ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ σχετικά με το δικαίωμα στην ειρηνική διαμαρτυρία και την αναλογική χρήση βίας
11.2.2019 - (2019/2569(RSP))
σύμφωνα με το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισμού
Marie‑Christine Vergiat, Barbara Spinelli, Malin Björk, Marina Albiol Guzmán, Stefan Eck, Marie‑Pierre Vieu, Δημήτριος Παπαδημούλης, Στέλιος Κούλογλου, Patrick Le Hyaric, Paloma López Bermejo, Marisa Matias, Xabier Benito Ziluaga, Estefanía Torres Martínez, Τάκης Χατζηγεωργίου εξ ονόματος της Ομάδας GUE/NGL
Βλ. επίσης την κοινή πρόταση ψηφίσματος RC-B8-0104/2019
B8‑0106/2019
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με το δικαίωμα στην ειρηνική διαμαρτυρία και την αναλογική χρήση βίας
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
– έχοντας υπόψη τις Συνθήκες της ΕΕ, ειδικότερα δε τα άρθρα 2, 3, 4, 6 και 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ),
– έχοντας υπόψη τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής «ο Χάρτης»),
– έχοντας υπόψη την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και τη σχετική νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ),
– έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1236/2005 του Συμβουλίου, της 27ης Ιουνίου 2005, για το εμπόριο ορισμένων αντικειμένων δυναμένων να χρησιμοποιηθούν για τη θανατική ποινή, για βασανιστήρια ή άλλη σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία[1],
– έχοντας υπόψη την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου,
– έχοντας υπόψη το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα και το Διεθνές Σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα,
– έχοντας υπόψη τον Κώδικα Δεοντολογίας των Ηνωμένων Εθνών για τα όργανα επιβολής του νόμου και τις Βασικές Αρχές των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τη χρήση βίας και πυροβόλων όπλων από όργανα επιβολής του νόμου,
– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 16ης Ιανουαρίου 2019 σχετικά με την κατάσταση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση[2],
– έχοντας υπόψη το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισμού του,
Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΕΕ είναι θεμελιωμένη στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες·
Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι διεθνείς πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν υποχρεώσεις της Ένωσης και των κρατών μελών της και πρέπει να γίνονται σεβαστές·
Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΕΕ δεσμεύεται να σέβεται την ελευθερία της έκφρασης και της πληροφόρησης, καθώς και την ελευθερία του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι·
Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το άρθρο 11 της ΕΣΔΑ και το άρθρο 12 του Χάρτη ορίζουν ότι κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία του συνέρχεσθαι ειρηνικώς και στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος κάθε ατόμου να ιδρύει με άλλους συνδικαλιστικές ενώσεις και να προσχωρεί σε αυτές για την υπεράσπιση των συμφερόντων του·
Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι το άρθρο 4 του Χάρτη και το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ ορίζουν ότι κανείς δεν μπορεί να υποβληθεί σε βασανιστήρια ούτε σε απάνθρωπες ή εξευτελιστικές ποινές ή μεταχείριση και ότι το άρθρο 3 του Χάρτη ορίζει ότι κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στη σωματική και διανοητική του ακεραιότητα·
ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το άρθρο 11 της ΕΣΔΑ ορίζει επίσης ότι η ελευθερία του συνέρχεσθαι «δεν απαγορεύει την επιβολήν νομίμων περιορισμών εις την άσκησιν των δικαιωμάτων τούτων υπό μελών των ενόπλων δυνάμεων, της αστυνομίας ή των διοικητικών υπηρεσιών του Κράτους»· λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με τη νομολογία του ΕΔΔΑ και του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όλοι οι περιορισμοί των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών πρέπει να σέβονται τις αρχές της νομιμότητας, της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας·
Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το δικαίωμα διαμαρτυρίας αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα το οποίο δεν μπορεί να υπόκειται σε μέτρα απαγόρευσης ή ελέγχου κατά τρόπο γενικό και απόλυτο και μπορεί να περιορίζεται μόνον από νόμιμα, αναλογικά και αναγκαία αστυνομικά μέτρα και σε εξαιρετικές περιστάσεις· λαμβάνοντας υπόψη ότι καμία διαδήλωση δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι δεν προστατεύεται από το δικαίωμα αυτό· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αρχές επιβολής του νόμου πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στην οικειοθελή διάλυση χωρίς τη χρήση βίας·
Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι πρέπει να προστατεύεται· λαμβάνοντας υπόψη ότι η κοινωνία των πολιτών και τα πλουραλιστικά και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην προώθηση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στη δημοκρατική διαδικασία·
Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ελευθερία του συνέρχεσθαι συμβαδίζει με την ελευθερία της έκφρασης, όπως διασφαλίζεται από το άρθρο 11 του Χάρτη και από το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ, που ορίζουν ότι κάθε πρόσωπο έχει το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης, το οποίο περιλαμβάνει την ελευθερία γνώμης και την ελευθερία λήψης ή μετάδοσης πληροφοριών ή ιδεών, χωρίς την ανάμειξη δημόσιων αρχών και αδιακρίτως συνόρων·
Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι η άσκηση των ελευθεριών αυτών, που συνεπάγονται καθήκοντα και ευθύνες, μπορεί να υπαχθεί σε ορισμένες διατυπώσεις, όρους, περιορισμούς ή κυρώσεις που προβλέπονται από τον νόμο και αποτελούν αναγκαία μέτρα σε μια δημοκρατική κοινωνία για την εθνική ασφάλεια, την εδαφική ακεραιότητα ή τη δημόσια ασφάλεια, την προάσπιση της τάξης και την πρόληψη του εγκλήματος, την προστασία της υγείας ή της ηθικής, την προστασία της υπόληψης ή των δικαιωμάτων των τρίτων, την παρεμπόδιση της κοινολόγησης εμπιστευτικών πληροφοριών ή τη διασφάλιση του κύρους και της αμεροληψίας της δικαστικής εξουσίας, όπως ορίζει το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ·
ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το άρθρο 52 του Χάρτη ορίζει ότι «κάθε περιορισμός στην άσκηση των δικαιωμάτων και ελευθεριών που αναγνωρίζονται στον παρόντα Χάρτη πρέπει να προβλέπεται από τον νόμο και να σέβεται το βασικό περιεχόμενο των εν λόγω δικαιωμάτων και ελευθεριών»· λαμβάνοντας υπόψη ότι το άρθρο 18 της ΕΣΔΑ ορίζει ότι «οι επιτρεπόμενοι κατά τας διατάξεις της παρούσης Συμβάσεως περιορισμοί των ειρημένων δικαιωμάτων και ελευθεριών δεν επιτρέπεται να εφαρμοσθούν ειμή προς τον σκοπόν δια τον οποίον καθιερώθησαν»·
ΙΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΕΕ έχει θεσπίσει περιφερειακούς μηχανισμούς δυνάμει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1236/2005 του Συμβουλίου και μεταγενέστερων κανονισμών οι οποίοι απαγορεύουν το εμπόριο αντικειμένων που δεν έχουν άλλη πρακτική χρήση πέραν αυτής που αποσκοπεί σε βασανιστήρια ή άλλες μορφές κακομεταχείρισης, και ελέγχουν την εξαγωγή αντικειμένων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης, τα οποία περιλαμβάνουν ορισμένα λιγότερο θανατηφόρα όπλα που χρησιμοποιούνται στην αστυνόμευση συγκεντρώσεων·
ΙΓ. λαμβάνοντας υπόψη οι αρχές επιβολής του νόμου σε ορισμένα κράτη μέλη έχουν επικριθεί ότι υπονομεύουν το δικαίωμα διαμαρτυρίας και χρησιμοποιούν υπέρμετρη βία·
ΙΔ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η χρήση λιγότερο θανατηφόρων όπλων, όπως οι εκτοξευτές αμυντικών βλημάτων Flash Ball και LBD40 και η βομβίδα GLI-F4, προκάλεσαν μεγάλο αριθμό σοβαρών τραυματισμών και τουλάχιστον έναν θάνατο κατά τις πρόσφατες διαδηλώσεις·
ΙΕ. λαμβάνοντας υπόψη ότι σε ορισμένα κράτη μέλη έχει επιτραπεί η χρήση όπλων εκτόξευσης βλημάτων εκκένωσης ηλεκτρικής ενέργειας, παρά το γεγονός ότι τα όπλα αυτά θεωρούνται εργαλεία βασανιστηρίων από την Επιτροπή του ΟΗΕ κατά των βασανιστηρίων·
ΙΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης έχει εκφράσει ανησυχίες σχετικά με το δικαίωμα ειρηνικής διαμαρτυρίας από τότε που ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία· λαμβάνοντας υπόψη ότι τουλάχιστον 3 200 άνθρωποι έχουν τραυματιστεί στις διαδηλώσεις αυτές, συμπεριλαμβανομένων 46 παιδιών και 44 δημοσιογράφων, εκ των οποίων 188 έχουν τραυματιστεί στο κεφάλι, 20 έχουν τραυματιστεί ή τυφλωθεί στο ένα μάτι και 5 έχουν υποστεί τραυματικό ακρωτηριασμό στα χέρια·
1. καλεί τα κράτη μέλη να σέβονται το δικαίωμα διαμαρτυρίας, την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και την ελευθερία της έκφρασης·
2. τονίζει ότι ο δημόσιος διάλογος και το δικαίωμα διαμαρτυρίας είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία των δημοκρατικών κοινωνιών·
3. καλεί τα κράτη μέλη να μην εγκρίνουν νόμους ούτε να υιοθετούν πρακτικές που περιορίζουν προληπτικά το δικαίωμα διαμαρτυρίας ή που θα μπορούσαν να ποινικοποιήσουν εκ των προτέρων τους διαδηλωτές χωρίς δικαστικό έλεγχο· τονίζει ότι θα πρέπει να αποφεύγονται οι κατά διακριτική ευχέρεια ομαδικές συλλήψεις δυνητικών διαδηλωτών·
4. καταδικάζει τις βίαιες και δυσανάλογες επεμβάσεις των αρχών κατά τη διάρκεια συλλαλητηρίων και ειρηνικών διαδηλώσεων σε ορισμένα κράτη μέλη· καλεί τις αρμόδιες αρχές να εξασφαλίζουν διαφανή, αμερόληπτη, ανεξάρτητη και αποτελεσματική έρευνα όταν υπάρχει υποψία ή εικάζεται ότι έχει γίνει χρήση υπέρμετρης βίας· υπενθυμίζει ότι οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου πρέπει να λογοδοτούν για την εκτέλεση των καθηκόντων τους και τη συμμόρφωσή τους με τα νομικά και επιχειρησιακά πλαίσια· τονίζει ότι υπόλογοι δεν θα πρέπει να είναι μόνο οι μεμονωμένοι αστυνομικοί υπάλληλοι αλλά και οι ιεραρχικά ανώτεροι τους, συμπεριλαμβανομένων των ανωτέρων σε πολιτικό επίπεδο, καθώς και της υπηρεσίας στο σύνολό της·
5. καταδικάζει τα κράτη μέλη που χρησιμοποιούν υπέρμετρη βία κατά ειρηνικών διαδηλωτών·
6. καλεί τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν, για τη διατήρηση της δημόσιας τάξης, εναλλακτικές πρακτικές που έχουν ήδη αποδειχθεί αποτελεσματικές σε ορισμένα κράτη μέλη, ιδίως δε την άμεση επικοινωνία με τους διαδηλωτές, μεταξύ άλλων μέσω μεγάλων οθονών, να αποφεύγουν στο μέτρο του δυνατού τη σωματική επαφή με τους διαδηλωτές και να στηρίζονται σε διαμεσολαβητές με κατάρτιση στην ψυχολογία και την κοινωνιολογία·
7. τονίζει ότι είναι σημαντική η τακτική κατάρτιση σχετικά με τη χρήση βίας και λιγότερο θανατηφόρων όπλων από όλα τα όργανα επιβολής του νόμου στο πλαίσιο της διατήρησης της δημόσιας τάξης, με βάση τα πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων·
8. σημειώνει ότι η απαγόρευση ορισμένων ειδών λιγότερο θανατηφόρων όπλων έχει ζητηθεί από πολλούς διεθνείς οργανισμούς και φορείς, μεταξύ των οποίων ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για τις εξωδικαστικές, συνοπτικές ή αυθαίρετες εκτελέσεις και ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για τα δικαιώματα στην ελευθερία του συνέρχεσθαι ειρηνικώς και του συνεταιρίζεσθαι, ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης και ο γάλλος Συνήγορος του Πολίτη (Défenseur des droits)·
9. εκφράζει την ανησυχία του για το γεγονός ότι τα κράτη μέλη έχουν διαφορετικά όρια όσον αφορά τη χρήση βίας και όπλων από τις αρχές επιβολής του νόμου για τη διατήρηση της δημόσιας τάξης· εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι οι πολίτες της ΕΕ αντιμετωπίζονται με πολύ διαφορετικό τρόπο από τις αρχές επιβολής του νόμου και ότι η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους ποικίλλει·
10. καλεί την Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να εξετάζει με ιδιαίτερη επιμέλεια τις αναφορές που σχετίζονται με την υπέρμετρη χρήση βίας και να επανεξετάσει τις αποφάσεις που κηρύσσουν τις αναφορές σχετικά με το θέμα αυτό μη παραδεκτές·
11. χαιρετίζει την απόφαση ορισμένων κρατών μελών να αναστείλουν ή να απαγορεύσουν ορισμένους τύπους λιγότερο θανατηφόρων όπλων· ζητεί επιτακτικά την απαγόρευση της κατασκευής, εμπορίας και χρήσης ορισμένων ειδών λιγότερο θανατηφόρων όπλων και συσκευών για τη διατήρηση της δημόσιας τάξης, όπως είναι τα Flash ball LBD40, οι χειροβομβίδες GLI-F4 και οι χειροβομβίδες ελαστικών βλημάτων, η χρήση των οποίων μπορεί να προκαλέσει σοβαρούς τραυματισμούς ή θάνατο και μπορεί να εξομοιωθεί με βασανιστήριο·
12. εκφράζει τη λύπη του για την απόφαση ορισμένων κρατών μελών να επιτρέψουν, για τη διατήρηση της δημόσιας τάξης, τη χρήση όπλων εκτόξευσης βλημάτων εκκένωσης ηλεκτρικής ενέργειας, τα οποία θεωρούνται εργαλεία βασανιστηρίων από την Επιτροπή του ΟΗΕ κατά των βασανιστηρίων·
13. καλεί την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να μεριμνήσει για τη διοργάνωση ακροάσεων σχετικά με τη χρήση βίας και λιγότερο θανατηφόρων όπλων σε συγκεντρώσεις, και να εκπονήσει έκθεση για το θέμα αυτό σε συνεργασία με την Ομάδα STOA, με σκοπό την ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για τα κράτη μέλη σχετικά με τη χρήση βίας και λιγότερο θανατηφόρων όπλων· ενθαρρύνει την Επιτροπή και τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων να λάβουν μέρος σε όλες αυτές τις διαδικασίες·
14. καλεί τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι τηρούνται οι υποχρεώσεις τους στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων, και ότι η χρήση βίας από τις αρχές επιβολής του νόμου κατά την αντιμετώπιση συλλαλητηρίων και διαδηλώσεων αποτελεί πάντα έσχατη λύση και ότι είναι πάντα νόμιμη, αναλογική και αναγκαία·
15. υπενθυμίζει ότι οι πολιτικές, οι οδηγίες και οι επιχειρήσεις επιβολής του νόμου πρέπει να δίνουν ειδική προσοχή στα άτομα που είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις επιβλαβείς συνέπειες της χρήσης βίας εν γένει, καθώς και στις συνέπειες συγκεκριμένων λιγότερο θανατηφόρων όπλων, όπως τα παιδιά, οι έγκυοι, οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με αναπηρίες, τα άτομα που πάσχουν από ψυχικές ασθένειες ή τα άτομα που βρίσκονται υπό την επήρεια ναρκωτικών ή αλκοόλ·
16. καλεί τα κράτη μέλη να προωθήσουν τη συνεχή κατάρτιση των οργάνων επιβολής του νόμου σε όλες τις αστυνομικές δυνάμεις όσον αφορά το εθνικό και το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων·
17. καλεί τα κράτη μέλη να θεσπίσουν κατευθυντήριες γραμμές για όλη την ΕΕ για μια διαφανή, ανεξάρτητη και συνεπή διαδικασία επιλογής, δοκιμής και ελέγχου των όπλων που χρησιμοποιούνται από τα όργανα επιβολής του νόμου, με βάση τα πρότυπα, τις συστάσεις και τις κατευθυντήριες αρχές των Ηνωμένων Εθνών· σημειώνει ότι, μέσω της αξιολόγησης αυτής, θα πρέπει να προσδιορίζεται η συμμόρφωσή τους με το διεθνές δίκαιο και τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων πριν από την επιλογή και την ανάπτυξή τους· καλεί τα κράτη μέλη να συλλέξουν στοιχεία σχετικά με όλες τις χρήσεις βίας, ώστε να καταστεί δυνατή η συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με τη χρήση, την κακή χρήση, τις απροσδόκητες συνέπειες, τους τραυματισμούς και τους θανάτους και τα αίτιά τους·
18. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, την Επιτροπή, τις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών, το Συμβούλιο της Ευρώπης, τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, καθώς και στα Ηνωμένα Έθνη.
- [1] ΕΕ L 200 της 30.7.2005, σ. 1.
- [2] Κείμενα που εγκρίθηκαν, P8_TA(2019)0032.