PROJEKT REZOLUCJI w sprawie przygotowań do nadzwyczajnego szczytu Rady Europejskiej poświęconego niebezpiecznej eskalacji napięcia i roli Turcji we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego
14.9.2020 - (2020/2774(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Michael Gahler, Kris Peeters, David McAllister, Antonio López‑Istúriz White, Manolis Kefalogiannis, Vangelis Meimarakis, David Lega, Loucas Fourlas, Lefteris Christoforou, Anna‑Michelle Asimakopoulou
w imieniu grupy PPE
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B9-0260/2020
B9‑0270/2020
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie przygotowań do nadzwyczajnego szczytu Rady Europejskiej poświęconego niebezpiecznej eskalacji napięcia i roli Turcji we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego
Parlament Europejski,
– uwzględniając debatę Parlamentu Europejskiego z dnia 9 lipca 2020 r. na temat stabilności i bezpieczeństwa we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego oraz negatywnej roli Turcji,– uwzględniając wyniki nieformalnego posiedzenia ministrów spraw zagranicznych UE w Gymnich w dniu 28 sierpnia 2020 r.,
– uwzględniając oświadczenie wiceprzewodniczącego Komisji/ wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Josepa Borrella z dnia 16 sierpnia 2020 r. w sprawie wznowienia przez Turcję odwiertów we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego,
– uwzględniając uwagi wiceprzewodniczącego/ wysokiego przedstawiciela J. Borrella na konferencji prasowej po spotkaniu z tureckim ministrem spraw zagranicznych Mevlutem Çavuşoğlu w dniu 6 lipca 2020 r.,
– uwzględniając uwagi wiceprzewodniczącego/ wysokiego przedstawiciela J. Borrella po spotkaniu z greckim ministrem obrony Nikolaosem Panagiotopoulosem w dniu 25 czerwca 2020 r.,
– uwzględniając uwagi wiceprzewodniczącego/ wysokiego przedstawiciela J. Borrella po spotkaniu z cypryjskim ministrem spraw zagranicznych Nikosem Christodoulidesem w dniu 26 czerwca 2020 r.,
– uwzględniając odpowiednie międzynarodowe prawo zwyczajowe oraz Konwencję Narodów Zjednoczonych o prawie morza (UNCLOS), w szczególności biorąc pod uwagę część V dotyczącą wyznaczania wyłącznych stref ekonomicznych,
– uwzględniając konkluzje Rady z dnia 22 marca 2018 r., 28 czerwca 2018 r., 22 marca 2019 r., 20 czerwca 2019 r. i 12 grudnia 2019 r. oraz wcześniejsze odnośne konkluzje Rady i Rady Europejskiej,
– uwzględniając konkluzje Rady z dnia 17–18 października 2019 r. w sprawie nielegalnych odwiertów prowadzonych przez Turcję w cypryjskiej wyłącznej strefie ekonomicznej,
– uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje w sprawie Turcji, w szczególności rezolucję z dnia 24 listopada 2016 r. w sprawie stosunków UE–Turcja[1] i rezolucję z dnia 13 marca 2019 r. w sprawie sprawozdania Komisji z 2018 r. na temat Turcji[2],
– uwzględniając oświadczenia ministrów spraw zagranicznych UE z dnia 15 maja i 14 sierpnia 2020 r. w sprawie sytuacji we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego,
– uwzględniając konkluzje przewodniczącego Rady Europejskiej po wideokonferencji z członkami Rady Europejskiej w dniu 19 sierpnia 2020 r.,
– uwzględniając art. 132 ust.2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że Turcja jest krajem kandydującym i ważnym partnerem UE oraz że oczekuje się od niej, jako państwa kandydującego, stania na straży najwyższych standardów demokracji, poszanowania praw człowieka i praworządności oraz przestrzegania międzynarodowych konwencji;
B. mając na uwadze, że Turcja jest sojusznikiem NATO i powinna być zachęcana do wykorzystania swojego potencjału w zakresie utrzymania stabilności w regionie;
C. mając na uwadze, że od czasu odkrycia pokładów gazu ziemnego we wschodniej części Morza Śródziemnego na początku XXI wieku Turcja kwestionuje prawa swoich sąsiadów wynikające z prawa międzynarodowego i wyznaczenia ich wyłącznych stref ekonomicznych;
D. mając na uwadze, że w styczniu 2019 r. rządy Cypru, Egiptu, Grecji, Izraela, Włoch, Jordanii i Autonomii Palestyńskiej ustanowiły Forum ds. Gazu Wschodniośródziemnomorskiego, wielonarodowy organ, którego zadaniem jest rozwój regionalnego rynku gazu i mechanizmu rozwoju zasobów;
E. mając na uwadze, że w maju 2019 r. Turcja doprowadziła do eskalacji napięcia, wysyłając na wody terytorialne Cypru kilka statków wiertniczych, którym towarzyszyły okręty wojenne; mając na uwadze, że w związku z tym Cypr i Grecja wydały nakaz aresztowania wszystkich tureckich statków wiertniczych utrudniających ich działalność związaną z wydobyciem gazu;
F. mając na uwadze, że na początku października 2019 r. napięcia pogłębiły się, gdy Turcja rozmieściła jeden ze swoich statków wiertniczych na obszarze, na którym Cypr przyznał już prawa poszukiwawcze międzynarodowym przedsiębiorstwom naftowym;
G. mając na uwadze, że w listopadzie 2019 r. Turcja podpisała protokół ustaleń z uznanym przez ONZ rządem jedności narodowej Libii, określający nowe granice morskie między obydwoma krajami; mając na uwadze, że przedmiotowe memorandum nie jest zgodne z zasadami prawa międzynarodowego i jeśli zostałoby zastosowane, doprowadziłoby do faktycznego podziału między wschodnią a zachodnią częścią Morza Śródziemnego, zagrażając w ten sposób bezpieczeństwu morskiemu, wydobyciu gazu i nowej infrastrukturze, takiej jak gazociąg EastMed;
H. mając na uwadze, że w swoich konkluzjach z dnia 12 grudnia 2019 r. Rada Europejska stwierdziła, że protokół ustaleń narusza suwerenne prawa państw trzecich, jest niezgodny z prawem morza i nie może mieć skutków prawnych dla państw trzecich;
I. mając na uwadze, że w styczniu 2020 r. Cypr, Grecja i Izrael podpisały umowę o budowie gazociągu EastMed, która pomogłaby również w dywersyfikacji źródeł energii w UE;
J. mając na uwadze, że 2 czerwca 2020 r. prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan i przywódca rządu jedności narodowej Fayez al-Sarraj poruszyli kwestię możliwości przeprowadzenia badań wiertniczych w całym regionie objętym protokołem ustaleń Turcja–Libia;
K. mając na uwadze, że w dniu 9 czerwca 2020 r. Grecja i Włochy podpisały w Atenach dwustronną umowę określającą ich wyłączne strefy ekonomiczne na Morzu Jońskim, będącą przedłużeniem obowiązującej umowy z 1977 r., zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza;
L. mając na uwadze, że 10 września 2020 r. przywódcy krajów obecni na siódmym szczycie państw śródziemnomorskich wyrazili pełne poparcie dla Grecji i solidarność z nią oraz wyrazili ubolewanie, że Turcja nie zareagowała na ponawiane apele UE o zaprzestanie jednostronnych i nielegalnych działań we wschodniej części Morza Śródziemnego i na Morzu Egejskim;
M. mając na uwadze, że w lipcu 2020 r., natychmiast po szczycie Rady Europejskiej, Turcja wydała dyrektywę NAVTEX dotyczący działań poszukiwawczych wokół wyspy Kastellorizo w okresie od 21 lipca do 2 sierpnia 2020 r., a po interwencji kanclerz Niemiec Angeli Merkel prezydent Erdoğan wstrzymał misję statku Oruc Reis, ale jednocześnie wydał dyrektywę NAVTEX dotyczącą prowadzenia odwiertów przez statek Barbaros w cypryjskiej wyłącznej strefie ekonomicznej;
N. mając na uwadze, że niektóre państwa członkowskie podjęły już decyzję o wstrzymaniu wydawania zezwoleń na wywóz broni do Turcji; mając na uwadze, że państwa członkowskie zdecydowane są przestrzegać rygorystycznego stanowiska krajowego w odniesieniu do swojej polityki w zakresie wywozu broni do Turcji na podstawie przepisów wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB, w tym do ścisłego stosowania kryterium nr 4 dotyczącego stabilności w regionie;
O. mając na uwadze, że zachowanie Turcji, wykraczające poza jej interesy geoekonomiczne, odzwierciedla ambitniejszy program geopolityczny mający na celu rozszerzenie wpływów tego kraju z północnego Iraku i Syrii na Libię;
P. mając na uwadze, że Turcja kontynuuje obecnie nielegalne, jednostronne działania wojskowe we wschodniej części Morza Śródziemnego, które są sprzeczne z suwerennością państw członkowskich UE (zwłaszcza Grecji i Cypru) oraz z prawem międzynarodowym;
Q. mając na uwadze, że 10 lipca 2020 r. prezydent Erdoğan przekształcił Hagię Sophię w meczet w następstwie orzeczenia sądu unieważniającego dekret Kemala Ataturka z 1934 r. o przekształceniu świątyni w muzeum; mając na uwadze zdecydowaną krytykę ze strony UNESCO w związku z tą decyzją;
R. mając na uwadze, że słabe wyniki Turcji w zakresie przestrzegania praw człowieka i praworządności zmusiły UE do zawieszenia negocjacji akcesyjnych i wszystkich funduszy przedakcesyjnych w nowych wieloletnich ramach finansowych na lata 2021–2027;
S. mając na uwadze, że po miesięcznych poszukiwaniach we wschodniej części Morza Śródziemnego statek Oruc Reis podniósł kotwicę i powrócił do Antalyi po wygaśnięciu dyrektywy NAVTEX dotyczącej wód między Turcją, Cyprem i Kretą, gdzie przebywał od 10 sierpnia 2020 r.; mając na uwadze, że oczekiwano, iż statek wraz z eskortą marynarki wojennej będzie kontynuował poszukiwania u wybrzeży greckich wysp Kastellorizo i Rodos do dnia 25 września, a jego misja została rzekomo zawieszona z powodu wysiłków negocjacyjnych zainicjowanych przez NATO;
1. podkreśla znaczenie dobrych stosunków z Turcją opartych na długiej historii wspólnych wartości; w związku z tym apeluje do rządu tureckiego o zaprzestanie regularnego naruszania greckiej i cypryjskiej przestrzeni powietrznej i wód terytorialnych oraz o przestrzeganie integralności terytorialnej i suwerenności wszystkich swoich sąsiadów; ponadto ponownie podkreśla, że UE popiera w tym względzie Grecję i Cypr;
2. zdecydowanie potępia nielegalną działalność Turcji na szelfie kontynentalnym oraz w wyłącznych strefach ekonomicznych Grecji i Cypru, która to działalność jest sprzeczna z interesami UE, oraz wzywa władze tureckie do zaprzestania tej działalności, do postępowania w duchu stosunków dobrosąsiedzkich i do poszanowania suwerenności Cypru i Grecji zgodnie z prawem międzynarodowym;
3. podkreśla potrzebę poszanowania zdolności prawnej państw członkowskich UE do zawierania umów międzynarodowych z innymi suwerennymi państwami oraz ich suwerennych praw, które obejmują m.in. prawo do poszukiwania i eksploatacji zasobów naturalnych zgodnie z dorobkiem prawnym UE i prawem międzynarodowym, w tym Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza;
4. wzywa do natychmiastowego przyjęcia dodatkowych wpisów do obecnego reżimu w odniesieniu do nielegalnych odwiertów we wschodniej części Morza Śródziemnego w świetle stopniowej eskalacji agresji Turcji i wobec braku postępów, a także wzywa do opracowania i omówienia na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 24–25 września 2020 r. wykazu dalszych środków ograniczających wobec Turcji;
5. wyraża potrzebę znalezienia rozwiązania za pomocą środków dyplomatycznych, mediacji i w granicach prawa międzynarodowego; jest jednak gotowy do dalszego wprowadzania ukierunkowanych i skutecznych sankcji lub środków sektorowych wobec Turcji, w tym środków wymierzonych w sektor energetyczny;
6. wzywa odpowiednie fora w ramach NATO, a zwłaszcza grupę zadaniową wysokiego szczebla ds. kontroli broni konwencjonalnej, do pilnego omówienia kwestii kontroli zbrojeń we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego;
7. z zadowoleniem przyjmuje zaproszenie wystosowane przez rządy Republiki Cypryjskiej i Grecji do Turcji w celu wynegocjowania w dobrej wierze granic morskich między ich wybrzeżami; zauważa, że oba rządy okazały się w pełni zaangażowane w dialog w dobrej wierze zgodnie z prawem międzynarodowym i Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza; zwraca się do Turcji o przyjęcie apelu rządów Republiki Cypryjskiej i Grecji o zawarcie specjalnego kompromisu w celu przedłożenia Międzynarodowemu Trybunałowi Sprawiedliwości kwestii wytyczenia szelfu kontynentalnego i wyłącznych stref ekonomicznych;
8. z zadowoleniem przyjmuje niemieckie wysiłki mediacyjne obejmujące Grecję i Turcję oraz wyraża nadzieję i ufność, że doprowadzą one do konstruktywnego i wzajemnie akceptowanego wyniku;
9. podkreśla znaczenie Cypru i Grecji jako europejskich filarów stabilności w regionie oraz we wzmacnianiu bezpieczeństwa energetycznego UE;
10. przypomina o konsensusie politycznym osiągniętym przez ministrów spraw zagranicznych UE w dniach 27–28 sierpnia 2020 r., zgodnie z którym odpowiednie grupy robocze Rady powinny przyspieszyć prace w celu dodania osób zaproponowanych przez Cypr do wykazu osób zaangażowanych w nielegalne odwierty we wschodniej części Morza Śródziemnego z myślą o szybkim przyjęciu tego wykazu;
11. przypomina swój apel do rządu tureckiego o podpisanie i ratyfikowanie Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza i przypomina, że chociaż Turcja nie jest sygnatariuszem konwencji, prawo zwyczajowe przewiduje wyłączne strefy ekonomiczne nawet dla niezamieszkałych wysp;
12. zwraca uwagę, jak ważne zarówno dla UE i jej państw członkowskich, jak i dla Turcji jest utrzymywanie intensywnego dialogu i ścisłej współpracy w zakresie polityki zagranicznej i kwestii dotyczących bezpieczeństwa; przypomina, że Turcja jest również wieloletnim członkiem sojuszu NATO i zauważa, że UE i Turcja nadal współpracują w kwestiach o (wojskowym) znaczeniu strategicznym w ramach NATO;
13. przypomina swoją rezolucję z października 2019 r. w sprawie tureckich działań wojskowych w Syrii[3], w której Parlament wezwał Radę do rozważenia zawieszenia preferencji handlowych w ramach umowy dotyczącej produktów rolnych oraz, w ostateczności, zawieszenia unii celnej UE–Turcja, obowiązującej od grudnia 1995 r.;
14. podkreśla, że protokół ustaleń między Turcją a uznanym przez ONZ rządem jedności narodowej Libii z dnia 27 listopada 2019 r., określający nowe granice morskie między tymi dwoma państwami, narusza prawo międzynarodowe i w związku z tym nie jest prawnie wiążący dla państw trzecich;
15. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz wiceprzewodniczącemu Komisji/ wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.
- [1] Dz.U. C 224 z 27.6.2018, s. 93.
- [2] Teksty przyjęte, P8_TA(2019)0200.
- [3] Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0049.