PROJEKT REZOLUCJI w sprawie wyników aktualizacji Traktatu karty energetycznej
21.11.2022 - (2022/2934(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Marek Belka, Inma Rodríguez‑Piñero
w imieniu grupy S&D
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B9-0498/2022
B9‑0536/2022
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie wyników aktualizacji Traktatu karty energetycznej
Parlament Europejski,
– uwzględniając swoje poprzednie rezolucje, w szczególności z 6 kwietnia 2011 r. w sprawie przyszłej europejskiej polityki inwestycji międzynarodowych[1], z 13 grudnia 2011 r. w sprawie barier w handlu i inwestycjach[2], z 7 lipca 2015 r. sprawie zewnętrznego wpływu unijnej polityki handlowej i inwestycyjnej na inicjatywy publiczno-prywatne w krajach nienależących do UE[3], z 5 lipca 2016 r. w sprawie nowej, perspektywicznej i innowacyjnej przyszłej strategii w dziedzinie handlu i inwestycji[4], z 23 czerwca 2022 r. w sprawie przyszłości polityki UE dotyczącej inwestycji międzynarodowych[5] oraz z 20 października 2022 r. w sprawie konferencji klimatycznej Narodów Zjednoczonych w 2022 r. w Szarm el-Szejk (Egipt) (COP27)[6],
– uwzględniając komunikat Komisji z 18 lutego 2021 r. zatytułowany „Przegląd polityki handlowej – otwarta, zrównoważona i asertywna polityka handlowa” (COM(2021)0066),
– uwzględniając komunikat Komisji z 11 grudnia 2019 r. w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu (COM(2019)0640),
– uwzględniając porozumienie przyjęte podczas 21. Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu w Paryżu 12 grudnia 2015 r. (porozumienie paryskie),
– uwzględniając Agendę ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, przyjętą w 2015 r., a zwłaszcza towarzyszące jej 17 celów zrównoważonego rozwoju,
– uwzględniając porozumienie co do zasady w sprawie aktualizacji Traktatu karty energetycznej (TKE), osiągnięte na posiedzeniu ad hoc Konferencji Karty Energetycznej 24 czerwca 2022 r.,
– uwzględniając brak większości kwalifikowanej w Radzie opowiadającej się za aktualizacją TKE jako podstawy stanowiska UE na 33. posiedzeniu Konferencji Karty Energetycznej,
– uwzględniając decyzję Włoch o wycofaniu się z TKE z dniem 1 stycznia 2015 r.,
– uwzględniając projekt ustawy o wypowiedzeniu TKE przyjęty przez polski rząd 10 sierpnia 2022 r. i skierowany do Sejmu 25 sierpnia 2022 r.,
– uwzględniając oświadczenia rządu hiszpańskiego z 12 października 2022 r., rządu niderlandzkiego z 19 października 2022 r., rządu francuskiego z 21 października 2022 r., rządu słoweńskiego z 10 listopada 2022 r., rządu niemieckiego z 11 listopada 2022 r. i rządu luksemburskiego z 18 listopada 2022 r. o zamiarze wycofania się z TKE,
– uwzględniając orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), w szczególności wyrok z 6 marca 2018 r. w sprawie C-284/16[7] oraz wyrok z 2 września 2021 r. w sprawie C-741/19[8],
– uwzględniając deklarację przedstawicieli państw członkowskich z 15 stycznia 2019 r. w sprawie konsekwencji prawnych orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Achmea oraz o ochronie inwestycji w Unii Europejskiej,
– uwzględniając komunikat Komisji z 5 października 2022 r. dotyczący porozumienia między państwami członkowskimi, Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej w sprawie interpretacji Traktatu karty energetycznej (COM(2022)0523),
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że TKE został podpisany w 1994 r. i wszedł w życie w 1998 r.; mając na uwadze, że TKE ma 53 sygnatariuszy i umawiających się stron, włącznie z UE, Euratom i wszystkimi państwami członkowskimi UE z wyjątkiem Włoch, które wycofały się w 2015 r.;
B. mając na uwadze, że TKE, jak również około 1 500 dwustronnych umów inwestycyjnych ratyfikowanych przez państwa członkowskie przed podpisaniem traktatu lizbońskiego nadal obowiązują i że przewidują one poprzedni model rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem (ISDS);
C. mając na uwadze, że TKE stał się najbardziej sporną umową inwestycyjną na świecie, przy czym większość sporów ma charakter wewnątrzunijny i dotyczy inwestorów z jednego państwa członkowskiego UE występujących przeciwko inwestorom z innego państwa członkowskiego UE; mając na uwadze, że według Sekretariatu Karty Energetycznej od 1 czerwca 2022 r. na mocy TKE wszczęto co najmniej 150 spraw dotyczących arbitrażu inwestycyjnego, z czego jedna trzecia dotyczy inwestycji w paliwa kopalne;
D. mając na uwadze, że wartość infrastruktury paliw kopalnych w UE chronionej na mocy TKE wynosi 202,4 mld EUR, jak wynika z analizy przeprowadzonej przez Investigate Europe, opartej na dostępnych danych dotyczących pól naftowych i gazowych, elektrowni węglowych i elektrowni gazowych, terminali skroplonego gazu ziemnego i gazociągów;
E. mając na uwadze, że TKE jest zasadniczo niezgodny z traktatami UE, ponieważ umożliwia trybunałom inwestycyjnym interpretację i stosowanie prawa UE bez wprowadzania niezbędnych zabezpieczeń chroniących autonomię regulacyjną UE, a także ponieważ negatywnie wpływa na funkcjonowanie instytucji UE zgodnie z ramami konstytucyjnymi UE;
F. mając na uwadze, że w związku z rosnącymi obawami natury prawnej i politycznej dotyczącymi TKE w listopadzie 2018 r. zainicjowano proces aktualizacji prowadzony przez UE i jej państwa członkowskie, skupiający się na standardach ochrony inwestycji, a także na ograniczeniu ochrony przyznawanej paliwom kopalnym i wspieraniu zrównoważonego rozwoju; mając na uwadze, że 27 listopada 2018 r. Konferencja Karty Energetycznej zatwierdziła wykaz tematów do aktualizacji; mając na uwadze, że 15 lipca 2019 r. Rada udzieliła Komisji mandatu do rozpoczęcia negocjacji w sprawie aktualizacji TKE i przyjęła odpowiednie wytyczne negocjacyjne;
G. mając na uwadze, że w maju 2020 r. UE przedłożyła wniosek dotyczący aktualizacji TKE; mając na uwadze, że 15 lutego 2021 r. UE przedstawiła sekretariatowi TKE dodatkową propozycję dotyczącą rozwiązania problemu definicji działalności gospodarczej w sektorze energetycznym, znaną również jako wyłączenie dotyczące paliw kopalnych;
H. mając na uwadze, że po dwóch latach negocjacji 24 czerwca 2022 r. umawiające się strony osiągnęły porozumienie co do zasady w sprawie aktualizacji TKE;
I. mając na uwadze, że 22 listopada 2022 r. Konferencja Karty Energetycznej miała formalnie zatwierdzić wynegocjowane zmiany do TKE i jego załączników; mając na uwadze, że Radzie nie udało się osiągnąć większości kwalifikowanej opowiadającej się za aktualizacją TKE jako podstawy stanowiska UE na Konferencji Karty Energetycznej;
J. mając na uwadze, że w wyroku z 6 marca 2018 r. w sprawie C-284/16 (Achmea BV) TSUE orzekł, że klauzule arbitrażowe między inwestorem a państwem w umowach międzynarodowych zawartych między państwami członkowskimi UE są sprzeczne z traktatami UE i w wyniku tej niezgodności nie mogą być stosowane po dniu, w którym ostatnia ze stron wewnątrzunijnej dwustronnej umowy inwestycyjnej stała się państwem członkowskim UE; mając na uwadze, że stosując te same zasady, w wyroku z 2 września 2021 r. w sprawie C-741/19 (Komstroy LLC) TSUE orzekł, że art. 26 ust. 2 lit. c) TKE należy interpretować w ten sposób, że nie ma on zastosowania do sporów między państwem członkowskim UE a inwestorem z innego państwa członkowskiego UE dotyczących inwestycji dokonanej przez tego ostatniego w tym pierwszym państwie członkowskim; mając na uwadze, że powszechnie wiadomo, iż wyroki TSUE mają zastosowanie ex tunc;
K. mając na uwadze, że komunikat Komisji z 5 października 2022 r. miał na celu rozpoczęcie procesu negocjacji w sprawie porozumienia między państwami członkowskimi UE, UE i Euratom w sprawie interpretacji TKE; mając na uwadze, że wstępny projekt takiego porozumienia pomógłby wyeliminować obecne lub przyszłe ryzyko związane z arbitrażem wewnątrzunijnym na mocy TKE, a w szczególności zawiera potwierdzenie, że TKE nigdy nie miał, nie ma i nie będzie miał zastosowania wewnątrz UE, że TKE nie może służyć jako podstawa dla postępowań arbitrażowych oraz że klauzula wygaśnięcia nie ma zastosowania; mając na uwadze, że w świetle mocy wstecznej takiego porozumienia miałoby ono również zastosowanie do toczących się sporów;
L. mając na uwadze, że UE jest światowym liderem w reformie polityki inwestycyjnej; mając na uwadze, że od czasu wejścia w życie traktatu lizbońskiego, pod naciskiem i przy wsparciu Parlamentu, podjęto znaczącą reformę polityki inwestycyjnej na szczeblu UE i międzynarodowym; mając na uwadze, że UE zainicjowała i zawarła międzynarodowe umowy inwestycyjne z krajami partnerskimi, zreformowała przepisy dotyczące ochrony inwestycji, zastąpiła rozstrzyganie sporów między inwestorem a państwem systemem sądów ds. inwestycji, rozpoczęła negocjacje w sprawie wielostronnego trybunału rozstrzygania sporów inwestycyjnych, przyjęła przepisy regulujące subsydia zagraniczne, które zakłócają rynek wewnętrzny, oraz przyjęła przepisy dotyczące monitorowania przychodzących bezpośrednich inwestycji zagranicznych; mając na uwadze, że zmiany te są znaczącym krokiem we właściwym kierunku, umożliwiającym zmodernizowaną i zrównoważoną politykę inwestycyjną; mając na uwadze, że jest jeszcze wiele do zrobienia, aby osiągnąć postęp w realizacji tego programu reform;
1. ubolewa, że porozumienie co do zasady w sprawie aktualizacji TKE nie jest wystarczająco zgodne z porozumieniem paryskim i celami Europejskiego Zielonego Ładu oraz nie spełnia celów Parlamentu w zakresie modernizacji określonych w rezolucji z 23 czerwca 2022 r. w sprawie przyszłości polityki UE dotyczącej inwestycji międzynarodowych, w tym przede wszystkim natychmiastowego zakazu pozywania przez inwestorów inwestujących w paliwa kopalne umawiających się stron za prowadzenie polityki stopniowego wycofywania paliw kopalnych zgodnie z ich zobowiązaniami wynikającymi z porozumienia paryskiego, znacznego skrócenia ram czasowych stopniowego wycofywania ochrony istniejących inwestycji w paliwa kopalne oraz usunięcia mechanizmu rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem;
2. odnotowuje brak większości kwalifikowanej umożliwiającej Radzie przyjęcie decyzji w sprawie stanowiska UE na 33. posiedzeniu Konferencji Karty Energetycznej; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że sytuacja ta może utrudnić przyjęcie proponowanych zmian do TKE;
3. wzywa Komisję i państwa członkowskie do zainicjowania procesu skoordynowanego wyjścia z TKE, bez uszczerbku dla swobody państw członkowskich w zakresie pozostania w traktacie lub wycofania się z niego; uważa, że jest to najlepsza opcja dla UE, aby zrealizować swoje ambitne cele klimatyczne i zapobiec dalszemu narażaniu na szwank walki ze zmianą klimatu przez TKE; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje ogłoszenie przez rządy Polski, Hiszpanii, Niderlandów, Francji, Słowenii, Niemiec i Luksemburga zamiaru wycofania się z TKE;
4. pochwala wysiłki negocjacyjne Komisji na rzecz dostosowania TKE do porozumienia paryskiego, celów Europejskiego Zielonego Ładu i priorytetów Parlamentu; ubolewa, że inne umawiające się strony TKE zdają się nie podzielać ambicji UE w dziedzinach łagodzenia zmiany klimatu, zrównoważonego rozwoju i transformacji energetycznej, mimo że wszystkie te strony są również sygnatariuszami porozumienia paryskiego;
5. z zadowoleniem przyjmuje wyłączenie ze zaktualizowanego TKE ochrony inwestycji w odniesieniu do nowych inwestycji w paliwa kopalne w UE dokonywanych po 15 sierpnia 2023 r., ale ubolewa, że takie wyłączenie miałoby zastosowanie wyłącznie w UE i Zjednoczonym Królestwie, z wyjątkiem niektórych inwestycji w zakresie gazu; ubolewa, że wyłączenie ochrony inwestycji w odniesieniu do wszystkich istniejących inwestycji w paliwa kopalne dokonywanych w UE miałoby zastosowanie dopiero po 10 latach od wejścia w życie zaktualizowanego TKE, czyli po upływie okresu rozpoczynającego się 15 sierpnia 2023 r., jeżeli UE i jej państwa członkowskie zgodziłyby się na tymczasowe stosowanie, w przeciwnym razie zniesienie ochrony miałoby zastosowanie znacznie później, przedłużając ochronę inwestycji na okres zbliżony do 20 lat przewidzianych w klauzuli wygaśnięcia TKE; wyraża głębokie zaniepokojenie faktem, że harmonogram ten byłby sprzeczny z aktualną wiedzą na temat tempa wycofywania paliw kopalnych potrzebnego do ograniczenia globalnego ocieplenia do 1,5 °C w stosunku do poziomu sprzed epoki przemysłowej;
6. z zadowoleniem przyjmuje włączenie do zaktualizowanego TKE nowych postanowień dotyczących prawa do regulacji w interesie uzasadnionych celów polityki publicznej, pilnej potrzeby skutecznego przeciwdziałania zmianie klimatu, praw i obowiązków umawiających się stron wynikających z wielostronnych umów dotyczących środowiska i pracy, w tym porozumienia paryskiego, ich zobowiązania do promowania inwestycji energetycznych w sposób, który przyczyniłby się do zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej, a także specjalnego mechanizmu rozstrzygania sporów dotyczących zrównoważonego rozwoju; wyraża jednak poważne obawy co do ryzyka, że takie nowe przepisy nie będą w wystarczającym stopniu egzekwowalne w odniesieniu do prywatnych arbitrów;
7. przypomina swoje stanowisko, że UE i jej państwa członkowskie nie powinny podpisywać lub ratyfikować umów o ochronie inwestycji, które obejmują mechanizm rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem; wyraża ubolewanie, że w zmodernizowanym traktacie WE nie zreformowano znacząco mechanizmu rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem i nie uwzględniono niektórych najbardziej pozytywnych cech modelu sądów ds. inwestycji, takich jak stworzenie stałej listy arbitrów, mechanizmu odwoławczego lub kodeksu postępowania arbitrów; zauważa, że proponowane zmiany przepisów dotyczących przyznawania odszkodowań miałyby niewielki wpływ, ponieważ arbitrzy mają tendencję do bardzo szerokiej interpretacji pojęcia „straty”; ubolewa, że w zaktualizowanym TKE nie uwzględniono technik stosowanych do wyceny szkód w celu obliczania odszkodowania, które są wysoce kontrowersyjne ze względu na bardzo szeroki margines swobody oraz fakt, że opierają się na wysoce złożonych i z natury rzeczy spekulatywnych założeniach; obawia się, że w ten sposób zaktualizowany TKE nadal prowadziłby do wykorzystywania pieniędzy podatników UE do wypłacania inwestorom prywatnym rekompensat za politykę publiczną zgodną z porozumieniem paryskim i Europejskim Zielonym Ładem;
8. wyraża zaniepokojenie, że zaktualizowany TKE rozszerzyłby roszczenia w ramach rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem na inwestycje w dodatkowe źródła energii i technologie, co grozi ograniczeniem elastyczności regulacyjnej, której państwa członkowskie mogą potrzebować przy regulowaniu tych źródeł energii i technologii;
9. ubolewa, że klauzula wygaśnięcia zaktualizowanego TKE pozostałaby niezmieniona, co oznacza, że postanowienia TKE będą nadal miały zastosowanie do inwestycji umawiającej się strony przez okres 20 lat po jej wycofaniu się z TKE; z zadowoleniem przyjmuje jednak fakt, że ochrona dla wszystkich nowych inwestycji skończy się natychmiast po wycofaniu się;
10. z zadowoleniem przyjmuje włączenie do zaktualizowanego TKE zasady, zgodnie z którą przepisy dotyczące rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem nie mają zastosowania do członków tej samej regionalnej organizacji integracji gospodarczej; wyraża jednak zaniepokojenie możliwością, że arbitrzy będą nadal decydować o rozpatrywaniu sporów wewnątrzunijnych, a sprawy podlegające przepisom Międzynarodowego Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych nadal będą egzekwowane w sądach państw trzecich;
11. z zadowoleniem przyjmuje rozpoczęcie przez Komisję procesu negocjacji w sprawie porozumienia między państwami członkowskimi, UE i Euratom w sprawie interpretacji TKE, mającego na celu potwierdzenie, że TKE nigdy nie miał, nie ma i nie będzie miał zastosowania wewnątrz UE, że TKE nie może służyć jako podstawa dla postępowań arbitrażowych oraz że klauzula wygaśnięcia nie ma zastosowania; wzywa wszystkie państwa członkowskie UE do zaangażowania się w proces negocjacji i jak najszybszego przyjęcia proponowanego porozumienia, aby pomóc wyeliminować obecne i przyszłe zagrożenia związane z arbitrażem wewnątrzunijnym na mocy TKE; ponownie wzywa Komisję do dołożenia wszelkich starań w celu wykonania wyroków TSUE w sprawach Achmea i Komstroy w toczących się wewnątrzunijnych postępowaniach arbitrażowych;
12. przypomina, że UE może ratyfikować zaktualizowany TKE tylko za ostateczną zgodą Parlamentu; podkreśla, że jego stanowisko powinno być należycie uwzględniane na wszystkich etapach negocjacji umów handlowych i inwestycyjnych; wzywa Radę i Komisję do pełnego uwzględnienia jego stanowiska przy określaniu wytycznych negocjacyjnych dla wszystkich przyszłych umów handlowych i inwestycyjnych; uważa, że tylko w ten sposób Parlament może wzmocnić pozycję przetargową Komisji w negocjacjach z partnerami handlowymi i inwestycyjnymi;
13. zwraca uwagę na to, że tysiące obowiązujących dwustronnych umów inwestycyjnych zawartych przez państwa członkowskie, które – podobnie jak TKE – nadal chronią inwestycje w paliwa kopalne, zawierają przestarzałe przepisy sprzeczne z celami i wartościami UE, w tym zbyt szerokie standardy ochrony oraz słabe wymogi w zakresie przejrzystości i rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem, a także są niezgodne z wnioskiem UE dotyczącym wielostronnego trybunału rozstrzygania sporów inwestycyjnych; zwraca uwagę na niespójność polegającą na wycofaniu się z TKE ze względu na obawy związane z klimatem, przy jednoczesnym pozostawieniu tych dwustronnych umów inwestycyjnych bez zmian; wzywa państwa członkowskie, by pozostały wierne swoim ambicjom klimatycznym i wypowiedziały lub zaktualizowały swoje dwustronne umowy inwestycyjne, tak by były one zgodne ze zreformowanym modelem unijnych międzynarodowych umów inwestycyjnych i rezolucją Parlamentu z 23 czerwca 2022 r. w sprawie przyszłości polityki UE dotyczącej inwestycji międzynarodowych;
14. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.
- [1] Dz.U. C 296E z 2.10.2012, s. 34.
- [2] Dz.U. C 168E z 14.6.2013, s. 1.
- [3] Dz.U. C 265 z 11.8.2017, s. 17.
- [4] Dz.U. C 101 z 16.3.2018, s. 30.
- [5] Teksty przyjęte, P9_TA(2022)0268.
- [6] Teksty przyjęte, P9_TA(2022)0373.
- [7] Wyrok Trybunału z 6 marca 2018 r., Republika Słowacka przeciwko Achmea BV, sprawa C-284-16/16, ECLI:EU:C:2018:158.
- [8] Wyrok Trybunału z 2 września 2021 r., Republika Mołdawii przeciwko Komstroy LLC, sprawa C‑741/19, ECLI:EU:C:2021:655.