ONTWERPRESOLUTIE over de situatie in Belarus na een jaar van demonstraties en gewelddadige onderdrukking daarvan
4.10.2021 - (2021/2881(RSP))
ingediend overeenkomstig artikel 132, lid 2, van het Reglement
Pedro Marques, Tonino Picula, Robert Biedroń
namens de S&D-Fractie
Zie ook gezamenlijke ontwerpresolutie RC-B9-0482/2021
B9‑0485/2021
Resolutie van het Europees Parlement over de situatie in Belarus na een jaar van demonstraties en gewelddadige onderdrukking daarvan
Het Europees Parlement,
– gezien zijn eerdere resoluties over Belarus,
– gezien de verklaringen van de vicevoorzitter van de Commissie/hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid (VV/HV) namens de Unie, en met name zijn verklaring van 8 augustus 2021 over de eerste verjaardag van de frauduleuze presidentsverkiezingen van 9 augustus 2020 in Belarus,
– gezien de verklaringen van de woordvoerder van de Europese Dienst voor extern optreden (EDEO) van 6 september 2021 over de veroordeling van Maria Kalesnikava en Maksim Znak, van 30 augustus 2021 over de onderdrukking van journalisten en de media en van 6 juli 2021 over de veroordeling van Viktar Babaryka en andere politieke processen,
– gezien de conclusies van de Europese Raad van 25 juni 2021 over Belarus,
– gezien de conclusies van de Raad van 21 juni 2021 over Belarus,
– gezien de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens,
– gezien het Handvest van Parijs voor een Nieuw Europa van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE),
– gezien artikel 132, lid 2, van zijn Reglement,
A. overwegende dat de bevolking van Belarus al sinds het uitbreken van de protesten na de op grote schaal vervalste presidentsverkiezingen van 9 augustus 2020, inmiddels al 14 maanden geleden, door de staat georganiseerd geweld en repressie, waaronder foltering en mishandeling, moet doorstaan;
B. overwegende dat de mensenrechtensituatie in Belarus voortdurend verslechtert als gevolg van massale, systematische en onophoudelijke schendingen van de mensenrechten en fundamentele vrijheden, waaronder de rechten van werknemers, en verschillende georkestreerde represailles tegen maatschappelijke organisaties, waaronder vrouwenorganisaties, en de Poolse minderheid, werknemers en vakbondsactivisten, academische en onderwijsinstellingen, onafhankelijke media, onlineplatforms en journalisten, waaronder de Vereniging van journalisten van Belarus, die in 2004 de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken van het Europees Parlement heeft gekregen, evenals tegen het mensenrechtencentrum Vjasna, de toonaangevende Belarussische mensenrechtengroep die de mensenrechtenschendingen na de verkiezingen van augustus 2020 actief volgt en documenteert en waarvan zeven leden zijn aangehouden, onder wie oprichter en winnaar van de Sacharovprijs van 2020 Ales Bjaljatski;
C. overwegende dat er sinds augustus 2020 bijna 40 000 personen zijn aangehouden, meer dan 700 politieke gevangenen zijn opgesloten en meer dan 4 600 strafrechtelijke aanklachten zijn ingediend tegen Belarussische burgers, en dat terwijl er geen enkele zaak is geopend tegen de personen die verantwoordelijk zijn voor of medeplichtig zijn aan geweld en onderdrukking; overwegende dat het onderzoek naar de dood van Raman Bandarenka tot 17 september 2021 was opgeschort;
D. overwegende dat verscheidene prominente leden van de democratische oppositie en protestbeweging in juli 2021 zijn veroordeeld tot gevangenisstraffen van tien jaar of meer, onder wie Viktar Babaryka, Maksim Znak en Maria Kalesnikava, winnaar van de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken van 2020;
E. overwegende dat de gehele rechterlijke macht van het land een instrument van het regime lijkt te zijn geworden en wordt gebruikt om ervoor te zorgen dat het regime overeind blijft; overwegende dat de detentieomstandigheden onmenselijk zijn en gekenmerkt worden door overbevolkte voorzieningen, een gebrek aan hygiëne en toegang tot passende medische zorg en medicijnen, bruut fysiek en seksueel geweld, waaronder foltering en mishandeling, en psychisch misbruik; overwegende dat er verschillende gevallen van zelfmoordpogingen in de rechtbank en de gevangenis, alsmede onverklaarde sterfgevallen zijn gedocumenteerd en gemeld;
F. overwegende dat de Raad sinds oktober 2020 verschillende pakketten beperkende maatregelen heeft aangenomen, tot nu toe gericht op 166 personen en 15 entiteiten; overwegende dat de Raad in juni 2021 sectorale sancties heeft vastgesteld en werkt aan verdere sancties;
G. overwegende dat de Belarussische bevolking na meer dan een jaar van protesten en de gewelddadige onderdrukking ervan nog steeds dagelijks geconfronteerd wordt met systematische onderdrukking en ernstige schendingen van hun mensenrechten en fundamentele vrijheden en dat het Belarussische regime geen geloofwaardige stappen heeft gezet om tegemoet te komen aan de legitieme eisen van het volk, met name de onvoorwaardelijke vrijlating en rehabilitatie van alle politieke gevangen en willekeurig vastgehouden personen, een onmiddellijk einde aan het geweld en de onderdrukking en een dialoog met de democratische krachten over een overgangsproces dat moet leiden tot nieuwe vrije en eerlijke verkiezingen;
H. overwegende dat de irreguliere migratie van Belarus naar Litouwen, Polen en Letland sinds juli 2020 is toegenomen en ertoe heeft geleid dat duizenden migranten aan de grenzen van de EU zijn gestrand; overwegende dat de Poolse autoriteiten migranten de toegang tot het Poolse grondgebied, medische bijstand en eten en drinken hebben ontzegd; overwegende dat de Poolse autoriteiten Frontex hebben belet de situatie ter plaatse te coördineren;
1. uit opnieuw zijn ernstige bezorgdheid over de steeds verslechterende situatie van de mensenrechten en de fundamentele vrijheden in Belarus, de niet aflatende systematische onderdrukking en de aanhoudende straffeloosheid in het land en herhaalt dat er in overeenstemming met de beginselen van de OVSE moet worden voldaan aan de legitieme eisen van de Belarussiche bevolking op het gebied van democratie op basis van mensenrechten en fundamentele vrijheden, welvaart, soevereiniteit en veiligheid;
2. blijft met klem verzoeken om de onmiddellijke vrijlating van alle politieke gevangenen en alle personen die willekeurig zijn opgepakt, vastgehouden of veroordeeld tot lange gevangenisstraffen, alsmede om een onmiddellijk einde aan het geweld en de onderdrukking door de autoriteiten ten aanzien van de bevolking van Belarus, een dialoog tussen het regime en vertegenwoordigers van de democratische krachten, met bemiddeling van de OVSE, en nieuwe vrije en eerlijke verkiezingen onder internationaal toezicht door het Bureau voor Democratische Instellingen en Mensenrechten van de OVSE (ODIHR);
3. hekelt de politieke processen tegen voormalige presidentskandidaten, leden van de democratische oppositie, demonstranten, journalisten en andere willekeurig vastgehouden personen; wijst erop dat deze processen vaak achter gesloten deuren en zonder eerlijke rechtsbedeling plaatsvinden en dat zij derhalve in strijd zijn met de internationale verplichtingen en verbintenissen van het land;
4. is teleurgesteld over het feit dat de EU er tot op heden niet in is geslaagd een alomvattende strategie ten aanzien van het Belarussische regime tot stand te brengen, en spoort de Raad, de Commissie en de VV/HV aan om een alomvattende strategie ten aanzien van Belarus te ontwikkelen, op basis van de huidige noodhulp aan slachtoffers van onderdrukking, strategische en langdurige politieke, technische en financiële steun aan het Belarussische maatschappelijk middenveld, mensenrechtenactivisten, onafhankelijke media, vakbonden en democratische krachten in het land en daarbuiten, samenwerking met buurlanden op het gebied van dringende humanitaire kwesties, nauwe samenwerking met internationale partners, relevante multilaterale organisaties (bijv. de VN, OVSE) en internationale donoren, en gezamenlijke internationale maatregelen om de straffeloosheid aan te pakken;
5. spoort de Europese Raad aan om tijdens zijn volgende vergadering op 21 en 22 oktober 2021 overeenstemming te bereiken over aanvullende sancties tegen het Belarussische regime en is van mening dat die sancties een zo breed mogelijke reikwijdte moeten hebben, gericht moeten zijn op een aanzienlijk groter aantal personen en entiteiten dan eerdere sanctiepakketten, de resterende toegang van het regime tot financiële middelen en zijn economische activiteiten moeten beperken en gericht moeten zijn op diegenen die het regime in stand blijven houden; roept op tot een verschuiving van een stapsgewijze naar een resolutere benadering ten aanzien van sancties vanwege de systematische aard van de onderdrukking en de ernstige mensenrechtenschendingen;
6. roept de Raad op om hieraan gevolg te geven door onmiddellijk aanvullende sancties vast te stellen en ten uitvoer te leggen en alle mazen in de huidige sancties te dichten, met name in de sectorale sancties die in juni 2021 zijn vastgesteld ten aanzien van potas en aardolieproducten en de sancties ten aanzien van de financiële sector; herhaalt zijn eerdere oproepen om beperkende maatregelen vast te stellen tegen een aanzienlijk groter aantal personen, met name diegenen die werkzaam zijn in de justitiële en rechtshandhavingssector en ambtenaren die voor het regime werkzaam zijn op het gebied van propaganda, media en desinformatie, en om de sancties ook te richten op relevante personen die werkzaam zijn bij de grens- en migratieautoriteiten en in de toeristische sector en die betrokken zijn geweest bij de organisatie van illegale migratie en mensenhandel; dringt er bovendien op aan extra sectoren op te nemen in de economische sancties van de EU, zoals de staal-, hout- en chemische sector, evenals alle overige staatsbanken en belangrijke bedrijven, zoals Belaruskali en Beltelecom; roept op om de mogelijkheid van toepassing met terugwerkende kracht te overwegen;
7. roept de Raad, de Commissie en de VV/HV op om de economische en sectorale sancties nauw te coördineren met gelijkgezinde partners zoals de VS, Canada en het VK, en te streven naar samenwerking en brede afstemming met andere Europese partners, teneinde het symbolische belang en de concrete impact en doeltreffendheid van de sancties tegen het Belarussische regime te vergroten; betreurt dat de verjaardag van de protesten tegen de op grote schaal vervalste presidentsverkiezingen van 9 augustus 2020 niet is aangegrepen om gezamenlijk aanvullende sancties aan te kondigen, aangezien daaruit internationale solidariteit met de Belarussische bevolking en eenheid tegen het Belarussische regime zou zijn gebleken; roept de EU op om in de toekomst het voortouw te nemen bij het coördineren van gezamenlijke internationale acties rond soortgelijke symbolische data;
8. is ingenomen met het voorstel van de Commissie van 29 september 2021 om de visumversoepelingsovereenkomst tussen de EU en Belarus op te schorten voor leden van officiële Belarussische delegaties, vertegenwoordigers van regionale en lokale overheden en leden van het Grondwettelijk Hof en het Hooggerechtshof; dringt erop aan dat de lijst met betrokken personen wordt uitgebreid en dat nu reeds wordt overwogen om er categorieën personen in op te nemen die kunnen worden onderworpen aan individuele beperkende maatregelen als onderdeel van toekomstige sanctiepakketten;
9. dringt er met klem op aan dat de aanhoudende straffeloosheid wordt aangepakt, alsook het volledige gebrek aan onderzoek naar en vervolging van de daders van de ongeëvenaarde wreedheden tegen demonstranten, diegenen die de protesten steunden, de deelnemers aan de protesten, diegenen die er verslag over uitbrachten en gewone omstanders; roept de Commissie, de Raad en de VV/HV daarom op om deze kwestie hoog op de internationale agenda te houden en actief steun te blijven verlenen aan het International Accountability Platform, de Mensenrechtenraad van de VN en soortgelijke initiatieven; spoort alle lidstaten aan om het beginsel van universele jurisdictie toe te passen en rechtszaken voor te bereiden tegen Belarussische functionarissen die verantwoordelijk zijn voor of medeplichtig zijn aan geweld en onderdrukking, onder meer Aleksandr Loekasjenko;
10. dringt er bij de Commissie, de Raad, de VV/HV en de lidstaten op aan de situatie in Belarus aan de orde te blijven stellen in alle relevante Europese en internationale organisaties, in het bijzonder de OVSE, de VN en de gespecialiseerde VN-organen, teneinde de internationale acties ten aanzien van de situatie in Belarus op te voeren en het hoofd te bieden aan de belemmering van dergelijke acties door Rusland en andere landen; roept de EU en haar lidstaten op om het voortouw te nemen bij de internationale inspanningen voor de organisatie van een internationale conferentie op hoog niveau over de situatie in Belarus en om de organisatie te versnellen van een internationale donorconferentie voor een democratisch Belarus, waarop internationale financiële instellingen, de landen van de G7, de EU-instellingen en -lidstaten en andere actoren die bereid zijn een financieel pakket toe te zeggen ter ondersteuning van de toekomstige democratische hervormingen en economische herstructurering bijeen zouden komen; vraagt de Commissie om het Parlement op de hoogte te houden van de vorderingen op dit gebied;
11. herinnert alle EU-bedrijven die actief zijn in Belarus, aan zijn eerdere oproep om bijzondere zorgvuldigheid aan de dag te leggen en hun verantwoordelijkheid voor de eerbiediging van de mensenrechten te nemen, overeenkomstig de leidende beginselen van de VN inzake bedrijfsleven en mensenrechten; verzoekt hen af te zien van nieuwe investeringen en publiekelijk bij de Belarussische autoriteiten te protesteren tegen de voortdurende onderdrukking van werknemers en van burgers in het algemeen;
12. keurt het ten zeerste af dat mensen worden geïnstrumentaliseerd voor politieke doeleinden, zoals blijkt uit de door de Belarussische autoriteiten gesteunde smokkel van migranten, met inbegrip van asielzoekers, naar de grens tussen de EU en Belarus als reactie op de sancties van de EU en de steun van de lidstaten voor de democratische oppositie in Belarus; hekelt de tragische sterfgevallen die aan de grens tussen de EU en Belarus zijn gerapporteerd en wijst erop dat de eerbiediging van de menselijke veiligheid en waardigheid aan beide zijden van de grens dringend moet worden gewaarborgd; staat erop dat alle lidstaten hun verplichtingen uit hoofde van het EU‑recht en het toepasselijke internationale recht nakomen, in het bijzonder het Verdrag van Genève, en dat zij diegenen die internationale bescherming zoeken toegang verlenen tot hun asielprocedures; verzoekt de Commissie, de Raad en de lidstaten om een gemeenschappelijke benadering te hanteren ten aanzien van deze situatie, op basis van het relevante EU- en internationale recht en de beginselen van solidariteit, transparantie, verantwoordingsplicht en eerbiediging van de mensenrechten en de fundamentele vrijheden; herinnert eraan dat toegankelijke legale migratiemogelijkheden het beste instrument zouden zijn, niet alleen om de smokkel van migranten te bestrijden, maar ook en vooral om de menselijke waardigheid en veiligheid van personen te waarborgen; is bezorgd over het gebrek aan transparantie aan de grens tussen Polen en Belarus en spoort de Poolse autoriteiten aan om op transparante wijze te waarborgen dat wetgeving, beleid of praktijken aan de Pools-Belarussische grens in overeenstemming zijn met het EU-recht en dat maatschappelijke organisaties en de media toegang krijgen tot de grensregio, en om samen te werken met Frontex teneinde de huidige crisis gezamenlijk op te lossen;
13. herinnert eraan dat Aleksandr Loekasjenko niet de legitieme leider van Belarus is en dat internationale overeenkomsten die met hem worden gesloten derhalve niet mogen worden erkend; benadrukt dat Belarussische parlementsleden en ambtenaren niet mogen worden uitgenodigd voor internationale of bilaterale evenementen; spoort de lidstaten aan om af te zien van de benoeming van nieuwe ambassadeurs in Belarus en om de accreditatie van nieuwe ambassadeurs die door het Belarussische regime worden voorgesteld af te wijzen; veroordeelt de instrumentalisering van Interpol door het Belarussische regime;
14. spreekt opnieuw zijn krachtige steun uit voor de Belarussische democratische krachten, zowel in Belarus als in ballingschap, en benadrukt dat het belangrijk is de betrekkingen met die krachten en met het Belarussische maatschappelijk middenveld in stand te houden, ondanks de aankondiging van het regime dat het zijn samenwerking met het Oostelijk Partnerschap zal beëindigen; dringt aan op meer betrokkenheid met en een grotere aanwezigheid van vertegenwoordigers van het Belarussische maatschappelijk middenveld en de democratische oppositie in de multilaterale organen van het Oostelijk Partnerschap, met name in het Forum van het maatschappelijk middenveld van het Oostelijk Partnerschap en de Parlementaire Vergadering Euronest; dringt er bij de lidstaten op aan de parlementaire samenwerking inzake Belarus op te voeren door in nationale parlementen groepen op te richten; roept de Commissie op om meer steun te verlenen aan het Belarussische maatschappelijk middenveld, waaronder via financiële middelen en door aanvragen voor EU-middelen te faciliteren;
15. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de vicevoorzitter van de Commissie/hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, de Raad, de Commissie, de regeringen en parlementen van de lidstaten, de Raad van Europa, de OVSE en aan de autoriteiten van de Republiek Belarus.