ONTWERPRESOLUTIE over de situatie in Belarus een jaar na het begin van de demonstraties en het gewelddadige neerslaan ervan
4.10.2021 - (2021/2881(RSP))
ingediend overeenkomstig artikel 132, lid 2, van het Reglement
Petras Auštrevičius, Malik Azmani, Nicola Beer, Dita Charanzová, Olivier Chastel, Nathalie Loiseau, Javier Nart, María Soraya Rodríguez Ramos, Nicolae Ştefănuță, Ramona Strugariu, Dragoş Tudorache, Hilde Vautmans
namens de Renew-Fractie
Zie ook gezamenlijke ontwerpresolutie RC-B9-0482/2021
B9‑0494/2021
Resolutie van het Europees Parlement over de situatie in Belarus een jaar na het begin van de demonstraties en het gewelddadige neerslaan ervan
Het Europees Parlement,
– gezien zijn eerdere resoluties over Belarus,
– gezien de conclusies van de Europese Raad over Belarus van 24 mei 2021,
– gezien de conclusies van de Raad Buitenlandse Zaken over Belarus van 21 juni 2021,
– gezien de toespraak van voorzitter Von der Leyen over de staat van de Unie van 2021,
– gezien de verklaring van de vicevoorzitter van de Commissie/hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid (VV/HV), Josep Borrell, van 15 juli 2021 over het harde optreden tegen het maatschappelijk middenveld in Belarus, zijn verklaring namens de EU van 30 juli 2021 over de instrumentalisering van migranten en vluchtelingen door het regime en zijn verklaring namens de EU van 8 augustus 2021, een jaar na de frauduleuze presidentsverkiezingen in Belarus van 9 augustus 2020,
– gezien de verklaringen van de woordvoerder van de Europese Dienst voor extern optreden (EDEO) van 7 juli 2021 over het beperken van de diplomatieke aanwezigheid van Litouwen en van 30 augustus 2021 over de repressie ten aanzien van journalisten en media,
– gezien het verslag van de speciale VN-rapporteur voor de mensenrechtensituatie in Belarus, Anaïs Marin, van 5 juli 2021 aan de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties,
– gezien de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en alle mensenrechtenverdragen waarbij Belarus partij is,
– gezien de toekenning van de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken van het Europees Parlement 2020 aan de democratische oppositie in Belarus,
– gezien artikel 132, lid 2, van zijn Reglement,
A. overwegende dat de Belarussische autoriteiten hun onderdrukking van het Belarussische volk meer dan een jaar na de zogenaamde verkiezingen van 9 augustus 2020 nog steeds voortzetten en dat daarbij vele burgers worden geïntimideerd, gearresteerd, gefolterd en veroordeeld voor het uiten van hun verzet tegen het regime of tegen de wijdverbreide schendingen van de mensenrechten die in Belarus plaatsvinden;
B. overwegende dat naar schatting meer dan 35 000 Belarussen op een of ander ogenblik zijn vastgehouden vanwege protest tegen het regime; overwegende dat mensenrechtenverdedigers honderden gevallen van foltering en mishandeling hebben gedocumenteerd, terwijl meerdere personen nog vermist zijn of dood zijn teruggevonden; overwegende dat nog steeds sprake is van onmenselijke behandeling, foltering en opzettelijke weigering van medische zorg in Belarussische detentiecentra en gevangenissen, waar verscheidene demonstranten zijn gestorven; overwegende dat in Belarus meer dan 670 politieke gevangenen zijn; overwegende dat duizenden Belarussen die door politieke repressie zijn getroffen, naar buurlanden zijn gevlucht om verdere vervolging te voorkomen;
C. overwegende dat het Belarussische regime een repressiecampagne voert tegen het maatschappelijk middenveld en mensenrechtenverdedigers om alle resterende onafhankelijke stemmen in Belarus het zwijgen op te leggen; overwegende dat bijna 250 maatschappelijke organisaties zijn of worden opgeheven, waaronder het mensenrechtencentrum Vjasna, waartegen ongekend hardhandig werd opgetreden met de arrestatie en beschuldiging van zijn leiders, personeelsleden en vrijwilligers, onder wie Ales Bjaljatski, de voorzitter van Vjasna, Valjantsin Stefanovitsj, bestuurslid van Vjasna en vicevoorzitter van de Internationale Federatie voor de mensenrechten, Marfa Rabkova, coördinator van het netwerk van vrijwilligers van Vjasna, en Andrej Tsjapjoek, Leanid Soedalenka, Tatsjana Lasitsa, Maria Tarasenka, Oeladzimir Labkovitsj en andere personeelsleden en vrijwilligers van Vjasna;
D. overwegende dat de Belarussische oppositieleiders en politieke gevangenen Maria Kalesnikava, winnaar van de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken en ontvanger van de International Women of Courage Award, en Maksim Znak, vooraanstaand advocaat, op 6 september 2021 zijn veroordeeld tot respectievelijk 11 en 10 jaar gevangenisstraf omdat zij een staatsgreep zouden hebben beraamd;
E. overwegende dat bijna 500 journalisten zijn gearresteerd en dat de Belarussische autoriteiten hun gewelddadige optreden en intimidatie ten aanzien van onafhankelijke Belarussische journalisten voortzetten en objectieve verslaggeving doelbewust trachten te belemmeren; overwegende dat het Belarussische regime op 27 augustus 2021 opdracht heeft gegeven tot stopzetting van de Belarussische Vereniging van journalisten, de grootste onafhankelijke organisatie van journalisten in het land, die in 2004 de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken heeft ontvangen;
F. overwegende dat op 23 mei 2021 Ryanairvlucht FR4978, een internationale passagiersvlucht tussen twee hoofdsteden in de EU (van Athene naar Vilnius), op last van Aljaksandr Loekasjenka onder dwang is omgeleid naar Minsk onder het valse voorwendsel van een bommelding, waarbij de veiligheid van meer dan 170 passagiers en bemanningsleden in gevaar werd gebracht en inbreuk werd gepleegd op internationale verdragen; overwegende dat de Belarussische autoriteiten de passagier Raman Pratasevitsj, een Belarussisch journalist en activist, en zijn vriendin Sofia Sapega in Minsk hebben vastgehouden;
G. overwegende dat Loekasjenka er als vergelding voor de EU-sancties die als antwoord op de gedwongen omleiding van Ryanairvlucht FR4978 zijn opgelegd, in het openbaar mee heeft gedreigd de EU, en met name buurlanden Litouwen en Polen, te overspoelen met migranten en drugs; overwegende dat dit dreigement werd gesteund door Rusland en werd uitgevoerd door migranten in te zetten voor politieke doeleinden; overwegende dat er een regeling werd opgezet waarbij migranten naar Minsk werden gebracht met vluchten uit Irak en Turkije en waarbij Belarussische grenswachters hen ertoe aanzetten de grens van de Europese Unie op irreguliere wijze te overschrijden, zodat ongeveer 4 000 irreguliere migranten de Unie binnenkwamen via Litouwen, meer dan 1 400 via Polen en ongeveer 400 via Letland; overwegende dat Polen, Letland en Litouwen ertoe werden gedwongen de noodtoestand af te kondigen aan de grens met Belarus; overwegende dat het aantal personen die aldus irregulier in de EU binnenkwamen is verminderd, maar dat daar nog steeds pogingen toe worden ondernomen; overwegende dat in de periode van 13 tot en met 19 september 2021 2 101 pogingen om de EU-grens te overschrijden werden verhinderd (1 830 door Polen, 135 door Litouwen en 136 door Letland); overwegende dat het Belarussische regime geweld pleegt tegen migranten, hen met geweld tot op het grondgebied van de EU drijft en aan propaganda en desinformatie doet door de EU-lidstaten ervan te beschuldigen de rechten van migranten te schenden en irreguliere migratie naar Belarus te stimuleren; overwegende dat ten minste vier irreguliere migranten door onderkoeling en uitputting zijn gestorven en dat verscheidene migranten wekenlang aan de grenzen van Belarus gestrand zijn, zonder hulp te krijgen, asiel te kunnen aanvragen of toegang te krijgen tot elementaire voorzieningen;
H. overwegende dat de Belarussische atlete Kristina Timanovskaja de Olympische Spelen van Tokio vroegtijdig moest verlaten na kritiek op haar trainers en dat zij vanwege angst voor haar veiligheid politiebescherming heeft gezocht op de luchthaven van Tokio en een humanitair visum heeft gekregen van Polen; overwegende dat het Internationaal Olympisch Comité (IOC) heeft besloten dat de Belarussische trainers Artoer Sjimak en Joeri Maisevitsj de Olympische Spelen van Tokio moesten verlaten en dat het een onderzoek heeft geopend;
I. overwegende dat de voorzitter van de Commissie in haar toespraak over de staat van de Unie op 15 september 2021 de instrumentalisering van migranten heeft gekwalificeerd als een hybride aanval van Belarus om de EU uit het lood te slaan;
J. overwegende dat het Belarussische openbaar ministerie op 17 september 2021 het onderzoek naar de dood van Raman Bandarenka heeft opgeschort;
K. overwegende dat Vitali Sjisjov, een van de oprichters van het Belarussische Huis in Oekraïne, een organisatie die hulp biedt aan personen die Belarus hebben verlaten, op 3 augustus 2021 opgehangen werd teruggevonden in een park in Kiev;
L. overwegende dat Rusland en Belarus, in een reeds gespannen klimaat, in september 2021 onder de noemer “Zapad 2021” een grootschalige gezamenlijke militaire oefening hebben gehouden met 200 000 personeelsleden, waardoor de druk op de grenzen van de EU nog is toegenomen; overwegende dat Loekasjenka plannen heeft aangekondigd om tegen 2025 voor 1 miljard USD wapens uit Rusland aan te kopen, waaronder raketafweersystemen van het type S-400;
M. overwegende dat de leiders van Rusland en Belarus op 9 september 2021 ook zijn overeengekomen een eengemaakte olie- en gasmarkt tot stand te brengen en hun economische integratie te verdiepen, waardoor het risico toeneemt dat Loekasjenka de soevereiniteit van Belarus zal blijven afstaan in ruil voor verdere steun van Rusland;
N. overwegende dat Belarus zijn deelname aan het Oostelijk Partnerschap op 28 juni 2021 heeft opgeschort;
O. overwegende dat het regime van Loekasjenka het afgelopen jaar verscheidene personeelsleden van ambassades en diplomaten van de lidstaten en van de EU heeft verplicht het land te verlaten, waardoor er nog meer diplomatieke communicatiekanalen werden afgesloten;
P. overwegende dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft besloten Belarus toegang te verlenen tot bijna 1 miljard USD aan nieuwe bijzondere trekkingsrechten, in het kader van een ruimere toewijzing van 650 miljard USD aan alle IMF-leden;
Q. overwegende dat Belarus met de commerciële exploitatie van de Belarussische kerncentrale in Astravets is begonnen zonder gevolg te geven aan alle veiligheidsaanbevelingen uit het verslag van de EU-stresstest van 2018; overwegende dat in de Belarussische media nog steeds melding wordt gemaakt van ernstige incidenten in de Belarussische kerncentrale en overwegende dat er op 25 april 2021 een alarmerende boodschap (“De kerncentrale vormt een gevaar! Er kan elk moment een ramp toeslaan!”) is verschenen op de officiële website van de Belarussische kerncentrale; overwegende dat Belarus zich niet transparant opstelt en geen betrouwbare informatie verstrekt over de incidenten in de kerncentrale, waardoor wordt bevestigd dat de Belarussische kerncentrale niet veilig is en een ernstige bedreiging voor de nucleaire veiligheid vormt;
R. overwegende dat de Europese Unie tot dusver sancties heeft opgelegd aan 15 entiteiten en 166 personen, onder wie Aljaksandr Loekasjenka, alsook gerichte economische sancties tegen verschillende sectoren van de Belarussische economie; overwegende dat in de Belarussische economie het reële bbp in 2020 met 0,9 % is gedaald, en overwegende dat het in 2021 naar verwachting verder zal dalen met 2,7 %; overwegende dat China blijft samenwerken met en blijft investeren in Belarus, met name in het Chinees-Belarussische “Great Stone Industrial Park”;
1. herinnert eraan dat de Europese Unie en haar lidstaten de resultaten van de presidentsverkiezingen van 2020 niet hebben erkend vanwege ernstige twijfels over het eerlijke verloop van de verkiezingen en vanwege talrijke meldingen van vervalsing en dat zij Aljaksandr Loekasjenka niet erkennen als de president van Belarus;
2. blijft de onderdrukking, foltering en mishandeling van het vreedzame volk van Belarus, de onderdrukking van de media en van de toegang tot het internet, alsook het geweld tegen en de arrestatie en intimidatie van journalisten, bloggers en andere onafhankelijke stemmen in Belarus veroordelen; blijft oproepen tot de onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating en het intrekken van alle aanklachten tegen alle personen die om politieke redenen worden vastgehouden;
3. veroordeelt de strenge en onrechtvaardige vonnissen die onlangs zijn uitgesproken tegen oppositieleiders Maria Kalesnikava en Maksim Znak en andere politieke gevangenen en gedetineerden; betreurt dat de rechtszittingen achter gesloten deuren zijn gehouden en dat de aanwezigheid van diplomaten van de EU en de lidstaten werd belemmerd;
4. blijft de represailles van de autoriteiten tegen het mensenrechtencentrum Vjasna veroordelen en roept op tot de onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating en intrekking van alle aanklachten tegen Ales Bjaljatski, Valjantsin Stefanovitsj, Marfa Rabkova, Andrej Tsjapjoek, Leanid Soedalenka, Tatsjana Lasitsa, Maria Tarasenka, Oeladzimir Labkovitsj en andere personeelsleden en vrijwilligers van Vjasna;
5. veroordeelt het gedrag van de Belarussische trainers Artoer Sjimak en Joeri Maisevitsj tijdens de Olympische Spelen van Tokio; herinnert aan de vervolgingen van Belarussische atleten voor hun deelname aan vreedzame demonstraties en herinnert aan de vermeende banden tussen de Belarussische ijshockeyfederatie en de moord op Raman Bandarenka; dringt er bij het IOC en andere internationale sportcommissies en ‑federaties op aan hun ethische en gedragscode na te leven bij hun contacten met Belarus;
6. herhaalt zijn verzoek aan de EDEO, de Commissie en de nationale diplomatieke vertegenwoordigingen van de EU-lidstaten in Belarus om de situatie van de afzonderlijke politieke gevangenen in Belarus nauwlettend te volgen, hen te ondersteunen en zich in te spannen om hen vrij te krijgen;
7. herhaalt zijn oproep voor een echte, inclusieve dialoog tussen het regime en de democratische krachten van Belarus, die moet leiden tot nieuwe verkiezingen onder internationale waarneming, de enige uitweg uit de huidige politieke crisis;
8. veroordeelt dat het regime van Loekasjenka met het oog op politieke doelstellingen migranten tot instrumenten degradeert, hetgeen in strijd is met de internationale normen en de bilaterale verdragen van Belarus met de EU-buurlanden; beschouwt de kaping en de gedwongen landing van Ryanairvlucht FR4978 in Minsk als een daad van staatsterrorisme;
9. is ingenomen met de steun die de lidstaten, Noorwegen en de EU-instellingen en ‑agentschappen, met name Europol, Frontex en het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken, hebben verleend aan de lidstaten die getroffen zijn door de migratiecrisis die het Belarussische regime heeft teweeggebracht, en spoort deze aan die steun voort te zetten, onder meer door verdere noodhulp van de EU toe te kennen; roept de lidstaten en EU-instellingen op migranten te helpen die aan de grens met Belarus gestrand zijn, en hun de nodige steun te verlenen;
10. verzoekt de Commissie dringend gerichte wetgevingsvoorstellen in te dienen die de lidstaten de nodige waarborgen bieden om snel en doeltreffend te reageren op campagnes van derde landen voor de instrumentalisering van irreguliere migratie, met name door te zorgen voor een sterke en doeltreffende bescherming van de buitengrenzen van de EU en door doeltreffende maatregelen te nemen om irreguliere grensoverschrijdingen te voorkomen;
11. roept de lidstaten op tot betere samenwerking op het gebied van grensbeheer, bestrijding van mensenhandel, sigarettensmokkel en andere veiligheidsproblemen die het Belarussische regime heeft veroorzaakt of in de hand heeft gewerkt;
12. betreurt dat Loekasjenka en Vladimir Poetin zich voortdurend met elkaar inlaten om routekaarten op te stellen voor meer integratie van Belarus en Rusland, en beschouwt dit als een schending van de soevereiniteit van Belarus, aangezien de Belarussische burgers aldus het recht wordt ontnomen om de toekomst van hun land te bepalen; wijst op de onwettigheid van het bewind van Loekasjenka en verwerpt alle overeenkomsten die Loekasjenka namens de Belarussische staat heeft gesloten, met name na het verstrijken van zijn ambtstermijn op 5 november 2020;
13. steunt het voorstel van de Commissie om bepaalde artikelen van de EU-overeenkomst met de Republiek Belarus inzake de versoepeling van de afgifte van visa op te schorten ten aanzien van specifieke categorieën ambtenaren die banden hebben met het regime van Loekasjenka, zonder dat dit gevolgen heeft voor de gewone burgers van Belarus; dringt er bij de Raad op aan zo snel mogelijk op te schieten met het vijfde pakket sancties tegen personen en entiteiten die betrokken zijn bij het harde optreden en de repressie in Belarus en op personen en entiteiten die betrokken zijn bij mensenhandel, en initiatieven te nemen voor een toekomstig pakket;
14. verzoekt de lidstaten om de ambtenaren van de Belarussische Komitet Gosoedarstvennoj Bezopasnosti (KGB) collectief tot personae non gratae te verklaren op het grondgebied van de Europese Unie;
15. betreurt dat de opgelegde economische sancties slechts gedeeltelijk effect hebben gehad op het regime van Loekasjenka en geen grote impact hebben gehad op belangrijke sectoren zoals de potassector en de sector aardolieproducten; verzoekt de Raad de gerichte economische sancties van de EU verder aan te scherpen, met bijzondere aandacht voor belangrijke economische sectoren in Belarus en voor staats- en privébedrijven die het regime van Loekasjenka steunen en financieren; is ingenomen met de bijkomende sancties die de VS, het VK en Canada Belarus een jaar na de frauduleuze presidentsverkiezingen in het land hebben opgelegd; dringt er daarom bij de EU op aan haar maatregelen te coördineren met de Verenigde Staten, de G7-partners en andere gelijkgezinde democratieën;
16. verzoekt de EU-lidstaten samen te werken met internationale partners in multilaterale organisaties zoals het IMF om de uitbetaling van middelen aan het regime van Loekasjenka te beperken en alle samenwerking met het regime te bevriezen; neemt kennis van de voortdurende investeringen in Belarus van niet-democratische landen, met name Rusland en China;
17. blijft de Belarussische bevolking ondersteunen bij haar legitieme eisen en aspiraties voor vrije en eerlijke verkiezingen, fundamentele vrijheden en mensenrechten, democratische vertegenwoordiging en politieke participatie in een vrij en soeverein Belarus;
18. waardeert en prijst de inspanningen van de Belarussische democratische krachten onder leiding van Svjatlana Tsichanovskaja om het bewustzijn wereldwijd aan te wakkeren en de legitieme eisen en aspiraties van het Belarussische volk te ondersteunen;
19. herhaalt zijn oproep aan de Commissie en de VV/HV om samen met internationale partners een internationale conferentie op hoog niveau te organiseren onder de titel “De toekomst van democratisch Belarus” over de oplossing van de crisis in het land en over de toezegging van een financieel pakket van meerdere miljarden euro ter ondersteuning van toekomstige hervormingsinspanningen en de herstructurering van de Belarussische economie;
20. benadrukt dat er een omvattend onderzoek moet worden uitgevoerd naar de misdaden die door het regime van Loekasjenka tegen de bevolking van Belarus zijn gepleegd, met inbegrip van de moord op Raman Bandarenka en op andere Belarussische burgers; wacht op de resultaten van het onderzoek van de Oekraïense autoriteiten naar de dood van Vitali Sjisjov;
21. verzoekt de EU-lidstaten het beginsel van universele rechtsmacht actief toe te passen en Belarussische daders van repressie te vervolgen;
22. dringt er bij de Commissie, de EDEO en de EU-lidstaten op aan de rechtstreekse steun aan de Belarussische oppositie, het maatschappelijk middenveld en onafhankelijke mediaorganisaties binnen en buiten Belarus te verhogen;
23. benadrukt het enorme belang van de oprichting van volksambassades van Belarus wereldwijd en dringt er bij de Commissie en de lidstaten op aan verdere steun te verlenen om de rechten en belangen van Belarussische burgers in het buitenland en de belangen van een democratisch Belarus te beschermen, bijvoorbeeld door te zoeken naar manieren om de volksambassades van Belarus te financieren;
24. spoort de lidstaten aan de procedures voor het verkrijgen van een visum of een verblijfsvergunning voor personen die Belarus om politieke redenen ontvluchten en personen die medische behandeling nodig hebben vanwege het geweld dat tegen hen is gepleegd verder te vereenvoudigen, en deze personen en hun gezinsleden alle nodige ondersteuning en bijstand te verlenen;
25. verzoekt de lidstaten en de Commissie beurzen toe te kennen aan Belarussische studenten en academici aan wie de toegang tot hun universiteit is ontzegd of die gevangen zijn gezet wegens hun prodemocratische houding;
26. blijft steun verlenen aan het Internationaal Platform inzake Verantwoordingsplicht voor Belarus en dringt er bij de EU-instellingen en de lidstaten op aan de werking ervan te ondersteunen, evenals die van andere internationale initiatieven die daders ter verantwoording roepen; zegt toe de goede werking van het Platform van het Europees Parlement voor de strijd tegen straffeloosheid in Belarus te waarborgen en te zorgen voor de coördinatie van een internationale respons op de ontwikkelingen in Belarus op de korte termijn;
27. betreurt de uitwijzing van diplomaten van de EU en de lidstaten uit Belarus, met name het hoofd van de delegatie van de Europese Unie in Belarus en ambassadeurs en diplomaten uit Litouwen, Letland en Polen; verzoekt de lidstaten als politiek signaal aan het regime van Loekasjenka hun ambassadeurs in Minsk terug te roepen voor overleg; dringt er bij de EDEO op aan zijn werkmethoden te herzien en te zorgen voor een actieve rol voor het hoofd van de delegatie van de Europese Unie in Belarus, dat momenteel naar Brussel is teruggeroepen, en aanvullende maatregelen te nemen om te zorgen voor een veilige werkomgeving voor EU-diplomaten en het personeel van de EU-delegatie in Minsk, en met name voor bescherming tegen propaganda-aanvallen door het regime van Loekasjenka;
28. wijst op de agressieve militaire oefening “Zapad 2021” en op het gebrek aan mogelijkheden om deze te observeren; herhaalt zijn oproep tot strategische autonomie van de EU en een echte Europese defensie-unie als onderdeel van een versterkte NAVO;
29. benadrukt hoe belangrijk het is de nucleaire veiligheidsrisico’s van de Belarussische kerncentrale in Astravets aan te pakken; dringt erop aan dat Belarus volledig transparant is als het gaat om de nucleaire veiligheid van de Belarussische kerncentrale en zich ertoe verbindt volledig uitvoering te geven aan de aanbevelingen die in het kader van de collegiale toetsing door de Groep Europese regelgevers op het gebied van nucleaire veiligheid met betrekking tot de kerncentrale zijn gedaan; is in afwachting daarvan voorstander van het verbod op de invoer van energie uit de Belarussische kerncentrale op de EU-markt en van de opname van dit verbod in het EU-mechanisme voor koolstofgrenscorrectie;
30. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad, de Commissie en de vicevoorzitter van de Commissie/hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, alsmede aan de autoriteiten van de Republiek Belarus.