PROJEKT REZOLUCJI w sprawie projektu rozporządzenia wykonawczego Komisji w sprawie odnowienia zatwierdzenia substancji czynnej glifosat, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 dotyczącym wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, oraz w sprawie zmiany załącznika do rozporządzenia wykonawczego (UE) nr 540/2011
5.4.2016 - (D044281-01 – 2016/2624(RSP))
Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności
Sprawozdawcy: Pavel Poc, Kateřina Konečná, Bas Eickhout, Piernicola Pedicini, Mark Demesmaeker, Sirpa Pietikäinen, Frédérique Ries
B8-0439/2016
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie projektu rozporządzenia wykonawczego Komisji w sprawie odnowienia zatwierdzenia substancji czynnej glifosat, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 dotyczącym wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, oraz w sprawie zmiany załącznika do rozporządzenia wykonawczego (UE) nr 540/2011
(D044281-01 – 2016/2624(RSP))
Parlament Europejski,
– uwzględniając projekt rozporządzenia wykonawczego Komisji w sprawie odnowienia zatwierdzenia substancji czynnej glifosat, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 dotyczącym wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, oraz w sprawie zmiany załącznika do rozporządzenia wykonawczego (UE) nr 540/2011 (D044281-01),
– uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG[1], w szczególności jego art. 20 ust. 1,
– uwzględniając art. 11 i 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. ustanawiającego przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję[2],
– uwzględniając art. 7 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 178/2002 z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności[3],
– uwzględniając projekt rezolucji Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności,
– uwzględniając art. 106 ust. 2 i 3 oraz art. 106 ust. 4 lit. c) Regulaminu,
A. mając na uwadze, że wielkość produkcji glifosatu, herbicydu systemicznego, jest obecnie największa na świecie w porównaniu z wszystkimi pozostałymi herbicydami; mając na uwadze, że jego zastosowanie na świecie dramatycznie wzrosło, 260-krotnie, w ciągu ostatnich 40 lat (z poziomu 3 200 ton w 1974 r. do 825 000 ton w 2014 r.)[4];
B. mając na uwadze, że glifosat jest herbicydem o działaniu nieselektywnym, który zabija wszystkie trawy; mając na uwadze, że jego działanie oparte jest na wpływie na szlak kwasu szikimowego, który jest obecny także w glonach, bakteriach i grzybach; mając na uwadze, iż udowodniono, że subletalne narażenie bakterii Escherichia coli i Salmonella enterica serowar Typhimurium na formy użytkowe glifosatu dostępne w handlu wywołuje zmienioną odpowiedź na antybiotyki;
C. mając na uwadze, że 76% glifosatu wykorzystywanego na całym świecie jest stosowane w rolnictwie; mając na uwadze, że substancja ta jest także powszechnie stosowana w leśnictwie, na terenach miejskich i w ogrodnictwie;
D. mając na uwadze, że glifosat lub jego pozostałości były wykrywane w wodzie, glebie, żywności i napojach, artykułach niespożywczych oraz w organizmie człowieka (np. w moczu i mleku matki);
E. mając na uwadze, że populacja ogólna jest narażona przede wszystkim w przypadku zamieszkiwania w pobliżu opryskiwanych obszarów, poprzez użytkowanie prywatne i poprzez dietę; mając na uwadze, że narażenie na glifosat zwiększa się w związku z dramatycznym wzrostem całkowitej ilości stosowanego glifosatu; mając na uwadze, że nie należy lekceważyć wpływu glifosatu na zdrowie ludzi;
F. mając na uwadze, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1107/2009 substancja czynna może zostać zatwierdzona tylko wówczas, gdy nie została sklasyfikowana ani nie musi być sklasyfikowana, zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) nr 1272/2008, jako substancja rakotwórcza kategorii 1A lub 1B, chyba że narażenie ludzi na tę substancję czynną jest nieistotne lub istnieje poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia roślin, któremu nie można zapobiec innymi dostępnymi sposobami;
G. mając na uwadze, że w marcu 2015 r. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) sklasyfikowała glifosat jako substancję „prawdopodobnie rakotwórczą dla ludzi” (grupa 2A) na podstawie „ograniczonych dowodów” na działanie rakotwórcze u ludzi (na podstawie rzeczywistych przypadków narażenia, które zostały odnotowane), „wystarczających dowodów” na działanie rakotwórcze u zwierząt doświadczalnych (na podstawie badań obejmujących „czysty” glifosat) oraz „mocnych dowodów” dotyczących mechanizmu działania związanego z działaniem rakotwórczym (w odniesieniu do genotoksyczności i stresu oksydacyjnego) zarówno w przypadku „czystego” glifosatu, jak i jego form użytkowych;
H. mając na uwadze, że kryteria zastosowane przez IARC dla grupy 2A są porównywalne z kryteriami określonymi dla kategorii 1B w rozporządzeniu (WE) nr 1272/2008;
I. mając na uwadze, że mimo wszystko w listopadzie 2015 r. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) ukończył wzajemną ocenę glifosatu i stwierdził, że „istnieje niewielkie prawdopodobieństwo stwarzania przez glifosat zagrożenia rakotwórczego u ludzi, a dowody nie potwierdzają konieczności zaklasyfikowania tej substancji w odniesieniu do jej potencjału rakotwórczego zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008”;
J. mając na uwadze, że w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) …/... z dnia XXX w sprawie odnowienia zatwierdzenia substancji czynnej glifosat, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 dotyczącym wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, oraz w sprawie zmiany załącznika do rozporządzenia wykonawczego (UE) nr 540/2011 (zwane dalej „projektem rozporządzenia wykonawczego”) proponuje się, by zezwolić na stosowanie glifosatu do dnia 30 czerwca 2031 r., tj. przez maksymalny możliwy okres, do wszelkich zastosowań, bez żadnych ograniczeń (z wyjątkiem jednego spośród ponad 500 składników obojętnych), bez żadnych prawnie wiążących warunków dotyczących jego stosowania, a jedynie z wymogiem podania informacji potwierdzających dotyczących właściwości zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego;
K. mając na uwadze, że zadeklarowanym celem rozporządzenia (WE) nr 1107/2009 jest „zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska, a także poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego poprzez zharmonizowanie zasad dotyczących wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, przy równoczesnej poprawie produkcji rolnej”;
L. mając na uwadze, że rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 stanowi, iż jego przepisy „opierają się na zasadzie ostrożności w celu zapewnienia, aby substancje czynne lub środki wprowadzane do obrotu nie miały niekorzystnego wpływu na zdrowie ludzi lub zwierząt lub na środowisko”; mając na uwadze, że w dalszej jego części stwierdzono, iż „w szczególności nie uniemożliwia się państwom członkowskim stosowania zasady ostrożności, w przypadku gdy nie ma naukowej pewności co do zagrożeń dla zdrowia ludzi lub zwierząt lub dla środowiska ze strony środków ochrony roślin, które mają uzyskać zezwolenie na ich terytorium”;
M. mając na uwadze, że zgodnie z art. 13 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1107/2009 wszelkie decyzje dotyczące zatwierdzenia/braku zatwierdzenia/warunkowego zatwierdzenia substancji czynnej są podejmowane na podstawie sprawozdania z przeglądu Komisji, a także „innych czynników związanych z rozpatrywaną kwestią oraz zasady ostrożności, w przypadku gdy mają zastosowanie warunki określone w art. 7 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 178/2002”;
N. mając na uwadze, że art. 7 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 stanowi, iż „w szczególnych okolicznościach, gdy po dokonaniu oceny dostępnych informacji stwierdzono niebezpieczeństwo zaistnienia skutków szkodliwych dla zdrowia, ale nadal brak jest pewności naukowej, w oczekiwaniu na dalsze informacje naukowe umożliwiające bardziej wszechstronną ocenę ryzyka mogą zostać przyjęte tymczasowe środki zarządzania ryzykiem konieczne do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia określonego we Wspólnocie”;
O. mając na uwadze, że warunki powoływania się na zasadę ostrożności określone w rozporządzeniu (WE) nr 178/2002 zostały bez wątpienia spełnione w świetle obecnych kontrowersji dotyczących właściwości rakotwórczych glifosatu;
P. mając na uwadze, że zgodnie z art. 14 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1107/2009 przedłużenie zatwierdzenia substancji czynnej odbywa się na okres nieprzekraczający 15 lat; mając na uwadze, że ze względów bezpieczeństwa okres zatwierdzenia powinien być proporcjonalny do ewentualnego ryzyka związanego ze stosowaniem takich substancji, a przy podejmowaniu wszelkich decyzji dotyczących przedłużania zatwierdzenia należy uwzględnić doświadczenie zdobyte w wyniku stosowania środków ochrony roślin zawierających dane substancje oraz wszelkie osiągnięcia w nauce i technologii;
Q. mając na uwadze, że Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich w swojej decyzji w sprawie 12/2013/MDC z dnia 18 lutego 2016 r. dotyczącej praktyk Komisji Europejskiej w zakresie udzielania zezwoleń i wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin (pestycydów) wezwała Komisję do zmiany swojego podejścia do określania i wdrażania środków zmniejszających ryzyko (warunków i ograniczeń), tak aby uwzględnić dalsze wymogi ukierunkowane na zagwarantowanie, by Komisja nie unikała ponoszenia odpowiedzialności za zapewnienie skutecznej ochrony zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska poprzez pozostawienie państwom członkowskim prawie absolutnej uznaniowości w kwestii określania środków zmniejszających ryzyko w odniesieniu do potencjalnie niebezpiecznych substancji, biorąc pod uwagę, że ich standardowe formy użytkowe są w dużym stopniu nieokreślone i istnieje wątpliwość, czy w ogóle mogłyby być one zgodnie z prawem opisane jako wymagające podjęcia środków zmniejszających ryzyko;
R. mając na uwadze, że projekt rozporządzenia wykonawczego nie zawiera jednak żadnych prawnie wiążących środków zmniejszających ryzyko, pomimo występowania dużego ryzyka długofalowego stwierdzonego w przypadku prawie wszystkich zastosowań glifosatu dla kręgowców lądowych niebędących przedmiotem zwalczania, w tym ssaków i ptaków; mając na uwadze, że glifosat jako herbicyd o działaniu nieselektywnym zabija nie tylko niepożądane chwasty, ale także wszystkie rośliny, jak również glony, bakterie i grzyby, w związku z czym ma niemożliwy do zaakceptowania wpływ na różnorodność biologiczną i ekosystem; mając na uwadze, że glifosat nie spełnia wymogów określonych w art. 4 ust. 3 lit. e) pkt (iii) rozporządzenia (WE) nr 1107/2009;
S. mając na uwadze, że kilka państw członkowskich już podjęło środki zabezpieczające w celu ochrony zdrowia publicznego i środowiska; mając na uwadze, że w celu osiągnięcia takiego samego poziomu ochrony we wszystkich państwach członkowskich w przypadku zatwierdzenia substancji czynnej jasne i prawnie wiążące warunki jej stosowania powinny zostać ustanowione na szczeblu unijnym;
T. mając na uwadze, że EFSA, na wniosek Komisji, uwzględniła w swojej ocenie raport opublikowany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC), w którym zaklasyfikowano glifosat jako substancję prawdopodobnie rakotwórczą dla ludzi; mając na uwadze, że ocena EFSA była oparta na obszernych dowodach, w tym kilku badaniach, które nie zostały ocenione przez IARC, i według EFSA jest to jeden z powodów, dla których ocena ta zawiera odmienne wnioski;
U. mając na uwadze, że kierownik Działu ds. Pestycydów EFSA, który był odpowiedzialny za tę ocenę, określił pewne badania, które nie zostały ocenione przez IARC, jako „kluczowe” i „podstawowe”; mając na uwadze, że EFSA do tej pory nie zgodziła się na upublicznienie tych badań, gdyż wnioskodawcy utrzymywali, iż ich ujawnienie zaszkodziłoby ich interesom handlowym; mając na uwadze, że brak publikacji badań uniemożliwia przeprowadzenie niezależnej analizy naukowej; mając na uwadze, że EFSA nie przedstawiła możliwych do zweryfikowania dowodów potwierdzających, że ujawnienie informacji stanowiłoby szkodę dla przemysłu zgodnie ze zobowiązaniem prawnym określonym w art. 63 rozporządzenia (WE) nr 1107/2009;
V. mając na uwadze, że zgodnie z art. 4 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji[5], instytucje odmówią dostępu do dokumentu, jeśli ujawnienie go naruszyłoby ochronę interesów handlowych, chyba że za ujawnieniem przemawia interes publiczny; mając na uwadze, że w świetle obecnych kontrowersji między IARC a EFSA w kwestii tak istotnej jak rakotwórczość oraz globalnego znaczenia decyzji dotyczącej ponownego zatwierdzenia/warunkowego ponownego zatwierdzenia lub braku ponownego zatwierdzenia glifosatu, istnieje wyraźny interes nadrzędny związany z ujawnieniem tych badań;
W. mając na uwadze, że istnieją nie tylko poważne obawy dotyczące rakotwórczości glifosatu, ale także wątpliwości w zakresie możliwego charakteru działania w związku z właściwościami zaburzającymi funkcjonowanie układu hormonalnego; mając na uwadze, że dowiedziono, iż formy użytkowe glifosatu stanowią substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego w ludzkich liniach komórkowych oraz że ze względu na brak odpowiednich naukowych kryteriów horyzontalnych nie można wykluczyć charakteru działania zaburzającego funkcjonowanie układu hormonalnego;
X. mając na uwadze, że w lipcu 2015 r. państwo członkowskie pełniące rolę sprawozdawcy wyraziło wolę przekazania dokumentacji dotyczącej zharmonizowanej klasyfikacji glifosatu na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 do Europejskiej Agencji Chemikaliów, która jest właściwym organem naukowym w odniesieniu do zharmonizowanej klasyfikacji substancji chemicznych; mając na uwadze, że spodziewany termin złożenia wniosku przypadał na koniec marca 2016 r.; mając na uwadze, że proces decyzyjny ma trwać 18 miesięcy;
Y. mając na uwadze, że w marcu 2016 r. odroczono głosowanie w Komisji Stałej ds. Wyrobów Fitofarmaceutycznych dotyczące projektu rozporządzenia wykonawczego w sprawie odnowienia zatwierdzenia substancji czynnej glifosat;
Z. mając na uwadze, że amerykańskie Biuro Kontroli Rządu (Government Accountability Office, GAO) wydało ostatnio dla Urzędu ds. Żywności i Leków (FDA) w USA zalecenie przeprowadzenia oceny ryzyka i ujawnienia informacji dotyczących pozostałości glifosatu w odniesieniu do zdrowia publicznego;
1. uważa, że projekt rozporządzenia wykonawczego Komisji nie zapewnia wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska, nie stosuje zasady ostrożności oraz wykracza poza uprawnienia wykonawcze ustanowione w rozporządzeniu (WE) nr 1107/2009;
2. wzywa Komisję do wycofania projektu rozporządzenia wykonawczego oraz do przedłożenia komisji nowego projektu;
3. wzywa Komisję do nieodnawiania zatwierdzenia glifosatu oraz do określenia jasnych ram czasowych dla utworzenia wykazu składników obojętnych niedopuszczanych do zastosowania w środkach ochrony roślin;
4. wzywa Komisję do szybkiego zapewnienia niezależnej oceny klasyfikacji glifosatu w oparciu o wszystkie dostępne dowody naukowe dotyczące rakotwórczości glifosatu, a także jego możliwych właściwości zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego na podstawie oczekiwanych naukowych kryteriów horyzontalnych dla substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego;
5. wzywa Komisję i EFSA do natychmiastowego ujawnienia wszystkich dowodów naukowych wykorzystanych jako podstawa pozytywnej klasyfikacji glifosatu oraz proponowanego ponownego zezwolenia, mając na uwadze nadrzędny interes publiczny związany z ich ujawnieniem;
6. wzywa Komisję do upoważnienia Biura ds. Żywności i Weterynarii do badania i monitorowania pozostałości glifosatu w żywności i napojach produkowanych w Unii, a także w produktach importowanych;
7. uważa, że odpowiednie działania następcze związane z niniejszą rezolucją, a zatem złożenie gruntownie zmienionego nowego projektu przez Komisję, będą miały kluczowe znaczenie dla budowania zaufania do instytucji Unii Europejskiej i pomiędzy nimi;
8. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji, a także rządom i parlamentom państw członkowskich.