnej operacji „Tryton” przystąpiono w dniu 1 listopada 2014 r.; mając na uwadze, że „Tryton” obejmuje zaledwie jedną trzecią zakresu geograficznego operacji „Mare Nostrum”; mając na uwadze, że obszar operacyjny „Tryton” obejmuje jedynie 30 mil morskich wzdłuż wybrzeża Włoch, podczas gdy w ramach operacji „Mare Nostrum” prowadzono działania na pełnym morzu dużo bliżej wybrzeży Libii; mając na uwadze, że kłopoty większości łodzi z uchodźcami na pokładzie rozpoczynają się już w pobliżu libijskiego wybrzeża; mając na uwadze, że mandat agencji FRONTEX obejmuje nadzorowanie granic i zapobieganie nielegalnej migracji i dlatego nie może ona sama podejmować akcji poszukiwawczych i ratunkowych, jednak działanie takie może podjąć w ramach drugorzędnych zadań jedynie wtedy, kiedy łódź lub statek potrzebuje pomocy; przyznaje jednak, że zasoby operacji „Tryton” wykorzystywano do akcji poszukiwawczych i ratunkowych koordynowanych przez włoskie Centrum Koordynacji Działań Poszukiwawczych i Ratunkowych;

E.     mając na uwadze, że możliwości legalnego wjazdu na terytorium UE przez osoby potrzebujące ochrony są bardzo ograniczone; mając na uwadze, że według szacunków 90% osób ubiegających się o azyl przedostaje się do UE nielegalnie; mając na uwadze, że w trakcie wojny w Syrii liczba wiz Schengen przyznanych obywatelom tego kraju zmniejszyła się zdecydowanie z 30 000 w 2010 r. do prawie zera w 2013 r.; mając na uwadze, że w UE w bardzo ograniczonym stopniu korzysta się z wiz humanitarnych, a zaledwie połowa państw członkowskich w ogóle posiada jakąkolwiek formę wizy humanitarnej przyznawanej zazwyczaj wyłącznie w wyjątkowych przypadkach; mając na uwadze, że Parlament zasadniczo popiera stosowanie procedur chronionego wjazdu; mając na uwadze, że w rezolucji z dnia 2 kwietnia 2014 r. w sprawie śródokresowego przeglądu programu sztokholmskiego Parlament w szczególności wezwał państwa członkowskie do „wykorzystania obecnie obowiązujących przepisów kodeksu wizowego i kodeksu granicznego Schengen pozwalających na wydawanie wiz humanitarnych”(4);

F.     mając na uwadze, że według UNHCR kraje graniczące z Syrią przyjęły około 3,9 mln syryjskich uchodźców; mając na uwadze, że państwa członkowskie UE przyjęły tylko 37 000 uchodźców z Syrii w ramach programu przesiedleń UNHCR, podczas gdy UNHCR apeluje o przesiedlenie 10% syryjskich uchodźców (370 000) i pilnie poszukuje co najmniej 130 000 miejsc do przesiedlenia uchodźców o szczególnych potrzebach; mając na uwadze, że niemal połowa państw członkowskich (13) nie przyjęła dotychczas ani jednego uchodźcy;

G.     mając na uwadze, że UE i jej państwa członkowskie skutecznie przyczyniają się do utrzymywania się przestępczego i niebezpiecznego procederu przemytu osób poprzez stawianie murów i odgradzanie swoich granic zewnętrznych przed nielegalnymi imigrantami bez zapewnienia możliwości legalnego dostępu;

H.     mając na uwadze, że państwa członkowskie wezwały do wzmocnienia współpracy politycznej z partnerami afrykańskimi na wszystkich szczeblach w celu uporania się z przyczynami nielegalnej migracji i zwalczania przemytu ludzi i handlu ludźmi; mając na uwadze, że przy okazji posiedzenia Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (WSiSW) w dniu 12 marca 2015 r. ministrowie spraw wewnętrznych Francji, Niemiec i Hiszpanii oraz Komisja omówili propozycję ministra spraw wewnętrznych Włoch Angelino Alfano, aby powierzyć działania poszukiwawcze i ratunkowe oraz kontrolę morskich granic UE krajom takim jak Egipt czy Tunezja, które transportowałyby uratowanych migrantów na swoje wybrzeża; mając na uwadze, że propozycja ta ma na celu spowodowanie „prawdziwego efektu odstraszającego”, aby mniej migrantów było gotowych ryzykować swoje życie w celu dotarcia do wybrzeży Europy; mając na uwadze, że ministrowie spraw wewnętrznych omówili też możliwość stworzenia obozów dla uchodźców w Afryce Północnej i rozpatrywania w nich wniosków o azyl;

I.      mając na uwadze, że według danych Eurostatu zaledwie pięć państw członkowskich przyjęło trzy czwarte wszystkich uchodźców w UE, a państwa takie jak Włochy, Grecja i Malta znajdują się już na skraju swoich możliwości przyjmowania uchodźców;

1.      z uwagi na wzrost liczby ofiar śmiertelnych na morskich i lądowych granicach UE wzywa do niezwłocznego i radykalnego przewartościowania priorytetów polityki azylowej UE w celu zapobiegnięcia kolejnym ofiarom, zapewnienia bezpiecznego i legalnego dostępu do UE osobom poszukującym ochrony oraz prawa do spontanicznego składania wniosków azylowych na zewnętrznych granicach Unii, a także wzmocnienia solidarności i dzielenia się odpowiedzialnością za osoby ubiegające się o azyl w Unii;

2.      jest rozczarowany wynikiem nadzwyczajnego posiedzenia Rady Europejskiej z dnia 23 kwietnia 2015 r. poświęconego migracji i głęboko ubolewa nad faktem, że szefowie państw i rządów nie zdołali porozumieć się co do środków, które pozwoliłyby zająć się skutecznie głównymi przyczynami kryzysu w rejonie Morza Śródziemnego i zapobiec dalszym katastrofom;

3.      zwraca uwagę na apel o niezwłoczne wzmocnienie unijnej operacji „Tryton” poprzez potrojenie jej budżetu na rok 2015 i 2016 i umożliwienie tym samym liczniejszej obecności na Morzu Śródziemnym statków mogących uczestniczyć w działaniach poszukiwawczych i ratunkowych; apeluje, aby wzrost ten był związany wyłącznie z akcjami poszukiwawczymi i ratunkowymi, które pozwalają ocalać istnienia ludzkie; przypomina jednak o ograniczonym mandacie agencji FRONTEX przyznającym pierwszeństwo nadzorowaniu granic przed działaniami poszukiwawczymi i ratunkowymi i głęboko ubolewa nad faktem, że państwa członkowskie nie zdołały osiągnąć porozumienia w kwestii rozszerzenia obszaru działania operacji „Tryton”, tak aby sięgał on bliżej rejonów, w których w rzeczywistości rozpoczynają się kłopoty większości łodzi z uchodźcami na pokładzie; apeluje zatem do państw członkowskich o niezwłoczne zmodyfikowanie planu operacyjnego „Tryton” w celu rozszerzenia jego obszaru operacyjnego na pełne morze i uwzględnienia w nim działań poszukiwawczych i ratunkowych;

4.      wzywa do opracowania sprawnej i stałej europejskiej humanitarnej operacji ratunkowej, która podobnie jak „Mare Nostrum” byłaby prowadzona na pełnym morzu i do której wszystkie państwa członkowskie wnosiłyby wkład finansowy lub w postaci sprzętu i aktywów; apeluje do UE o współfinansowanie takiej operacji i ostrzega Radę i Komisję, że Parlament może zagłosować przeciw budżetowi na 2016 r., jeżeli nie zostaną przeznaczone żadne środki na działania poszukiwawcze i ratunkowe;

5.      ubolewa nad brakiem jakichkolwiek rzeczowych propozycji w oświadczeniu Rady Europejskiej, które mogłyby zapewnić bezpieczny i legalny dostęp do UE zarówno osobom ubiegającym się o azyl, jak i migrantom;

6.      apeluje do państw członkowskich, aby nie blokowały w bieżących negocjacjach nad kodeksem wizowym solidnych zasad dotyczących wiz humanitarnych; wzywa państwa członkowskie do wykorzystania wszystkich możliwości wydawania wiz humanitarnych w swoich ambasadach i konsulatach, tak aby osoby potrzebujące ochrony mogły dostać się do UE bezpieczną drogą, promem lub samolotem zamiast narażać życie podczas nielegalnego transportu na nienadającej się do żeglugi łodzi;

7.      apeluje o natychmiastowe zniesienie obowiązku wizowego dla uchodźców syryjskich; wzywa państwa członkowskie i Komisję do poważnego rozważenia możliwości zastosowania przepisów dyrektywy w sprawie tymczasowej ochrony; podkreśla, że gdyby UE powołała się na tę dyrektywę w stosunkach z Syrią, wszystkim Syryjczykom można by przyznać zezwolenie na pobyt na cały okres ochronny, co umożliwiłoby im podjęcie pracy i dałoby dostęp do mieszkania i opieki lekarskiej; podkreśla, że mogłoby to także zachęcić państwa członkowskie do przenoszenia osób korzystających z takiego rozwiązania z tych państw członkowskich, w których zdolność do przyjmowania została przekroczona; przypomina, że Parlament już w 2013 r. apelował o korzystanie z przepisów dyrektywy w sprawie tymczasowej ochrony przy rozwiązywaniu kryzysu w Syrii;

8.      z zadowoleniem przyjmuje planowany projekt pilotażowy dotyczący przesiedleń w obrębie całej UE (w uzupełnieniu do przesiedleń w obrębie poszczególnych państw członkowskich); wyraża jednak ubolewanie, że docelowa liczba 5000 przesiedlonych syryjskich uchodźców jest mało ambitna; przypomina, że UNHCR poszukuje przynajmniej 130 000 miejsc dla przesiedlonych; zdecydowanie zachęca państwa członkowskie do udostępniania miejsc dla przesiedlonych, zwłaszcza te, które dotychczas nie uczestniczyły w przesiedleniach; zwraca się do Komisji o przedstawienie wniosku w sprawie europejskiego programu przesiedleń zawierającego wiążące zobowiązania dla państw członkowskich dotyczące przyjmowania uchodźców według sprawiedliwego klucza podziału uwzględniającego liczbę ludności i wskaźniki gospodarcze, a także liczbę już przyjętych uchodźców;

9.      apeluje do państw członkowskich o pełne wykorzystanie możliwości gwarantujących bezpieczny i legalny wjazd do UE, takich jak łączenie rodzin sensu largo, prywatne programy sponsorowania, a także programy migracji do celów podjęcia studiów lub pracy, aby ludzie szukający międzynarodowej ochrony mogli znaleźć bezpieczeństwo w Europie bez konieczności odwoływania się do przemytników czy niebezpiecznych nielegalnych sposobów pokonywania mórz lub przekraczania granic;

10.    apeluje do państw członkowskich o priorytetowe potraktowanie bezpiecznego i legalnego dostępu dla uchodźców oraz migrantów, a także o przeznaczanie funduszy UE na ten cel zamiast na środki przeciwko migracji, takie jak stawianie murów i budowanie ośrodków dla migrantów;

11.    jest głęboko zaniepokojony sposobami współpracy z krajami trzecimi, przewidzianymi przez Radę Europejską w celu zapobiegania nielegalnej migracji do Europy;

12.    zwraca się do Komisji i państw członkowskich o natychmiastowe zawieszenie współpracy na rzecz zapobiegania nielegalnej migracji i poprawy kontroli granicznych z takimi krajami, jak Erytrea i Egipt, które obecnie wydalają uchodźców, a także o zawieszenie wszelkiej pomocy finansowej dla tych reżimów w związku ze sprawozdaniami ONZ i organizacji pozarządowych na temat łamania praw człowieka; apeluje o zastąpienie procesu chartumskiego procesem opartym na poszanowaniu praw człowieka i nakierowanym na poprawę warunków życia, tak aby zająć się podstawowymi przyczynami migracji;

13.    zwraca się do Komisji o dokonanie przeglądu wszystkich polityk mających skutki zewnętrzne, takich jak handel, rybołówstwo i rolnictwo, zajmujących się strukturalnymi przyczynami napływu migrantów, zgodnie z art. 208 TFUE;

14.    odrzuca wnioski państw członkowskich w sprawie tworzenia europejskich ośrodków dla osób ubiegających się o azyl w krajach trzecich oraz w sprawie angażowania państw północnoafrykańskich w europejskie misje poszukiwawczo-ratunkowe w celu przechwytywania uchodźców i odwożenia ich do wybrzeży Afryki; zwraca się w związku z tym do Komisji o dostarczenie Parlamentowi oceny zgodności tych wniosków z prawem międzynarodowym, zwłaszcza z konwencją genewską, a także oceny wszelkich innych praktycznych i prawnych przeszkód w ich realizacji;

15.    odrzuca przedstawiony przez Radę Europejską pomysł połączenia operacji cywilnych i wojskowych prowadzonych w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO) z polityką w obszarze migracji; odrzuca również pomysł natychmiastowego rozpoczęcia operacji WPBiO mającej na celu użycie sił wojskowych przeciwko statkom wykorzystywanym przez przemytników; wzywa Radę Europejską oraz wiceprzewodniczącą / wysoką przedstawiciel do przedstawienia jako pierwszego kroku koncepcji, która wyjaśniałaby m.in., jak zapewnić zgodność z przepisami krajowymi państw północnoafrykańskich, a także europejskimi i międzynarodowymi przepisami i normami, tak aby w pełni respektować kartę ONZ i unikać strat w ludności cywilnej oraz szkód w infrastrukturze przybrzeżnej;

16.    odrzuca także plany połączenia kontroli i monitorowania granic lądowych w Tunezji, Egipcie, Sudanie, Mali i Nigrze z trwającymi misjami WPBiO, ponieważ większość z tych niewielkich misji ma bardzo szczegółowy mandat skupiający się na poprawie stanu bezpieczeństwa w niestabilnych krajach i wspieraniu budowania pokoju przez organizacje afrykańskie i międzynarodowe, takie jak UA i ONZ; jest przekonany, że UE powinna priorytetowo potraktować rozwiązanie konfliktów, które prowadzą do napływu migrantów, a nie skupiać się na odstraszaniu i zarządzaniu skutkami;

17.    podkreśla, że zgodnie z Traktatem z Lizbony i jego art. 43 UE może wykorzystać siły morskie swoich państw członkowskich w kontekście WPBiO, aby nasilić działania związane z pomocą humanitarną i ratownictwem na Morzu Śródziemnym;

18.    apeluje do wysokiej przedstawiciel o wykorzystanie wszystkich dostępnych instrumentów dyplomatycznych i z zakresu stosunków zewnętrznych do zajęcia się przyczynami kryzysów politycznych, które zmuszają miliony ludzi do opuszczania domów;

19.    przyjmuje do wiadomości apel państw członkowskich o podjęcie szybkich działań zwalczających przemyt zgodnie z prawem międzynarodowym; apeluje jednakże w tym kontekście do państw członkowskich o skupienie się na zwalczaniu przemytu w drodze współpracy z EUROPOL-em, FRONTEX-em, Europejskim Urzędem Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO) oraz EUROJUST-em; przypomina, że walka z przemytnikami będzie skuteczna jedynie wtedy, gdy zapewni się bezpieczny i legalny wjazd, co położy kres ich przestępczej i brutalnej działalności;

20.    wzywa UE i państwa członkowskie do zmiany lub dokonania przeglądu wszelkiego ustawodawstwa, na mocy którego osoby udzielające pomocy migrantom na morzu są traktowane jak przestępcy; wzywa Komisję Europejską do dokonania przeglądu dyrektywy Rady 2002/90/WE, która określa sankcje za ułatwienie bezprawnego wjazdu, tranzytu i pobytu, w celu sprecyzowania, że niesienie pomocy humanitarnej migrantom na morzu, którzy znajdują się w niebezpieczeństwie, jest godną pochwały praktyką, a nie działaniem, które miałoby kiedykolwiek podlegać jakimkolwiek sankcjom;

21.    jest rozczarowany, że Rada Europejska nie zdołała uzgodnić programu na rzecz przenoszenia uchodźców z państw członkowskich, które są na granicy ich zdolności do przyjmowania, takich jak Włochy, Grecja czy Malta, do państw członkowskich mniej narażonych na przyjazd uchodźców lub migrantów; potępia niechęć wielu państw członkowskich do przejmowania odpowiedzialności dzięki przenoszeniu uchodźców z innych części UE i pilnie wzywa Komisję i państwa członkowskie do przedstawienia ambitnego wniosku w tej kwestii opartego na literze i duchu art. 33 i 36 rozporządzenia dublińskiego;

22.    przyjmuje do wiadomości zaplanowany przegląd działania rozporządzenia dublińskiego w 2016 r., a także ogłoszenie przez komisarza do spraw migracji i spraw wewnętrznych, że system dubliński zostanie poddany przeglądowi jeszcze w tym roku; apeluje do Komisji o zbadanie alternatyw dla obecnego systemu dublińskiego, które byłyby sprawiedliwsze dla państw członkowskich i osób ubiegających się o azyl; sugeruje, że system, w którym osoby mogłyby ubiegać się o azyl w państwie członkowskim, gdzie mają już powiązania rodzinne, społecznościowe lub lepsze perspektywy pracy, znacznie poprawiłby ich perspektywy integracji; ponadto system taki znacznie zmniejszyłby nielegalne przepływy drugorzędne w obrębie UE, a także konieczność wprowadzenia środków przymusu, takich jak zatrzymywanie osób ubiegających się o azyl w celu odesłania ich z powrotem do odnośnego państwa członkowskiego; sugeruje poza tym, że można by wykorzystać klucz przydziału do opracowania systemu sprawiedliwego przyznawania funduszy państwom członkowskim i pozostawiania osób ubiegających się o azyl, które nie mają wyraźnych powodów preferowania tego czy innego państwa członkowskiego; apeluje też do Komisji o przedstawienie wniosków umożliwiających wzajemne uznawanie decyzji o udzieleniu azylu oraz przekazywanie statusu ochrony międzynarodowej w obrębie UE;

23.    apeluje do państw członkowskich, aby w chwili obecnej skutecznie wykorzystywały pełen potencjał rozporządzenia dublińskiego do okazania solidarności, łącznie z klauzulami dotyczącymi łączenia rodzin i dzieci bez opieki, a także klauzulą dyskrecjonalną;

24.    z zadowoleniem przyjmuje apel o szybką i pełną transpozycję oraz skuteczne wdrożenie wspólnego europejskiego systemu azylowego przez wszystkie uczestniczące państwa członkowskie;

25.    zobowiązuje przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji przewodniczącemu Rady Europejskiej, przewodniczącemu Komisji, wiceprzewodniczącej Komisji / Wysokiej Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, a także przewodniczącym parlamentów państw członkowskich.

(1) Teksty przyjęte, P7_TA(2013)0414. (2) Teksty przyjęte, P7_TA(2013)0448. (3) Teksty przyjęte, P8_TA(2014)0105. (4) Teksty przyjęte, P7_TA(2014)0276.