ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ σχετικά με την πολιτιστική αλληλεγγύη με την Ουκρανία και τον κοινό μηχανισμό αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για πολιτιστική ανάκαμψη στην Ευρώπη
14.10.2022 - (2022/2759(RSP))
σύμφωνα με το άρθρο 136 παράγραφος 5 του Κανονισμού
Sabine Verheyen
εξ ονόματος της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας
B9‑0473/2022
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την πολιτιστική αλληλεγγύη με την Ουκρανία και τον κοινό μηχανισμό αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για πολιτιστική ανάκαμψη στην Ευρώπη
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
– έχοντας υπόψη το άρθρο 167 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
– έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως το προοίμιο, το άρθρο 3 και το πρωτόκολλο (αριθ. 2) σχετικά με την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας,
– έχοντας υπόψη το προοίμιο του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 1ης Μαρτίου 2022 σχετικά με την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας[1],
– έχοντας υπόψη τη σύστασή του της 8ης Ιουνίου 2022 προς το Συμβούλιο και τον Αντιπρόεδρο της Επιτροπής / Ύπατο Εκπρόσωπο της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας όσον αφορά την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας και άμυνας της ΕΕ μετά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας[2],
– έχοντας υπόψη τις δηλώσεις της ηγεσίας του Κοινοβουλίου, της 16ης και της 24ης Φεβρουαρίου 2022, σχετικά με την Ουκρανία,
– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 17ης Σεπτεμβρίου 2020 σχετικά με την πολιτιστική ανάκαμψη της Ευρώπης[3],
– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 20ής Οκτωβρίου 2021 σχετικά με την κατάσταση των καλλιτεχνών και την πολιτιστική ανάκαμψη στην ΕΕ[4],
– έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Συμβουλίου, της 18ης Μαΐου 2021, σχετικά με την ανάκαμψη, την ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα των τομέων του πολιτισμού και της δημιουργίας,
– έχοντας υπόψη την ερώτηση προς την Επιτροπή σχετικά με την πολιτιστική αλληλεγγύη με την Ουκρανία και τον κοινό μηχανισμό αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης για την πολιτιστική ανάκαμψη στην Ευρώπη (O‑000030/2022 – B9‑0026/2022),
– έχοντας υπόψη το άρθρο 136 παράγραφος 5 και το άρθρο 132 παράγραφος 2 του Κανονισμού του,
– έχοντας υπόψη την πρόταση ψηφίσματος της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας,
A. λαμβάνοντας υπόψη ότι με τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας επιδιώκεται η εξάλειψη της ταυτότητας και του πολιτισμού ενός κυρίαρχου κράτους, μεταξύ άλλων μέσω στρατηγικών και στοχευμένων πράξεων καταστροφής χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς[5], που συνιστά έγκλημα πολέμου σύμφωνα με τη Σύμβαση της Χάγης του 1954[6], την οποία έχουν υπογράψει αμφότερες οι χώρες·
B. λαμβάνοντας υπόψη ότι η επίθεση κατά της Ουκρανίας αποτελεί επίσης επίθεση κατά της κοινής ευρωπαϊκής μας ταυτότητας, των αξιών και του τρόπου ζωής μας, που χαρακτηρίζονται από ανοικτές κοινωνίες βασισμένες στη δημοκρατία, τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων, την αξιοπρέπεια, το κράτος δικαίου και την πολιτιστική πολυμορφία· λαμβάνοντας υπόψη ότι εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο υφίστανται τις εξαιρετικά επιζήμιες συνέπειες, οι οποίες κυμαίνονται από την απώλεια ανθρώπινων ζωών έως τις ελλείψεις τροφίμων, τη συρρίκνωση των παγκόσμιων ενεργειακών αποθεμάτων και την αύξηση του πληθωρισμού και των μεταναστευτικών ροών· λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί αυτές τις σκοπίμως προκληθείσες συνέπειες ως πολιτικές και στρατηγικές απειλές·
Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θέτει επίσης σε κίνδυνο καλλιτέχνες και εργαζομένους στον τομέα του πολιτισμού, δημοσιογράφους και ακαδημαϊκούς, με τη διάχυση κλίματος φόβου και δυσπιστίας εις βάρος της ελευθερίας των τεχνών, των ποιοτικών ειδήσεων, της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης και της πρόσβασης στην πληροφόρηση, της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της ελευθερίας της έκφρασης υπό την ευρύτερη έννοια·
Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η παράνομη καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και η λεηλασία και το παράνομο εμπόριο πολιτιστικών αγαθών και τεχνουργημάτων αποτελούν σοβαρή απειλή για την ταυτότητα όλων των Ουκρανών και των μειονοτήτων εντός της χώρας και θα παρεμποδίσουν την εθνική συμφιλίωση μετά τις συγκρούσεις·
E. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ευρείες επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 είχαν σημαντικό αντίκτυπο σε όλες τις πτυχές της ζωής και του περιβάλλοντος διαβίωσής μας, ιδίως σε ολόκληρο το πολιτιστικό οικοσύστημα, το οποίο χαρακτηριζόταν ήδη από εύθραυστες οργανωτικές και οικονομικές δομές και συχνά επισφαλείς συνθήκες εργασίας, καθώς και απειλές για την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι τομείς και οι κλάδοι του πολιτισμού και της δημιουργικότητας (ΤΚΠΔ) δεν έχουν ακόμη ανακάμψει πλήρως από την κρίση COVID-19·
ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτές οι σοβαρές κρίσεις έθεσαν υπό αμφισβήτηση τη στρατηγική αυτονομία της Ένωσης αλλά αποκάλυψαν, επίσης, τις μεγάλες δυνατότητές της να σφυρηλατήσει μεταξύ των πολιτών το ισχυρό αίσθημα ότι ανήκουν στην Ευρώπη, να προτείνει κοινές απαντήσεις σε πιεστικές ανάγκες και να εδραιώσει τη στήριξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης·
Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο πολιτισμός παραμένει σημαντικός φορέας αμοιβαίας κατανόησης και διατήρησης της ειρήνης μεταξύ των πληθυσμών·
Ενίσχυση της στήριξης και της αλληλεγγύης προς το ουκρανικό πολιτιστικό οικοσύστημα
1. επικροτεί τη συνολική ισχυρή στήριξη από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της προς τους ουκρανικούς τομείς και κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας και την ταχεία κινητοποίηση χρηματοδοτικών μέσων από την Επιτροπή, κυβερνητικούς φορείς, μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) και την κοινωνία των πολιτών με σκοπό τη στήριξη των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο, των πολιτιστικών οργανώσεων των χωρών που υποδέχονται Ουκρανούς πρόσφυγες, καθώς και για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς· επικροτεί, ιδιαίτερα, τις πρωτοβουλίες ταχείας αντίδρασης, όπως το Ταμείο Πολιτισμού Αλληλεγγύης προς την Ουκρανία·
2. εκφράζει την ειλικρινή αλληλεγγύη του προς τους ερμηνευτές, τους καλλιτέχνες, τους δημιουργούς, τους συγγραφείς, τους εκδότες, τις εταιρείες τους και όλους τους άλλους δημιουργούς και εργαζομένους στον τομέα του πολιτισμού, συμπεριλαμβανομένων των ερασιτεχνών δημιουργών, καθώς η τέχνη και ο πολιτισμός θα διαδραματίσουν θεμελιώδη ρόλο στην επούλωση των τραυμάτων και την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας· επιδοκιμάζει ιδίως τη δράση των Ουκρανών καλλιτεχνών και δημιουργών που αντιστέκονται στη ρωσική εισβολή ασκώντας την τέχνη τους·
3. καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν τις επείγουσες ανάγκες των τομέων του πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς στην ανθρωπιστική στήριξη της ΕΕ προς την Ουκρανία· πιστεύει ακράδαντα ότι, σύμφωνα με την ιστορική απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 23ης Ιουνίου 2022 να χορηγήσει καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ χώρας στην Ουκρανία, πρέπει επίσης να διατεθεί ειδική στήριξη στο πλαίσιο του μελλοντικού Καταπιστευματικού Ταμείου για την Ουκρανία, το οποίο εγκρίθηκε από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, όπως αποτυπώνεται στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 24ης-25ης Μαρτίου 2022·
4. παροτρύνει την ΕΕ να προσφέρει στοχευμένη στήριξη σε ουκρανικούς πολιτιστικούς φορείς, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ΜΚΟ, τοπικές πολιτιστικές δραστηριότητες, πανεπιστήμια και την κοινωνία των πολιτών για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη του χάρτη πορείας της χώρας για την ανασυγκρότηση και την ανάκαμψη·
5. πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να προσφέρει τη στήριξή της στις ουκρανικές αρχές, ιδίως σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, σε συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών ως εποικοδομητικό εταίρο για την ανασυγκρότηση της χώρας και, ειδικότερα, την αποκατάσταση των χώρων πολιτισμού· στο πλαίσιο αυτό, τονίζει ότι η ΕΕ θα πρέπει να ενθαρρύνει όσους συμμετέχουν στην ανασυγκρότηση να λάβουν υπόψη τους την εφαρμογή των υψηλότερων προτύπων ποιότητας· αναγνωρίζει ότι το νέο ευρωπαϊκό Μπάουχαους έχει τη δυνατότητα να συμβάλει στην μεταπολεμική αποκατάσταση με τη συμμετοχή των ουκρανικών τομέων και κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας·
6. θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα έργα πολιτιστικού και ιστορικού χαρακτήρα που υπάρχουν στην Ουκρανία και στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας· επιβεβαιώνει την προθυμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συμμετάσχει στη διατήρηση των έργων τέχνης και πολιτιστικής κληρονομιάς με την εφαρμογή όλων των νομικών μέσων για την προστασία τους και την πρόληψη της εμπορίας ή της παράνομης εξαγωγής της πολιτιστικής κληρονομιάς σε καιρό πολέμου·
7. τονίζει την επείγουσα ανάγκη στήριξης της Ουκρανίας για τη διεξοδική τεκμηρίωση όλων των επιθέσεων κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς, ιδίως εκείνων που συνιστούν δυνητικά εγκλήματα πολέμου και διαπράττονται κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς που προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις· υπενθυμίζει ότι, εκτός από τη φυσική προστασία μνημείων και τεχνουργημάτων, η ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει περαιτέρω τη στήριξη για την ψηφιοποίηση και την ψηφιακή τεκμηρίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς·
8. θεωρεί ότι οποιαδήποτε χρηματοδοτική στήριξη προς την Ουκρανία στον πολιτιστικό τομέα δεν θα πρέπει να θέσει σε κίνδυνο τη χρηματοδότηση που διατίθεται στους τομείς και κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη»·
Στήριξη της ανθεκτικότητας και της ανάκαμψης του συνολικού πολιτιστικού οικοσυστήματος της ΕΕ μετά την κρίση
9. καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να δώσουν έμφαση στον πολιτισμό σε όλες τις βασικές πολιτικές και τις προτεραιότητες της ΕΕ, όπως η δράση για το κλίμα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η οικονομική ανάκαμψη και οι διεθνείς σχέσεις· καλεί την Επιτροπή να αξιοποιήσει περαιτέρω το πολυδιάστατο δυναμικό των τομέων και κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας για την ευημερία των κοινωνιών και των πολιτών στην Ευρώπη, και να προωθήσει προορατικά τον δημόσιο λόγο για θέματα πολιτισμού με στόχο τη συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και την προώθηση της διεθνούς πολιτιστικής συνεργασίας·
10. τονίζει την ανάγκη στήριξης και συντονισμού, σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και με δημόσιους, καθώς και ιδιωτικούς ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών και φιλανθρωπικών φορέων, των δράσεων οι οποίες περιλαμβάνουν στοχευμένη στήριξη για τα οικοσυστήματα πολιτισμού, δημιουργικότητας και πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και για δίκαιες συνθήκες εργασίας για τους εργαζομένους σε αυτά·
11. παροτρύνει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αυξήσουν την ικανότητα καινοτομίας τους όσον αφορά τη συνεργασία και τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, προκειμένου να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα έναντι μελλοντικών κρίσεων που επηρεάζουν τους τομείς και κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας· στο πλαίσιο αυτό, παροτρύνει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να προωθήσουν περαιτέρω την ψηφιοποίηση των τομέων και κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας και να διασφαλίσουν ευρεία ψηφιακή πρόσβαση σε καλλιτεχνικές και πολιτιστικές δημιουργίες·
12. καλεί την Επιτροπή να διερευνήσει τη δυνατότητα να θεσπίσει ή να συμπράξει ως εταίρος σε έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και ανάκαμψης ειδικά για τα οικοσυστήματα πολιτισμού, πολιτιστικής κληρονομιάς και δημιουργικότητας, με βάση μια πολυσυμμετοχική προσέγγιση· καλεί την Επιτροπή να προτείνει το νομικό και δημοσιονομικό πλαίσιο για έναν τέτοιο μηχανισμό και να καταρτίσει κατάλογο στρατηγικών εταίρων από όλους τους σχετικούς, δημόσιους ή ιδιωτικούς, τομείς, ο οποίος θα συμπεριλαμβάνει τα μοντέλα φιλανθρωπικών συμπράξεων, σε πλήρη συμμόρφωση με την αρχή της προσθετικότητας, προκειμένου να καταστεί δυνατή η στρατηγική συγκέντρωση πόρων, ώστε να ενισχυθεί η δημόσια χρηματοδότηση και να βελτιστοποιηθεί η στήριξη προς τους τομείς και κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας·
°
° °
13. αναθέτει στην Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή, καθώς και στις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών.
- [1] ΕΕ C 125 της 18.3.2022, σ. 2.
- [2] Κείμενα που εγκρίθηκαν, P9_TA(2022)0235.
- [3] ΕΕ C 385 της 22.9.2021, σ. 152.
- [4] ΕΕ C 184 της 5.5.2022, σ. 88.
- [5] Στις 21 Σεπτεμβρίου 2022, η UNESCO επαλήθευσε ότι έχουν προκληθεί ζημιές σε 192 χώρους από τις 24 Φεβρουαρίου και μετά, και συγκεκριμένα σε 81 θρησκευτικούς χώρους, 13 μουσεία, 37 ιστορικά κτίρια, 35 κτίρια αφιερωμένα σε πολιτιστικές δραστηριότητες, 17 μνημεία και 10 βιβλιοθήκες. https://www.unesco.org/en/articles/damaged-cultural-sites-ukraine-verified-unesco
- [6] Βλ. καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο β) σημείο ix).