ONTWERPRESOLUTIE over de systematische onderdrukking in Belarus en de gevolgen hiervan voor de Europese veiligheid, naar aanleiding van de ontvoeringen uit een door de Belarussische autoriteiten onderschept EU-passagiersvliegtuig
7.6.2021 - (2021/2741(RSP))
ingediend overeenkomstig artikel 132, lid 2, van het Reglement
Viola Von Cramon‑Taubadel, Gwendoline Delbos‑Corfield, Heidi Hautala, Markéta Gregorová, Jordi Solé, Alice Kuhnke, Jakop G. Dalunde, Pär Holmgren, Bronis Ropė, Hannah Neumann, Erik Marquardt, Ignazio Corrao, Mounir Satouri, Tineke Strik, Francisco Guerreiro, Grace O’Sullivan, Ciarán Cuffe
namens de Verts/ALE-Fractie
Zie ook gezamenlijke ontwerpresolutie RC-B9-0328/2021
B9‑0332/2021
Resolutie van het Europees Parlement over de systematische onderdrukking in Belarus en de gevolgen hiervan voor de Europese veiligheid, naar aanleiding van de ontvoeringen uit een door de Belarussische autoriteiten onderschept EU-passagiersvliegtuig
Het Europees Parlement,
– gezien zijn eerdere resoluties en aanbevelingen over Belarus,
– gezien de conclusies van de Europese Raad van 24 mei 2021 over Belarus,
– gezien de verklaring van de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid namens de Europese Unie van 24 mei 2021 over de gedwongen omleiding van Ryanair-vlucht FR4978 naar Minsk op 23 mei 2021,
– gezien de gezamenlijke verklaring van de ministers van Buitenlandse Zaken van de G7 en de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid van 27 mei 2021 over Belarus,
– gezien de verklaring van de vicevoorzitter van de Commissie/hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid (VV/HV) van 26 maart 2021 over de steun van de EU aan het Internationaal Verantwoordingsplatform voor Belarus,
– gezien het Verdrag van Chicago inzake de internationale burgerluchtvaart, ondertekend op 7 december 1944, en het Verdrag van Montreal tot bestrijding van wederrechtelijke gedragingen tegen de veiligheid van de burgerluchtvaart, gesloten op 23 september 1971,
– gezien artikel 132, lid 2, van zijn Reglement,
A. overwegende dat de Belarussische autoriteiten op 23 mei 2021, in een daad van staatsterrorisme, een burgervliegtuig tot een noodlanding in Minsk hebben gedwongen; overwegende dat het vliegtuig, dat eigendom was van een EU-maatschappij, tussen twee EU-hoofdsteden vloog (Athene naar Vilnius) en meer dan 170 passagiers en bemanningsleden aan boord had, door een Belarussisch militair luchtvaartuig gedwongen werd te landen, waarbij een vermeende bommelding als voorwendsel werd gebruikt;
B. overwegende dat twee van de passagiers van de vlucht, Roman Protasevitsj, een onafhankelijke journalist uit Belarus en medeoprichter van het oppositiekanaal Nexta, en Sofia Sapega, een studente aan de European Humanities University in Vilnius, door de Belarussische autoriteiten werden aangehouden en werden belet om op de luchthaven van Minsk aan boord te gaan van het vliegtuig naar zijn oorspronkelijke bestemming; overwegende dat dit incident de zoveelste schaamteloze poging van de Belarussische autoriteiten is om alle oppositiegeluiden, het maatschappelijk middenveld en de onafhankelijke media het zwijgen op te leggen;
C. overwegende dat er niet genoeg bekend is over de opeenvolging van gebeurtenissen die hebben geleid tot de noodlanding van het burgervliegtuig in Minsk, of de rol van de Russische inlichtingendiensten daarin; overwegende dat de Belarussische autoriteiten een vermeende e-mail als bron van de dreiging aanhaalden, die was verzonden nadat de piloten door de Belarussische autoriteiten waren gewaarschuwd over de vermeende bommelding; overwegende dat naast Roman Protasevitsj en Sofia Sapega ook vier niet-geïdentificeerde personen in Minsk van boord zijn gegaan;
D. overwegende dat het evenwel duidelijk is dat deze acties een schending vormen van het internationaal recht, namelijk van de Verdragen van Chicago en Montreal, en de veiligheid van de passagiers en de bemanning aan boord van deze vlucht in gevaar hebben gebracht; overwegende dat dit incident aantoont dat het regime een bedreiging is geworden voor de internationale vrede en veiligheid;
E. overwegende dat Roman Protasevitsj op verschillende door de Belarussische staatstelevisie uitgezonden videobeelden te zien was met zichtbare blauwe plekken op zijn huid; overwegende dat president Loekasjenko gedreigd heeft onderzoekers uit de door Rusland bezette Donbas-regio uit te nodigen om de heer Protasevitsj te ondervragen;
F. overwegende dat de frauduleuze presidentsverkiezingen van 2020 in Belarus hebben geleid tot ongekende protesten waarin werd opgeroepen tot nieuwe vrije en eerlijke verkiezingen, alsook tot het gewelddadig neerslaan van de oppositie tegen het regime, met tienduizenden willekeurige arrestaties, en meldingen van foltering, mishandeling en moord;
G. overwegende dat de mensenrechtensituatie in Belarus nog steeds verslechtert, met een groeiend aantal politieke gevangenen; overwegende dat de Belarussische autoriteiten een ontstellende minachting aan de dag hebben gelegd voor de fundamentele rechten en vrijheden van de Belarussische bevolking, en voor hun leven, door hun eigen bevolking te onderdrukken; overwegende dat verdedigers van de mensenrechten, politici van de oppositie, het maatschappelijk middenveld, onafhankelijke journalisten en andere activisten stelselmatig het slachtoffer zijn van intimidatie, pesterijen en inperking van hun fundamentele vrijheden;
H. overwegende dat er geen aanwijzingen zijn dat de Belarussische autoriteiten de duizenden aangiften van politiegeweld die sinds medio augustus 2020 zijn ingediend, of de moorden op demonstranten, onderzoeken; overwegende dat er in juni 2021 in Belarus meer dan 450 politieke gevangenen zijn; overwegende dat de wijdverspreide straffeloosheid voor schendingen van de mensenrechten de wanhopige situatie van het Belarussische volk bestendigt; overwegende dat het ontbreken van de rechtsstaat hun recht op een eerlijk proces belemmert; overwegende dat Belarus als enige land in Europa nog steeds de doodstraf voltrekt;
I. overwegende dat de politieke gevangene Vitold Asjurak na enkele maanden opsluiting onder verdachte omstandigheden in de gevangenis is overleden; overwegende dat onder de immense fysieke en psychologische druk waaraan zij worden blootgesteld, vele gedetineerden een zelfmoordpoging hebben gedaan of zelfmoord hebben gepleegd, zoals Stepan Latypov die tijdens zijn rechtszitting een zelfmoordpoging deed, en de 18-jarige Dmitri Stachovsky die zich van het leven beroofde nadat hij door de Belarussische autoriteiten was onderzocht omdat hij had deelgenomen aan de protesten tegen het regime;
J. overwegende dat de Belarussische oppositiepoliticus Paval Sevyarynets, de Europese Belarussische burgeractivisten Maksim Vinyarski, Andrey Voynich, Paval Yukhnevich en Yauhen Afnahel, alsook de beheerder van het Telegramkanaal Iryna Shchasnaya en de blogger Dzmitry Kazlou, tijdens een gesloten proces voor de regionale rechtbank van Mahiljow op 25 mei 2021 zijn veroordeeld tot vier tot zeven jaar gevangenisstraf op beschuldiging van ongeautoriseerde politieke en maatschappelijke activiteiten;
K. overwegende dat het Belarussische agentschap voor grensbeveiliging op 31 mei 2021 heeft aangekondigd dat de toch al strenge regels die de burgers beperken in hun mogelijkheden om het land te verlaten, drastisch zullen worden aangescherpt, waarbij in wezen alle landgrensovergangen worden geblokkeerd; overwegende dat de EU het gebruik van het EU-luchtruim door Belarussische luchtvaartmaatschappijen heeft verboden en de toegang tot EU-luchthavens heeft verhinderd voor vluchten van deze maatschappijen, waardoor het voor mensen nog moeilijker wordt het land te verlaten en zij gedwongen worden via Rusland te reizen;
1. blijft vastberaden solidair met het volk van Belarus, dat nog steeds lijdt onder het optreden van de Belarussische autoriteiten; veroordeelt krachtig het geweld en de onderdrukking waarvan de Belarussische autoriteiten zich bedienen tegen vreedzame demonstranten, politici van de oppositie, onafhankelijke media, mensenrechtenactivisten, vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld, de academische wereld en de vakbonden, advocaten en andere Belarussische burgers;
2. eist dat het geweld en de onwettige detenties onmiddellijk worden beëindigd; dringt aan op de onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating van en de intrekking van alle aanklachten tegen alle politieke gevangenen, met inbegrip van Roman Protasevitsj en Sofia Sapega;
3. blijft oproepen tot een inclusieve nationale dialoog om een vreedzame en democratische oplossing voor de huidige crisis te vinden en nieuwe vrije en eerlijke verkiezingen tot stand te brengen, geschraagd door onafhankelijke en vrije media en een sterk maatschappelijk middenveld;
4. dringt erop aan dat de fundamentele vrijheden en de mensenrechten, de rechtsstaat en een functionerende onafhankelijke rechterlijke macht in Belarus worden gewaarborgd, en dat een einde wordt gemaakt aan alle onderdrukking, vervolging, mishandeling, gendergerelateerd geweld en foltering, en dat de doodstraf onmiddellijk en definitief wordt afgeschaft;
5. roept de Raad en de VV/HV op hun aanpak ten aanzien van Belarus te wijzigen en het regime niet langer te laten wegkomen met massale onderdrukking en schendingen van het internationaal recht, maar met een resolute respons te komen en maatregelen te nemen die verder gaan dan de huidige maatregelen;
6. dringt erop aan dat de Europese Dienst voor extern optreden (EDEO) en de lidstaten zich meer inzetten voor activisten uit het maatschappelijk middenveld, mensenrechtenverdedigers en onafhankelijke media in Belarus en daarbuiten, onder meer door capaciteitsopbouw en financiële steun, en dat zij de steun aan de activiteiten ter plaatse van het Europees Fonds voor Democratie opvoeren;
7. verzoekt de Commissie een doelgericht EU-bijstandsprogramma op te zetten om slachtoffers van politieke onderdrukking en politiegeweld te helpen, de visumplicht te versoepelen, de asielprocedures voor mensen die hun heil zoeken buiten Belarus te verbeteren, het aanbod van studiebeurzen en beurzen voor studenten en academici uit te breiden, en de oprichting te overwegen van een universiteit in ballingschap in de EU waar Belarussische academici in hun nationale taal kunnen werken;
8. is verheugd over het besluit van de lidstaten om vervoerssancties op te leggen aan Belarussische luchtvaartmaatschappijen en adviseert hen de sancties op selectieve en tijdelijke basis op te heffen, teneinde het voor mensen gemakkelijker te maken het land te verlaten;
9. herhaalt zijn oproep aan de EU-delegatie en de nationale diplomatieke vertegenwoordigingen in Belarus om de situatie en de processen van individuele politieke gevangenen ter plaatse nauwlettend te volgen, hun alle steun te bieden die zij nodig kunnen hebben en samen te werken aan hun spoedige vrijlating, alsook om hun steun voor het werk van mensenrechtenverdedigers op te voeren en, in voorkomend geval, de afgifte van noodvisa te vergemakkelijken en tijdelijk onderdak in EU-lidstaten te verschaffen;
10. roept de Commissie, de lidstaten en de EDEO op samen te werken met internationale partners, zoals het Moskou-mechanisme van de OVSE en de Mensenrechtenraad van de VN, alsook met mensenrechtenverdedigers en het maatschappelijk middenveld ter plaatse, om te waarborgen dat mensenrechtenschendingen worden gemonitord, gedocumenteerd en gemeld en de daders vervolgens ter verantwoording worden geroepen en gerechtigheid voor de slachtoffers geschiedt; verwelkomt en steunt de oprichting van het Internationaal Verantwoordingsplatform voor Belarus;
11. verbindt zich ertoe via de mechanismen ter ondersteuning van de democratie van het Parlement bij te dragen tot de versterking van de capaciteit van de democratische krachten, de versterking van de rol van het maatschappelijk middenveld, de ondersteuning van een volwaardige politieke dialoog die moet leiden tot een vreedzame machtsoverdracht in Belarus, alsook van jonge politieke leiders en mensenrechtenverdedigers;
12. is verheugd over het economische steunpakket van de Commissie van 3 miljard EUR voor het toekomstige democratische Belarus; verzoekt de Commissie haar plannen voor de democratische overgang van Belarus en het pakket economische steunmaatregelen aan het Parlement voor te leggen, en onverwijld een internationale politieke conferentie op hoog niveau over de oplossing van de crisis in Belarus te organiseren; roept de Commissie op klaar te staan om andere internationale donoren te mobiliseren om een aanvullende bijdrage te leveren aan het economische steunpakket;
13. wijst op de noodzaak van internationale betrokkenheid, met inbegrip van besprekingen in de VN en de NAVO, en steun voor het internationale onderzoek, onder leiding van de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie, naar het incident van 23 mei, teneinde vast te stellen of de internationale luchtvaartregels zijn overtreden, en duidelijkheid te verkrijgen over de rol van Rusland bij dit incident;
14. dringt er bij de Raad op aan het vierde sanctiepakket onmiddellijk uit te voeren en nu reeds het volgende pakket voor te bereiden, dat gericht is tegen functionarissen die hebben deelgenomen aan of medeplichtig waren aan de verkiezingsfraude en de daaropvolgende schendingen van de mensenrechten in Belarus, waaronder de vervolging van onafhankelijke journalisten en bloggers, alsook tegen bedrijven die Loekasjenko en zijn regime steunen, en tegen de personen die aan deze meest recente acties hebben deelgenomen, zoals ambtenaren van inlichtingendiensten en luchtvaartautoriteiten;
15. verzoekt de Raad en de VV/HV verdere maatregelen te overwegen, zoals een verbod voor financiële EU-instellingen om Belarussische staatsobligaties aan te houden, sectorale sancties, bijvoorbeeld in de sectoren aardolie, potas, metaal of hout, of een tijdelijke schorsing van Belarus uit het Swift-systeem; roept op tot de invoering van effectieve waarborgen tegen de directe of indirecte verkoop van in de Astravets-kerncentrale geproduceerde elektriciteit uit Belarus aan de EU-markten; verzoekt in de EU geregistreerde ondernemingen, met name Siemens AG, niet langer met de Belarussische autoriteiten samen te werken middels het delen van technologie en knowhow;
16. verzoekt de Commissie en de lidstaten elke vorm van financiële steun aan de Belarussische regering te weigeren en af te zien van alle nieuwe buitenlandse investeringen in Belarus en van het verstrekken van nieuwe kredietlijnen aan Belarussische banken, met inbegrip van het stopzetten van investeringen van EU-landen in energie-infrastructuurprojecten in Belarus;
17. eist een meer gecoördineerd optreden van de EU om de sigarettensmokkel vanuit Belarus doeltreffend aan te pakken;
18. roept de lidstaten en de EDEO op de uitwisseling van inlichtingen in de EU te verbeteren, alsook de capaciteiten van de EDEO als coördinatieplatform, met name wat betreft de activiteiten van buitenlandse veiligheidsdiensten die in de EU actief zijn en de uitwijzing van potentiële spionnen, teneinde verdere incidenten te voorkomen;
19. betuigt zijn solidariteit met Letland naar aanleiding van de uitwijzing van zijn diplomaten door Belarus; veroordeelt de opening van een strafrechtelijk onderzoek door de Belarussische procureur-generaal tegen de minister van Buitenlandse Zaken van Letland, alsmede tegen de burgemeester van Riga; veroordeelt alle pogingen van de Belarussische autoriteiten om druk uit te oefenen op EU-lidstaten, waaronder het verzoek van het Belarussische openbaar ministerie om de voormalige president van Litouwen, Valdas Adamkus, te ondervragen op grond van zijn vermeende banden met een hulpbataljon van de SS dat tijdens de Tweede Wereldoorlog punitieve operaties in Belarus heeft uitgevoerd;
20. prijst het besluit van de Oekraïense regering om zich bij de EU-lidstaten aan te sluiten door vervoerssancties op te leggen aan Belarussische luchtvaartmaatschappijen, en roept de Commissie en de Raad op strafmaatregelen op te leggen aan Belavia en haar passagiers die naar de door Rusland geannexeerde Krim vliegen;
21. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de vicevoorzitter van de Commissie / hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, de Raad, de Commissie, de regeringen en parlementen van de lidstaten, de Organisatie voor Veiligheid en samenwerking in Europa, alsook de president, de regering en het parlement van Belarus.