ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ σχετικά με την εξάλειψη των γάμων παιδιών
26.9.2017 - (2017/2663(RSP))
σύμφωνα με το άρθρο 128 παράγραφος 5 του Κανονισμού
Vilija Blinkevičiūtė εξ ονόματος της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων
B8‑0535/2017
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την εξάλειψη των γάμων παιδιών
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
– έχοντας υπόψη την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ιδίως δε το άρθρο 16, και όλες τις άλλες συνθήκες και πράξεις των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) για τα ανθρώπινα δικαιώματα,
– έχοντας υπόψη τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού, που εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 20 Νοεμβρίου 1989,
– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 27ης Νοεμβρίου 2014 σχετικά με την 25η επέτειο της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού[1],
– έχοντας υπόψη το άρθρο 16 της Σύμβασης για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών,
– έχοντας υπόψη το άρθρο 23 του Διεθνούς συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα,
– έχοντας υπόψη το άρθρο 10 παράγραφος 1 του Διεθνούς συμφώνου για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα,
– έχοντας υπόψη το άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση,
– έχοντας υπόψη τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως το άρθρο 9,
– έχοντας υπόψη το κοινό έγγραφο εργασίας με τίτλο «Ισότητα των φύλων και χειραφέτηση των γυναικών: μεταμορφώνοντας τις ζωές των κοριτσιών και των γυναικών μέσα από τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ (2016-2020)»,
– έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 26ης Οκτωβρίου 2015 σχετικά με το σχέδιο δράσης για θέματα φύλου 2016-2020,
– έχοντας υπόψη το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία (2015-2019),
– έχοντας υπόψη τις Κατευθυντήριες γραμμές της EE για την προαγωγή και την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού (2017) - «Κανένα παιδί στο περιθώριο»,
– έχοντας υπόψη τη νέα ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη, η οποία υπογραμμίζει τη δέσμευση της ΕΕ όσον αφορά την ενσωμάτωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ισότητας των φύλων σύμφωνα με την Ατζέντα του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη,
– έχοντας υπόψη τα άρθρα 32, 37 και 59 παράγραφος 4 της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης)·
– έχοντας υπόψη την έκθεση του Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών για τη Δημογραφία (UNFPA) του 2012 με τίτλο «Marrying Too Young – End Child Marriage» [Πρόωροι γάμοι – Εξάλειψη των γάμων παιδιών],
– έχοντας υπόψη το άρθρο 128 παράγραφος 5 και το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισμού,
Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΕΕ δεσμεύεται να προωθεί τα δικαιώματα του παιδιού και ότι οι γάμοι παιδιών, οι πρόωροι γάμοι και οι καταναγκαστικοί γάμοι συνιστούν παραβίαση των δικαιωμάτων αυτών· λαμβάνοντας υπόψη τη δέσμευση της ΕΕ για συνολική προστασία και προαγωγή των δικαιωμάτων του παιδιού στην εξωτερική της πολιτική, σύμφωνα με τις διατάξεις της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού και τα προαιρετικά της πρωτόκολλα, καθώς και άλλα διεθνή πρότυπα και συνθήκες στο πεδίο αυτό·
B. λαμβάνοντας υπόψη ότι το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο αναγνωρίζει ότι οι γάμοι παιδιών, οι πρόωροι γάμοι και οι καταναγκαστικοί γάμοι συνιστούν επιβλαβή πρακτική η οποία συχνά συνδέεται με σοβαρές μορφές βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών, συμπεριλαμβανομένης της βίας από τον σύντροφο·
Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι γάμοι παιδιών, οι πρόωροι γάμοι και οι καταναγκαστικοί γάμοι έχουν ολέθριο αντίκτυπο στην εν γένει υλοποίηση και άσκηση των δικαιωμάτων των κοριτσιών και των γυναικών και ενέχουν σοβαρούς κινδύνους επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη και μολύνσεων από τον ιό του HIV· λαμβάνοντας υπόψη ότι το φαινόμενο αυτό εκθέτει τα κορίτσια σε σεξουαλική κακοποίηση, ενδοοικογενειακή βία ή ακόμη και σε εγκλήματα τιμής·
Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι τεράστια ανησυχία προκαλεί η επανενεργοποίηση και η επέκταση της εφαρμογής του «κανόνα της παγκόσμιας μέγγενης», που συνοδεύεται από περικοπές κονδυλίων σε οργανώσεις, όπως η UNFPA, οι οποίες παρέχουν στα κορίτσια που είναι θύματα γάμων παιδιών υπηρεσίες οικογενειακού προγραμματισμού και σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας με στόχο τον περιορισμό του κινδύνου μόλυνσης από τον ιό του HIV και των επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη σε εφηβική ηλικία·
Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι γάμοι παιδιών, οι πρόωροι γάμοι και οι καταναγκαστικοί γάμοι συνιστούν θεμελιώδη άρνηση του δικαιώματος των παιδιών στο σώμα τους και στη σωματική τους ακεραιότητα και της συναφούς αυτονομίας τους·
ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι γάμοι παιδιών είναι μια μορφή καταναγκαστικού γάμου, δεδομένου ότι τα παιδιά – λόγω ηλικίας – στερούνται εγγενώς την ικανότητα να δώσουν την πλήρη, ελεύθερη και ενσυνείδητη συγκατάθεσή τους για τον γάμο τους ή τον χρόνο σύναψής του·
Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα στα τρία κορίτσια στις αναπτυσσόμενες χώρες συνάπτει γάμο πριν από την ηλικία των 18 ετών και ένα στα εννέα πριν από τα 15 του χρόνια και ότι τα κορίτσια διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύουν το 82% των παιδιών που είναι θύματα του φαινομένου αυτού·
Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι τα παιδιά-νύφες υφίστανται τεράστια κοινωνική πίεση προκειμένου να αποδείξουν τη γονιμότητά τους, με αποτέλεσμα να είναι πιθανότερο να έχουν εγκυμοσύνες σε πρόωρη ηλικία και με μεγάλη συχνότητα· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό είναι η πρώτη αιτία θανάτου για τα κορίτσια ηλικίας 15 έως 19 ετών σε χώρες χαμηλού και μέσου εισοδήματος·
Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι γάμοι παιδιών, οι πρόωροι γάμοι και οι καταναγκαστικοί γάμοι συνδέονται με υψηλά ποσοστά μητρικής θνησιμότητας, χαμηλότερη προσφυγή σε οικογενειακό προγραμματισμό και ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και ότι συχνά σηματοδοτούν τον τερματισμό της εκπαίδευσης των κοριτσιών· λαμβάνοντας υπόψη ότι η εξάλειψη των γάμων παιδιών, των πρόωρων γάμων και των καταναγκαστικών γάμων είναι σταθερά ριζωμένη στην Ατζέντα του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη στο πλαίσιο του στόχου βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) 5 και του στόχου 5.3 και ότι έχει διατυπωθεί ρητά ότι οι γάμοι αυτοί συνιστούν φραγμό στην επίτευξη της ισότητας των φύλων και της ενδυνάμωσης των γυναικών·
Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι η εξάλειψη των γάμων παιδιών, των πρόωρων και των καταναγκαστικών γάμων συγκαταλέγεται στις προτεραιότητες της εξωτερικής δράσης της ΕΕ στον τομέα της προώθησης των δικαιωμάτων των γυναικών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων·
ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι τα παιδιά-νύφες στις αναπτυσσόμενες χώρες, σε ποσοστό άνω του 60 %, δεν έχουν λάβει επίσημη εκπαίδευση, γεγονός που συνιστά έμφυλη διάκριση, και ότι οι γάμοι παιδιών στερούν από τα παιδιά σχολικής ηλικίας το δικαίωμα στη μόρφωση που χρειάζονται για την ανάπτυξή τους ως ατόμων, την προετοιμασία τους για την ενήλικη ζωή και την ικανότητά τους να συνεισφέρουν στην κοινότητά τους·
ΙΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το πρόβλημα δεν είναι υπαρκτό μόνο στις τρίτες χώρες, αλλά εμφανίζεται και σε κράτη μέλη της ΕΕ·
ΙΓ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΕΕ αποφάσισε πρόσφατα να υπογράψει τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, γνωστή ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης·
ΙΔ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης καλύπτει τον καταναγκαστικό γάμο ως μορφή βίας κατά των γυναικών και ζητεί την ποινικοποίηση του εξαναγκασμού ενός παιδιού σε γάμο και της σκόπιμης πράξης μεταφοράς παιδιού σε άλλη χώρα με σκοπό τον εξαναγκασμό σε γάμο·
ΙΕ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο και παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχουν πολύ λίγες διαθέσιμες στατιστικές που να καταδεικνύουν το πρόβλημα των γάμων παιδιών, των πρόωρων γάμων και των καταναγκαστικών γάμων στα κράτη μέλη της ΕΕ[2]·
ΙΖ. λαμβάνοντας υπόψη ότι με την πρόσφατη μεταναστευτική κρίση έχουν προκύψει νέες περιπτώσεις γάμων παιδιών στο εξωτερικό, όπου συχνά τα παιδιά που εμπλέκονται στους γάμους αυτούς είναι κάτω των 14 ετών·
ΙΗ. λαμβάνοντας υπόψη ότι τα παιδιά που συνάπτουν γάμο σε ηλικία κάτω των 18 ετών έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εγκαταλείψουν το σχολείο ή να ζήσουν σε συνθήκες φτώχειας·
ΙΘ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε καταστάσεις ένοπλων συγκρούσεων και αστάθειας, οι γάμοι παιδιών, οι πρόωροι γάμοι και οι καταναγκαστικοί γάμοι παρουσιάζουν σημαντική αύξηση·
1. υπενθυμίζει τον συσχετισμό ανάμεσα σε μια προσέγγιση με βάση τα δικαιώματα, η οποία περιλαμβάνει όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα, και στην ισότητα των φύλων, καθώς και ότι η ΕΕ παραμένει προσηλωμένη στην προαγωγή, την προστασία και την εκπλήρωση όλων των ανθρώπινων δικαιωμάτων και στην πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή της Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνου, της Σύμβασης για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών (CEDAW), της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης και του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την ισότητα των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών·
2. τονίζει ότι οι γάμοι παιδιών αποτελούν παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού και μορφή βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών· τονίζει ότι θα πρέπει, ως εκ τούτου, να καταδικάζονται·
3. καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να εκπληρώσουν τους στόχους της Ατζέντα του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη όσον αφορά την αποτελεσματικότερη καταπολέμηση επιβλαβών πρακτικών και να φροντίσουν να λογοδοτήσουν όσοι ενέχονται σε παρόμοιες πρακτικές· καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να εργαστούν από κοινού με τη Μονάδα του ΟΗΕ για τις Γυναίκες, το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά, την UNFPA και άλλους εταίρους για να επισύρουν την προσοχή στο θέμα των γάμων παιδιών, των πρόωρων γάμων και των καταναγκαστικών γάμων, εστιάζοντας στην ενδυνάμωση των γυναικών, μεταξύ άλλων, μέσω της εκπαίδευσης, της οικονομικής ενδυνάμωσης και της ενίσχυσης της συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων, καθώς και στην προστασία και την προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των γυναικών και των κοριτσιών, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας·
4. καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν την πρόσβαση των γυναικών και των παιδιών-νυφών σε υπηρεσίες υγείας, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώματα·
5. ζητεί από την Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής/Ύπατη Εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας να χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα μέσα, μέσω της ανάπτυξης πολιτικών, προγραμμάτων και νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών διαλόγων, των διαλόγων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, της διμερούς και πολυμερούς συνεργασίας, της στρατηγικής «Εμπόριο για όλους», του ΣΓΠ + και άλλων εργαλείων, για την αντιμετώπιση και τον περιορισμό της πρακτικής των γάμων παιδιών, των πρόωρων και των καταναγκαστικών γάμων·
6. καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν ενοποιημένα νομικά πρότυπα ως προς τη διαδικασία αντιμετώπισης των γάμων παιδιών, μεταξύ άλλων ενόψει της κύρωσης της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης·
7. καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να συνεργαστούν με τις αρχές επιβολής του νόμου και τα δικαστικά συστήματα στις τρίτες χώρες και να παράσχουν κατάρτιση και τεχνική συνδρομή ώστε να τα βοηθήσουν να εγκρίνουν και να επιβάλουν νομοθεσία που θα απαγορεύει τους πρόωρους και τους καταναγκαστικούς γάμους και η οποία θα προβλέπει επίσης ελάχιστη ηλικία γάμου·
8. τονίζει την ανάγκη θέσπισης ειδικών μέτρων αποκατάστασης και βοήθειας για τα παιδιά-νύφες ώστε να μπορούν να επιστρέφουν στην εκπαίδευση ή την κατάρτιση και να ξεφεύγουν από τις πιέσεις που ασκούν η οικογένεια και η κοινωνία για τη σύναψη πρόωρου γάμου·
9. τονίζει ότι απαιτούνται κονδύλια του προϋπολογισμού για προγράμματα πρόληψης των γάμων παιδιών που αποσκοπούν στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου τα κορίτσια θα μπορούν να αναπτύσσουν πλήρως τις δυνατότητές τους, μεταξύ άλλων μέσω της εκπαίδευσης, κοινωνικών και οικονομικών προγραμμάτων για κορίτσια που δεν φοιτούν σε σχολείο, συστημάτων προστασίας των παιδιών, καταφυγίων για κορίτσια και γυναίκες, νομικών συμβουλών και ψυχολογικής υποστήριξης·
10. εκφράζει την ικανοποίησή του για σχέδια που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο του προγράμματος Δάφνη και τα οποία επικεντρώνονται στη βοήθεια προς τα θύματα και την πρόληψη των γάμων παιδιών, των πρόωρων γάμων και των καταναγκαστικών γάμων· θεωρεί ότι τέτοιου είδους σχέδια θα πρέπει να ενισχύονται και να λαμβάνουν περαιτέρω επαρκή χρηματοδότηση·
11. ζητεί να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα παιδιά που προέρχονται από μειονεκτούσες κοινότητες και υπογραμμίζει την ανάγκη εστίασης στην ευαισθητοποίηση, την εκπαίδευση και την οικονομική ενδυνάμωση, που αποτελούν τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος·
12. τονίζει ότι πρέπει να αναπτυχθούν και να εφαρμοστούν ειδικές διαδικασίες για τη διασφάλιση της προστασίας των παιδιών μεταξύ των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού· καλεί τις χώρες υποδοχής να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά πρόσφυγες έχουν πλήρη πρόσβαση στην εκπαίδευση και να προωθήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο την ένταξη και την ενσωμάτωσή τους στα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα·
13. ζητεί να προβλεφθούν ειδικές διαδικασίες που θα τεθούν σε εφαρμογή στα κέντρα υποδοχής προσφύγων και αιτούντων άσυλο, προκειμένου να εντοπίζονται οι περιπτώσεις γάμων παιδιών, πρόωρων γάμων και καταναγκαστικών γάμων και να παρέχεται βοήθεια στα θύματα·
14. τονίζει ότι απαιτείται ουσιαστική και εναρμονισμένη παρακολούθηση των περιπτώσεων γάμων παιδιών στα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και συλλογή στοιχείων χωριστά ανά φύλο, προκειμένου να καθίσταται δυνατή η καλύτερη αξιολόγηση της έκτασης του προβλήματος·
15. τονίζει τη μεγάλη απόκλιση μεταξύ των επίσημα καταχωρισμένων υποθέσεων και των περιπτώσεων πιθανών θυμάτων που ζητούν βοήθεια, επισημαίνοντας ότι πολλές περιπτώσεις γάμων παιδιών ενδέχεται να περνούν απαρατήρητες από τις αρχές· ζητεί να δοθούν στους κοινωνικούς λειτουργούς, τους εκπαιδευτικούς και στο λοιπό προσωπικό που έρχεται σε επαφή με πιθανά θύματα ειδική κατάρτιση και εγχειρίδια για τον τρόπο εντοπισμού των θυμάτων και κίνησης των διαδικασιών για την παροχή βοήθειας·
16. ζητεί να ενισχυθούν τα ειδικά σχέδια και οι εκστρατείες στο πλαίσιο της εξωτερικής δράσης της ΕΕ που έχει ως στόχο τους γάμους παιδιών, τους πρόωρους γάμους και τους καταναγκαστικούς γάμους· τονίζει ότι ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις εκστρατείες ευαισθητοποίησης και σε εκστρατείες που εστιάζουν στην εκπαίδευση και την ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών στις χώρες της διεύρυνσης και στις χώρες της ευρωπαϊκής γειτονίας·
17. τονίζει ότι η ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίξει και να ενθαρρύνει τις τρίτες χώρες να διασφαλίσουν στην κοινωνία των πολιτών τη δυνατότητα να διαδραματίσει ένα ρόλο και να εξασφαλίσουν ανεξάρτητη πρόσβαση για τα παιδιά θύματα γάμων παιδιών, πρόωρων γάμων και καταναγκαστικών γάμων και τους εκπροσώπους τους σε μια φιλική προς το παιδί δικαιοσύνη·
18. τονίζει την ανάγκη να χρηματοδοτούνται, στο πλαίσιο της ανθρωπιστικής βοήθειας, σχέδια που εστιάζουν στην πρόληψη της έμφυλης βίας και στην εκπαίδευση για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να μειωθεί η πίεση που ασκείται στα θύματα γάμων παιδιών, πρόωρων γάμων και καταναγκαστικών γάμων·
19. τονίζει ότι είναι αναγκαίο να εντοπιστούν οι παράγοντες κινδύνου που συνδέονται με τους γάμους παιδιών σε ανθρωπιστικές κρίσεις, με τη συμμετοχή έφηβων κοριτσιών και με την ενσωμάτωση, σε κάθε ανθρωπιστική ανταπόκριση ήδη από την έναρξη της κρίσης, υποστήριξης για τα έγγαμα κορίτσια·
20. καταδικάζει απερίφραστα την επανενεργοποίηση και επέκταση του λεγόμενου κανόνα της παγκόσμιας μέγγενης και τον αντίκτυπό του στην υγειονομική περίθαλψη και στα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών σε παγκόσμια κλίμακα· επαναλαμβάνει την έκκλησή του προς την ΕΕ και τα κράτη μέλη να καλύψουν το χρηματοδοτικό κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ στον τομέα της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των συναφών δικαιωμάτων, προσφεύγοντας τόσο σε εθνική όσο και σε ενωσιακή αναπτυξιακή χρηματοδότηση·
21. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στην Αντιπρόεδρο της Επιτροπής / Ύπατη Εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, το Συμβούλιο, την Επιτροπή και στις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών.
- [1] ΕΕ C 289 της 9.8.2016, σ. 57.
- [2] http://fileserver.wave-network.org/home/ForceEarlyMarriageRoadmap.pdf