PROJEKT REZOLUCJI w sprawie systematycznych represji na Białorusi i ich konsekwencji dla bezpieczeństwa europejskiego po uprowadzeniu kilku osób z unijnego samolotu cywilnego przechwyconego przez władze białoruskie
7.6.2021 - (2021/2741(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Sandra Kalniete, Michael Gahler, Paulo Rangel, David McAllister, Jerzy Buzek, Andrius Kubilius, Radosław Sikorski, Traian Băsescu, Vladimír Bilčík, Tomasz Frankowski, Andrzej Halicki, Rasa Juknevičienė, David Lega, Miriam Lexmann, Antonio López‑Istúriz White, Liudas Mažylis, Luděk Niedermayer, Janina Ochojska, Michaela Šojdrová, Eugen Tomac, Isabel Wiseler‑Lima
w imieniu grupy PPE
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B9-0328/2021
B9‑0328/2021
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie systematycznych represji na Białorusi i ich konsekwencji dla bezpieczeństwa europejskiego po uprowadzeniu kilku osób z unijnego samolotu cywilnego przechwyconego przez władze białoruskie
Parlament Europejski,
– uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje w sprawie Białorusi,
– uwzględniając konkluzje Rady z dnia 12 października 2020 r. w sprawie Białorusi,
– uwzględniając oświadczenie wydane 24 maja 2021 r. w imieniu Unii Europejskiej przez wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa w sprawie wymuszonego przekierowania samolotu Ryanair o numerze rejsu FR4978 do Mińska 23 maja 2021 r.,
– uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej z 24 maja 2021 r. w sprawie Białorusi,
– uwzględniając wspólne oświadczenie ministrów spraw zagranicznych G-7 i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z 27 maja 2021 r. w sprawie Białorusi,
– uwzględniając decyzję Rady (WPZiB) 2021/908 z dnia 4 czerwca 2021 r. w sprawie zmiany decyzji 2012/642/WPZiB dotyczącej środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi[1], na mocy której wprowadzono zakaz przelotów przez unijną przestrzeń powietrzną oraz zakaz dostępu do unijnych lotnisk względem wszystkich białoruskich przewoźników,
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że w niedzielę 23 maja 2021 r. władze białoruskie, pod fałszywym pretekstem zagrożenia bombowego, przechwyciły samolot linii Ryanair o numerze rejsu FR4978 przy udziale samolotu myśliwskiego MiG-29 białoruskich sił powietrznych i zmusiły go do lądowania awaryjnego;
B. mając na uwadze, że władze białoruskie nie odkryły żadnych ładunków wybuchowych, ale aresztowały dwoje pasażerów – Ramana Pratasiewicza, obywatela Białorusi, i jego towarzyszkę Sofię Sapiegę, obywatelkę Rosji i studentkę Europejskiego Uniwersytetu Humanistycznego w Wilnie;
C. mając na uwadze, że Raman Pratasiewicz jest białoruskim dziennikarzem i blogerem oraz jednym z założycieli kanału Nexta w aplikacji Telegram, który odegrał kluczową rolę w mobilizacji protestów na Białorusi po sfałszowanych wyborach prezydenckich z 9 sierpnia 2020 r.; mając na uwadze, że Raman Pratasiewicz stale przebywał na uchodźstwie w Polsce i na Litwie, aby uniknąć aresztowania na Białorusi na podstawie sfabrykowanych zarzutów przeciwko niemu; mając na uwadze, że Raman Pratasiewicz został umieszczony przez władze białoruskie na liście obserwacyjnej terrorystów i może mu teraz grozić kara śmierci, jako że Białoruś pozostaje jedynym krajem w Europie, w którym wykonuje się tę karę;
D. mając na uwadze, że po przymusowym lądowaniu w Mińsku na pokład samolotu o numerze rejsu FR4978 nie weszło trzech innych pasażerów;
E. mając na uwadze, że zarówno Raman Pratasiewicz, jak i Sofia Sapiega zostali pokazani w białoruskich środkach masowego przekazu w poniedziałek 24 maja; mając na uwadze, że Raman Pratasiewicz oświadczył, że jest zdrowy i dobrze traktowany, oraz przyznał się do udziału w organizowaniu masowych protestów w Mińsku w ubiegłym roku; mając na uwadze, że Raman Pratasiewicz miał na sobie grubą warstwę makijażu, prawdopodobnie w celu ukrycia siniaków spowodowanych przez przedstawicieli białoruskich służb bezpieczeństwa po aresztowaniu; mając na uwadze, że w środę 2 czerwca Raman Pratasiewicz udzielił wywiadu państwowemu kanałowi ONT, w którym złożył kolejne „zeznania”; mając na uwadze, że podobnie jak w przypadku poprzedniego wystąpienia w mediach, Raman Pratasiewicz nie wyglądał jak osoba, która przyznaje się do winy z własnej woli; mając na uwadze, że jego prawnikom wciąż odmawia się dostępu do niego;
F. mając na uwadze, że przymusowe lądowanie samolotu o numerze rejsu FR4978 zagroziło życiu 171 innych pasażerów i członków załogi, z których wielu było obywatelami UE;
G. mając na uwadze, że przymusowe lądowanie samolotu o numerze rejsu FR4978 naruszyło wiele międzynarodowych norm prawnych, w tym konwencję chicagowską o międzynarodowym lotnictwie cywilnym oraz konwencję montrealską o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego;
H. mając na uwadze, że na Białorusi jest ponad 400 uznanych więźniów politycznych, w tym siedmiu nieletnich; mając na uwadze, że od czasu protestów po sfałszowanych wyborach prezydenckich z 9 sierpnia 2020 r. uwięziono 35 tys. osób, przeciwko protestującym wszczęto około 3 tys. spraw karnych o podłożu politycznym, a także pojawiło się ponad 4600 skarg dotyczących tortur, przemocy i złego traktowania;
I. mając na uwadze, że reżim białoruski systematycznie narusza prawa człowieka i swobody swoich obywateli; mając na uwadze, że ogólna sytuacja w zakresie demokracji i praworządności w tym kraju uległa znacznemu pogorszeniu od czasu przygotowań do wyborów prezydenckich 9 sierpnia 2020 r., ich przeprowadzenia i następstw;
J. mając na uwadze, że zamykanie niezależnych mediów na Białorusi, nasilające się aresztowania dziennikarzy, studentów, pracowników związków zawodowych, działaczy społeczeństwa obywatelskiego i partii politycznych, fabrykowanie ich spraw w tak zwanych „sądach”, zastraszanie, tortury i oznaczanie więźniów politycznych żółtymi odznakami oraz napaści na niewinnych obywateli na ulicy i w ich domach kwalifikuje się jako systemowy terror państwowy;
K. mając na uwadze, że liczba śmiertelnych ofiar białoruskiego reżimu wzrasta w zastraszającym tempie, a ostatnio więźniowie próbowali popełnić samobójstwo po tym, jak doświadczyli tortur fizycznych i psychicznych podczas pobytu w więzieniu;
L. mając na uwadze, że przymusowe lądowanie samolotu o numerze rejsu FR4978 i aresztowanie wroga białoruskiego reżimu miało na celu wysłanie ostrzeżenia do wszystkich jego przeciwników, w szczególności tych mieszkających za granicą, że reżim jest zdeterminowany, aby ich ścigać, i że nie są oni bezpieczni za granicą;
1. potępia porwanie przez władze białoruskie i przymusowe lądowanie samolotu o numerze rejsu FR4978; uważa ten horrendalny czyn za pogwałcenie prawa międzynarodowego, co stanowi akt terroryzmu państwowego;
2. żąda natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia Ramana Pratasiewicza i Sofii Sapiegi; ponawia swoje wcześniejsze żądania uwolnienia wszystkich pozostałych więźniów politycznych przetrzymywanych przez władze białoruskie;
3. wyraża ubolewanie z powodu skazania Pawła Siewiaryńca, Jauhiena Afnahiela, Andreja Wojnicza, Pawła Juchniewicza, Zmiciera Kazłou, Maksima Winiarskiego i Iryny Szczasnej w zamkniętym procesie w mieście Mohylew;
4. wzywa władze Białorusi do zaprzestania wszelkich form brutalnego traktowania i tortur wobec zatrzymanych i więźniów politycznych oraz do umożliwienia im dostępu do opieki medycznej i porady prawnej;
5. ponownie stwierdza, że nie uznaje wyboru Alaksandra Łukaszenki na prezydenta Białorusi; uważa obecny reżim na Białorusi za bezprawny, nielegalny i przestępczy; potępia prześladowanie tysięcy Białorusinów, którzy pokojowo protestowali w obronie swojego prawa do wolności, demokracji i godności;
6. potępia systematyczne ataki reżimu na ludność cywilną, które od czasu sfałszowanych wyborów w sierpniu 2020 r. zmusiły 14 tys. Białorusinów do ucieczki z kraju wskutek przemocy, zastraszania i innych form przymusu; przypomina, że trwająca kampania represji i przymusowe przesiedlenia ludności cywilnej stanowią poważne pogwałcenie praw człowieka;
7. podkreśla, że obecna sytuacja jest sprawdzianem wiarygodności Unii Europejskiej i skuteczności naszej polityki zagranicznej; przypomina, że sytuacja na Białorusi – w kraju sąsiadującym i należącym do Partnerstwa Wschodniego – ma bezpośredni wpływ na UE i że UE powinna wykazać się wystarczającą determinacją, by zaoferować konkretne i długoterminowe wsparcie siłom demokratycznym, które dążą do zaprowadzenia wolności i demokracji na Białorusi;
8. ponownie stwierdza, że UE powinna w dalszym ciągu zajmować się sytuacją w zakresie praw człowieka na Białorusi poprzez zmobilizowanie społeczności międzynarodowej do wspierania narodu białoruskiego, w tym za pośrednictwem Rady Praw Człowieka ONZ, OBWE i Rady Europy;
9. podkreśla, że wolność słowa i swoboda protestów, niezależność środków masowego przekazu, prawo do rzetelnego procesu sądowego oraz ogólne poszanowanie praw człowieka to wartości nadrzędne, które leżą u podstaw społeczeństw demokratycznych i Unii Europejskiej; ubolewa nad faktem, że Białoruś jest obecnie jedynym państwem w Europie, w którym nadal wykonuje się karę śmierci;
10. podkreśla, że aby pokonać autorytarne reżimy, takie jak Białoruś Łukaszenki i Rosja Putina, oraz promować wartości demokratyczne w regionie, Unia Europejska i jej państwa członkowskie powinny zdecydowanie wspierać ściślejszą współpracę z krajami stowarzyszonymi w ramach partnerstwa wschodniego (Gruzją, Mołdawią i Ukrainą); podkreśla, że stworzenie silnej przestrzeni demokratycznej na granicy wschodnioeuropejskiej oraz konkretne przykłady udanej transformacji demokratycznej mogą przynieść korzyści zarówno dla bezpieczeństwa i dobrobytu naszych obywateli, jak i dla demokratyzacji Białorusi i Federacji Rosyjskiej;
11. zdecydowanie popiera pomysł zainicjowania konferencji politycznej wysokiego szczebla w sprawie rozwiązania kryzysu na Białorusi, która powinna odbyć się bezzwłocznie; ponawia swój poprzedni apel, popierany przez zdecydowaną większość posłów i grup politycznych, w którym wezwano przewodniczącego i Konferencję Przewodniczących Parlamentu Europejskiego do zainicjowania misji wysokiego szczebla z udziałem byłych wysokich rangą urzędników europejskich w celu zbadania wszelkich możliwych sposobów powstrzymania przemocy i uwolnienia więźniów politycznych, co mogłoby pomóc w stworzeniu warunków sprzyjających pluralistycznemu wewnętrznemu dialogowi politycznemu na Białorusi;
12. wzywa Agencję Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego i Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego, aby przeprowadziły pilne dochodzenie w sprawie tego bezprecedensowego aktu terroryzmu państwowego skierowanego przeciwko cywilnemu samolotowi zarejestrowanemu w UE, tak aby ocenić, czy transport lotniczy i bezpieczeństwo pasażerów były zagrożone; podkreśla, że ten poważny incydent spowodował poważne naruszenie zaufania i że każde państwo musi działać odpowiedzialnie, aby wypełnić swoje zobowiązania wynikające z konwencji chicagowskiej w zakresie zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa statków powietrznych; podkreśla, że w ramach takiego dochodzenia należy zbadać możliwość udziału obywateli rosyjskich w aktach terrorystycznych popełnionych przez reżim białoruski; podkreśla, że jeżeli tak się stanie, każdy obywatel rosyjski bezpośrednio lub pośrednio zaangażowany w tę operację powinien zostać objęty sankcjami na mocy globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka (unijna ustawa Magnickiego);
13. podkreśla znaczenie wkładu UE w dochodzenie, w tym poprzez zaangażowanie organów UE takich jak Europol, Eurojust lub Prokuratura Europejska w prace wspólnych zespołów dochodzeniowo-śledczych i operacje;
14. wzywa Interpol do dokładnego rozpatrzenia wniosków o czerwone noty składanych przez Białoruś oraz do podjęcia odpowiednich środków w celu uniemożliwienia Białorusi nadużywania Interpolu do celów politycznych;
15. z zadowoleniem przyjmuje w przeważającej większości pozytywną reakcję przewoźników lotniczych UE, którzy unikają lub starają się unikać lotów przez białoruską przestrzeń powietrzną; ubolewa nad faktem, że w niektórych przypadkach utrudnia im to rosyjska kontrola ruchu lotniczego; z zadowoleniem przyjmuje zamknięcie przestrzeni powietrznej UE dla białoruskich przewoźników lotniczych; podkreśla, że unijny zakaz korzystania z przestrzeni powietrznej UE przez białoruskich przewoźników lotniczych powinien obowiązywać do czasu uwolnienia wszystkich więźniów politycznych, w tym Ramana Pratasiewicza i Sofii Sapiegi; podkreśla potrzebę wprowadzenia przez UE oczekiwanego czwartego pakietu sankcji, który powinien być bardziej ambitny i ukierunkowany; zaleca wprowadzenie sankcji sektorowych obejmujących zakaz importu produktów naftowych, nawozów potasowych, produktów metalowych oraz drewna i wyrobów z drewna; podkreśla pilną potrzebę nałożenia sankcji na wszystkie odnośne przedsiębiorstwa państwowe, które pomagają wspierać reżim dochodami z wymiany zagranicznej; podkreśla znaczenie nasilenia walki z przemytem papierosów z Białorusi, który stał się bardzo poważnym źródłem dochodów dla białoruskiego reżimu;
16. uważa, że lista osób objętych sankcjami, którym zakazano wjazdu do UE i których aktywa zostały zamrożone, musi zostać znacznie rozszerzona i obejmować wszystkie osoby związane z represjami państwowymi, ale także osoby wspierające reżim i udzielające mu wsparcia gospodarczego lub jakiejkolwiek innej pomocy, takie jak reżimowy dziennikarz Marat Markow, który 2 czerwca 2021 r. przeprowadził wywiad z Ramanem Pratasiewiczem na państwowym kanale ONT; przypomina w związku z tym, że należy w pełni wykorzystać możliwość stosowania środków ograniczających w ramach globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka (unijna ustawa Magnickiego); zaleca, aby państwa członkowskie rozważyły wydalenie białoruskiego personelu dyplomatycznego, o którym wiadomo, że pracuje dla białoruskich służb wywiadowczych;
17. podkreśla, że wszystkie środki karne przeciwko Białorusi powinny być skoordynowane i wprowadzane wspólnie z partnerami z grupy G-7 i innymi partnerami o podobnych poglądach; z zadowoleniem przyjmuje zbliżające się szczyty UE-USA i USA-Rosja i uważa je za ważną okazję do skoordynowania stanowisk UE i jej partnerów; przypomina prezydentowi Putinowi o konsekwencjach dalszego wspierania reżimu Alaksandra Łukaszenki; podkreśla w tym kontekście znaczenie wprowadzenia dalszych sankcji wobec Federacji Rosyjskiej za jej rolę we wspieraniu białoruskiego reżimu;
18. wskazuje na moralną i polityczną odpowiedzialność partii politycznych w UE, które chętnie korzystają ze środków finansowych przekazywanych przez Federację Rosyjską w zamian za polityczne i inne wsparcie tych partii dla polityki Rosji w Parlamencie Europejskim i w innych miejscach, ze szkodą dla interesów i wartości UE;
19. wzywa do powołania międzynarodowego trybunału w celu ścigania zbrodni reżimu białoruskiego, a w szczególności Alaksandra Łukaszenki za prowadzenie wojny z obywatelami Białorusi; wzywa UE do podjęcia niezbędnych działań, w tym poprzez wykorzystanie platform UE służących dochodzeniu sprawiedliwości i zwalczaniu bezkarności, takich jak platforma Parlamentu Europejskiego przeciwko bezkarności, unijne centrum na rzecz sprawiedliwości i sieci sądownictwa powszechnego;
20. podkreśla stałe zaangażowanie UE na rzecz demokratycznej Białorusi; z zadowoleniem przyjmuje przedstawiony przez Komisję zarys pakietu wsparcia gospodarczego w wysokości 3 mld EUR dla przyszłej demokratycznej Białorusi; zauważa, że UE musi zaproponować kompleksowy zestaw działań w celu przygotowania sił demokratycznych Białorusi do wdrożenia tego pakietu; podkreśla, że pakiet ten niesie ważne przesłanie, iż UE będzie gotowa udzielić konkretnej i wielostronnej pomocy demokratycznej Białorusi oraz wprowadzić ten kraj na drogę reform i modernizacji; podkreśla, jak ważne jest, by UE przygotowała się do zawarcia ambitnej umowy dwustronnej na rzecz wspierania demokratycznych przemian na Białorusi;
21. ponownie podkreśla znaczenie niezależnych białoruskich mediów i dziennikarzy oraz ich ważną rolę w społeczeństwie białoruskim; wzywa w związku z tym UE i inne organizacje międzynarodowe do udzielenia wsparcia finansowego i technicznego wszystkim niezależnym środkom masowego przekazu i dziennikarzom, aby umożliwić im wypełnianie obowiązków w zakresie informowania społeczeństwa o bieżących wydarzeniach na Białorusi; ponawia w związku z tym swój apel o zwiększenie pomocy dla kanału telewizyjnego Biełsat;
22. ponawia swoje wcześniejsze apele o rozszerzenie pomocy dla białoruskiego społeczeństwa obywatelskiego, ze szczególnym uwzględnieniem tych, którzy znaleźli schronienie w UE i stamtąd kontynuują swoją walkę; wzywa państwa członkowskie, aby zapewniły tym osobom ochronę osobistą i możliwość skupienia się na pracy obywatelskiej poprzez ułatwienia w uzyskiwaniu wiz i uproszczenie zasad pobytu, a także zaoferowały wsparcie, w tym finansowe, instytucjom działającym na uchodźstwie, takim jak Europejski Uniwersytet Humanistyczny w Wilnie, które wychowują nowe pokolenie Białorusinów rzucających wyzwanie skorumpowanemu i bezprawnemu systemowi;
23. wzywa do wykluczenia Białorusi z międzynarodowych organizacji sportowych, w tym z Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego; apeluje do Unii Europejskich Związków Piłkarskich (UEFA) o odebranie białoruskiej telewizji państwowej TVR praw do transmisji turnieju piłkarskiego EURO 2020 i nieodpłatne przekazanie ich niezależnej telewizji Biełsat;
24. ponownie podkreśla potrzebę przyjęcia przez wszystkie państwa członkowskie jednolitego stanowiska w odpowiedzi na terroryzm państwowy organizowany przez reżim Alaksandra Łukaszenki i wspierany przez Kreml; wyraża zaniepokojenie działaniami bułgarskiego rządu tymczasowego, powołanego przez prezydenta Bułgarii, dotyczącymi zwolnienia wysokich rangą urzędników pracujących w dziedzinie bezpieczeństwa, którzy byli zaangażowani w ujawnienie rosyjskich siatek szpiegowskich w UE;
25. podkreśla, jak ważne jest przeciwdziałanie dezinformacji na temat sytuacji na Białorusi w UE, a także innym formom zagrożeń hybrydowych stwarzanych w tym zakresie przez strony trzecie;
26. wyraża solidarność z Łotwą w związku z nieuzasadnionym wydaleniem jej dyplomatów przez Białoruś; potępia wszczęcie przez białoruskiego prokuratora generalnego postępowania karnego przeciwko ministrowi spraw zagranicznych Łotwy, a także burmistrzowi stołecznej Rygi;
27. zdecydowanie potępia akty represji i wrogie działania władz przeciwko przedstawicielom mniejszości polskiej oraz przeciwko polskiemu systemowi szkolnictwa na Białorusi; wzywa w związku z tym do bezwarunkowego uwolnienia Andżeliki Borys, Andrzeja Poczobuta i innych więźniów politycznych;
28. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, wiceprzewodniczącemu Komisji / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz władzom Republiki Białorusi.
- [1] Dz.U. L 197 I z 4.6.2021, s. 3.