PROJEKT REZOLUCJI w sprawie ochrony hodowli zwierząt gospodarskich i dużych drapieżników w Europie
21.11.2022 - (2022/2952(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Anja Hazekamp
w imieniu grupy The Left
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B9-0503/2022
B9‑0503/2022
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie ochrony hodowli zwierząt gospodarskich i dużych drapieżników w Europie
Parlament Europejski,
– uwzględniając komunikat Komisji z 20 maja 2020 r. pt. „Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 – Przywracanie przyrody do naszego życia” (COM(2020)0380),
– uwzględniając swoją rezolucję z 9 czerwca 2021 r. w sprawie unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 – przywracanie przyrody do naszego życia[1],
– uwzględniając swoją rezolucję z 15 listopada 2017 r. w sprawie „Planu działania na rzecz przyrody, ludzi i gospodarki”[2],
– uwzględniając dyrektywę Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory („dyrektywa siedliskowa”)[3],
– uwzględniając Konwencję o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk (konwencja berneńska)[4],
– uwzględniając program sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) Komisji,
– uwzględniając zawiadomienie Komisji pt. „Wytyczne dotyczące ścisłej ochrony gatunków zwierząt będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty na podstawie dyrektywy siedliskowej” (C(2021)7301),
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że pewne gatunki określone w dyrektywie siedliskowej jako wymagające szczególnej ochrony, zwłaszcza wilki, osiągnęły właściwy stan ochrony w niektórych regionach Europy, w których uprzednio zostały wytępione; mając na uwadze, że niezbędne jest dalsze stosowanie ścisłej ochrony tych gatunków w celu dopilnowania, by utrzymany został właściwy stan ich ochrony; mając na uwadze, że wykazano, iż obecność dużych drapieżników ma korzystny wpływ na krajobraz, pozytywnie oddziałuje także na gatunki takie jak ptaki, bobry, ryby i motyle; mając na uwadze, że w ten sposób obecność dużych drapieżników przyczynia się do przywrócenia naturalnej równowagi ekosystemów, na przykład poprzez kontrolę drapieżników średniego poziomu, z których niektóre polują również na zwierzęta gospodarskie;
B. mając na uwadze, że w ostatnich dziesięcioleciach w wyniku działalności człowieka nastąpił drastyczny spadek pogłowia wilków oraz skurczył się zasięg występowania tego gatunku, przy czym nadal zagraża mu degradacja i rozdrobnienie siedlisk, niska akceptacja społeczna w niektórych grupach interesów i na określonych obszarach występowania, a także powszechne kłusownictwo;
C. mając na uwadze, że działania legislacyjne, takie jak dyrektywa siedliskowa, oraz międzynarodowe dążenia do koordynacji zaowocowały postępami w odbudowie populacji wilka oraz powrotem tego gatunku do kilku państw członkowskich, w których został wcześniej wytępiony;
D. mając na uwadze, że w ramach prowadzonego przez Komisję programu REFIT dyrektywę siedliskową uznano za funkcjonalną i realizującą wyznaczone cele polityczne; mając na uwadze, że Trybunał Sprawiedliwości poparł to twierdzenie w swoim wyroku z dnia 10 października 2019 r. w sprawie C-674/17, w którym podtrzymał swoją decyzję na rzecz utrzymania dyrektywy siedliskowej[5];
E. mając na uwadze, że wilki mogą przemieszczać się na duże odległości, przekraczając granice, i wędrują z regionów, w których ich stan ochrony jest właściwy, do regionów, w których nadal są sklasyfikowane jako wymagające ścisłej ochrony, co przyczynia się do naturalnej odbudowy gatunku, zwłaszcza w państwach członkowskich, w których stan ochrony wilków jest nadal niewłaściwy; mając na uwadze, że niektóre, lecz nie wszystkie populacje wilka w Europie osiągnęły właściwy stan ochrony, i ważne jest, aby środki ochronne były nadal stosowane, dzięki czemu stan ten nie ulegnie pogorszeniu;
F. mając na uwadze, że pod względem różnorodności genetycznej i liczebności populacji potrzebnej do zapewnienia odbudowy w dobrym stanie zdrowotnym i przetrwania w przyszłości bez chowu wsobnego spowodowanego występowaniem wąskich gardeł genetycznych, w żadnym kraju w UE nie istnieje populacja wilka wystarczająco duża, aby gwarantować kontynuację i bezpieczeństwo genetyczne; mając na uwadze, że realizowanie strategii ścisłej ochrony wilków przyczynia się pozytywnie do odbudowy populacji wilków oraz do osiągnięcia i utrzymania właściwego stanu ochrony tych zwierząt;
G. mając na uwadze, że jak wynika z badań, nawet tam, gdzie zwierzęta gospodarskie są liczne na terytorium zajmowanym przez wilki, drapieżniki te nadal wolą najczęściej polować na dzikie zwierzęta; mając na uwadze, że ataki na zwierzęta gospodarskie są w dużej mierze powodowane niedoborami zwierzyny stanowiącej ich naturalną zdobycz drapieżników; mając na uwadze, że odbudowa różnorodności biologicznej i zapewnienie dostępności naturalnej zdobyczy mają zasadnicze znaczenie dla poprawy relacji między wilkiem a człowiekiem;
H. mając na uwadze, że duże drapieżniki mają istotne znaczenie w europejskich ekosystemach i pełnią ważną rolę ekologiczną polegającą na regulowaniu gęstości populacji gatunków dzikich zwierząt kopytnych; mając na uwadze, że z regulacją pogłowia gatunków kopytnych przez wilki wiążą się korzyści, tj. ograniczenie szkód powodowanych przez kopytne w leśnictwie i uprawach rolnych;
I. mając na uwadze, że UE powinna unikać błędów przeszłości, kiedy na całym obszarze Europy w dużej mierze wyeliminowano populacje wilka szarego;
J. mając na uwadze, że dyrektywa siedliskowa zapewnia państwom członkowskim wystarczające możliwości i narzędzia do podejmowania środków łagodzących w celu ochrony zwierząt domowych, w szczególności na pastwiskach i otwartych łąkach w obrębie obszarów, gdzie występują wilki; mając na uwadze, że pokojowe współistnienie dużych drapieżników i działalności człowieka powinno być przewodnią zasadą każdego działania politycznego w tej dziedzinie;
K. mając na uwadze, że dyrektywa siedliskowa zawiera w art. 16 przepisy, które umożliwiają państwom członkowskim zezwolenie na kontrolę zarządzania gatunkami dużych drapieżników przez uśmiercanie na szczeblu krajowym, aby zapobiec poważnym szkodom w odniesieniu do zwierząt gospodarskich i upraw, w interesie zdrowia i bezpieczeństwa publicznego oraz do celów związanych z badaniami i edukacją, „pod warunkiem że nie ma zadowalającej alternatywy i że odstępstwo nie jest szkodliwe dla zachowania populacji danych gatunków”;
L. mając na uwadze, że wpływ ataków dużych drapieżników, w tym wilków, jest stosunkowo niski w porównaniu z innymi przyczynami śmiertelności zwierząt gospodarskich; mając na uwadze, że konflikty, które mogą wynikać ze współistnienia ludzi i dużych drapieżników, powinny być optymalnie rozwiązywane z wykorzystaniem metod niewiążących się z uśmiercaniem; mając na uwadze, że jak wynika z badań naukowych, kontrola przez uśmiercanie jest nieskuteczna w ograniczaniu ataków wilków na zwierzęta gospodarskie, gdyż zaburza strukturę społeczną wilczych stad, przez co ocalałe wilki biorą na cel łatwą zdobycz, taką jak zwierzęta gospodarskie; mając na uwadze, że w związku z tym powoduje to nasilenie ataków bezpośrednio po uśmierceniu innych osobników; mając na uwadze, że środki łagodzące podejmowane w stosunku do wilków nie muszą być szkodliwe dla utrzymania i odbudowy ich populacji; mając na uwadze, że statystyki na szczeblu krajowym i regionalnym są często niedokładne lub niekompletne; mając na uwadze, że w znacznej liczbie zgłaszanych przypadków to mieszańce atakowały zwierzęta gospodarskie;
M. mając na uwadze, że środki zapobiegawcze mające na celu uniknięcie konfliktów związanych z współistnieniem okazały się wystarczająco skuteczne, o ile są należycie wdrażane; mając na uwadze, że środki te można połączyć, aby jeszcze bardziej zwiększyć ich skuteczność;
N. mając na uwadze, że środki zapobiegawcze są najbardziej racjonalnym i skutecznym sposobem ograniczania ataków drapieżników i zapobiegania im; mając na uwadze, że istnieje kilka wypróbowanych i sprawdzonych podejść do ochrony zwierząt gospodarskich; mając na uwadze, że zmniejszanie populacji drapieżników szczytowych jest w świetle nauki nieuzasadnione, gdyż eliminuje pewne funkcje szczytowe; mając na uwadze, że zmienia się tym samym ich rolę w ekosystemie i daje swobodę działania drapieżnikom średniego poziomu, którzy mogą szkodzić populacjom zwierząt gospodarskich i dzikiej faunie i florze w ekosystemie;
O. mając na uwadze, że tradycyjne systemy wypasu są coraz częściej porzucane ze względu na wyzwania środowiskowe, rolne i społeczno-gospodarcze; mając na uwadze, że ze względu na zanik i porzucanie tradycyjnych praktyk pasterskich coraz więcej zwierząt gospodarskich żyje na wolnym wybiegu, bez stałego nadzoru ze strony pasterzy, zwłaszcza w regionach, gdzie wilki zostały wcześniej wytępione w swoim naturalnym środowisku; mając na uwadze, że obecnie zasadnicze znaczenie ma wdrażanie środków łagodzących, aby chronić niestrzeżone zwierzęta w regionach, do których powracają wilki;
P. mając na uwadze, że wytyczne Unii Europejskiej w sprawie pomocy państwa w sektorach rolnym i leśnym oraz na obszarach wiejskich umożliwiają producentom z sektora hodowli zwierząt gospodarskich uzyskanie 100 % rekompensaty za szkody spowodowane przez drapieżniki oraz uzyskanie pełnej refundacji wszelkich inwestycji w środki łagodzące na rzecz zapobiegania atakom dużych drapieżników na zwierzęta gospodarskie; mając na uwadze, że w praktyce procedury zwrotu kosztów są długie i trudne dla rolników;
Q. mając na uwadze, że z budżetu programu LIFE sfinansowano już liczne projekty łagodzenia konfliktów dotyczących zwierząt dzikich oraz promowania długoterminowego współistnienia z dużymi drapieżnikami;
R. mając na uwadze, że z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich można korzystać do celów wsparcia środków zapobiegawczych na rzecz ochrony zwierząt gospodarskich, lecz pełny potencjał tego funduszu nie jest wykorzystywany;
S. mając na uwadze, że w październiku 2021 r. Komisja wydała nowe wytyczne dotyczące ścisłej ochrony gatunków zwierząt na mocy dyrektywy siedliskowej, w tym wilków; wytyczne miały pomóc państwom członkowskim UE w usprawnieniu wdrażania dyrektywy siedliskowej w terenie, a w szczególności w celu zapewnienia pełnej, jasnej i precyzyjnej transpozycji art. 16 tej dyrektywy;
1. wzywa do pełnej ochrony wilków i innych dużych drapieżników mających zasadnicze znaczenie dla zapewnienia równowagi między różnorodnością biologiczną a ekosystemami;
2. wyraża głębokie zaniepokojenie wyczerpywaniem zasobów naturalnych i zanikiem ekosystemów, które to zjawiska powodują utratę różnorodności biologicznej w UE, w tym utratę siedlisk dużych drapieżników; podkreśla, że degradacja i rozdrobnienie siedlisk są zwykle wynikiem intensyfikacji rolnictwa i urbanizacji;
3. podkreśla, że według najnowszych sprawozdań i badań duże drapieżniki, w tym wilki, nie osiągnęły właściwego stanu ochrony w większości państw członkowskich i w większości regionów biogeograficznych; z zadowoleniem przyjmuje odbudowę populacji wilków w niektórych państwach członkowskich UE;
4. podkreśla, że ścisłe wymogi w dziedzinie ochrony muszą mieć nadal zastosowanie, aby zapewnić utrzymanie właściwego stanu ochrony wilków w regionach i państwach członkowskich, w których stan ten został już osiągnięty;
5. przypomina, że Komisja jest odpowiedzialna za ocenę postępów w osiąganiu stanu ochrony gatunków w poszczególnych regionach, w tym na szczeblu UE, i za dostosowanie go, w razie konieczności, w celu odbudowy i ochrony różnorodności biologicznej oraz naturalnej równowagi ekosystemu;
6. podkreśla, że postępy pod względem stanu ochrony typów siedlisk i gatunków objętych dyrektywą siedliskową regularnie monitoruje się i zgłasza zgodnie z kryteriami określonymi w dyrektywie, a wyniki są publicznie dostępne; podkreśla swoje poparcie dla polityki Komisji, aby nie obniżać poziomu ochrony wilków (Canis lupus) w ramach konwencji berneńskiej, której UE jest sygnatariuszem; wzywa Radę do zatwierdzenia wniosku Komisji dotyczącego decyzji;
7. podkreśla, że Komisja wielokrotnie stwierdzała, iż dyrektywa siedliskowa jest odpowiednia do zakładanych celów i że realizowane są jej cele polityczne; w związku z tym sprzeciwia się wszelkim przeglądom dyrektywy lub zmianom statusu ścisłej ochrony wilków;
8. popiera dalszy rozwój platform zainteresowanych stron poświęconych współistnieniu z dużymi drapieżnikami, promujących dialog, wymianę doświadczeń i współpracę mające na celu przeciwdziałanie konfliktom między ludźmi a gatunkami chronionymi; zwraca uwagę, że w niektórych państwach członkowskich istnieje kultura współistnienia dużych drapieżników, w tym wilków, ze zwierzętami gospodarskimi i z ludźmi; apeluje o dalsze promowanie kultury współistnienia z dużymi drapieżnikami;
9. wzywa państwa członkowskie i Komisję do promowania aktywniejszego zaangażowania podmiotów regionalnych i lokalnych oraz współpracy między regionami i na szczeblu transgranicznym, przy jednoczesnym poszanowaniu statusu chronionego Canis lupus zgodnie z załącznikiem IV do dyrektywy siedliskowej;
10. wzywa Komisję i państwa członkowskie do podjęcia działań ukierunkowanych na zrównoważony rozwój obszarów wiejskich i lokalnego rolnictwa, zwłaszcza z uwzględnieniem zjawiska depopulacji wsi, a także tradycyjnych praktyk rolniczych, takich jak nadzorowane wypasy, które są spójne z ideą współistnienia z dużymi drapieżnikami, w tym wilkami;
11. apeluje do państw członkowskich o przestrzeganie niedawno opublikowanych wytycznych dotyczących ścisłej ochrony gatunków zwierząt będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty na podstawie dyrektywy siedliskowej;
12. podkreśla, że należy położyć nacisk na promowanie współistnienia z dużymi drapieżnikami poprzez wdrażanie i odpowiednie wspieranie ochrony i odbudowy różnorodności biologicznej, podejmowanie środków zapobiegawczych i w razie potrzeby dostosowywanie praktyk hodowli zwierząt w celu nadzorowania i ochrony wypasanych zwierząt; podkreśla znaczenie zapewnienia dostępności naturalnej zdobyczy, czego można dokonać poprzez zaprzestanie polowań na zwierzęta kopytne przez człowieka, ograniczenie interakcji między człowiekiem a wilkiem oraz zarządzanie zachowaniem obu gatunków poprzez wprowadzenie miękkich granic, unikanie bliskiego kontaktu człowieka z wilkiem i umyślnego karmienia wilków;
13. zwraca w związku z tym uwagę na nieskuteczność praktyk zarządzania przez uśmiercanie (poprzez eliminację i polowania), które okazały się przynosić skutki wręcz odwrotne do zamierzonych z punktu widzenia zarówno szkód w pogłowiu zwierząt gospodarskich, jak i ich ochrony;
14. podkreśla, że odszkodowania dla rolników mogą prowadzić do zwiększenia akceptacji społecznej i tolerancji względem dużych drapieżników; wzywa państwa członkowskie do poprawy dostępu do rekompensat dla rolników; podkreśla, że systemy rekompensat powinny być hojne i obejmować wszystkie bezpośrednie i pośrednie koszty związane z atakami drapieżników oraz powinny być zintegrowane ze środkami zapobiegawczymi, tak aby zapewnić jak największą skuteczność; podkreśla znaczenie sprawiedliwej rekompensaty za wszelkie straty w pogłowiu zwierząt gospodarskich w wyniku ataków dużych drapieżników, w tym należących do gatunków hybrydowych; przypomina w tym kontekście, że odszkodowanie powinno być powiązane z kompleksowym podejściem i opierać się na dowodach, w tym na weryfikacji szkód, tak aby uniknąć nadużywania systemu odszkodowań, a także aby zapewnić uwzględnienie wszelkich szkód i odpowiednią za nie rekompensatę;
15. apeluje o pełne wdrożenie ogólnounijnego zakazu używania trutek; podkreśla, że polowanie nie jest właściwą metodą dążenia do równowagi w populacjach drapieżników ani nie jest przydatne w ograniczaniu ataków drapieżników na zwierzęta gospodarskie;
16. zwraca uwagę na obawy rolników związane ze tym, że działalność na obszarach górskich słabnie, a zasoby wspólnej polityki rolnej (WPR) przeznaczane dla obszarów, na których rolnictwo jest trudne, są ograniczone; wzywa Komisję i państwa członkowskie do określenia i wykorzystania odpowiednich możliwości finansowania w ramach i poza WPR, aby zapewnić ochronę i odbudowę różnorodności biologicznej, współistnienie dużych drapieżników i zrównoważonych praktyk chowu zwierząt gospodarskich zgodnie z nadrzędnymi celami WPR i unijną strategią na rzecz bioróżnorodności;
17. wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby zobowiązały się do pełnego wdrożenia dyrektywy siedliskowej, unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 oraz krajowych strategii i planów działania na rzecz bioróżnorodności;
18. podkreśla sukces, jakim okazały się projekty LIFE we wspieraniu skutecznych środków zapobiegawczych w celu uniknięcia konfliktów związanych z współistnieniem z dużymi drapieżnikami; apeluje o zwiększenie finansowania z programu LIFE dla projektów przyrodniczych, w tym na ochronę gatunkową i na osiągnięcie współistnienia z dużymi drapieżnikami; wzywa do priorytetowego traktowania małych projektów w ramach programu LIFE mających na celu wymianę i rozwój najlepszych praktyk w zakresie współistnienia z dużymi drapieżnikami;
19. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Komisji i Radzie.
- [1] Dz.U. C 67 z 8.2.2022, s. 25.
- [2] Dz.U. C 356 z 4.10.2018, s. 38.
- [3] Dz.U. L 206 z 22.7.1992, s. 7
- [4] Dz.U. L 38 z 10.2.1982, s. 3.
- [5] Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10 października 2019 r., Luonnonsuojeluyhdistys Tapiola Pohjois-Savo – Kainuu ry/Risto Mustonen i in., C-178/03 ECLI:EU:C:2019:851.