PROJEKT REZOLUCJI w sprawie sprostania globalnemu wyzwaniu dotyczącemu COVID-19: skutki odstępstwa od porozumienia WTO TRIPS w odniesieniu do szczepionek, leczenia oraz sprzętu i zwiększania zdolności produkcyjnych w związku z COVID-19 w krajach rozwijających się
2.6.2021 - (2021/2692(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Helmut Scholz, Manon Aubry, Martin Schirdewan, Marc Botenga, Kateřina Konečná, Dimitrios Papadimoulis, Marisa Matias, Silvia Modig, Nikolaj Villumsen, João Ferreira, Malin Björk, Manuel Bompard, Idoia Villanueva Ruiz, Sira Rego, Miguel Urbán Crespo, Pernando Barrena Arza, Mick Wallace, Chris MacManus
w imieniu grupy The Left
B9‑0308/2021
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie sprostania globalnemu wyzwaniu dotyczącemu COVID-19: skutki odstępstwa od porozumienia WTO TRIPS w odniesieniu do szczepionek, leczenia oraz sprzętu i zwiększania zdolności produkcyjnych w związku z COVID-19 w krajach rozwijających się
Parlament Europejski,
– uwzględniając manifest Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w sprawie zdrowego i ekologicznego wychodzenia z kryzysu spowodowanego COVID-19,
– uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka z 1948 r.,
– uwzględniając rezolucję Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych z 3 kwietnia 2020 r. w sprawie globalnej solidarności w walce z chorobą koronawirusową z 2019 r. (COVID-19),
– uwzględniając decyzję WHO z 18 maja 2021 r. o wsparciu inicjatywy na rzecz utworzenia puli własności intelektualnej w odniesieniu do COVID-19,
– uwzględniając zaktualizowane sprawozdanie Konferencji Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju z marca 2020 r. w sprawie wstrząsu, jaki odczuły kraje rozwijające się w związku z COVID-19,
– uwzględniając swoją rezolucję z 19 maja 2021 r. w sprawie przyspieszania postępu i zwalczania nierówności, tak aby zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) przestał być zagrożeniem dla zdrowia publicznego do 2030 r.[1],
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że pandemia COVID-19 nadal rozprzestrzenia się na całym świecie pomimo opracowania szczepionek: według doniesień na całym świecie zakażonych zostało ponad 168,73 mln osób, a 3 653 063 osoby zmarły;
B. mając na uwadze, że świat nie może sobie pozwolić na kolejne klęski na skalę COVID-19, niezależnie od tego, czy byłyby one wywołane kolejną pandemią, czy też narastającymi szkodami środowiskowymi i zmianą klimatu;
C. mając na uwadze, że prawo do zdrowia fizycznego i psychicznego jest jednym z podstawowych praw człowieka; mając na uwadze, że każda osoba, bez dyskryminacji, ma prawo dostępu do nowoczesnej i kompleksowej opieki zdrowotnej; mając na uwadze, że powszechne zabezpieczenie zdrowotne to jeden z celów zrównoważonego rozwoju, który wszyscy sygnatariusze zobowiązali się osiągnąć do 2030 r., w szczególności zapisany w celach zrównoważonego rozwoju nr 3, 13, 14 i 17;
D. mając na uwadze, że art. 168 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) stanowi, że „przy określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i działań Unii zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego”;
E. mając na uwadze, że publiczne systemy opieki zdrowotnej znajdują się pod ogromną presją, aby zapewnić odpowiednią opiekę wszystkim pacjentom; mając na uwadze, że systemy te są coraz gorzej finansowane i zaniedbywane w wyniku procesów liberalizacji i prywatyzacji oraz prawicowej polityki oszczędnościowej; mając na uwadze, że w związku z tym mają one mniejszą zdolność funkcjonowania, zarówno w sytuacjach normalnych, jak i anormalnych, w tym w obliczu trwającej pandemii COVID-19;
F. mając na uwadze, że szacunkowo dwa miliardy ludzi na świecie nie ma dostępu do podstawowych leków;
G. mając na uwadze, że szczepionkę przeciwko polio wprowadzono na rynek bez patentów i że chorobę tę wyeliminowano w wielu regionach świata; mając na uwadze, że rząd Republiki Południowej Afryki pod przewodnictwem Nelsona Mandeli był zmuszony wykorzystać dostępność obowiązkowych licencji, aby uzyskać przystępne cenowo i wysokiej jakości odpowiedniki w postaci leków generycznych i tym samym uniknąć płacenia wielonarodowym koncernom farmaceutycznym wygórowanych cen za korzystanie z patentów na leczenie HIV;
H. mając na uwadze, że duże przedsiębiorstwa farmaceutyczne nie powinny czerpać zysków z tej pandemii kosztem zdrowia ludzi; mając na uwadze, że szczepionki, leki, sprzęt i diagnostyka wykorzystywane w walce z pandemią COVID-19 muszą być prawdziwym wspólnym dobrem na skalę światową;
I. mając na uwadze, że ponad 200 000 obywateli UE poparło już europejską inicjatywę obywatelską „Nie dla zysku z pandemii”, której celem jest uczynienie szczepionek i terapii mających na celu walkę z pandemią powszechnie dostępnym globalnym dobrem publicznym;
J. mając na uwadze, że COVID-19 pokazał współzależności istniejące między zdrowiem człowieka a zdrowiem naszej planety; mając na uwadze, że pojawieniu się chorób odzwierzęcych przenoszonych ze zwierząt na ludzi dodatkowo sprzyja zmiana klimatu i degradacja środowiska;
K. mając na uwadze, że rozwój COVID-19 pokazał, że system międzynarodowy nie może zapewnić równego dostępu do szczepionek i innych produktów niezbędnych do walki z pandemią;
L. mając na uwadze, że dotychczas 75 % szczepionek rozprowadzono w zaledwie 10 krajach, co dowodzi istnienia niedopuszczalnej nierówności w dostępie do szczepionek między krajami bogatymi a rozwijającymi się;
M. mając na uwadze, że według Światowej Organizacji Zdrowia 19 producentów z kilkunastu krajów Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej wyraziło zainteresowanie zwiększeniem produkcji szczepionek mRNA; mając na uwadze, że dotychczas do produkcji szczepionek przeciwko COVID-19 wykorzystuje się jedynie 40 % światowych zdolności produkcyjnych;
N. mając na uwadze, że COVAX nie spełnił na razie oczekiwań co do stanu zaszczepienia w krajach rozwijających się i dostarczył zaledwie 72 mln dawek szczepionki do 125 krajów, co ledwie wystarczyło dla 1 % tamtejszej ludności;
O. mając na uwadze, że inicjatywa COVAX jest uzależniona od darowizn z krajów bogatych i zdolności produkcyjnych dużych firm farmaceutycznych mających patenty na szczepionki i nie wspiera zdolności produkcyjnych w krajach rozwijających się; mając na uwadze, że inicjatywa COVAX nie pomaga krajom rozwijającym się przezwyciężyć zależności ani od łańcuchów wartości i dostaw w odniesieniu do produkcji szczepionek, ani od dostępu do potrzebnych surowców;
P. mając na uwadze, że w Porozumieniu w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS) istnieje już pewna elastyczność, dzięki której państwa mogą chronić zdrowie publiczne i zwiększyć dostęp do leków, np. za pomocą licencji przymusowych; mając na uwadze, że bogaci członkowie Światowej Organizacji Handlu (WTO), tacy jak UE i jej państwa członkowskie, Japonia, Szwajcaria i Stany Zjednoczone, w przeszłości podważali stosowanie elastyczności przewidzianej w TRIPS w krajach rozwijających się, aby chronić interesy swojego przemysłu farmaceutycznego;
Q. mając na uwadze, że znaczną część środków publicznych z państw członkowskich i UE wykorzystano na opracowanie szczepionek; mając na uwadze, że pomimo udostępnienia środków publicznych UE i instytucje publiczne nie mają możliwości kontrolowania wykorzystania licencji i technologii opracowanych dzięki tym środkom;
R. mając na uwadze, że od października 2020 r. Indie i RPA oficjalnie przekazały WTO wniosek dotyczący tymczasowego odstępstwa od praw własności intelektualnej w odniesieniu do szczepionek, leków, sprzętu i diagnostyki dotyczącej COVID-19; mając na uwadze, że wniosek ten poparło około 100 krajów członkowskich WTO, a także dziesiątki organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz Parlament;
S. mając na uwadze, że według niedawnego badania opublikowanego przez organizację Public Citizen we współpracy z Imperial College tymczasowe odstępstwo od patentów na szczepionki przeciwko COVID-19 umożliwiłoby wyprodukowanie 8 mld dawek szczepionki mRNA w ciągu jednego roku, co pokryłoby znaczną część światowego zapotrzebowania na szczepionki;
T. mając na uwadze, że zagwarantowanie w ten sposób zakładów produkcji szczepionek na skalę światową będzie konieczne, aby jakakolwiek średnio- i długoterminowa strategia pozwoliła zaspokoić potrzeby w dziedzinie walki z COVID-19 w ciągu najbliższej dekady, o czym świadczy walka z wirusem HIV;
1. wyraża głębokie ubolewanie, że jak dotąd Komisja sprzeciwia się wnioskowi Indii i RPA złożonemu na forum WTO w 2020 r. w sprawie tymczasowego odstępstwa od TRIPS, który poparło ponad 100 członków WTO i który – jeśli zostałby zaakceptowany – mógłby przyczynić się do wzrostu światowej produkcji niezbędnych szczepionek i do uratowania życia tysięcy osób;
2. uważa, że zaproponowane przez Indie i RPA odstępstwo od TRIPS w związku z COVID-19 w odpowiedni sposób odnosi się do barier prawnych na drodze do maksymalizacji produkcji i dostaw produktów leczniczych potrzebnych do szczepionek, leczenia i profilaktyki w związku z COVID-19;
3. wyraża ubolewanie, że umowy, które UE podpisała z przedsiębiorstwami farmaceutycznymi, nie zawierają klauzul dotyczących egzekwowania transferów technologicznych zwiększających produkcję szczepionek na całym świecie;
4. podkreśla, że do tej pory Komisja postanowiła zezwolić na transfer technologii do produkcji szczepionek jedynie na zasadzie dobrowolności, co ogranicza szanse na zwiększenie produkcji szczepionek w UE i na świecie;
5. podkreśla, że blokowanie tego odstępstwa stanowi poważną przeszkodę dla zakończenia pandemii, ponieważ globalne nierówności w dostępie do szczepionek przedłużają kryzys zdrowotny i stwarzają więcej zagrożeń, w tym ryzyko pojawienia się nowych wariantów, odpornych na obecne szczepionki lub mogących je ominąć;
6. z zadowoleniem przyjmuje zapowiedź amerykańskiej administracji, że zamierza poprzeć tymczasowe odstępstwo od patentu na szczepionki na forum WTO, i ma nadzieję, że zamiar ten wkrótce przyjmie formę oficjalnego wniosku na piśmie, a także przełoży się na konkretne działania służące zwiększeniu produkcji szczepionek na świecie; wzywa USA i inne państwa członkowskie WTO do zniesienia zakazów wywozu szczepionek i surowców;
7. uważa, że szybkie zatwierdzenie tymczasowego odstępstwa od patentu w ramach TRIPS ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia produkcji szczepionek przeciwko COVID-19 na świecie, zwłaszcza w krajach rozwijających się, oraz dla pokonania pandemii COVID-19 i uratowania tysięcy osób; podkreśla, że stosowanie elastycznych rozwiązań przewidzianych w TRIPS i odstąpienie od praw własności intelektualnej wzajemnie się nie wykluczają – przeciwnie, uzupełniają się;
8. wzywa Komisję, aby na wszystkich szczeblach WTO poparła wniosek w sprawie tymczasowego odstępstwa od stosowania praw własności intelektualnej w odniesieniu do szczepionek przeciwko COVID-19, odpowiednich leków, diagnostyki i sprzętu oraz aby bezzwłocznie zaangażowała się w dyskusje nad dokumentami;
9. docenia kluczowy wkład UE w postaci darowizn na rzecz COVAX oraz inicjatywy Drużyny Europy o wartości 1 mld EUR na rzecz produkcji i dostępu do szczepionek, leków i technologii medycznych w Afryce; przyjmuje do wiadomości propozycje Komisji skierowane do WTO, takie jak utworzenie w WTO komisji ds. zdrowia i handlu, która przygotuje dwunastą konferencję ministerialną WTO, ale uważa, że bez zagwarantowania odstępstwa od TRIPS wszystkie te środki nie będą wystarczające, aby zareagować na pilną potrzebę zwiększenia produkcji szczepionek w krajach rozwijających się;
10. wyraża ubolewanie, że przedsiębiorstwa farmaceutyczne postanowiły nie angażować się na zasadzie dobrowolności w inicjatywę WHO dotyczącą bazy danych o technologiach związanych z COVID-19 (C-TAP), która promuje dobrowolny wkład własności intelektualnej, technologii i danych we wspieranie globalnej wymiany i zwiększania produkcji i dostaw produktów medycznych związanych z COVID-19; nalega, aby UE zobowiązała przedsiębiorstwa farmaceutyczne do dzielenia się technologiami i patentami przez inicjatywę C-TAP oraz do natychmiastowego udostępnienia ich wiedzy fachowej sektorom w krajach rozwijających się i państwach trzecich, które już wyraziły gotowość do udziału w produkcji szczepionek;
11. wzywa międzynarodowych darczyńców i UE, aby zróżnicowały zakup szczepionek, tj. kupowały je od wszystkich krajów lub firm farmaceutycznych, które opracowały szczepionki przeciwko COVID-19 uznane przez WHO;
12. przypomina, że wzmocnienie powszechnej publicznej opieki zdrowotnej jest najlepszym sposobem walki z globalnymi epidemiami, ochrony naszych społeczeństw i rozwiązania problemu nierówności w dostępie do opieki zdrowotnej; podkreśla, że obecna sytuacja uwypukla potrzebę publicznej kontroli nad przemysłem farmaceutycznym i produkcją sprzętu medycznego;
13. podkreśla, że należy zapobiegać pandemiom i wdrożyć strategie profilaktyczne; popiera opracowanie międzynarodowego traktatu w sprawie pandemii pod auspicjami WHO, aby zwiększyć odporność na przyszłe pandemie; popiera zalecenie Międzyrządowej Platformy Naukowo-Politycznej w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów (IPBES) dotyczące utworzenia międzyrządowej rady wysokiego szczebla ds. zapobiegania pandemiom, która ułatwiłaby współpracę między rządami;
14. apeluje o pełne wdrożenie zasady „Jedno zdrowie”, w której uznaje się, że zdrowie ludzi, zwierząt i środowiska jest ze sobą powiązane; przypomina o znaczeniu zdrowia we wszystkich obszarach polityki; uznaje, że pandemie wynikają z różnorodności drobnoustrojów występujących w naturze, i z głębokim zaniepokojeniem zauważa, że zakłócenia ekologiczne i niezrównoważona konsumpcja, za które odpowiadają ludzie, a także skutki kryzysu klimatycznego znacznie zwiększają ryzyko transmisji większej liczby chorób odzwierzęcych; zauważa, że należy zdecydowanie zintensyfikować wysiłki na rzecz powstrzymania globalnego ocieplenia w granicach 1,5 °C, aby chronić i przywrócić różnorodność biologiczną i siedliska, a także zagwarantować zrównoważoną konsumpcję;
15. apeluje o włączenie do wszystkich umów handlowych europejskiego wyjątku sanitarnego, zgłoszonego do WTO, w odniesieniu do dostępu do patentów na maszyny medyczne i leki, tak aby zagwarantować, że zdrowie będzie traktowane odmiennie niż inne produkty handlowe; podkreśla, że nie należy nakładać żadnych ograniczeń na możliwość interwencji państw w sektorze zdrowia publicznego;
16. apeluje o reformę porozumienia TRIPS, tak aby kraje globalnego Południa mogły uzyskać sprawiedliwy i przystępny cenowo dostęp do technologii i leków, których potrzebują ich mieszkańcy; apeluje o wyłączenie leków do ochrony zdrowia publicznego z systemu patentowego, aby zapewnić krajom ubogim prawo do produkcji i importu generycznych wersji leków ratujących życie;
17. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.
- [1] Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0250.