PROJEKT REZOLUCJI w sprawie walki z bezkarnością za zbrodnie wojenne popełniane w Ukrainie
13.5.2022 - (2022/2655(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Pedro Marques, Tonino Picula, Maria Arena
w imieniu grupy S&D
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B9-0281/2022
B9‑0284/2022
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie walki z bezkarnością za zbrodnie wojenne popełniane w Ukrainie
Parlament Europejski,
– uwzględniając swoje poprzednie rezolucje i sprawozdania w sprawie Ukrainy i Rosji, a w szczególności rezolucję z 1 marca 2022 r. w sprawie rosyjskiej agresji na Ukrainę[1] oraz rezolucję z 7 kwietnia 2022 r. w sprawie konkluzji z posiedzenia Rady Europejskiej w dniach 24–25 marca 2022 r., dotyczących m.in. ostatnich wydarzeń związanych z wojną w Ukrainie oraz sankcji UE wobec Rosji i ich stosowania[2],
– uwzględniając oświadczenie Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa wydane w imieniu UE 4 kwietnia 2022 r. w sprawie rosyjskich aktów okrucieństwa popełnionych w Buczy i innych ukraińskich miastach,
– uwzględniając zasady norymberskie opracowane przez Komisję Prawa Międzynarodowego Organizacji Narodów Zjednoczonych, które określają, co stanowi zbrodnię wojenną,
– uwzględniając Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK),
– uwzględniając umowę o współpracy i pomocy między MTK a Unią Europejską z 2006 r.,
– uwzględniając Kartę Narodów Zjednoczonych,
– uwzględniając rezolucję Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1325 (2000) w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa,
– uwzględniając konwencje genewskie z 1949 r. i protokoły dodatkowe do nich,
– uwzględniając rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 2 marca 2022 r. w sprawie agresji na Ukrainę oraz rezolucję z 24 marca 2022 r. w sprawie humanitarnych skutków napaści na Ukrainę,
– uwzględniając sprawozdanie z 12 kwietnia 2022 r. na temat naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego i praw człowieka, zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości popełnionych w Ukrainie od 24 lutego 2022 r., przygotowane przez misję ekspertów w ramach mechanizmu moskiewskiego OBWE,
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że od 24 lutego 2022 r. Federacja Rosyjska prowadzi przeciwko Ukrainie nielegalną, niesprowokowaną i nieuzasadnioną wojnę napastniczą, w wyniku której około 7,7 mln obywateli Ukrainy zostało wewnętrznie przesiedlonych, a prawie 6 mln uciekło do sąsiednich krajów;
B. mając na uwadze, że do 10 maja 2022 r. Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka (UNHCHR) potwierdziło liczbę 7 256 ofiar cywilnych w Ukrainie, w tym 3 496 zabitych i 3 760 rannych; mając na uwadze, że w sprawozdaniach udokumentowano zniszczenie dziesiątek tysięcy obiektów cywilnych w Ukrainie, w tym budynków mieszkalnych i infrastruktury cywilnej, takiej jak szpitale, szkoły, przedszkola oraz systemy zaopatrzenia w wodę i energię elektryczną, co miało katastrofalny wpływ na ludność cywilną i jej prawa człowieka;
C. mając na uwadze, że Zgromadzenie Ogólne ONZ w swojej rezolucji z 2 marca 2022 r. zakwalifikowało rosyjski atak na Ukrainę jako akt agresji naruszający art. 2 ust. 4 Karty Narodów Zjednoczonych, a w rezolucji z 24 marca 2022 r. zażądało od Federacji Rosyjskiej natychmiastowego zaprzestania działań wojennych przeciwko Ukrainie, w szczególności wszelkich ataków na ludność cywilną i obiekty cywilne;
D. mając na uwadze, że doniesienia o okrucieństwach popełnionych przez rosyjskie siły zbrojne w Buczy i innych ukraińskich miastach podczas rosyjskiej okupacji ujawniają brutalność wojny napastniczej prowadzonej przez Federację Rosyjską przeciwko Ukrainie i podkreślają znaczenie skoordynowanych działań międzynarodowych mających na celu zwalczanie bezkarności i pociągnięcie sprawców tych naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego do odpowiedzialności;
E. mając na uwadze, że w licznych sprawozdaniach, uzupełnionych zdjęciami i nagraniami wideo, udokumentowano egzekucje ludności cywilnej podczas zajmowania przez Rosjan wiosek i miasteczek, aresztowania ludności cywilnej bez zachowania należytej procedury oraz złe traktowanie, m.in. tortury, przypadki gwałtów na ludności cywilnej, w tym dzieciach, dokonywanych przez rosyjskich żołnierzy oraz użycie niekierowanej artylerii, amunicji kasetowej i min przeciwpiechotnych podczas rosyjskich ataków na obszary zaludnione; mając na uwadze, że według komisarza ds. praw człowieka ukraińskiego parlamentu od 24 lutego 2022 r. 400 000 ukraińskich cywilów zostało przymusowo deportowanych z Ukrainy do Federacji Rosyjskiej;
F. mając na uwadze, że cztery konwencje genewskie oraz protokół dodatkowy I, których Ukraina i Federacja Rosyjska są stronami, stanowią, że poważne naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego oraz poważne uchybienia w przestrzeganiu tego prawa, stanowią zbrodnie wojenne;
G. mając na uwadze, że w następstwie dwóch deklaracji ad hoc złożonych przez Ukrainę zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości i ludobójstwo popełnione na terytorium Ukrainy od listopada 2013 r. podlegają jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego, ale w obecnej sytuacji Trybunał nie jest właściwy w odniesieniu do zbrodni agresji, ponieważ Ukraina i Federacja Rosyjska nie ratyfikowały Statutu Rzymskiego i poprawek do niego dotyczących zbrodni agresji; mając na uwadze, że 2 marca 2022 r. prokurator MTK wszczął dochodzenie w sprawie sytuacji w Ukrainie;
H. mając na uwadze, że 3 marca 2022 r. Ukraina, przy wsparciu 45 państw uczestniczących, powołała się na mechanizm moskiewski OBWE, aby zająć się przypadkami łamania praw człowieka i humanitarnymi skutkami rosyjskiej inwazji na Ukrainę;
I. mając na uwadze, że 4 marca 2022 r. Rada Praw Człowieka ONZ powołała niezależną międzynarodową komisję śledczą w celu zbadania domniemanych naruszeń praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego w kontekście rosyjskiej inwazji na Ukrainę;
J. mając na uwadze, że Ukraina jest państwem-stroną Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (ECHR), podczas gdy Federacja Rosyjska, ponieważ została wydalona Rady Europy, przestanie być wysoką umawiającą się stroną ECHR 16 września 2022 r.; mając na uwadze, że zgodnie z art. 58 ust. 2 ECHR Europejski Trybunał Praw Człowieka pozostaje właściwy do rozpatrywania skarg skierowanych przeciwko Federacji Rosyjskiej dotyczących domniemanych naruszeń ECHR, które miały miejsce przed 16 września 2022 r.;
K. mając na uwadze, że 28 marca 2022 r. UE ogłosiła utworzenie z Ukrainą wspólnego zespołu dochodzeniowo-śledczego, który ma gromadzić dowody i badać zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości przy wsparciu Eurojustu i z udziałem prokuratora MTK, jak ogłoszono 25 kwietnia 2022 r.;
1. ponownie potępia z całą stanowczością nielegalną, niesprowokowaną i nieuzasadnioną agresję wojskową i inwazję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, a także masowy ostrzał miast i miejscowości, celowe ataki na obszary mieszkalne i infrastrukturę cywilną, przymusowe deportacje, użycie zakazanej amunicji oraz ataki na ludność cywilną próbującą uciec z obszarów objętych konfliktem za pośrednictwem uzgodnionych wcześniej korytarzy humanitarnych, które to działania Rosji stanowią rażące naruszenie międzynarodowego prawa humanitarnego przez Federację Rosyjską w Ukrainie;
2. wzywa Federację Rosyjską do natychmiastowego zaprzestania wszelkich aktów przemocy wobec ludności cywilnej oraz do natychmiastowego wstrzymania wszelkich operacji wojskowych na terytorium Ukrainy, zgodnie z nakazem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 16 marca 2022 r.;
3. wyraża głębokie oburzenie z powodu doniesień o okrucieństwach, w tym gwałtach i masowych egzekucjach ludności cywilnej, oraz nalega, by wszystkie osoby odpowiedzialne za zezwalanie na tak nikczemne zbrodnie wojenne i inne naruszenia praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego, ich popełnianie i ukrywanie stanęły przed sądem i zostały jak najszybciej pociągnięte do odpowiedzialności;
4. zdecydowanie potępia przerażające systemowe stosowanie przez rosyjskie siły zbrojne przemocy seksualnej i przemocy ze względu na płeć jako narzędzia wojny oraz, przywołując rezolucję ONZ nr 1820 (2008) w sprawie przemocy seksualnej jako narzędzia wojny, potwierdza, że gwałt i inne formy przemocy seksualnej mogą stanowić zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości lub część składową zbrodni ludobójstwa i w związku z tym powinny być ścigane zgodnie z przepisami prawa międzynarodowego i Rzymskim Statutem MTK, a zwłaszcza jego art. 7 i 8;
5. wyraża swoje pełne poparcie dla dochodzenia wszczętego przez prokuratora MTK w sprawie sytuacji w Ukrainie w związku z domniemanymi zbrodniami wojennymi i zbrodniami przeciwko ludzkości, dla prac niezależnej międzynarodowej komisji śledczej działającej pod auspicjami Biura Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka oraz dla wysiłków niezależnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego mających na celu gromadzenie i zabezpieczanie dowodów zbrodni wojennych; podkreśla znaczenie szybkich prac i postępów w celu zabezpieczenia dowodów niezbędnych do przeprowadzenia śledztwa i ścigania wszystkich osób odpowiedzialnych za zezwalanie na zbrodnie wojenne i inne naruszenia praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego, ich popełnianie i ukrywanie;
6. wzywa Ukrainę, by ratyfikowała Rzymski Statut MTK i poprawki do niego oraz została formalnym członkiem MTK w celu wsparcia wysiłków zmierzających do pociągnięcia do odpowiedzialności sprawców poważnych zbrodni międzynarodowych oraz do dostosowania ukraińskiego ustawodawstwa i procedur krajowych do prawa międzynarodowego w celu wzmocnienia krajowych mechanizmów prawnych przeciwdziałających bezkarności za takie zbrodnie;
7. wzywa Komisję i państwa członkowskie do podjęcia wszelkich niezbędnych działań wspierających prace instytucji międzynarodowych oraz międzynarodowych trybunałów lub sądów w celu ścigania sprawców lub osób wydających rozkazy; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje dochodzenia i śledztwa wszczęte przez kilka państw członkowskich zgodnie z zasadą jurysdykcji uniwersalnej oraz wspierające działania MTK; z zadowoleniem przyjmuje również zmieniony mandat misji doradczej UE na rzecz reformy cywilnego sektora bezpieczeństwa w Ukrainie (EUAM Ukraina), który umożliwi wsparcie władz ukraińskich w dochodzeniu i ściganiu wszelkich zbrodni wagi międzynarodowej popełnionych w kontekście rosyjskiej inwazji na Ukrainę oraz zacieśnienie współpracy z MTK i państwami członkowskimi; ponadto z zadowoleniem przyjmuje proponowany nowy mandat, który ma umożliwić Eurojustowi udział w zabezpieczaniu, analizowaniu i przechowywaniu dowodów dotyczących zbrodni wojennych;
8. wzywa Komisję, państwa członkowskie i społeczność międzynarodową, by udzieliły wsparcia technicznego oraz zapewniły większe środki finansowe na gromadzenie i przechowywanie ogromnej ilości dowodów naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego, zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości w Ukrainie; w związku z tym wzywa UE do wsparcia tego procesu poprzez zwiększenie środków z instrumentu „Globalny wymiar Europy”;
9. podkreśla potrzebę zwiększenia koordynacji różnych mechanizmów ustanowionych w celu walki z bezkarnością za zbrodnie wojenne w Ukrainie, w tym przez zorganizowanie międzynarodowego spotkania mającego na celu koordynację gromadzenia dowodów, a tym samym poprawę skuteczności procesów pociągania do odpowiedzialności; wzywa instytucje UE do wspierania tych działań koordynacyjnych;
10. zaleca, by jak najlepiej wykorzystać doświadczenia innych mechanizmów wyjaśniających, takich jak Bezstronny i Niezależny Międzynarodowy Mechanizm na rzecz Syrii, w zakresie gromadzenia, porównywania i zabezpieczania dowodów na potrzeby międzynarodowych i krajowych postępowań karnych, oraz by rozszerzyć ich zakres i przekształcić je w stały mechanizm bez ograniczeń geograficznych;
11. wyraża przekonanie, że powołanie międzynarodowego trybunału ad hoc w celu zbadania i ścigania rosyjskiej zbrodni agresji wobec Ukrainy byłoby ważnym krokiem w kierunku położenia kresu bezkarności i uzupełniłoby obecne postępowania w sprawie zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości i innych poważnych przestępstw na mocy prawa międzynarodowego, które zostały już wszczęte przed MTK, Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości i Europejskim Trybunałem Praw Człowieka; w związku z tym wzywa państwa członkowskie do poparcia ustanowienia takiego trybunału, a Komisję do szybkiego udostępnienia funduszy na inicjatywę utworzenia tymczasowego biura w Hadze, aby umożliwić ukraińskim i międzynarodowym prokuratorom i śledczym prowadzenie prac przygotowawczych niezbędnych do szybkiego ustanowienia takiego trybunału, a także aby wesprzeć jurysdykcje krajowe prowadzące dochodzenia w sprawie zbrodni agresji do celów ścigania na podstawie zasady jurysdykcji uniwersalnej;
12. wzywa społeczność międzynarodową do rozważenia, w jaki sposób można zapewnić reparacje, na przykład poprzez ustanowienie funduszu reparacyjnego dla ofiar rosyjskiej agresji;
13. wzywa władze Ukrainy do zharmonizowania ustawodawstwa krajowego, zwłaszcza kodeksu karnego, z międzynarodowym prawem karnym i międzynarodowym prawem humanitarnym oraz do przyjęcia jasnych i praktycznych ram współpracy z MTK i innymi państwami prowadzącymi dochodzenia w sprawie zbrodni popełnionych w Ukrainie;
14. wzywa instytucje UE i państwa członkowskie do wspierania działań mających na celu zwalczanie bezkarności i promowanie rozliczalności poprzez ustanowienie europejskiego obserwatorium ds. zapobiegania, rozliczalności i walki z bezkarnością;
15. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji wiceprzewodniczącemu Komisji / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Radzie, Komisji, rządom i parlamentom państw członkowskich, Organizacji Narodów Zjednoczonych, Radzie Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, prezydentowi, rządowi i parlamentowi Ukrainy oraz prezydentowi, rządowi i parlamentowi Federacji Rosyjskiej.
- [1] Dz.U. C 125 z 18.3.2022, s. 2.
- [2] Teksty przyjęte, P9_TA(2022)0121.