PROJEKT REZOLUCJI w sprawie pilnej potrzeby przyjęcia unijnego planu działania dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w UE i poza jej terytorium w związku z rosyjską inwazją na Ukrainę
16.3.2022 - (2022/2593(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Eugenia Rodríguez Palop, Anja Hazekamp
w imieniu grupy The Left
B9‑0164/2022
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie pilnej potrzeby przyjęcia unijnego planu działania dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w UE i poza jej terytorium w związku z rosyjską inwazją na Ukrainę
(2022/2593(RSP)(RSP))
Parlament Europejski,
– uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 11, 13, 39, art. 168 ust. 1, art. 169 ust. 1, art. 191 i art. 192 ust. 1,
– uwzględniając Agendę ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 oraz cele zrównoważonego rozwoju ONZ,
– uwzględniając porozumienie paryskie przyjęte na 21. sesji Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu,
– uwzględniając Konwencję o różnorodności biologicznej z 1992 r. oraz związany z nią protokół kartageński o bezpieczeństwie biologicznym z 2000 r., a także protokół z Nagoi o dostępie do zasobów genetycznych oraz sprawiedliwym i równym podziale korzyści wynikających z wykorzystania tych zasobów z 2010 r.,
– uwzględniając komunikat Komisji z 8 marca 2022 r. pt. „REPowerEU: Wspólne europejskie działania w kierunku bezpiecznej i zrównoważonej energii po przystępnej cenie” (COM(2022)0108),
– uwzględniając komunikat Komisji z 20 maja 2020 r. pt. „Strategia »od pola do stołu« na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego” (COM(2020)0381),
– uwzględniając komunikat Komisji z 20 maja 2020 r. pt. „Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 – Przywracanie przyrody do naszego życia” (COM(2020)0380),
– uwzględniając komunikat Komisji z 11 grudnia 2019 r. pt. „Europejski Zielony Ład” (COM(2019)0640),
– uwzględniając komunikat Komisji z 28 listopada 2018 r. pt. „Czysta planeta dla wszystkich – Europejska długoterminowa wizja strategiczna dobrze prosperującej, nowoczesnej, konkurencyjnej i neutralnej dla klimatu gospodarki” (COM(2018)0773) oraz pogłębioną analizę przygotowaną na poparcie propozycji zawartych w tym komunikacie,
– uwzględniając swoją rezolucję z 20 października 2021 r. w sprawie strategii „od pola do stołu” na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego[1],
– uwzględniając swoją rezolucję z 9 czerwca 2021 r. w sprawie unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 – przywracanie przyrody do naszego życia[2],
– uwzględniając swoją rezolucję z 15 stycznia 2020 r. w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu[3],
– uwzględniając swoją rezolucję z 28 listopada 2019 r. w sprawie alarmującej sytuacji klimatycznej i środowiskowej[4],
– uwzględniając sprawozdanie Europejskiej Agencji Środowiska z 4 grudnia 2019 r. zatytułowane „Środowisko Europy 2020 – stan i prognozy”,
– uwzględniając sprawozdanie specjalne Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu z 2018 r. w sprawie globalnego ocieplenia o 1,5 °C, jego piąte sprawozdanie oceniające z 2014 r. i sprawozdanie podsumowujące z 2014 r., sprawozdanie specjalne z 2019 r. w sprawie zmiany klimatu i gruntów, sprawozdanie specjalne z 2019 r. w sprawie oceanów i kriosfery w zmieniającym się klimacie oraz szóste sprawozdanie oceniające z 2022 r., w tym część drugą dotyczącą skutków, przystosowania się do zmiany klimatu i podatności na nią,
– uwzględniając sprawozdanie z globalnej oceny różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych sporządzone 31 maja 2019 r. przez Międzyrządową Platformę Naukowo-Polityczną w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów,
– uwzględniając Kartę praw podstawowych UE,
– uwzględniając konwencje i zalecenia Międzynarodowej Organizacji Pracy,
– uwzględniając zrewidowaną Europejską kartę społeczną Rady Europy z 3 maja 1996 r.,
– uwzględniając Europejski filar praw socjalnych,
_ uwzględniając deklarację ONZ z 28 września 2018 r. w sprawie praw ludności wiejskiej i innych osób pracujących na obszarach wiejskich,
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że 24 lutego 2022 r. Federacja Rosyjska dopuściła się nielegalnej inwazji na Ukrainę, z rażącym pogwałceniem Karty Narodów Zjednoczonych i zasad prawa międzynarodowego;
B. mając na uwadze, że z powodu wojny w Ukrainie konsumentom na całym świecie grozi wzrost cen żywności i większy braku bezpieczeństwa żywnościowego, ponieważ wojna ta zagraża eksportowi pszenicy, innych zbóż i oleju jadalnego z Ukrainy i Rosji;
C. mając na uwadze, że jeszcze przed rosyjską inwazją na Ukrainę na światowych rynkach rolnych rosły ceny, po części z powodu skutków kryzysu klimatycznego i konsekwencji pandemii COVID-19; mając na uwadze, że wzrost cen energii w Europie ma istotny wpływ na sektor rolny, gdyż powoduje podwyżki cen nawozów i wyższe koszty energii dla rolników;
D. mając na uwadze, że ceny energii sięgnęły rekordowo wysokiego poziomu, najwyższego od 40 lat; mając na uwadze, że wzrosły również ceny żywności, nierozerwalnie związane z cenami paliw kopalnych; mając na uwadze, że można się spodziewać, iż z powodu wojny ceny żywności będą rosły jeszcze bardziej;
E. mając na uwadze, że wojna w Ukrainie ujawnia podatność obecnych łańcuchów dostaw żywności na zagrożenia; mając na uwadze, że europejska podstawowa produkcja żywności jest w dużym stopniu uzależniona od przywozu z Ukrainy i Rosji; mając na uwadze, że zarówno Ukraina, jak i Rosja odgrywają bardzo ważną rolę w światowym handlu produktami rolno-spożywczymi, tak w afrykańskich krajach rozwijających się oraz na Bliskim Wschodzie, gdzie konsumenckie ceny żywności już rosną, jak i w Europie, gdzie odczuwa się głównie wpływ na ceny pasz dla zwierząt gospodarskich;
F. mając na uwadze, że Rosja jest największym na świecie eksporterem pszenicy; mając na uwadze, że Ukraina jest największym na świecie eksporterem oleju słonecznikowego, czwartym co do wielkości eksporterem kukurydzy i piątym co do wielkości eksporterem pszenicy; mając na uwadze, że wojna w Ukrainie spowoduje dalsze zakłócenia na światowych rynkach zbóż i roślin oleistych, a w perspektywie krótkoterminowej negatywnie wpłynie na dostawy zbóż na świecie; mając na uwadze, że przywóz pszenicy i roślin oleistych z samej Ukrainy to odpowiednio 19 % i 13 % łącznego przywozu tych produktów do UE; mając na uwadze, że przedłużający się konflikt na Ukrainie może zmniejszyć światową podaż podstawowych roślin uprawnych: pszenicy, kukurydzy i oleju słonecznikowego; mając na uwadze, że może to zagrozić bezpieczeństwu żywnościowemu na świecie i pogłębić napięcia geopolityczne;
G. mając na uwadze, że UE jest w dużym stopniu zależna od rosyjskich paliw kopalnych; mając na uwadze, że około 90 % gazu zużywanego w UE to gaz importowany, a w 2021 r. 45 % tego importu do państw członkowskich UE – na różnych poziomach – pochodziło z Rosji; mając na uwadze, że Rosja była również największym dostawcą ropy naftowej do Europy, gdyż z tego kraju pochodziło 27 % tego surowca, ponad trzy razy więcej niż z kolejnego państwa pod względem wielkości przywozu, czyli z Norwegii; mając na uwadze, że ta zewnętrzna zależność od energii ma bezpośredni wpływ na produkcję rolną;
H. mając na uwadze, że nawozy azotowe przywożone do UE pochodzą głównie z Rosji, Egiptu i Algierii; mając na uwadze, że od 2010 r. z Rosji pochodzi w głównej mierze przywóz amoniaku do UE (średnio 50 % łącznego przywozu do UE); mając na uwadze, że produkty fosforowe pochodzą głównie z Maroka (22 % łącznego przywozu do UE); mając na uwadze, że wywóz fosforanu diamonu z Maroka i Rosji do UE znacznie wzrósł i w 2017 r. sięgnął 70 % całego przywozu fosforanu diamonu do UE; mając na uwadze, że przywóz chlorku potasu do UE pochodzi głównie z Rosji i Białorusi; mając na uwadze, że związki wchodzące w skład nawozów azotowych, fosforowych i potasowych (NPK) są importowane głównie z Rosji i Norwegii; mając na uwadze, że od 2015 r. Rosja wyprzedziła Norwegię i stała się największym eksporterem do UE;
I. mając na uwadze, że napaść Rosji na Ukrainę wymaga zdecydowanego i szybkiego usunięcia zależności UE od importu paliw kopalnych, zwłaszcza z Rosji;
J. mając na uwadze, że rosnące ceny paliw kopalnych szczególnie silnie uderzają w gospodarstwa domowe dotknięte ubóstwem energetycznym lub znajdujące się w trudnej sytuacji, które wydają dużą część swoich łącznych dochodów na za energię, transport i żywność, co pogłębiają dysproporcje i nierówności w UE i poza nią oraz zwiększają ryzyko ubóstwa;
K. mając na uwadze, że bezpieczeństwo żywnościowe nie oznacza wyłącznie dostępności artykułów żywnościowych, ale zdaniem Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ obejmuje również prawo do żywności oraz dostępność zdrowej żywności dla wszystkich; mając na uwadze, że suwerenność żywnościowa oznacza nie tylko samowystarczalność żywnościową, ale również prawo wszystkich ludzi do decydowania o ich systemach rolnych i żywnościowych;
L. mając na uwadze, że według wielu badań naukowych rolnictwo intensywne w Europie powoduje utratę różnorodności biologicznej oraz zanieczyszczenie wody, gleby i powietrza, a także przyczynia się do zmiany klimatu; mając na uwadze, że według badań już dziś przekroczyliśmy bezpieczne granice funkcjonowania ludzkości, jeśli chodzi o utratę różnorodności biologicznej, cykle azotu i fosforu oraz zmianę klimatu;
M. mając na uwadze, że w komunikacie Komisji w sprawie strategii „od pola do stołu” określono całościowe podejście do europejskiego systemu żywnościowego, w którym centralny punkt stanowi rolnictwo jako dostawca żywności, oraz uznano wzajemne powiązania wszystkich podmiotów w całym łańcuchu dostaw i ich wspólną odpowiedzialność za osiąganie celów strategii, a także kluczową rolę rolników w dostarczaniu dóbr publicznych, w tym w walce ze zmianą klimatu;
N. mając na uwadze, że zrównoważone rolnictwo to rolnictwo stosujące zrównoważone metody, by zaspokoić obecne zapotrzebowanie społeczeństwa na żywność i tekstylia, bez szkody dla zdolności obecnych lub przyszłych pokoleń do zaspokojenia ich potrzeb;
O. mając na uwadze, że nasze sposoby produkcji i konsumpcji żywności, napojów i innych produktów rolnych należy dostosować do celów zrównoważonego rozwoju, porozumienia paryskiego, konwencji o różnorodności biologicznej, międzynarodowego traktatu o zasobach genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa oraz do polityki i zobowiązań UE; mając na uwadze, że zmiany te powinny również prowadzić do solidnej równowagi między trzema filarami zrównoważonego rozwoju, co obejmuje środowisko, klimat, różnorodność biologiczną, zdrowie publiczne, przystępność cenową żywności, dobrostan zwierząt i stabilność ekonomiczność dla rolników, rybaków i podmiotów z dalszych ogniw łańcucha żywnościowego, a także podtrzymywać takie aspekty społeczne jak warunki pracy i zatrudnienia oraz normy bezpieczeństwa i higieny pracy;
P. mając na uwadze, że zdrowe ekosystemy, duża różnorodność biologiczna i stabilny klimat mają zasadnicze znaczenie dla produkcji żywności i bezpieczeństwa żywnościowego; mając na uwadze, że Parlament ogłosił, iż sytuacja klimatyczna i środowiskowa jest alarmująca;
Q. mając na uwadze, że zmiana klimatu spowodowana przez człowieka, w tym częstsze i intensywniejsze zdarzenia ekstremalne, przynosi powszechne negatywne skutki i związane z nimi straty i szkody dla przyrody i ludzi, wykraczające poza naturalną zmienność klimatu; mając na uwadze, że zmiana klimatu oraz te coraz częstsze i intensywniejsze zdarzenia ekstremalne zmniejszyły również bezpieczeństwo żywnościowe i wodne, utrudniając osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju;
R. mając na uwadze, że chociaż wydajność rolnictwa ogólnie wzrosła, w ciągu ostatnich 50 lat zmiana klimatu spowolniła ten wzrost na całym świecie; mając na uwadze, że częstsze zjawiska meteorologiczne i ekstremalne zjawiska klimatyczne naraziły miliony ludzi na poważny brak bezpieczeństwa żywnościowego i zmniejszyły ich bezpieczeństwo wodne, a najpoważniejsze takie skutki obserwuje się w wielu miejscach i społecznościach w Afryce, Azji, Ameryce Środkowej i Południowej, na małych wyspach i w Arktyce;
S. mając na uwadze, że chociaż obecnie produkcja żywności jest wystarczająca, by zaspokoić światowe potrzeby, około 11 % mieszkańców świata jest niedożywionych, a choroby związane z żywieniem powodują 20 % przedwczesnych zgonów, zarówno z powodu niedożywienia, jak i otyłości; mając na uwadze, że duży wzrost produkcji żywności, paszy, włókien i bioenergii nastąpił kosztem wielu innych czynników przyczyniających się do jakości życia, w tym regulacji jakości powietrza i wody, regulacji klimatu i zapewniania siedlisk;
T. mając na uwadze, że istnieją również synergie, np. zrównoważone praktyki rolnicze, które poprawiają jakość gleby, a tym samym produktywność oraz inne funkcje i usługi ekosystemowe, takie jak sekwestracja dwutlenku węgla i regulacja jakości wody;
U. mając na uwadze, że około miliona gatunków jest już zagrożonych wyginięciem, z czego wiele zniknie w ciągu kilku dziesięcioleci, jeśli nie zostaną podjęte działania zmniejszyć intensywność czynników powodujących utratę różnorodności biologicznej; mając na uwadze, że bez takich działań nastąpi dalsze przyspieszenie globalnego wymierania gatunków, który jest już co najmniej dziesiątki lub setki razy wyższy niż średnia z ostatnich 10 milionów lat;
V. mając na uwadze, że kluczową i pilną sprawą jest przyspieszenie zielonej transformacji, by zmniejszyć emisje i zależność od importowanych paliw kopalnych, a zwiększyć odporność naszych systemów żywnościowych oraz chronić się przed skokowymi podwyżkami cen i ubóstwem;
W. mając na uwadze, że Zielony Ład jest centralnym elementem unijnej strategii osiągania celów klimatycznych; mając na uwadze, że rolnictwo odgrywa kluczową rolę w osiąganiu tych celów, zwłaszcza w strategii na rzecz bioróżnorodności i strategii „od pola do stołu”;
X. mając na uwadze zasadnicze znaczenie realizacji Zielonego Ładu oraz strategii „od pola do stołu” i strategii na rzecz bioróżnorodności; mając na uwadze, że nie ma dowodów, by obniżenie poziomu ambicji miało obecnie doprowadzić do poprawy bezpieczeństwa żywnościowego, a w perspektywie długoterminowej do zrównoważonego rozwoju – jest wręcz przeciwnie;
Y. mając na uwadze, że trwałe zakłócenia w handlu zbożem, które będzie w nadchodzących miesiącach szczególnie istotne jako pasza w sektorze mięsnym i mleczarskim, ujawniają podatny na zagrożenia i niezrównoważony charakter systemu hodowli, ze względu na jego zależność od importowanej paszy będącego najsłabszym elementem bezpieczeństwa żywnościowego w UE;
Z. mając na uwadze, że do wyprodukowania 1 kg mięsa potrzeba średnio 12,85 kg paszy; mając na uwadze, że bardziej efektywne jest wykorzystanie roślin uprawnych bezpośrednio do spożycia przez ludzi niż do karmienia zwierząt gospodarskich;
AA. mając na uwadze, że dostępne zboża powinny być wykorzystywane jak najefektywniej przez pobudzanie upraw wykorzystywanych bezpośrednio do spożycia przez ludzi i zmniejszenie ilości upraw na paszę dla zwierząt;
AB. mając na uwadze, że rewolucyjne przejście na praktyki rolnicze i wzorce konsumpcji bazujące na roślinach zmniejszyłoby zależność od pasz importowanych i pomogłoby utrzymać bezpieczeństwo żywnościowe, a także osiągnąć wyższe normy ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt, a także odegrałoby kluczową rolę w rzeczywistym osiągnięciu bezpieczeństwa żywności i bezpieczeństwa żywnościowego na całym świecie;
AC. mając na uwadze, że rolnictwo ekologiczne to system rolniczy wykorzystujący ekologiczne metody kontroli szkodników oraz nawozy biologiczne pochodzące w dużej mierze z odpadów zwierzęcych i roślinnych oraz upraw okrywowych wiążących azot;
AD. mając na uwadze, że UE jest największym na świecie eksporterem produktów rolno-spożywczych; mając na uwadze, że UE jest zasadniczo samowystarczalna pod względem produktów rolnych, które można produkować w naszej strefie klimatycznej, i nie jest nadmiernie zależna od importu żywności, który mógłby potencjalnie zaszkodzić podaży żywności, z wyjątkiem roślin oleistych i importowanych mączek paszowych;
AE. mając na uwadze, że w wyniku zwiększania skali i intensyfikacji systemu rolnego w ciągu nieco ponad dekady w UE przestało istnieć kilka milionów gospodarstw rolnych, czyli ponad jedna trzecia wszystkich gospodarstw w Europie, a zdecydowana większość tych gospodarstw to małe przedsiębiorstwa rodzinne;
AF. mając na uwadze, że według szacunków poważnym wyzwaniem jest rozwiązanie problemu marnotrawienia żywności, jako że około 30 % łącznej produkcji żywności traci się lub marnuje na różnych etapach łańcucha żywnościowego; mając na uwadze, że w UE co roku marnuje się około 88 mln ton żywności, wartej szacunkowo 143 mld EUR; mając na uwadze, że mniejsze marnotrawstwo żywności to ważny element poprawy bezpieczeństwa żywnościowego UE;
1. uważa, że bezpieczeństwo żywnościowe na świecie jest dla UE i dla krajów rozwijających się sprawą niezwykle pilną, i wzywa do natychmiastowych i nieprzerwanych działań mających zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe obywatelom UE i mieszkańcom całego świata; podkreśla, że konsumenci powinni mieć dostęp do dobrej jakościowo żywności po rozsądnych cenach, a równocześnie powinno się zapewnić rolnikom godziwe warunki życia; przypomina, że główną przyczyną braku bezpieczeństwa żywnościowego nie jest brak żywności, lecz nierówności w dostępie do niej;
2. podkreśla, że prawo do żywności jest podstawowym prawem człowieka, a jest ono zapewnione, gdy wszyscy ludzie przez cały czas mają fizyczny i gospodarczy dostęp do odpowiedniego, bezpiecznego (dla zdrowia) i bogatego w składniki odżywcze pożywienia, zaspokajającego ich potrzeby i preferencje żywieniowe, by mogli żyć aktywnie i zdrowo;
3. wyraża zaniepokojenie krótko- i długoterminowymi skutkami wojny w Ukrainie dla bezpieczeństwa żywnościowego w Europie i na świecie; podkreśla, że skutki te obejmują zakłócenia w działalności rolniczej i przepływach handlowych, wyższe ceny towarów i energii oraz ogólne pogorszenie sytuacji gospodarczej; zwraca uwagę, że według szacunków 11 % mieszkańców UE, czyli 49 mln osób, nie może sobie pozwolić na regularne posiłki wysokiej jakości, a rosyjska inwazja na Ukrainę i wynikające z niej wyższe ceny żywności pogłębią trudności finansowe wielu europejskich gospodarstw domowych; podkreśla, że ubóstwo żywnościowe wymaga odpowiedniej reakcji politycznej; wzywa państwa członkowskie do opracowania planów w ramach Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym i do zastosowania ambitnych, konkretnych środków, które zapewniają, że osoby będące w trudnej sytuacji nie ucierpią niewspółmiernie z powodu kryzysu, oraz do jak najszybszego zmniejszenia do zera liczby obywateli UE, którzy nie są w stanie regularnie pozwolić sobie na wysokiej jakości posiłek;
4. podkreśla, że dostępność żywności zasadniczo nie jest poważnym wyzwaniem w UE, a ważniejsze wyzwania, przed którymi obecnie stoi system żywnościowy UE, to np. marnotrawienie żywności, nadmierna konsumpcja i otyłość, a także ślad środowiskowy konsumpcji żywności w europejskich gospodarstwach domowych;
5. podkreśla, że trzeba pilnie podjąć ambitne działania, by zaradzić zmianie klimatu i sprostać wyzwaniom środowiskowym, ograniczyć globalne ocieplenie do maksimum 1,5°C oraz uniknąć masowej utraty różnorodności biologicznej;
6. podkreśla, że powstrzymanie antropogenicznej zmiany klimatu oraz ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej mają kluczowe znaczenie dla utrzymania bezpieczeństwa żywieniowego UE i świata;
7. podkreśla, że naprawdę zrównoważony system żywnościowy to zasadniczy warunek zapewnienia podaży bezpiecznej i zdrowej żywności w perspektywie długoterminowej oraz że bezpieczeństwo żywnościowe i zrównoważona gospodarka żywnościowa są ze sobą powiązane i od siebie współzależne;
8. zdecydowanie potwierdza, że popiera ambicje, założenia i cele Zielonego Ładu oraz strategii „od pola do stołu” i strategii na rzecz bioróżnorodności, oraz wzywa do podjęcia dodatkowych zobowiązań do wsparcia tych strategii instrumentami polityki publicznej, by ułatwić niezbędne przejście na bardziej odporną produkcję rolną opartą na modelu agroekologicznym mniej zależnym od przywożonych środków produkcji;
9. jest głęboko zaniepokojony obecną dyskusją nad ponowną oceną niektórych elementów rolnych Zielonego Ładu, gdyż może to zasadniczo zagrozić przyszłym postępom w osiąganiu jego celów; domaga się, by Komisja przestrzegała zobowiązań uzgodnionych w Zielonym Ładzie i w pełni wdrożyła uzgodnione cele, założenia i ambicje zarówno strategii na rzecz różnorodności biologicznej, jak i strategii „od pola do stołu”, ponieważ mają one kluczowe znaczenie dla przyszłego zrównoważonego charakteru, bezpieczeństwa i odporności naszego systemu żywnościowego;
10. podkreśla, że słabości ujawnione przez obecny kryzys należy rozpatrywać całościowo; wzywa Komisję do przyspieszenia prac nad wnioskiem dotyczącym ram prawnych zrównoważonego systemu żywnościowego oraz do opublikowania wniosku ustawodawczego w 2022 r.;
11. podkreśla, że silny i zrównoważony sektor rolny w całej UE oraz prosperujące i zrównoważone środowisko wiejskie, wspierane dzięki zdecydowanej wspólnej polityce rolnej (WPR), to podstawowe warunki sprostania wyzwaniu, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego; podkreśla, że obecna WPR, zdominowana przez modele rolnictwa intensywnego, szkodzi środowisku i przyczynia się do zmiany klimatu, utraty różnorodności biologicznej, wylesiania, erozji gleby, niedoboru wody, a także zanieczyszczenia wody i powietrza; podkreśla, że rolnictwo ma istotną wartość dla UE i jej rozwoju politycznego i gospodarczego, a także ogromny wpływ na społeczeństwo, gdyż wytwarza żywność, daje zatrudnienie na obszarach wiejskich oraz oferuje żywotność gospodarczą i jakość życia na tych obszarach, a ogólnie – rozwój obszarów wiejskich;
12. stwierdza, że UE ma obowiązek zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe swoim obywatelom, a kluczowe znaczenie ma w tym względzie kontynuowanie działalności rolnej w UE; zwraca uwagę na spadek dochodów gospodarstw rolnych w UE, spowodowany rosnącymi kosztami produkcji oraz wahaniami cen, negatywnie wpływającymi na zdolność rolników do utrzymania produkcji;
13. zwraca uwagę, że z powodu działań wojennych w Ukrainie, a także z powodu zakłóceń w światowych łańcuchach produkcji i zwiększonej zmienności cen spowodowanej pandemią COVID-19 trzeba rozwijać autonomię i samowystarczalność UE i jej państw członkowskich, by zmniejszyć zależność od przywozu krytycznych towarów, takich jak rośliny wysokobiałkowe; przypomina, że systemy rolno-spożywcze trzeba uznać za kluczowy element autonomii i samowystarczalności UE i jej państw członkowskich, by zapewnić wystarczającą dostępność bezpiecznej i dobrej jakościowo żywności oraz utrzymać funkcjonujące i odporne łańcuchy dostaw żywności i przepływów handlowych w razie przyszłych kryzysów, zgodnie z art. 2 ust. 1 porozumienia paryskiego;
14. podkreśla, że ludzie ubodzy w krajach rozwijających się są najbardziej narażeni na niekorzystny wpływ obecnych wahań cen i kryzysu żywnościowego; dlatego wzywa wszystkie państwa członkowskie, by zdwoiły zaangażowanie w dążenie do celów zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza przez znaczne zwiększenie udziału oficjalnej pomocy rozwojowej przeznaczonej na rolnictwo, a także pomocy dla systemów wsparcia bezpieczeństwa żywnościowego zarządzanych przez Światowy Program Żywnościowy oraz pomocy dwustronnej;
15. podkreśla, że trzeba wspierać zrównoważone rolnictwo, zmniejszać zużycie pestycydów i zagrożenia z nimi związane, chronić i odtwarzać ekosystemy gleb oraz zwiększać na gruntach rolnych liczbę elementów krajobrazu pomagających w odnowie gatunków i siedlisk chronionych na podstawie dyrektyw o ochronie przyrody, w tym zapylaczy i ich siedlisk; przypomina, że wydajność i odporność rolnictwa zależy od zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi, gwarantującego długotrwałą zrównoważoność naszych systemów żywnościowych;
16. jest zdania, że rolnictwo UE należy przekierować z obecnego modelu przemysłowego na model respektujący ograniczenia planety, w których funkcjonuje, z mniejszą i lepszą produkcją zwierzęcą bazującą na zrównoważonych praktykach; podkreśla, że przemysłowa produkcja rolna UE ukierunkowana na wywóz nie służy interesom małych i średnich rolników, a jest szkodliwa dla środowiska, różnorodności biologicznej i dobrostanu zwierząt;
17. z zadowoleniem przyjmuje, że Komisja uznała rolnictwo ekologiczne za jeden z ważnych elementów w przechodzeniu UE na bardziej zrównoważone systemy żywnościowe i zamierza zwiększyć do 2030 r. odsetek gruntów rolnych w UE przeznaczonych na uprawy ekologiczne; podkreśla, że większość państw członkowskich przyjęła już cele dotyczące zwiększenia powierzchni gruntów rolnych, na których prowadzona będzie produkcja ekologiczna; oczekuje na analizę sektora ekologicznego w ogólnej ocenie skutków strategii oraz podkreśla znaczenie europejskiego planu działania na rzecz rolnictwa ekologicznego dla przyspieszenie rozwoju tego sektora; podkreśla, że rozwojowi sektora ekologicznego UE muszą towarzyszyć środki polityczne, a także zmiany w łańcuchu dostaw oraz środki stymulujące popyt na żywność ekologiczną i zapewniające zaufanie konsumentów;
18. wzywa Komisję i państwa członkowskie do promowania lokalnej i ekologicznej żywności oraz krótkich łańcuchów dostaw żywności, w tym do zwiększenia konsumpcji roślin ze zrównoważonej produkcji w danym regionie oraz żywności pochodzenia roślinnego, a także do zajęcia się problemem nadmiernego spożycia mięsa, nabiału i produktów ultraprzetworzonych oraz produktów o wysokiej zawartości cukru, soli i tłuszczu, z korzyścią również dla bezpieczeństwa żywnościowego, środowiska i dobrostanu zwierząt;
19. przypomina o znaczeniu wysokiej jakości systemu dobrostanu zwierząt, w tym transportu i uboju; podkreśla, że wysoki poziom dobrostanu zwierząt jest nierozerwalnie związany ze zrównoważonym rozwojem i ma zasadnicze znaczenie dla wyższej jakości żywności, która ułatwia zdrowsze odżywianie, spełnia wymagania konsumentów i przyczynia się do zachowania różnorodności biologicznej; podkreśla potrzebę spójnego i zharmonizowanego podejścia do zrównoważonego systemu żywnościowego, uwzględniającego zdrowie ludzi, środowisko, różnorodność biologiczną, zdrowie i dobrostan zwierząt oraz klimat jako wzajemnie powiązaną całość;
20. podkreśla, że trzeba zapewnić bezpieczeństwo i różnorodność materiału siewnego i materiału rozmnożeniowego roślin, by uzyskiwać stabilne plony i dysponować odmianami roślin dostosowanych do presji wywołanej zmianą klimatu, w tym odmian tradycyjnych i dostosowanych do warunków lokalnych odmian oraz odmian odpowiednich do produkcji ekologicznej i niskonakładowych systemów rolniczych, a jednocześnie zapewnić rolnikom i konsumentom pełną przejrzystość i swobodę wyboru, a także dostęp do zasobów genetycznych;
21. zwraca uwagę, że ekstensywna i trwała hodowla zwierząt na pastwiskach, hodowla rolno-leśna lub ekologiczna, często wykorzystujące pastwiska o wysokiej wartości środowiskowej, są kluczowymi cechami europejskiego systemu żywnościowego i jego systemów jakości oraz elementem definiującym wiele tradycyjnych społeczności wiejskich, umożliwiającym im produktywne wykorzystanie gruntów, które w przeciwnym razie zostałyby porzucone; podkreśla, że ta forma produkcji rolnej opartej na gruntach, charakteryzująca się niskim zagęszczeniem, może mieć wielorakie pozytywne skutki dla środowiska i zachowania krajobrazów kulturowych, przyczynia się do ochrony obszarów wiejskich przed wyludnianiem i porzucaniem, pomaga w łagodzeniu zmiany klimatu oraz przyczynia się do tworzenia gospodarki o obiegu zamkniętym i odbudowy różnorodności biologicznej, dlatego należy ją wspierać i zachęcać do niej; podkreśla, że należy wspierać gospodarstwa, które przechodzą na bardziej zrównoważone formy produkcji i odchodzą od takich praktyk rolniczych jak wysokie zagęszczenie hodowli i monokultura upraw;
22. podkreśla, że państwa członkowskie powinny poprawić przystosowanie się rolnictwa i leśnictwa do zmiany klimatu, zwłaszcza przez wykorzystanie ekoprogramów na podstawie ostatniej reformy WPR; podkreśla, że środki dostosowawcze powinny zmierzać do zwiększania równowagi zarówno środowiskowej, jak i gospodarczej; wzywa państwa członkowskie do wdrażania strategii łagodzenia ryzyka naturalnego, by zmniejszyć negatywne skutki klęsk żywiołowych dla produkcji rolnej;
23. zauważa, że w szóstym sprawozdaniu oceniającym Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu podkreślił zwłaszcza, iż trzeba unikać niewłaściwego przystosowania, ponieważ niewłaściwe reakcje na zmianę klimatu mogą prowadzić do utrwalenia podatności i narażenia na zagrożenia i ryzyko, a zmiana takiej sytuacji będzie trudna i kosztowna, pogłębi istniejące nierówności i podważy warunki zrównoważonego rozwoju; podkreśla, że działania takie zmniejszają przestrzeń dla procesów naturalnych i są poważną formą niewłaściwego dostosowania ekosystemów, które są niszczone, zastępowane lub parcelowane, a to zmniejsza ich odporność na zmianę klimatu oraz zdolność do świadczenia usług ekosystemowych na potrzeby przystosowania się do zmiany klimatu; wzywa do stosowania w całym sektorze rolnym skutecznych, bazujących na ekosystemach wariantów przystosowania się do zmiany klimatu oraz wspierającej je polityki publicznej, by zwiększyć dostępność i stabilność dostaw żywności, odtwarzać i chronić ekosystemy oraz zmniejszać ryzyko klimatyczne dla systemów żywnościowych, a jednocześnie zwiększać ich zrównoważony charakter;
24. podkreśla znaczenie agroleśnictwa i kurtyn leśnych w zmniejszaniu presji na lasy naturalne, wspieraniu walki ze zmianą klimatu i zwiększaniu wydajności, a także wspieraniu alternatyw dla stosowania nawozów w produkcji rolnej; zachęca Komisję i państwa członkowskie, by w przyszłych krajowych planach strategicznych opracowały narzędzia zachęcające do zalesiania i ponownego zalesiania oraz w miarę możliwości propagujące zrównoważony system rolno-leśny, w tym wypas leśny; wzywa Komisję do propagowania ogólnounijnych wyspecjalizowanych programów szkoleniowych, by dać rolnikom wiedzę o korzyściach wprowadzenia roślinności drzewiastej do rolnictwa; podkreśla, że odtwarzanie i odmładzanie istniejących, a także tworzenie nowych systemów rolno-leśnych pomogłoby osiągnąć cel strategii na rzecz różnorodności biologicznej dotyczący zasadzenia trzech miliardów drzew, co sprzyjałoby zarówno celom w zakresie różnorodności biologicznej i klimatu, jak i celowi dotyczącemu dywersyfikacji i obiegu zamkniętego;
25. wzywa Komisję do zapewnienia, że opracowując plany strategiczne WPR, państwa członkowskie uwzględnią nową rzeczywistość, w której obecnie funkcjonujemy, oraz odpowiednio dostosują i zmienią swoje plany, by wspierać zrównoważoną produkcję żywności i krótkie łańcuchy dostaw; podkreśla kluczową rolę zintegrowanego zarządzania ochroną przed szkodnikami w zmniejszaniu zależności od pestycydów i wzywa państwa członkowskie, by zapewniły jego stosowanie oraz systematyczną ocenę i monitorowanie jego wdrażania; wzywa państwa członkowskie do przeniesienia ogólnych zasad zintegrowanego zarządzania ochroną przed szkodnikami na praktyczne i mierzalne kryteria oraz do zweryfikowania tych kryteriów na poziomie gospodarstw, a także wzywa Komisję do dopilnowania, by państwa członkowskie skutecznie wdrażały te zasady zintegrowanego zarządzania ochroną przed szkodnikami za pośrednictwem swoich planów strategicznych WPR;
26. podkreśla, że WPR i krajowe plany strategiczne powinny wspierać rolników w przechodzeniu na neutralność klimatyczną w ochronie różnorodności biologicznej, oraz wzywa do szybkiego wdrożenia ekoprogramów obejmujących mechanizm finansowania, by pomóc rolnikom w przechodzeniu od rolnictwa bazującego na hodowli do uprawy roślin w celu zapewnienia zdrowej i zrównoważonej przyszłości; wzywa Komisję do dopilnowania, by krajowe plany strategiczne były rzeczywiście zgodne z ustalonymi ambicjami;
27. apeluje o zintegrowany model rolnictwa oparty na szerszej platformie zrównoważonej polityki żywnościowej i rolnej w celu połączenia produkcji rolnej i wsparcia dla rolników z polityką żywnościową i środowiskową mającą zapewnić bardziej zrównoważoną produkcję i konsumpcję żywności, a tym samym przyczynić się do bezpieczeństwa żywnościowego UE i zapewnić spójność z Zielonym Ładem i zobowiązaniami UE wynikającymi z porozumienia paryskiego; wzywa Komisję, aby zatwierdzała wyłącznie te krajowe plany strategiczne WPR, które wyraźnie wykazują zaangażowanie na rzecz zrównoważonego rozwoju z perspektywy gospodarczej, środowiskowej i społecznej oraz są zgodne z celami Zielonego Ładu, odpowiednimi celami ogólnounijnymi i porozumieniem paryskim;
28. podkreśla, że UE musi szybko zredukować stosowanie pestycydów i przejść na rolnictwo ekologiczne oraz produkcję w zrównoważonym systemie żywnościowym, aby zmniejszyć zużycie energii i ogromne koszty wynikające ze szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt oraz radykalnie zmniejszyć obciążenie dla środowiska, a zwłaszcza dla zapylaczy; ponownie wyraża poparcie dla wymiernych celów dotyczących zmniejszenia zużycia pestycydów i związanego z nimi ryzyka;
29. ponownie wyraża poparcie dla zmniejszenia o połowę strat składników pokarmowych i redukcji zużycia nawozów oraz uważa, że powinny to być cele prawnie wiążące; podkreśla niezwykle cenny wkład takich działań w natychmiastowe zmniejszenie wykorzystania paliw kopalnych, zwłaszcza gazu importowanego z Rosji; podkreśla, że do tych celów należy dążyć w ramach całościowego i opartego na obiegu zamkniętym podejścia do zarządzania składnikami odżywczymi, obejmującego na przykład praktyki agroekologiczne, które mogą przynieść dodatkowe korzyści dla jakości gleby i różnorodności biologicznej oraz pomóc rolnikom wyeliminować uzależnienie od nawozów nieorganicznych;
30. podkreśla znaczenie obszarów proekologicznych dla różnorodności biologicznej, w tym dla zdrowia zapylaczy, i zdecydowanie potępia propozycje tymczasowego stosowania środków ochrony roślin na obszarach proekologicznych, które nadają się do uprawy roślin wysokobiałkowych w okresie kryzysu;
31. ponownie podkreśla swoje zaangażowanie na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego i podkreśla, że cała importowana żywność i pasza musi spełniać unijne normy bezpieczeństwa żywności, w tym najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości pestycydów i środków przeciwdrobnoustrojowych; potępia wszelkie propozycje zmierzające do wykorzystania obecnego kryzysu do obniżenia tych wymogów i zobowiązań;
32. wzywa Komisję i państwa członkowskie do podjęcia środków wspierających uprawy wykorzystywane bezpośrednio do spożycia przez ludzi oraz do zmniejszenia ilości roślin przeznaczonych na paszę, by zwiększyć efektywność naszego systemu żywnościowego i przyczynić się do bezpieczeństwa żywnościowego;
33. jest głęboko przekonany, że trzeba zmniejszyć liczbę zwierząt gospodarskich w UE, by oszczędzać i optymalnie wykorzystywać istniejące obszary rolne przez przekierowanie upraw z produkcji paszy na produkcję żywności dzięki zmniejszeniu produkcji mięsa i nabiału; wzywa Komisję i państwa członkowskie do podjęcia środków mających zmniejszyć liczbę zwierząt hodowanych i trzymanych do celów gospodarczych, by antycypować zmniejszającą się dostępność importowanych roślin uprawnych; apeluje o środki gwarantujące zobowiązanie największych przemysłowych gospodarstw hodowlanych do zmniejszenia liczby zwierząt, co jest niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w czasie kryzysu;
34. podkreśla, że zastąpienie paliw kopalnych biometanem wytwarzanym z obornika w systemach intensywnej hodowli zwiększa zależność od tej niezrównoważonej i niewydajnej formy rolnictwa; podkreśla, że należy unikać dalszego uzależnienia od masowego przywozu paszy i trzymania milionów zwierząt w zamkniętych budynkach, by móc przetwarzać pochodzący od nich obornik; wzywa do szybkiego przyjęcia rygorystycznych kryteriów zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do produkcji biometanu; wzywa do przekierowania upraw przemysłowych wykorzystywanych do produkcji biometanu i innych biopaliw na produkcję żywności;
35. podkreśla, że w świetle licznych naukowych dowodów na niezrównoważony charakter obecnego systemu żywnościowego i wyższe koszty niepodjęcia działań pilnie potrzebne są odważne zmiany w polityce i przepisach, z pełnym uwzględnieniem dobrostanu zwierząt gospodarczych jako nieodłącznego elementu zrównoważonej gospodarki żywnościowej; zaleca włączenie do tych działań zachęt do przyjmowania wyższych norm dobrostanu zwierząt oraz do zmniejszenia liczby zwierząt utrzymywanych w warunkach fermowych i gęstości obsady, a jednocześnie do zwiększenia produkcji i konsumpcji produktów pochodzenia roślinnego;
36. podkreśla, że zmniejszenie marnotrawienia żywności przyniesie nie tylko pozytywne skutki dla środowiska, ale również poprawę bezpieczeństwa żywnościowego w UE; ponawia apel o środki niezbędne do osiągnięcia celu UE dotyczącego zmniejszenia ilości odpadów żywnościowych o 30 % do 2025 r. i o 50 % do 2030 r. w porównaniu ze scenariuszem odniesienia z 2014 r. oraz wzywa Komisję do przyspieszenia prac nad zmianą oznaczeń daty ważności w celu zapobiegania marnotrawieniu żywności w gospodarstwach domowych;
37. wzywa Komisję do opracowania planu działania powiązanego z odpowiednimi środkami, by pomóc rolnikom w Ukrainie produkować żywność metodami zrównoważonymi, zarówno w perspektywie krótko-, jak i długoterminowej, zgodnie z ambicjami i celami Zielonego Ładu oraz z wymogami UE dotyczącymi bezpieczeństwa żywności, dobrostanu zwierząt i zrównoważonego rozwoju;
38. przyznaje, że liberalizacja handlu produktami rolno-spożywczymi i podstawowymi towarami rolnymi postawiła wiele nowych wyzwań przed drobnymi rolnikami w UE i w krajach rozwijających się; uważa, że aby zagwarantować bezpieczeństwo żywnościowe i zwiększyć suwerenność żywnościową, należy uwzględniać we wszystkich międzynarodowych przepisach i porozumieniach handlowych wpływ na rolnictwo i dostęp do żywności;
39. stanowczo potępia działalność spekulantów na rynku światowych artykułów żywnościowych, surowców rolnych i energii, którzy przyczyniają się do nasilenia niestabilności cen żywności i pogłębienia światowego kryzysu żywnościowego; podkreśla, że nie do przyjęcia jest sytuacji, w której głód jednych ludzi przynosi zysk innym, i wzywa do odpowiedniej regulacji i skutecznego nadzoru na poziomie krajowym i międzynarodowym, by zapobiegać łamaniu prawa do żywności przez spekulacje;
40. wzywa UE do konkretnego przeciwdziałania ubóstwu przez przyjęcie spójnej strategii i polityki obejmującej obszary handlu i rozwoju oraz WPR, by uniknąć bezpośrednich lub pośrednich negatywnych skutków dla gospodarki krajów rozwijających się;
41. podkreśla, że nieuczciwe praktyki handlowe to poważny problem w sektorze rolnictwa; zauważa, że w sprawozdaniu Komisji z 29 stycznia 2016 r. dotyczącym nieuczciwych praktyk handlowych w ramach łańcucha dostaw produktów spożywczych, realizowanych między przedsiębiorstwami, potwierdzono, iż takie praktyki mogą wystąpić w każdym punkcie łańcucha dostaw żywności;
42. wskazuje, że problem ten jest szczególnie widoczny w łańcuchu dostaw żywności i ma negatywny wpływ na podmioty będące najsłabszymi ogniwami tego łańcucha; zaznacza, że istnienie tego problemu potwierdzają wszystkie podmioty w łańcuchu dostaw żywności oraz wiele krajowych organów ds. konkurencji; podkreśla, że Komisja, Parlament oraz Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wielokrotnie zwracali uwagę na problem nieuczciwych praktyk handlowych;
43. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.
- [1] Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0425.
- [2] Dz.U. C 67 z 8.2.2022, s. 25.
- [3] Dz.U. C 270 z 7.7.2021, s. 2.
- [4] Dz.U. C 232 z 16.6.2021, s. 28.