MOZZJONI GĦAL RIŻOLUZZJONI dwar is-sitwazzjoni fil-Bolivja
25.11.2019 - (2019/2896(RSP))
imressqa skont l-Artikolu 132(2) tar-Regoli ta' Proċedura
Izaskun Bilbao Barandica, Atidzhe Alieva‑Veli, Abir Al‑Sahlani, Petras Auštrevičius, Malik Azmani, Phil Bennion, Gilles Boyer, Jane Brophy, Sylvie Brunet, Jordi Cañas, Dita Charanzová, Olivier Chastel, Anna Júlia Donáth, Fredrick Federley, Barbara Ann Gibson, Klemen Grošelj, Christophe Grudler, Antony Hook, Ivars Ijabs, Ondřej Kovařík, Ilhan Kyuchyuk, Nathalie Loiseau, Javier Nart, Urmas Paet, Stéphane Séjourné, Michal Šimečka, Susana Solís Pérez, Ramona Strugariu, Yana Toom, Hilde Vautmans, Marie‑Pierre Vedrenne
f'isem il-Grupp Renew
Ara wkoll il-mozzjoni għal riżoluzzjoni komuni RC-B9-0187/2019
B9‑0191/2019
Riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew dwar is-sitwazzjoni fil-Bolivja
Il-Parlament Ewropew,
– wara li kkunsidra r-riżoluzzjonijiet preċedenti tiegħu dwar is-sitwazzjoni fil-Bolivja,
– wara li kkunsidra d-dikjarazzjonijiet tal-Kelliem tal-Viċi President / Rappreżentant Għoli dwar il-proċess elettorali u s-sitwazzjoni fil-Bolivja tat-22 ta' Ottubru 2019, tal-24 ta' Ottubru 2019 u tad-9 ta' Novembru 2019, u d-dikjarazzjonijiet mill-VP/RGħ tal-10 ta' Novembru u tal-15 ta' Novembru 2019,
– wara li kkunsidra d-dikjarazzjoni tal-Missjoni ta' Osservazzjoni Elettorali tal-OAS fil-Bolivja tal-21 ta' Ottubru 2019,
– wara li kkunsidra d-dikjarazzjoni tal-Grupp tal-Awdituri dwar il-Proċess Elettorali Missjoni fil-Bolivja tal-10 ta' Novembru 2019,
– wara li kkunsidra d-dikjarazzjoni tal-Kelliem tas-Segretarju Ġenerali tan-NU tal-10 ta' Novembru 2019 dwar is-sitwazzjoni fil-Bolivja,
– wara li kkunsidra d-dikjarazzjoni tal-Kummissarju Għoli tan-NU għad-Drittijiet tal-Bniedem, Michelle Bachelet, tas-16 ta' Novembru 2019 dwar ir-ripressjoni u l-użu mhux meħtieġ u sproporzjonat tal-forza li tissogra li tkebbes is-sitwazzjoni fil-Bolivja,
– wara li kkunsidra r-referendum kostituzzjonali li sar fil-Bolivja fil-21 ta' Frar 2016,
– wara li kkunsidra l-Istrateġija Konġunta Ewropea għall-Bolivja 2017-2020,
– wara li kkunsidra l-Konvenzjoni Amerikana dwar id-Drittijiet tal-Bniedem, li ġiet iffirmata u ratifikata mill-Bolivja,
– wara li kkunsidra l-aħħar dikjarazzjonijiet għall-istampa dwar il-Bolivja maħruġa mill-Kummissjoni Inter-Amerikana dwar id-Drittijiet tal-Bniedem, b'mod partikolari dawk tat-23 ta' Ottubru, tat-12 ta' Novembru u tad-19 ta' Novembru 2019, li wissew dwar ir-riskju ta' impunità fir-rigward tal-ksur tad-drittijiet tal-bniedem fil-Bolivja,
– wara li kkunsidra l-Kostituzzjoni Bolivjana, inklużi l-Artikolu 4 u t-Titoli VII u VIII tagħha,
– wara li kkunsidra d-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem,
– wara li kkunsidra l-Patt Internazzjonali dwar id-Drittijiet Ċivili u Politiċi,
– wara li kkunsidra l-Artikolu 132(2) tar-Regoli ta' Proċedura tiegħu,
A. billi, wara li naqas milli jirbaħ referendum biex jemenda l-Kostituzzjoni Bolivjana fl-2016, Evo Morales ippreżenta ruħu bħala kandidat għar-raba' mandat bl-approvazzjoni tal-Qorti Kostituzzjonali, deċiżjoni li wriet in-nuqqas ċar ta' indipendenza tal-ġudikatura fil-Bolivja;
B. billi l-elezzjonijiet presidenzjali u leġiżlattivi li seħħew fil-Bolivja fl-20 ta' Ottubru 2019 kienu kkaratterizzati minn diversi irregolaritajiet favur il-partit ta' Evo Morales; billi ċ-ċittadini ħadu sehem f'għadd kbir u b'mod paċifiku u ordnat;
C. billi wara li kienu ngħaddew aktar minn 80 % tal-voti permezz tas-Sistema ta' Trażmissjoni Rapida u Sigura tar-Riżultati Preliminari (TREP), il-Qorti Suprema Elettorali waqfet milli tiżvela aktar riżultati preliminari; billi f'dan il-punt iċ-ċifri kienu jindikaw b'mod ċar li kellu jkun hemm it-tieni rawnd ta' votazzjoni; billi 24 siegħa wara, il-Qorti Suprema Elettorali "ppreżentat data b'bidla inspjegabbli fix-xejra, li mmodifikat radikalment l-eżitu tal-elezzjoni u ġġenerat telf ta' fiduċja fil-proċess elettorali", kif iddikjarat mill-Organizzazzjoni tal-Istati Amerikani (OAS);
D. billi l-Qorti Suprema Elettorali eskludiet il-possibbiltà tat-tieni rawnd ta' elezzjonijiet fuq il-bażi li d-differenza perċentwali meħtieġa ta' 10 % bejn iż-żewġ kandidati ewlenin kienet intlaħqet;
E. billi din id-deċiżjoni qajmet dubji fost l-osservaturi nazzjonali u internazzjonali u l-komunità internazzjonali rigward it-trasparenza u l-kredibbiltà tal-proċess, kif ukoll qajmet suspetti ta' frodi; billi l-UE u l-OAS, fost oħrajn, esprimew tħassib kbir dwar l-interruzzjoni mhux ġustifikata tal-għadd tal-voti u appellaw biex isir it-tieni rawnd sabiex terġa' tinkiseb il-fiduċja u jiġi żgurat li l-għażla demokratika tal-poplu Bolivjan tiġi rrispettata bis-sħiħ;
F. billi t-tħabbira tar-riżultati u l-proklamazzjoni tar-rebħa minn Evo Morales ma ġewx rikonoxxuti mill-oppożizzjoni li allegat li kien hemm frodi elettorali; billi l-awtoritajiet Bolivjani stiednu lill-OAS twettaq awditu tekniku vinkolanti; billi fl-10 ta' Novembru l-awditu tal-OAS żvela irregolaritajiet u manipulazzjoni maġġuri matul l-elezzjoni, talab l-annullament tar-riżultat tal-elezzjoni u rrakkomanda proċess elettorali ġdid li għandu jinkludi awtoritajiet elettorali ġodda sabiex jiġi żgurat li titwettaq elezzjonijiet kredibbli;
G. billi membri anzjani tal-forzi armati ssuġġerew li l-ex President Evo Morales kellu jirreżenja; billi l-forzi armati u l-pulizija għandhom iżommu lura milli jinfluwenzaw il-proċessi politiċi u għandhom ikunu soġġetti għall-kontroll ċivili;
H. billi Evo Morales u xi membri oħra tal-gvern tiegħu rriżenjaw mill-kariga tagħhom u ddeċidew li jitilqu mill-pajjiż u jabbandunaw il-funzjonijiet tagħhom; billi d-diversi riżenji li seħħew taw lit-tieni viċi-president Jeanine Áñez il-jedd li tassumi l-presidenza interim, bl-obbligu kostituzzjonali u r-responsabilità politika li ssejjaħ malajr elezzjonijiet presidenzjali ġodda, bħala l-unika soluzzjoni demokratika u kostituzzjonali biex tissolva l-kriżi attwali;
I. billi fit-23 ta' Novembru 2019 il-leġiżlaturi Bolivjani approvaw abbozz ta' liġi li jistabbilixxi l-kalendarju biex tiġi eletta Qorti Elettorali Suprema ġdida, li jippermetti elezzjonijiet ġodda u li jannulla r-riżultati tal-elezzjoni tal-20 ta' Ottubru 2019; billi l-abbozz ta' liġi ġie ffirmat mis-Sinjura Áñez fl-24 ta' Novembru, iżda l-kalendarju għall-elezzjonijiet il-ġodda għadu mhux ċar;
J. billi l-Bolivja qed tesperjenza ferment ċivili, protesti u dimostrazzjonijiet enormi li diġà wasslu biex mill-inqas 32 ruħ sfaw maqtula, aktar minn 700 ruħ indarbu u aktar minn 600 ġew arrestati;
K. billi l-pajjiż qed isofri minn nuqqas ta' ikel u ta' fjuwil li qed ikollhom konsegwenzi serji fuq il-popolazzjoni ċivili minħabba mblokki fit-toroq mis-sostenituri favur Morales; billi qed jiżdied it-tħassib dwar iż-żieda fil-vjolenza, allegazzjonijiet ta' użu mhux meħtieġ u sproporzjonat tal-forza mill-forzi tas-sigurtà u l-fratturazzjoni tas-soċjetà;
1. Jiddeplora u jikkundanna l-ferment ċivili u l-vjolenza li l-Bolivja qed tesperjenza b'segwitu tal-elezzjonijiet, u jagħti l-kondoljanzi tiegħu lill-membri kollha tal-familji tal-vittmi; jistieden lill-atturi politiċi differenti kollha u lil dawk responsabbli fl-armata u fil-pulizija biex iżommu lura mill-vjolenza, inaqqsu t-tensjonijiet u jrażżnu għemilhom għall-aħħar; jistieden lil dawk li qabel kienu personalitajiet politiċi kemm fil-Bolivja, kif ukoll barra minnha, biex jieqfu jinkoraġġixxu azzjonijiet li jwasslu għas-skarsezzi tal-prodotti u l-eskalazzjoni tal-vjolenza; jistieden lill-forzi tas-sigurtà biex, fiż-żamma tas-sigurtà u l-ordni pubbliku, jeżerċitaw il-proporzjonalità u jrażżnu għemilhom; jitlob li jsiru investigazzjonijiet fil-pront, imparzjali, trasparenti u bir-reqqa dwar il-vjolenza;
2. Jappoġġa d-dikjarazzjoni tad-19 ta' Novembru 2019 mill-Kummissjoni Inter-Amerikana dwar id-Drittijiet tal-Bniedem li tesprimi tħassib dwar id-Digriet 4078 li jinkoraġġixxi l-impunità għall-membri tal-forzi armati li jipparteċipaw fil-kontroll tas-sigurtà pubblika u li jmur kontra l-obbligu tal-istati li jinvestigaw, iħarrku, jiġġudikaw u jikkastigaw il-ksur tad-drittijiet tal-bniedem;
3. Jikkundanna lill-awtoritajiet Bolivjani għan-nuqqas ta' trasparenza u kredibbiltà tagħhom u għat-tentattiv ta' frodi elettorali; jiddefendi r-rieda libera taċ-ċittadini Bolivjani li jagħżlu demokratikament lill-President tagħhom f'konformità stretta mal-kostituzzjoni u l-liġijiet komplementari tagħha; jesprimi l-appoġġ sħiħ tiegħu għas-sejbiet tal-OAS u l-awditu elettorali;
4. Iħeġġeġ lill-atturi kollha jistabbilixxu djalogu li jimpenja ruħu li jsib soluzzjoni paċifika għall-kriżi attwali permezz ta' rikonċiljazzjoni nazzjonali paċifika u l-organizzazzjoni ta' elezzjonijiet immedjati, trasparenti, ġusti u kredibbli, inkluż it-twaqqif ta' korp elettorali ta' kompożizzjoni ġdida; jistieden lill-atturi kollha jassumu r-responsabilità demokratika tagħhom biex dan iseħħ;
5. Jilqa' l-ewwel passi li saru f'dan ir-rigward u l-approvazzjoni ta' abbozz li jippermetti li jsiru elezzjonijiet ġodda fl-2020; jenfasizza l-ħtieġa li jiġi żgurat li l-proċess ta' djalogu demokratiku u paċifiku jitwettaq skont il-kostituzzjoni Bolivjana; jistieden lill-atturi kollha jirrispettaw id-dritt internazzjonali u, b'mod partikolari, il-prinċipji fundamentali tad-drittijiet tal-bniedem;
6. Itenni l-fatt li r-rispett għall-indipendenza tal-ġudikatura, il-pluraliżmu politiku, u l-libertà tal-għaqda u tal-espressjoni għall-Bolivjani kollha, inklużi n-nazzjonijiet u l-popli indiġeni bdiewa, huma drittijiet fundamentali u pilastri essenzjali tad-demokrazija u l-istat tad-dritt;
7. Jenfasizza l-importanza tal-preżenza ta' osservaturi internazzjonali kredibbli li jistgħu joperaw b'mod liberu u indipendenti, u jistieden lill-VP/RGħ tibgħat missjoni ta' osservazzjoni elettorali kompluta tal-UE; iħeġġeġ lis-SEAE u lid-Delegazzjoni tal-UE fil-Bolivja jiffinanzjaw ukoll taħriġ ta' osservazzjoni elettorali għaċ-ċittadini għall-jum tal-elezzjoni sabiex tissaħħaħ il-parteċipazzjoni demokratika, b'mod partikolari dik taż-żgħażagħ fil-Bolivja, li kienu minn ta' quddiem fil-protesti paċifiċi kontra l-frodi elettorali;
8. Jagħti istruzzjonijiet lill-President tiegħu biex jgħaddi din ir-riżoluzzjoni lill-Kunsill, lill-Kummissjoni, lill-Viċi President tal-Kummissjoni / Rappreżentant Għoli tal-Unjoni għall-Affarijiet Barranin u l-Politika ta' Sigurtà, lill-parlamenti u lill-gvernijiet tal-Istati Membri, lill-Gvern u lill-Parlament tal-Bolivja, lil-Parlament Andin u lill-Assemblea EuroLat.