PROJEKT REZOLUCJI w sprawie systematycznych represji na Białorusi i ich konsekwencji dla bezpieczeństwa europejskiego po uprowadzeniu kilku osób z unijnego samolotu cywilnego przechwyconego przez władze białoruskie
7.6.2021 - (2021/2741(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Anna Fotyga, Ryszard Czarnecki, Ruža Tomašić, Jadwiga Wiśniewska, Valdemar Tomaševski, Bogdan Rzońca, Raffaele Fitto, Elżbieta Rafalska, Assita Kanko, Carlo Fidanza, Witold Jan Waszczykowski, Charlie Weimers, Alexandr Vondra, Adam Bielan, Veronika Vrecionová, Roberts Zīle
w imieniu grupy ECR
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B9-0328/2021
B9‑0344/2021
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie systematycznych represji na Białorusi i ich konsekwencji dla bezpieczeństwa europejskiego po uprowadzeniu kilku osób z unijnego samolotu cywilnego przechwyconego przez władze białoruskie
Parlament Europejski,
– uwzględniając swoje poprzednie rezolucje w sprawie Białorusi, zwłaszcza rezolucję z 26 listopada 2020 r. w sprawie trwającego łamania praw człowieka na Białorusi, w szczególności morderstwa Ramana Bandarenki[1], rezolucję z 17 września 2020 r. w sprawie sytuacji na Białorusi[2], rezolucję z 4 października 2018 r. w sprawie pogorszenia się sytuacji w zakresie wolności mediów na Białorusi, w szczególności w sprawie Karty ’97[3], rezolucję z 19 kwietnia 2018 r. w sprawie Białorusi[4], rezolucję z 6 kwietnia 2017 r. w sprawie sytuacji na Białorusi[5] oraz rezolucję z 24 listopada 2016 r. w sprawie sytuacji na Białorusi[6],
– uwzględniając oświadczenie wydane 24 maja 2021 r. w imieniu Unii Europejskiej przez wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa w sprawie wymuszonego przekierowania samolotu Ryanair (lot FR4978) do Mińska 23 maja 2021 r.,
– uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej w sprawie Białorusi z 24 maja 2021 r., 1 października 2020 r. i 16 października 2020 r. oraz konkluzje Rady w sprawie Białorusi z 12 października 2020 r.,
– uwzględniając oświadczenie ministrów spraw zagranicznych G-7 i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z 27 maja 2021 r. w sprawie Białorusi,
– uwzględniając przyznanie 22 października 2020 r. Nagrody Parlamentu Europejskiego im. Sacharowa za wolność myśli za rok 2020 demokratycznej opozycji na Białorusi,
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że 23 maja 2021 r. władze białoruskie użyły myśliwca MiG-29, aby zmusić samolot Ryanair, zarejestrowany w Polsce i odbywający lot między dwiema stolicami UE, do lądowania w Mińsku pod fałszywym pretekstem możliwego zagrożenia bombowego;
B. mając na uwadze, że władze białoruskie aresztowały pasażerów lotu Ramana Pratasiewicza, współzałożyciela i byłego redaktora naczelnego opozycyjnego kanału Nexta, oraz jego towarzyszkę Sofię Sapiegę; mając na uwadze, że Raman Pratasiewicz został umieszczony przez białoruski Komitet Bezpieczeństwa Państwowego (KGB) na liście osób zaangażowanych w działalność terrorystyczną i może mu teraz grozić kara śmierci;
C. mając na uwadze, że Raman Pratasiewicz był śledzony w Grecji przez „agentów wywiadu posiadających rosyjskie paszporty”, a po wymuszonym lądowaniu w Mińsku trzech innych pasażerów mających rosyjskie obywatelstwo dobrowolnie zrezygnowało z dalszego lotu FR4978, co wskazuje na współpracę między białoruskimi i rosyjskimi tajnymi służbami;
D. mając na uwadze, że wymuszone lądowanie samolotu odbywającego lot FR4978 naruszyło wiele norm prawa międzynarodowego, w tym konwencję chicagowską o międzynarodowym lotnictwie cywilnym oraz konwencję montrealską o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego;
E. mając na uwadze, że UE postanowiła zakazać przelotów samolotów białoruskich linii lotniczych przez przestrzeń powietrzną UE i uniemożliwić im dostęp do portów lotniczych UE, a wszyscy przewoźnicy z siedzibą w UE zostali wezwani do unikania przelotów nad Białorusią; mając na uwadze, że system sankcji UE wobec Białorusi obejmuje obecnie 88 osób i 7 podmiotów, w tym Aleksandra Łukaszenkę i jego syna;
F. mając na uwadze, że od 1989 r. Białoruś doświadcza najbardziej brutalnych represji w Europie; mając na uwadze, że od początku protestów po sfałszowanych wyborach prezydenckich z 9 sierpnia 2020 r. ponad 400 osób, w tym 7 nieletnich, uznano za więźniów politycznych, uwięziono 35 tys. osób, przeciwko protestującym wszczęto około 3 tys. spraw karnych o podłożu politycznym, a także odnotowano ponad 4600 zarzutów tortur, przemocy i złego traktowania; mając na uwadze, że wiele przypadków złego traktowania osób zatrzymanych za udział w pokojowych protestach budzi poważne zaniepokojenie; mając na uwadze, że administracje ośrodków zatrzymania celowo stwarzają nieludzkie warunki przetrzymywania;
G. mając na uwadze nasilające się represje wobec przedstawicieli mniejszości polskiej na Białorusi, w tym aresztowanie i skazanie znanej polskiej działaczki i przewodniczącej Związku Polaków na Białorusi Andżeliki Borys oraz zatrzymanie dziennikarza, blogera i członka Związku Polaków na Białorusi Andrzeja Poczobuta; mając na uwadze, że reżim wywiera coraz silniejszą presję na polski system szkolnictwa na Białorusi – wymusza się zamykanie szkół, aresztuje się dyrektorów i przeprowadza szczegółowe kontrole; mając na uwadze, że Łukaszenka, w dążeniu do umocnienia swojej władzy, obsadził polską mniejszość w roli wroga; mając na uwadze, że aresztowaniu przywódców polskiej mniejszości towarzyszyła antypolska propaganda w telewizji państwowej, a także naciski na szkoły polskojęzyczne; mając na uwadze, że Łukaszenka ustanowił nowe święto na Białorusi, które ma być obchodzone 17 września, w rocznicę inwazji Związku Radzieckiego na Polskę w 1939 r.;
H. mając na uwadze, że z Mińska wydalono kilku dyplomatów państw członkowskich, a w geście solidarności z nimi inne państwa ograniczyły swoją obecność dyplomatyczną w Mińsku; mając na uwadze, że NATO postanowiło ograniczyć dostęp białoruskich urzędników;
I. mając na uwadze, że w pierwszych latach prezydentury Łukaszenki zaginęli przywódcy opozycji i krytyczni dziennikarze i przypuszcza się, że zostali zabici, prawdopodobnie przez tzw. szwadrony śmierci; mając na uwadze rosnącą liczbę wiarygodnych doniesień i dowodów na to, że w te zaginięcia i zabójstwa, zarówno na terytorium Białorusi, jak i za granicą, w tym w zaginięcie i zabójstwo Pawieła Szaramieta w Kijowie w 2016 r., byli zamieszani najwyżsi urzędnicy reżimu Łukaszenki;
J. mając na uwadze, że Witold Aszurak, działacz polityczny odbywający karę 5 lat pozbawienia wolności za prowadzenie protestów przeciwko reżimowi, zmarł w więzieniu, prawdopodobnie po torturach; mając na uwadze, że w wyniku presji, jakiej został poddany w areszcie, Sciapan Łatypau, białoruski działacz opozycji, podczas rozprawy sądowej przebił sobie gardło długopisem;
K. mając na uwadze, że Białoruś postanowiła rozpocząć komercyjną eksploatację niebezpiecznej elektrowni jądrowej w Ostrowcu;
1. pochwala naród białoruski za odwagę w obliczu represji ze strony reżimu Łukaszenki na Białorusi;
2. zdecydowanie potępia narażenie na niebezpieczeństwo życia 171 pasażerów na pokładzie samolotu Ryanair podczas lotu FR4978 oraz aresztowanie Ramana Pratasiewicza i jego towarzyszki Sofii Sapiegi;
3. żąda natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia Ramana Pratasiewicza i Sofii Sapiegi; ponawia swoje wcześniejsze żądania uwolnienia wszystkich pozostałych więźniów politycznych przetrzymywanych w białoruskich więzieniach;
4. ponownie stwierdza, że nie uznaje wyboru Aleksandra Łukaszenki na prezydenta Białorusi; uważa obecny reżim na Białorusi za bezprawny, nielegalny i przestępczy; potępia prześladowanie tysięcy Białorusinów, którzy pokojowo protestowali w obronie swojego prawa do wolności, demokracji i godności; zdecydowanie potępia systematyczne represje wobec białoruskiego społeczeństwa za pokojowe zgromadzenia, za wypowiedzi w mediach społecznościowych i inne formy wyrażania poglądów;
5. domaga się, by władze białoruskie zaprzestały licznych naruszeń praw procesowych i gwarancji dla oskarżonych i ich adwokatów, w szczególności praktyki prowadzenia rozpraw w procesach karnych za zamkniętymi drzwiami;
6. podkreśla, że od sfałszowanych wyborów prezydenckich z 9 sierpnia 2020 r. uwięziono 35 tys. osób, wszczęto około 3 tys. spraw karnych o podłożu politycznym, a także odnotowano ponad 4600 zarzutów tortur, przemocy i złego traktowania; zwraca uwagę, że według stanu z 1 czerwca 2021 r. było 454 więźniów politycznych, a ich liczba nadal rośnie; zwraca uwagę, że kobiety, które odegrały ważną rolę w protestach na Białorusi, padają ofiarą ciągłych represji, gróźb i złego traktowania w areszcie;
7. wzywa UE, aby wprowadziła czwarty pakiet sankcji wobec urzędników, którzy uczestniczyli w oszustwach wyborczych i naruszeniach praw człowieka na Białorusi, w tym sędziów oraz funkcjonariuszy KGB i urzędników państwowych, których nazwiska są publicznie znane m.in. dzięki kanałowi Nexta; podkreśla, że sankcjami należy też objąć przedsiębiorstwa, które wspierają reżim Łukaszenki; zaleca wprowadzenie sankcji sektorowych obejmujących zakaz importu produktów naftowych, nawozów potasowych, produktów metalowych oraz drewna i wyrobów z drewna, z których wiele wytwarzają więźniowie w koloniach karnych; zaleca skoordynowanie sankcji z demokratycznymi sojusznikami, takimi jak Zjednoczone Królestwo, Stany Zjednoczone, Kanada i Ukraina, oraz kontynuowanie prac nad kompleksową, wielostronną strategią na rzecz wzmocnienia demokracji, niezależności i suwerenności Białorusi, aby wykazać solidarność społeczności międzynarodowej z narodem białoruskim przeciwko nieuczciwym i brutalnym działaniom rządu białoruskiego; reżimowi białoruskiemu i powiązanym z nim podmiotom nie należy udzielać żadnych pożyczek, gwarancji kredytowych, ubezpieczeń, finansowania ani innej podobnej pomocy finansowej;
8. apeluje ponadto o całkowite zamrożenie wszelkiej współpracy z sektorem publicznym na Białorusi, a zamiast tego wspieranie sektora prywatnego, społeczeństwa obywatelskiego i organizacji działających poza granicami kraju, aby udzielać poparcia ruchom demokratycznym;
9. postuluje wskazanie i ujawnienie prywatnych dóbr i majątku Aleksandra Łukaszenki i innych wysokich rangą przywódców reżimu; sankcje powinny obowiązywać, chyba że: osoby, które uwięziono za działalność prodemokratyczną na Białorusi, zostaną uwolnione; wycofane zostaną umotywowane politycznie zarzuty prawne przeciwko wszystkim członkom opozycji i niezależnym dziennikarzom na Białorusi; wszystkie przypadki zabójstw i zaginięć przywódców opozycji i dziennikarzy na Białorusi zostaną wyjaśnione; zaprzestane zostaną wszelkie formy prześladowania i represji wobec niezależnych mediów, niezależnych związków zawodowych, organizacji pozarządowych, organizacji religijnych (w tym ich przywódców i członków) oraz opozycji politycznej na Białorusi; na Białorusi będą organizowane wolne i uczciwe wybory prezydenckie i parlamentarne, zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi w ramach OBWE i z udziałem obserwatorów międzynarodowych;
10. wzywa Europejską Agencję Bezpieczeństwa Lotniczego i Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego, aby w trybie pilnym przeprowadziły dochodzenie w sprawie tego bezprecedensowego aktu piractwa lotniczego, żeby ocenić, czy transport lotniczy i bezpieczeństwo pasażerów były zagrożone; wyraża w związku z tym zadowolenie z decyzji o zakazie przelotów samolotów białoruskich linii lotniczych przez przestrzeń powietrzną UE i uniemożliwieniu im dostępu do portów lotniczych UE, a także z zadowoleniem przyjmuje apel do wszystkich przewoźników z siedzibą w UE o unikanie przelotów nad Białorusią;
11. zdecydowanie potępia akty represji i wrogie działania władz przeciwko przedstawicielom mniejszości polskiej oraz przeciwko polskiemu systemowi szkolnictwa na Białorusi; wzywa w związku z tym do bezwarunkowego uwolnienia Andżeliki Borys, Andrzeja Poczobuta i innych więźniów politycznych; przypomina, że niedawne akty represji są elementem nasilającej się kampanii nękania i prześladowania przez władze białoruskie diaspory polskiej;
12. apeluje do władz międzynarodowych o ścisłą współpracę w celu zbadania wszystkich przypadków tortur i zabójstw, które miały miejsce od momentu objęcia władzy przez Łukaszenkę; jest zdania, że do czasu ustanowienia specjalnego mechanizmu odpowiedzialności za przestępstwa w formie specjalnego trybunału należy częściej korzystać z jurysdykcji uniwersalnej;
13. jest głęboko zaniepokojony współpracą Rosji z reżimem Łukaszenki i jej poparciem dla tego reżimu i wzywa w związku z tym wiceprzewodniczącego /wysokiego przedstawiciela do wprowadzenia dalszych sankcji wobec Federacji Rosyjskiej;
14. podkreśla, że UE musi pozostać wierna sprawie demokracji na Białorusi; z zadowoleniem przyjmuje przedstawiony przez Komisję zarys pakietu wsparcia gospodarczego w wysokości 3 mld EUR na rzecz przyszłej demokratycznej Białorusi; wzywa UE, aby wykorzystała program Erasmus+ oraz inne programy stypendialne i granty do pomocy studentom wydalonym z białoruskich uniwersytetów za działalność prodemokratyczną;
15. apeluje o wydalenie Białorusi z międzynarodowych organizacji sportowych, w tym Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, oraz o zawieszenie udziału jej krajowych drużyn w mistrzostwach Europy i świata we wszystkich dyscyplinach sportu, w tym w tegorocznych igrzyskach olimpijskich w Tokio, a także we wszelkich wydarzeniach klubowych lub mistrzostwach na szczeblu międzynarodowym;
16. wzywa przywódców demokratycznych do uwzględnienia sytuacji na Białorusi w ich programach dotyczących stosunków z Rosją oraz na wszystkich spotkaniach światowych przywódców, w tym G-7;
17. wzywa UE i państwa członkowskie, aby potwierdziły poparcie dla demokratycznej, suwerennej i niezależnej Białorusi; z zadowoleniem przyjmuje ogłoszenie przez Komisję planu dotyczącego pakietu wsparcia gospodarczego w wysokości 3 mld EUR na rzecz przyszłej demokratycznej Białorusi;
18. ponawia apel o zwiększenie pomocy dla niezależnych mediów zarówno na Białorusi, jak i poza nią, takich jak kanał telewizyjny Biełsat, oraz dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego, obrońców praw człowieka i niezależnych dziennikarzy;
19. wyraźnie stwierdza, że UE nigdy nie zgodzi się na dalszą integrację Białorusi z Federacją Rosyjską, omawianą podczas tajnych rozmów służących negocjowaniu wsparcia dla Łukaszenki, który nie ma legitymacji demokratycznej do prowadzenia takich rozmów;
20. wyraża solidarność z Łotwą w związku z nieuzasadnionym wydaleniem jej dyplomatów przez Białoruś; potępia wszczęcie dochodzenia przez białoruskiego prokuratora generalnego przeciwko ministrowi spraw zagranicznych Łotwy oraz burmistrzowi miasta stołecznego Rygi;
21. ponownie wyraża zaniepokojenie z powodu komercyjnej eksploatacji elektrowni jądrowej w Ostrowcu położonej zaledwie 50 km od Wilna i zwraca uwagę na zagrożenia, jakie się z nią wiążą, dla innych państw UE, takich jak Polska, Łotwa i Estonia;
22. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, wiceprzewodniczącemu Komisji / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz władzom Republiki Białorusi i Federacji Rosyjskiej.
- [1] Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0331.
- [2] Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0231.
- [3] Teksty przyjęte, P8_TA(2018)0375.
- [4] Teksty przyjęte, P8_TA(2018)0174.
- [5] Teksty przyjęte, P8_TA(2017)0126.
- [6] Teksty przyjęte, P8_TA(2016)0456.