ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις για το κλίμα, την ενέργεια και την προστασία του περιβάλλοντος
19.10.2021 - (2021/2923(RSP))
σύμφωνα με το άρθρο 132 παράγραφος 2 του Κανονισμού
Jutta Paulus, Claude Gruffat
εξ ονόματος της Ομάδας Verts/ALE
B9-0538/2021
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις για το κλίμα, την ενέργεια και την προστασία του περιβάλλοντος
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
– έχοντας υπόψη το σχέδιο ανακοίνωσης της Επιτροπής με τίτλο «Κατευθυντήριες γραμμές του 2022 για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενέργειας»,
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 13ης Οκτωβρίου 2021, με τίτλο «Αντιμετώπιση της αύξησης των τιμών της ενέργειας: μια εργαλειοθήκη για δράση και στήριξη» (COM(2021)0660),
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 17ης Σεπτεμβρίου 2020, με τίτλο «Ενίσχυση της κλιματικής φιλοδοξίας της Ευρώπης για το 2030 — Επενδύουμε σε ένα κλιματικά ουδέτερο μέλλον προς όφελος των πολιτών μας» (COM(2020)0562),
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 14ης Οκτωβρίου 2020, με τίτλο «Κύμα ανακαινίσεων για την Ευρώπη – οικολογικά κτίρια, θέσεις εργασίας, καλύτερη ζωή» (COM(2020)0662),
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 11ης Δεκεμβρίου 2019, με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» (COM(2019)0640),
– έχοντας υπόψη τη συμφωνία του Παρισιού της 21ης διάσκεψης των μερών (CΟΡ21) της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, καθώς και της 11ης διάσκεψης των μερών που επέχει θέση συνόδου των μερών του πρωτοκόλλου του Κιότο (CMP11) η οποία πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι (Γαλλία) από τις 30 Νοεμβρίου έως τις 11 Δεκεμβρίου 2015,
– έχοντας υπόψη το άρθρο 3 παράγραφος 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με το οποίο η εσωτερική αγορά της Ένωσης πρέπει να εργάζεται για την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης, καθώς και τα άρθρα 9 και 11 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το άρθρο 37 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία ζητούν να ενσωματώνεται η προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας στον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών της Ένωσης,
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 14ης Ιουλίου 2021, με τίτλο «Προσαρμογή στον στόχο του 55 %»: υλοποίηση του στόχου της ΕΕ για το κλίμα με ορίζοντα το 2030 στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα» (COM(2021)0550),
– έχοντας υπόψη τη σύσταση της Επιτροπής, της 28ης Σεπτεμβρίου 2021, για την προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση: από τις αρχές στην πράξη, και τις κατευθυντήριες γραμμές που προσαρτώνται σε αυτήν (C(2021)7014),
– έχοντας υπόψη την αξιολόγηση των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις που διενήργησε η Επιτροπή,
– έχοντας υπόψη τη δημόσια διαβούλευση σχετικά με τις αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της ενέργειας και του περιβάλλοντος (ΚΓΕΚΕΠ),
– έχοντας υπόψη τη δημόσια διαβούλευση σχετικά με τη στοχευμένη αναθεώρηση του γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία (ΓΚΑΚ): αναθεωρημένοι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις που προωθούν την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση,
– έχοντας υπόψη την οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές[1] (οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας),
– έχοντας υπόψη την οδηγία (ΕΕ) 2018/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, σχετικά με την τροποποίηση της οδηγίας 2012/27/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση[2] (οδηγία για την ενεργειακή απόδοση),
– έχοντας υπόψη την οδηγία (ΕΕ) 2019/944 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουνίου 2019, σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την τροποποίηση της οδηγίας 2012/27/ΕΕ[3],
– έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/943 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουνίου 2019, σχετικά με την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας[4],
– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 19ης Μαΐου 2021 σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την ενοποίηση των ενεργειακών συστημάτων[5],
– έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1119 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Ιουνίου 2021, για τη θέσπιση πλαισίου με στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας και για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 401/2009 και (ΕΕ) 2018/1999 («ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα»)[6],
– έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής, της 7ης Ιουλίου 2021, επί της πολιτικής ανταγωνισμού 2020 (COM(2021)0373),
– έχοντας υπόψη το άρθρο 132 παράγραφος 2 του Κανονισμού του,
A. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κανόνες σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της ενέργειας και του περιβάλλοντος θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένοι για την πράσινη μετάβαση και να συνάδουν, εν προκειμένω, με τους στόχους και τις φιλοδοξίες της Ένωσης για το κλίμα, την ενέργεια, την κυκλικότητα, τη μηδενική ρύπανση και τη βιοποικιλότητα·
B. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ισχύουσες κατευθυντήριες γραμμές για την περίοδο 2014-2020 σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας (ΚΓΕΠΕ) θα λήξουν στις 31 Δεκεμβρίου 2021·
Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι απαιτείται ευρεία και ολοκληρωμένη αναθεώρηση των ΚΓΕΠΕ ώστε να ευθυγραμμιστούν πλήρως με την Πράσινη Συμφωνία, τη συμφωνία του Παρισιού και τους στόχους για το κλίμα με ορίζοντα το 2030 και το 2050·
Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι απαιτείται ένα αξιόπιστο και διαφανές πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις, ώστε να παραμείνουν ανταγωνιστικές οι αγορές και να αποφευχθούν δυσανάλογες και αδικαιολόγητες στρεβλώσεις της αγοράς·
Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας (ΚΓΕΚΕΠ) καθορίζουν τους όρους υπό τους οποίους οι κρατικές ενισχύσεις στους τομείς της ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος μπορούν να θεωρηθούν συμβατές με την ενιαία αγορά·
ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι φιλοδοξίες της ΕΕ όσον αφορά τους στόχους για την ενέργεια και το κλίμα συνεπάγονται πρωτοφανείς προκλήσεις, για την αντιμετώπιση των οποίων θα χρειαστούν τεράστια επίπεδα δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων· λαμβάνοντας υπόψη ότι η αδράνεια στον τομέα αυτόν θα είναι πιο δαπανηρή, καθώς η μη πραγματοποίηση ή η καθυστέρηση των επενδύσεων για την επίτευξη του οικολογικού μετασχηματισμού θα μπορούσε να κοστίσει στην ΕΕ έως και το 5,6 % του ΑΕγχΠ της το 2050·
Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με την ανακοίνωση σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να αναθεωρηθούν ώστε να αντικατοπτρίζουν τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, να στηρίζουν μια οικονομικά αποδοτική μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, και να διευκολύνουν τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, ιδίως των πλέον ρυπογόνων, με γνώμονα τη διασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά·
Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο κατάλογος των ενεργοβόρων τομέων που είναι επιλέξιμοι για κρατικές ενισχύσεις έχει μειωθεί στο σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών της Επιτροπής του 2022 για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενέργειας· λαμβάνοντας υπόψη ότι ο αριθμός των ενεργοβόρων χρηστών που είναι επιλέξιμοι για κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να παραμείνει περιορισμένος και να καταργηθεί σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, ώστε να διατηρηθεί η συνολική χρηματοδότηση της στήριξης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και να αποφευχθεί η επιβάρυνση των μικρότερων καταναλωτών και των νοικοκυριών με πρόσθετους λογαριασμούς, ειδικότερα στο τρέχον πλαίσιο αστάθειας των τιμών ενέργειας, με απώτερο σκοπό να αποτραπεί η μείωση της αποδοχής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από το κοινό·
Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ισχύουσες ΚΓΕΚΕΠ αποκλείουν μια διαφοροποιημένη προσέγγιση βάσει των περιφερειακών ιδιαιτεροτήτων και της περιφερειακής κατανομής, με αποτέλεσμα να επιβραδύνεται η απαιτούμενη επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ύπαιθρο σε κράτη μέλη με ετερογενείς φυσικές συνθήκες·
Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι, στις 7 Ιουνίου 2021, η Επιτροπή δρομολόγησε στοχευμένη δημόσια διαβούλευση και δημοσίευσε σχέδιο ανακοίνωσης με τίτλο «Κατευθυντήριες γραμμές του 2022 για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενέργειας»· λαμβάνοντας υπόψη ότι η περίοδος διαβούλευσης έληξε στις 2 Αυγούστου 2021·
ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Επιτροπή έχει δηλώσει ότι οι δύο κύριοι μοχλοί της αναθεώρησης των ΚΓΕΚΕΠ είναι η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των κατευθυντήριων γραμμών, ώστε να καλύπτουν νέους τομείς και όλες τις τεχνολογίες που μπορούν να συμβάλουν στην υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, και η ενίσχυση της ευελιξίας των κανόνων συμβατότητας· λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι απαραίτητο να υπάρχει ευθυγράμμιση και συνέπεια με το σύνολο της σχετικής νομοθεσίας της ΕΕ για το περιβάλλον και την ενέργεια και με το ενωσιακό κεκτημένο εν γένει·
ΙΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, προκειμένου να ακολουθήσει μια υπεύθυνη πορεία για να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050, η ΕΕ αποφάσισε να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030, η Επιτροπή δε πρότεινε να ευθυγραμμιστεί αναλόγως το σύνολο της σχετικής νομοθεσίας για το κλίμα και την ενέργεια, και μεταξύ άλλων πρότεινε ως ενωσιακούς στόχους για το 2030 την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κατά τουλάχιστον 40 % και την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης κατά τουλάχιστον 36 % στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για την προσαρμογή στον στόχο του 55 %·
ΙΓ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με δηλώσεις της Επιτροπής, μόνο για τους στόχους για το κλίμα και την ενέργεια θα χρειαστούν πρόσθετες ετήσιες επενδύσεις ύψους 350 δισεκατομμυρίων EUR·
ΙΔ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, και ιδίως οι κανόνες για το κλίμα, την ενέργεια και την προστασία του περιβάλλοντος, θα πρέπει να μην στηρίζουν, ούτε καν έμμεσα, τα ορυκτά καύσιμα ή την πυρηνική ενέργεια, να μην προκαλούν φαινόμενα εγκλωβισμού όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ούτε να συμβάλλουν σε αυτά, και να μην συμβάλλουν στη δημιουργία μη αξιοποιήσιμων στοιχείων ενεργητικού·
ΙΕ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να εξυπηρετούν την εφαρμογή της αρχής της προτεραιότητας στην ενεργειακή απόδοση, την οποία τα κράτη μέλη υποχρεούνται να εφαρμόζουν στις αποφάσεις τους σχετικά με τον ενεργειακό προγραμματισμό, την ενεργειακή πολιτική και τις ενεργειακές επενδύσεις, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1999 για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα[7]·
ΙΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εκσυγχρονισμένοι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να είναι ανθεκτικοί στις μελλοντικές εξελίξεις και, επομένως, θα πρέπει να παρακολουθούνται και να επανεξετάζονται τακτικά·
ΙΖ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αναθεώρηση των ΚΓΕΚΕΠ όσον αφορά τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις αναμένεται να συμβάλει σε μια δίκαιη μετάβαση και, επομένως, θα πρέπει να συνυπολογίζονται κοινωνικές πτυχές στους στόχους της, μεταξύ άλλων στις κατευθυντήριες γραμμές για μηχανισμό υποβολής προσφορών, ώστε να αντιμετωπιστούν οι δυσανάλογες και ακούσιες κοινωνικές συνέπειες και ανισότητες, δεδομένου ότι 30 εκατομμύρια άνθρωποι, ήτοι το 6,9 % του πληθυσμού της ΕΕ, ζουν σε συνθήκες ενεργειακής φτώχειας, σημειώνονται δε σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών·
1. επικροτεί το σχέδιο ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά με τις ΚΓΕΚΕΠ και την προσπάθειά της να ενισχύσει τις κατευθυντήριες γραμμές του 2014 και να επιδιώξει υψηλότερο επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένου του οικολογικού μετασχηματισμού του ενεργειακού τομέα· επικροτεί την αυξημένη εστίαση του σχεδίου ΚΓΕΚΕΠ στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και υπογραμμίζει ότι θα πρέπει να συμβαδίζει με την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας·
2. υπενθυμίζει τον κλιματικό στόχο της Ένωσης για μείωση των εκπομπών κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030, όπως ορίζεται στη νομοθεσία της ΕΕ για το κλίμα, και τον στόχο της επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 το αργότερο· αναγνωρίζει ότι πολλές νομοθετικές πράξεις για το κλίμα και την ενέργεια βρίσκονται επί του παρόντος υπό αναθεώρηση ώστε να ευθυγραμμιστούν με τους στόχους αυτούς, δεδομένου ότι οι προτεινόμενοι στόχοι για το 2030 είναι πλέον «τουλάχιστον 40 %» για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και «τουλάχιστον 36 %» για την ενεργειακή απόδοση· παρατηρεί ότι η μετάβαση προς ένα κλιματικά ουδέτερο οικονομικό μοντέλο απαιτεί σημαντικές επενδύσεις τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από τον δημόσιο τομέα· υπογραμμίζει ότι το κόστος της αδράνειας είναι σαφώς υψηλότερο από το κόστος της εκπλήρωσης των κλιματικών και ενεργειακών φιλοδοξιών της ΕΕ·
3. υποστηρίζει ότι οι περιβαλλοντικά βιώσιμες κρατικές ενισχύσεις είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα, την ενέργεια και την προστασία του περιβάλλοντος· υπογραμμίζει ότι η Επιτροπή θα πρέπει να στείλει σαφές μήνυμα ότι κάθε στήριξη θα πρέπει να συνάδει με τη συμφωνία του Παρισιού και τους στόχους της πράσινης μετάβασης και τους κοινωνικούς στόχους της ΕΕ·
4. εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για το γεγονός ότι στο σχέδιο ΚΓΕΚΕΠ και στο σχέδιο ΓΚΑΚ εξακολουθούν να επιτρέπονται κρατικές ενισχύσεις για τα ορυκτά καύσιμα· καλεί την Επιτροπή να αναθεωρήσει τις διάφορες κατηγορίες ενισχύσεων, ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα να παρέχουν τα κράτη μέλη άμεση ή έμμεση στήριξη για ορυκτά καύσιμα·
5. τονίζει ότι οι κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του κλίματος, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενέργειας αποτελούν βασικό μεσοπρόθεσμο εργαλείο για την αντιμετώπιση των αυξήσεων των τιμών της ενέργειας που οφείλονται στο ορυκτό φυσικό αέριο, ιδίως με τη στήριξη μέτρων ενεργειακής απόδοσης και βιώσιμων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας· πιστεύει ότι απαιτούνται πολιτικές και μέτρα ενεργειακής απόδοσης, ειδικότερα στα κτίρια, για την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας και ότι, επομένως, θα πρέπει να εφαρμοστούν κατά προτεραιότητα στα πλέον ευάλωτα τμήματα της κοινωνίας· εκφράζει την ανησυχία του για το γεγονός ότι, στο σχέδιο ΚΓΕΚΕΠ, η κατηγορία ενισχύσεων για τη «βελτίωση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης των κτιρίων» υπολείπεται των φιλοδοξιών, καθώς προβλέπει ελάσσονες μόνο ανακαινίσεις· καλεί την Επιτροπή να αυξήσει τη βασική απαίτηση για μείωση της ζήτησης πρωτογενούς ενέργειας στα κτίρια κατά τουλάχιστον 40 %, ήτοι το ελάχιστο επίπεδο που απαιτείται για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 στον κατασκευαστικό τομέα·
6. επισημαίνει την ανάγκη να ενσωματωθούν η νομοθεσία και οι πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα, το περιβάλλον, τη μηδενική ρύπανση, τη βιοποικιλότητα και την ενέργεια στο νέο πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις, και παράλληλα να διασφαλιστεί ότι παραμένουν επικαιροποιημένες και ευθυγραμμισμένες με το επικαιροποιημένο πλαίσιο για το κλίμα και την ενέργεια, που βρίσκεται επί του παρόντος υπό αναθεώρηση·
7. επισημαίνει ότι η αδυναμία θέσπισης αυστηρών κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις σύμφωνα με τη δέσμη μέτρων για την προσαρμογή στον στόχο του 55 % και την Πράσινη Συμφωνία θα μπορούσε να έχει αρνητικές συνέπειες για την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού βιομηχανικού κλάδου, να θέσει σε κίνδυνο τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την οικονομική ανάκαμψη της ΕΕ και, εντέλει, να υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα του κλιματικού θεματολογίου της Ένωσης·
8. επικροτεί τους γενικούς στόχους της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής των ΚΓΕΚΕΠ σε νέους τομείς όπως η καθαρή κινητικότητα, η αύξηση της ευελιξίας και ο εξορθολογισμός των ισχυόντων κανόνων· σημειώνει, ωστόσο, ότι απαιτείται μεγαλύτερη φιλοδοξία όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις για το κλίμα, την προστασία του περιβάλλοντος, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση, και ότι απαιτούνται σαφείς ορισμοί και μεθοδολογίες αξιολόγησης για τις νέες έννοιες που εισάγουν οι ΚΓΕΚΕΠ·
9. τονίζει ότι οι ΚΓΕΚΕΠ θα πρέπει να στηρίζουν επαρκώς τον οικολογικό μετασχηματισμό των ευρωπαϊκών εταιρειών κατά τη μετάβαση σε μια ουδέτερη από πλευράς ανθρακούχων εκπομπών οικονομία, και παράλληλα να διασφαλίζουν την ανάκαμψη από την κρίση COVID-19, τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην ΕΕ και την ανταγωνιστικότητα·
10. υπογραμμίζει ότι σκοπός των ΚΓΕΚΕΠ είναι να αποσαφηνιστεί ο τρόπος με τον οποίο τα κράτη μέλη μπορούν να παρέχουν κίνητρα για την πρώιμη παύση των δραστηριοτήτων άνθρακα, τύρφης και πετρελαιούχου σχιστόλιθου· πιστεύει, ωστόσο, ότι αυτή η κατηγορία ενισχύσεων θα πρέπει να βελτιωθεί σημαντικά, για παράδειγμα με:
i) την εισαγωγή σαφών διασφαλίσεων για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και των συναφών δραστηριοτήτων, λαμβανομένων υπόψη των ιστορικών άμεσων και έμμεσων επιδοτήσεων που έχουν ληφθεί, των εταιρικών ευθυνών για την εκ νέου μετατροπή των χώρων μετά την παύση των δραστηριοτήτων, και εν γένει όλων των οικονομικών υποχρεώσεων που απορρέουν από την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», οι οποίες δεν πρέπει να καλύπτονται με κρατικές ενισχύσεις· οι διασφαλίσεις αυτές θα μπορούσαν να επιτευχθούν, για παράδειγμα, με τον καθορισμό υποχρεωτικών ημερομηνιών παύσης των δραστηριοτήτων, της ημερομηνίας λήξης του καθεστώτος ενισχύσεων και/ή της σταδιακής κατάργησης της ενίσχυσης·
ii) την απαίτηση υποβολής ολιστικής εκτίμησης επιπτώσεων και συγκρίσεων με εναλλακτικές λύσεις ενεργειακής απόδοσης και, όπου αυτές υπολείπονται, με πιο βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για τις ακάλυπτες ενεργειακές ανάγκες, προκειμένου να καταδειχθεί ότι οι κρατικές ενισχύσεις χορηγούνται στην οικονομικά και ενεργειακά αποδοτικότερη και την πλέον βιώσιμη μακροπρόθεσμη λύση που βασίζεται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα και τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας, ιδίως τους στόχους για την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας·
iii) τον καθορισμό της έννοιας των «πρόσθετων δαπανών» που είναι επιλέξιμες για κρατική ενίσχυση, ώστε να διευκολύνεται η παύση κερδοφόρων δραστηριοτήτων, όπως συνέβαινε με τις κρατικές ενισχύσεις που διευκόλυναν την παύση μη ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων·
iv) την απαίτηση διαφάνειας στα σχέδια παύσης των δραστηριοτήτων ορυκτών καυσίμων και στις ενισχύσεις που χορηγούνται στο πλαίσιο αυτό·
11. τονίζει ότι, προκειμένου να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, απαιτείται άμεση και μαζική ανάπτυξη μέτρων ενεργειακής απόδοσης και βιώσιμων τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας· τονίζει ότι οι δημόσιες επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όχι μόνο θα μειώσουν μακροπρόθεσμα τις εκπομπές, αλλά επίσης θα μειώσουν και θα σταθεροποιήσουν τις τιμές της ενέργειας, με αποτέλεσμα να απελευθερωθεί περισσότερο διαθέσιμο εισόδημα και εντέλει να ενισχυθούν η ευημερία και η ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ· σημειώνει με ανησυχία ότι στο σχέδιο ΚΓΕΚΕΠ καταργείται η κατηγορία ενισχύσεων που προορίζονται για τη στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι οποίες τίθενται σε ανταγωνισμό, για κρατικές ενισχύσεις, με άλλες λύσεις χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, ήτοι λύσεις βασιζόμενες σε ορυκτά καύσιμα· ζητεί, επομένως, οι τελικές ΚΓΕΚΕΠ να περιλαμβάνουν ειδικό κεφάλαιο για τη στήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, να υπογραμμίζουν ότι τα ειδικά ανά τεχνολογία καθεστώτα στήριξης θα πρέπει να αποτελούν τον κανόνα, και όχι την εξαίρεση, και να προβλέπουν τη δυνατότητα για περιφερειακά διαφοροποιημένα επίπεδα στήριξης, ώστε να καταστεί δυνατή η διαφοροποίηση και η οικονομικά αποδοτική ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε περιφερειακό επίπεδο· ζητεί, σύμφωνα με την οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, να εισαχθεί ειδικό κεφάλαιο με ειδικές διατάξεις για τη στήριξη των κοινοτήτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όλων των μεγεθών και μικρότερων φορέων, συμπεριλαμβανομένης της εξαίρεσης από υποχρεωτικούς πλειστηριασμούς και/ή της ουσιαστικής αύξησης των κατώτατων ορίων για την εξαίρεσή τους από πλειστηριασμούς ή, ελλείψει αυτού, τη διατήρησή τους τουλάχιστον στα επίπεδα των ΚΓΕΠΕ του 2014·
12. καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει την εφαρμογή των δικαιωμάτων των αυτοκαταναλωτών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, των ενεργών πελατών, των ενεργειακών κοινοτήτων των πολιτών και των κοινοτήτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως κατοχυρώνονται στη δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους»· σημειώνει με ανησυχία ότι πολλά κράτη μέλη δεν έχουν μεταφέρει ακόμα στο εθνικό τους δίκαιο τα δικαιώματα αυτά ώστε να διασφαλιστεί ένα αποκεντρωμένο, δημοκρατικό και πλήρως αποδοτικό σύστημα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας υψηλής ενεργειακής απόδοσης·
13. τονίζει ότι η επίτευξη του στόχου του 15 % για τη διασυνοριακή αποδοτική διασύνδεση ηλεκτρικής ενέργειας, η εξάλειψη των εθνικών σημείων συμφόρησης, η αύξηση της ικανότητας αποθήκευσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, και η μετάβαση σε έξυπνα δίκτυα μεταφοράς και διανομής αποτελούν έναν ακόμη βασικό τρόπο επέκτασης της διασυνοριακής ενεργειακής διασύνδεσης, που απαιτείται για την αύξηση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, τη μείωση της αστάθειας και την ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας της ΕΕ·
14. επιμένει ότι οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να είναι επαρκώς ευνοϊκοί ώστε να διευκολύνουν την ενσωμάτωση νέων κυκλικών και βιώσιμων λύσεων μηδενικών εκπομπών σε όλους τους τομείς, ειδικότερα σε τομείς όπου είναι δύσκολη η μείωση των εκπομπών·
15. ζητεί να ενσωματωθούν στις ΚΓΕΚΕΠ οι αρχές της ενεργειακής ιεραρχίας, σύμφωνα με τις οποίες δίνεται προτεραιότητα στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην ενεργειακή απόδοση, ακολουθούμενες από την άμεση ηλεκτροδότηση από ανανεώσιμες πηγές, τις ενισχυμένες χρήσεις της θερμότητας από ανανεώσιμες πηγές και, τέλος, τη χρήση βιώσιμων καυσίμων ή αερίων βασιζόμενων στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές αποκλειστικά για εφαρμογές για τον μετασχηματισμό των οποίων δεν υπάρχουν άλλες εναλλακτικές λύσεις· ζητεί επίσης από την Επιτροπή να αναθεωρήσει, με γνώμονα τις αρχές αυτές, τις ενισχύσεις υπό μορφή μειώσεων των τελών ηλεκτρικής ενέργειας για τους ενεργοβόρους χρήστες, και να διασφαλίσει ότι η εν λόγω στήριξη συνδέεται με πραγματικές επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας·
16. εκφράζει την ανησυχία του για τους χαλαρούς ενωσιακούς όρους που διέπουν τις ενισχύσεις υπό μορφή μειώσεων των τελών ηλεκτρικής ενέργειας για τους ενεργοβόρους χρήστες, ιδίως για την έλλειψη απαιτήσεων για πραγματικές επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για βιομηχανικές διεργασίες, καθώς και για το γεγονός ότι οι επενδυτικές απαιτήσεις για τους επιλέξιμους ενεργοβόρους χρήστες δεν είναι σωρευτικές· υπενθυμίζει το πόρισμα της Επιτροπής στην εκτίμηση επιπτώσεων όσον αφορά τις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις μετά το 2022 για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ), σύμφωνα με το οποίο δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν κίνδυνο διαρροής άνθρακα για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες· θεωρεί, επομένως, ότι οι ενισχύσεις υπό μορφή μειώσεων των τελών ηλεκτρικής ενέργειας είναι αδικαιολόγητες, και μάλιστα άδικες, για τις μικρές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά· ζητεί, επομένως, από την Επιτροπή να καταργήσει σταδιακά την επιλεξιμότητα για τις εν λόγω ενισχύσεις·
17. καλεί την Επιτροπή να ενσωματώσει ρητά στις ΚΓΕΚΕΠ την αρχή της προτεραιότητας στην ενεργειακή απόδοση, ιδίως με τους εξής τρόπους:
i) χρήση της αρχής ως βάσης προτεραιότητας για την αξιολόγηση του κατά πόσον είναι αναγκαίο ένα μέτρο στον τομέα της ενέργειας, ιδίως όσον αφορά τα μέτρα ενίσχυσης για την παραγωγή ενέργειας (τμήμα 4.1) και τις ενισχύσεις για την ασφάλεια του εφοδιασμού, και δη στο πλαίσιο των μηχανισμών ισχύος (τμήμα 4.8) και των ενισχύσεων για ενεργειακές υποδομές (τμήμα 4.9)·
ii) ενσωμάτωση της αρχής στο σκεπτικό των μέτρων που αφορούν καθεστώτα ενεργειακής απόδοσης (π.χ. ειδικές ανά τεχνολογία διαδικασίες υποβολής προσφορών στο πλαίσιο της πρώτης κατηγορίας ενισχύσεων – τμήμα 4.1) και τη βελτίωση των ενεργειακών και περιβαλλοντικών επιδόσεων των κτιρίων (τμήμα 4.2) ή για τηλεθέρμανση και τηλεψύξη (τμήμα 4.10)·
18. υπογραμμίζει ότι οι ευρωπαϊκοί κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις θα πρέπει να διασφαλίζουν ίσους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών, καθώς δεν θα είναι όλα τα κράτη μέλη σε θέση να παρέχουν το ίδιο επίπεδο στήριξης στις επιχειρήσεις τους, με αποτέλεσμα να προκύπτει κίνδυνος στρεβλώσεων της αγοράς, κατακερματισμού και μεγαλύτερων αποκλίσεων μεταξύ των χωρών, γεγονός που με τη σειρά του συνεπάγεται περαιτέρω κοινωνικές ανισότητες στην εσωτερική αγορά·
19. σημειώνει ότι οι επενδύσεις σε ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες και τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απαιτούν οικονομική προβλεψιμότητα, προκειμένου να ελαχιστοποιούνται οι επενδυτικοί κίνδυνοι· καλεί την Επιτροπή να εγκρίνει καθεστώτα ενισχύσεων για επαρκές χρονικό διάστημα που να λαμβάνει υπόψη τα χρονοδιαγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης των σχετικών έργων σύμφωνα με τις διατάξεις που ορίζονται στη σχετική νομοθεσία·
20. καλεί την Επιτροπή να κατοχυρώσει την ασφάλεια δικαίου για τα καθεστώτα στήριξης που έχουν ήδη εγκριθεί δυνάμει του παλαιού καθεστώτος κρατικών ενισχύσεων· καλεί την Επιτροπή να συμπεριλάβει μηχανισμό επανεξέτασης στις νέες κατευθυντήριες γραμμές, ώστε να διασφαλίζεται η συνέπεια και η συνεκτικότητα με τις τελικές νομοθετικές πράξεις και τις εκτελεστικές πράξεις της δέσμης μέτρων για την προσαρμογή στον στόχο του 55 %·
21. καλεί την Επιτροπή να αποφύγει τα υπερβολικά επίπεδα βάρους απόδειξης και αιτιολόγησης στις νέες κατευθυντήριες γραμμές, προκειμένου να αποφευχθεί η γραφειοκρατία και η αβεβαιότητα που παρακωλύουν τους στόχους πολιτικής της Πράσινης Συμφωνίας και την επίτευξη των στόχων μείωσης με ορίζοντα το 2030·
22. τονίζει την καίρια σημασία της διατήρησης και δημιουργίας βιώσιμων και ποιοτικών θέσεων εργασίας στο πλαίσιο της βιώσιμης μετάβασης· υπενθυμίζει ότι ως μη αξιοποιήσιμα στοιχεία ενεργητικού νοούνται οι μη αξιοποιήσιμες υποδομές και οι μη αξιοποιήσιμες θέσεις εργασίας, και ότι τα προγράμματα κατάρτισης και εκπαίδευσης θα πρέπει να αναπτύσσουν δεξιότητες και επαγγέλματα που ευθυγραμμίζονται με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας·
23. εκφράζει την ανησυχία του για την έλλειψη διαφάνειας στην επικοινωνία μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών όσον αφορά την κοινοποίηση και την έγκριση εθνικών μέτρων κρατικών ενισχύσεων, καθώς και όσον αφορά τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης των εθνικών μέτρων κρατικών ενισχύσεων με τους στόχους και τη νομοθεσία της ΕΕ για την προστασία του περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας και του κλίματος· καλεί την Επιτροπή να αντιμετωπίσει το ζήτημα αυτό, μεταξύ άλλων με τη γνωστοποίηση του χρονοδιαγράμματος των διαδικαστικών σταδίων στο μητρώο κρατικών ενισχύσεων, με τη δημοσίευση της απόφασης πριν από την κοινοποίηση, καθώς και των επιστολών προς τα κράτη μέλη, όταν τα προτεινόμενα μέτρα δεν αναγνωρίζονται ως κρατικές ενισχύσεις, με τη βελτίωση των υποδειγμάτων που χρησιμοποιούν τα κράτη μέλη για την κοινοποίηση κρατικών ενισχύσεων, και με τη βελτίωση της αξιολόγησης της συμμόρφωσης από την Επιτροπή·
24. υπενθυμίζει ότι, στα πορίσματά της στην υπόθεση ACCC/C/2015/128 που εγκρίθηκαν στις 17 Μαρτίου 2021, η επιτροπή συμμόρφωσης της Σύμβασης του Aarhus (ACCC) διαπίστωσε ότι η ΕΕ δεν συμμορφώνεται με το άρθρο 9 παράγραφοι 3 και 4 της Σύμβασης του Aarhus, καθώς η κοινωνία των πολιτών δεν έχει επί του παρόντος τη δυνατότητα να προσβάλει αποφάσεις που λαμβάνει η Επιτροπή για κρατικές ενισχύσεις δυνάμει του άρθρου 108 παράγραφος 2 ΣΛΕΕ, οι οποίες ενδέχεται να προσκρούουν στη περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ· καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να επιδείξουν πλήρη προσήλωση στις διεθνείς υποχρεώσεις της ΕΕ όσον αφορά την περιβαλλοντική δικαιοσύνη· ζητεί ιδίως να υποστηριχθούν επισήμως τα πορίσματα της ACCC κατά την έβδομη σύνοδο των μερών της Σύμβασης του Aarhus στις 18-20 Οκτωβρίου 2021, ως ένδειξη σεβασμού για την ανεξαρτησία και τη νομιμότητα αυτού του φορέα συμμόρφωσης· προτρέπει την Επιτροπή να τηρήσει τη δέσμευση —που αναλήφθηκε με τη δήλωση που επισυνάπτεται στον αναθεωρημένο κανονισμό του Aarhus— να αξιολογήσει τις διαθέσιμες επιλογές για την αντιμετώπιση των πορισμάτων της ACCC έως το τέλος του 2022 και να προτείνει μέτρα, εφόσον κριθεί σκόπιμο, έως το τέλος του 2023·
25. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στην Επιτροπή και στο Συμβούλιο.