PROJEKT REZOLUCJI w sprawie sytuacji w zakresie praw człowieka w związku z Mistrzostwami Świata w Piłce Nożnej w Katarze
22.11.2022 - (2022/2948(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Manon Aubry
w imieniu grupy The Left
B9‑0537/2022
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie sytuacji w zakresie praw człowieka w związku z Mistrzostwami Świata w Piłce Nożnej w Katarze
Parlament Europejski,
– uwzględniając swoje poprzednie rezolucje w sprawie Kataru,
– uwzględniając Kartę Narodów Zjednoczonych,
– uwzględniając Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych oraz Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych,
– uwzględniając Konwencję ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet,
– uwzględniając Konwencję ONZ o prawach dziecka,
– uwzględniając Konwencję ONZ dotyczącą statusu uchodźców,
– uwzględniając Konwencję ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania,
– uwzględniając konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), w szczególności konwencję nr 29 dotyczącą pracy przymusowej, konwencję nr 105 dotyczącą zniesienia pracy przymusowej, konwencję nr 111 dotyczącą dyskryminacji w zakresie zatrudnienia i wykonywania zawodu oraz konwencję nr 182 dotyczącą najgorszych form pracy dzieci,
– uwzględniając konwencję MOP nr 87 dotyczącą wolności związkowej i ochrony praw związkowych oraz konwencję nr 98 dotyczącą stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych,
– uwzględniając wytyczne ONZ z 2011 r. dotyczące biznesu i praw człowieka,
– uwzględniając wytyczne Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) dla przedsiębiorstw wielonarodowych,
– uwzględniając rezolucję Rady Praw Człowieka ONZ nr 17/4 z 16 czerwca 2011 r. w sprawie praw człowieka, korporacji transnarodowych i innych przedsiębiorstw,
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że od 2010 r., kiedy FIFA przyznała Katarowi organizację mistrzostw świata w 2022 r. bez żadnych warunków dotyczących praw pracowniczych, miliony pracowników z krajów Azji Południowej, Azji Południowo-Wschodniej i Afryki pracowały w Katarze przy budowie i obsłudze infrastruktury mistrzostw świata; mając na uwadze, że od 12 lat pracownicy migrujący i ich rodziny donoszą o nadużyciach, takich jak kradzież wynagrodzeń, obrażenia ciała, gwałty i przemoc seksualna, konfiskata paszportów oraz brak dochodzeń i odszkodowań w przypadku ofiar śmiertelnych;
B. mając na uwadze, że mistrzostwa świata w Katarze – na potrzeby których prowadzono gigantyczne budowy siedmiu stadionów i remont ósmego, nie wspominając o infrastrukturze – oznaczają katastrofę dla praw pracowniczych i socjalnych; mając na uwadze, że wysiłki te były podejmowane kosztem pracowników zagranicznych, w szczególności z Indii, Bangladeszu, Nepalu, Pakistanu i Sri Lanki; mając na uwadze, że pracownicy ci nie korzystają z najbardziej podstawowych praw pracowniczych, są słabo wynagradzani i nadmiernie eksploatowani; mając na uwadze, że wiele osób pozbawiono wynagrodzenia, zwłaszcza w ostatnich miesiącach, i wydalono z kraju przed rozpoczęciem turnieju; mając na uwadze, że FIFA spodziewa się dochodów z mistrzostw świata w Katarze w wysokości 6,4 mld USD; mając na uwadze, że Katar wydał na organizację tej imprezy około 187 mld EUR; mając na uwadze, że od 2011 r. w Katarze zginęło co najmniej 6 500 pracowników migrujących, a tysiące zostało rannych; mając na uwadze, że Katar uznaje jedynie śmierć 37 pracowników na placach budowy mistrzostw świata, podczas gdy dochodzenia pokazują, że złe warunki pracy i życia najprawdopodobniej doprowadziły do śmierci tysięcy pracowników migrujących;
C. mając na uwadze, że na placach budowy związanych z mistrzostwami świata w piłce nożnej działa co najmniej 11 europejskich przedsiębiorstw; mając na uwadze, że europejskie banki, fundusze emerytalne i firmy ubezpieczeniowe zapewniły prawie połowę (47 %) finansowania dla przedsiębiorstw budowlanych i turystyczno-hotelarskich w Katarze; mając na uwadze, że w tych dwóch sektorach udokumentowano systemowe naruszenia praw człowieka, w związku z czym istnieje duże prawdopodobieństwo, że europejskie przedsiębiorstwa spowodowały te naruszenia, przyczyniły się do nich, były z nimi bezpośrednio powiązane lub czerpały z nich korzyści;
D. mając na uwadze, że 9 listopada 2022 r., po trzech latach dochodzenia, sędzia śledczy sądu w Nanterre wydał akt oskarżenia o „zdegradowanie do niewoli” i „warunki pracy lub życia niezgodne z godnością człowieka” wobec katarskiej spółki zależnej firmy VINCI Construction Grands Projets w następstwie skargi złożonej przez francuską Krajową Federację Pracowników Przemysłu Budowlanego, Drzewnego i Meblarskiego (FNSCBA) i organizację pozarządową Sherpa;
E. mając na uwadze, że te mistrzostwa świata są również katastrofą ekologiczną, ponieważ w tym pustynnym kraju zbudowano kilka klimatyzowanych stadionów, a dziennie odbywa się niemal 160 lotów, by przetransportować kibiców z krajów ościennych z powodu braku wystarczającej ilości miejsc hotelowych w Katarze; mając na uwadze, że Katar ma największy ślad węglowy na mieszkańca na świecie; mając na uwadze, że według szacunków FIFA ślad węglowy tej imprezy wyniesie 3,6 mln ton CO2, mając na uwadze, że rząd Kataru udaje, że będzie ona neutralna pod względem emisji dwutlenku węgla, i ucieka się do dyskusyjnych i wysoce krytykowanych programów kompensacji emisji; mając na uwadze, że zdaniem ekspertów ślad węglowy jest w dużej mierze niedoszacowany i może być kilkakrotnie wyższy niż przyznaje FIFA;
F. mając na uwadze, że w Katarze systematycznie łamane są prawa człowieka przysługujące kobietom i dziewczętom, a stosowane ograniczenia są sprzeczne z konstytucją Kataru i prawem międzynarodowym; mając na uwadze, że kobiety potrzebują zezwolenia od swoich opiekunów na korzystanie z wielu przysługujących im podstawowych praw i podejmowanie kluczowych decyzji życiowych, takich jak zawarcie małżeństwa, studia za granicą w ramach rządowych stypendiów, praca na wielu stanowiskach rządowych, podróżowanie za granicę do pewnego wieku i korzystanie z niektórych form opieki zdrowotnej w zakresie zdrowia reprodukcyjnego, w tym aborcji; mając na uwadze, że dzieci płci żeńskiej dziedziczą połowę tego co ich rodzeństwo płci męskiej;
G. mając na uwadze, że ofiary gwałtów, które zgłaszają przestępstwo, mogą zostać oskarżone o seks pozamałżeński, który jest w Katarze przestępstwem; mając na uwadze, że kobiety pozostające w związku małżeńskim mogą zostać uznane za „nieposłuszne”, jeżeli odmawiają stosunku seksualnego z mężem bez „uzasadnionego” powodu; mając na uwadze, że kobietom w Katarze odmawia się również sprawowania władzy rodzicielskiej w charakterze podstawowych opiekunów ich dzieci, co pozbawia je prawa do podejmowania decyzji dotyczących życia ich dzieci, w tym w kwestii leczenia, nawet jeśli są rozwiedzione i sprawują opiekę prawną; mając na uwadze, że ten dyskryminacyjny system utrudnia kobietom rozwód i często nie pozostawia im innej alternatywy niż pozostawanie w związkach przemocowych; mając na uwadze, że system ten ogranicza zdolność kobiet do prowadzenia samodzielnego życia i wpływa na ich zdrowie psychiczne, przyczyniając się do samookaleczenia, depresji, stresu i myśli samobójczych;
H. mając na uwadze, że prawo katarskie dyskryminuje osoby LGBTIQ; mając na uwadze, że katarski kodeks karny przewiduje za dobrowolne stosunki seksualne między mężczyznami w wieku powyżej 16 lat karę do siedmiu lat pozbawienia wolności (art. 285); mając na uwadze, że kodeks przewiduje również karę od jednego roku do lat trzech (art. 296) dla każdego mężczyzny, który „prowokuje” lub „kusi” innego mężczyznę do „popełnienia aktu sodomii lub niemoralności”; mając na uwadze, że kara do 10 lat (art. 288) jest nakładana na każdego, kto utrzymuje dobrowolne pozamałżeńskie stosunki seksualne, co może mieć zastosowanie do dobrowolnych stosunków osób tej samej płci lub do partnerów heteroseksualnych; mając na uwadze, że Khalid Salman, ambasador Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w Katarze w 2022 r., określił homoseksualizm jako „defekt mózgu”; mając na uwadze, że według doniesień arbitralne aresztowania osób LGBTIQ opierają się na katarskiej ustawie nr 17 z 2002 r. o ochronie społeczeństwa, która zezwala na tymczasowe aresztowanie bez postawienia zarzutów lub procesu sądowego; mając na uwadze, że katarskie siły policyjne rutynowo dokonują arbitralnych aresztowań i zatrzymań osób LGBTIQ oraz stosują wobec nich tortury, złe traktowanie i przemoc; mając na uwadze, że według niedawnych doniesień medialnych katarskie siły policyjne torturują osoby LGBTIQ i zmuszają je groźbami do śledzenia i wydawania innych osób LGBTIQ;
I. mając na uwadze, że prawo katarskie ogranicza wolność prasy; mając na uwadze, że katarski kodeks karny penalizuje krytykę emira, zniewagę flagi Kataru, zniesławienie religii, w tym bluźnierstwo, oraz podżeganie do „obalenia reżimu”; mając na uwadze, że katarska ustawa o cyberprzestępczości z 2014 r. przewiduje karę do trzech lat pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 500 000 QAR (137 000 USD) dla osób skazanych za rozpowszechnianie w internecie niezdefiniowanych „fałszywych wiadomości” lub za zamieszczanie w internecie treści, które „naruszają wartości lub zasady społeczne” bądź „znieważają lub zniesławiają innych”; mając na uwadze, że w tym kraju często dochodzi do arbitralnych aresztowań obrońców praw człowieka i krytyków politycznych, w tym osób krytykujących warunki, na których opiera się organizacja mistrzostw świata w piłce nożnej;
J. mając na uwadze, że FIFA celowo powierzyła organizację tego turnieju emiratowi, który przedstawił najsłabszą ofertę oraz stosował metody lobbingu i targów finansowych, by kupić głosy; mając na uwadze, że od 2016 r. organy sądowe ostrzegają o korupcji związanej z przyznaniem Katarowi organizacji mistrzostw świata, w szczególności w celu ustalenia, czy Francja udzieliła wsparcia za przysługi, w tym sprzedaż samolotów Rafale; mając na uwadze, że Francja ułatwiła Katarowi wywieranie miękkiej siły na Zachodzie, w szczególności zezwalając na zakup klubu piłkarskiego Paris Saint-Germain przez Katarski Fundusz Inwestycyjny w 2011 r. oraz podejmując decyzję o wysłaniu 220 policjantów do „pomocy” Katarowi w organizacji tej imprezy;
K. mając na uwadze, że prominentni europejscy politycy, w tym ministrowie państw, uczestniczą lub zapowiedzieli uczestnictwo w Mistrzostwach Świata w Piłce Nożnej w Katarze, nie wyrażając przy tym obaw o przestrzeganie praw człowieka w tym kraju;
1. ponownie podkreśla swoje zaangażowanie na rzecz Powszechnej deklaracji praw człowieka z 1948 r. i przypomina, że zgodnie z jej pierwszym artykułem „wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw”;
2. zdecydowanie potępia skrajne naruszenia praw pracowników migrujących w Katarze, w tym praktyki pracy przymusowej, takie jak ograniczenia swobody przemieszczania się, ograniczenia w dostępie do wymiaru sprawiedliwości, opłaty rekrutacyjne, opóźnienia i niewypłacanie wynagrodzeń, ograniczenia wolności zrzeszania się oraz nieegzekwowanie dopuszczalnych norm bezpieczeństwa i higieny pracy; wzywa władze Kataru, by podjęły wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia pracownikom migrującym prawa do godnych warunków pracy oraz do tego, by przynajmniej ich życie nie było już zagrożone; zdecydowanie potępia system sponsorowania kafala, który – mimo że został oficjalnie zniesiony – nadal obowiązuje w praktyce; wzywa władze Kataru do ratyfikowania i wdrożenia wszystkich konwencji MOP oraz zaleceń specjalnego sprawozdawcy ONZ z 10 listopada 2013 r., a także do umożliwienia organizacji związków zawodowych i zapewnienia przynajmniej stosowania i przestrzegania podstawowych konwencji MOP;
3. zdecydowanie potępia władze Kataru za to, że nie przeprowadziły dochodzenia w sprawie śmierci tysięcy pracowników migrujących, których zgon w wielu przypadkach przypisywano tzw. przyczynom naturalnym; wzywa do wszczęcia międzynarodowego dochodzenia pod kierownictwem ONZ i MOP w sprawie sytuacji, w których pracownicy migrujący byli zmuszani do pracy, w celu ustalenia zakresu odpowiedzialności każdej ze stron oraz podjęcia niezbędnych środków w celu zlikwidowania pracy przymusowej w tym kraju;
4. domaga się, aby władze Kataru wykorzystały przeprowadzone reformy do zapewnienia wszystkim pracownikom rekompensaty za nadużycia popełnione w ciągu ostatnich 12 lat; wzywa FIFA i Katar do ustanowienia w szczególności kompleksowego programu naprawczego, z budżetem w wysokości równej przynajmniej wartości nagrody za zdobycie pucharu świata, tj. 420 mln EUR; popiera kampanię „Pay up FIFA” i domaga się, aby FIFA, biorąc pod uwagę jej oczekiwane dochody z tego turnieju w wysokości 6,4 mld USD, wypłaciła pracownikom i ich rodzinom 420 mln EUR rekompensaty za warunki pracy, jakich doświadczyli;
5. zdecydowanie potępia FIFA za to, że w dużej mierze odpowiada za śmierć wspomnianych 6 500 pracowników, której można było w zupełności zapobiec, oraz za przyznanie Katarowi prawa do organizowania mistrzostw świata, przy jednoczesnym całkowitym ignorowaniu poważnych naruszeń praw człowieka, do których dochodzi w tym kraju; zachęca wszystkich kibiców piłki nożnej do bojkotu mistrzostw świata, ponieważ nie można cieszyć się sportem ani wypoczynkiem, gdy gra toczy się na cmentarzu, i wyraża uznanie dla ich zaangażowania na rzecz praw człowieka;
6. zdecydowanie potępia FIFA, Katar i przedsiębiorstwa uczestniczące w organizacji mistrzostw świata ze względu na ogromny ślad środowiskowy i klimatyczny tego wydarzenia; podkreśla, że według ekspertów prognoza dotycząca śladu węglowego FIFA wynosząca 3,6 mln ton CO2 oraz zobowiązanie Kataru do neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla są zdecydowanie niedoszacowane; podkreśla, że programy kompensacji emisji dwutlenku węgla nie rekompensują odpowiednio wpływu na środowisko i klimat;
7. zdecydowanie potępia FIFA za uciszanie – za pomocą kar i gróźb – drużyn i zawodników, którzy chcieli wyrazić sprzeciw wobec ucisku osób LGBTIQ przez założenie opasek „One Love”; ogólnie potępia uciszanie przez FIFA zawodników i zespołów, którzy chcą wypowiadać się w obronie praw podstawowych, i uważa, że egzekwowanie milczenia wobec graczy jest godnym ubolewania wyborem politycznym;
8. zdecydowanie potępia wszelkie przepisy dotyczące opieki i wszelkie inne ograniczenia praw człowieka przysługujących kobietom i dziewczętom; wzywa władze Kataru do zniesienia wszelkich dyskryminujących przepisów wobec kobiet i dziewcząt oraz do przyjęcia przepisów antydyskryminacyjnych w celu zagwarantowania im praw człowieka, w tym kryminalizacji okaleczania żeńskich narządów płciowych, przemocy domowej i gwałtów małżeńskich; wzywa władze Kataru do zapewnienia – w prawie i w praktyce – sprzyjających warunków dla kobiet do protestowania i domagania się swoich praw;
9. wzywa władze katarskie, aby zaprzestały aresztowań i ścigania za dobrowolne stosunki seksualne dorosłych, w tym stosunki między osobami tej samej płci lub stosunki oparte na ekspresji płciowej, oraz aby natychmiast uwolniły osoby LGBTIQ, które pozostają arbitralnie przetrzymywane, często w nieludzkich warunkach;
10. potępia rutynowe arbitralne aresztowania i złe traktowanie osób LGBTIQ w Katarze w wyniku dyskryminacji wspieranej przez rząd; stanowczo potępia doniesienia o przypadkach napaści na tle seksualnym w areszcie; wzywa Katar do poszanowania praw człowieka wszystkich mieszkańców tego kraju i kibiców mistrzostw świata, niezależnie od ich orientacji seksualnej i tożsamości płciowej, oraz do zadbania o to, by nikt nie był arbitralnie przetrzymywany lub źle traktowany podczas mistrzostw świata lub po ich zakończeniu;
11. przypomina o swoim zobowiązaniu do powszechnego zniesienia kary śmierci i wzywa władze Kataru do przyjęcia moratorium w tej sprawie;
12. wzywa władze Kataru do podjęcia konkretnych kroków, aby zagwarantować prawa do wolności wypowiedzi, zrzeszania się i pokojowych zgromadzeń oraz do zmiany lub uchylenia opresyjnych przepisów;
13. zdecydowanie potępia współudział europejskich przedsiębiorstw w naruszaniu praw człowieka i praw pracowniczych, w którym przedsiębiorstwa te uczestniczyły i z których czerpały korzyści; potwierdza, że przedsiębiorstwa europejskie muszą szanować prawa człowieka i środowisko w ramach własnej działalności, działalności ich spółek zależnych i łańcuchów wartości; popiera kampanię prowadzoną przez francuską Powszechną Konfederację Pracy (CGT) i stowarzyszenie Sherpa, która ujawniła zbliżone do niewolnictwa warunki na placach budowy; z zadowoleniem przyjmuje akt oskarżenia wydany przez sąd w Nanterre przeciwko katarskiej spółce zależnej firmy VINCI Construction Grands Projets; wzywa państwa członkowskie do ochrony praw człowieka i środowiska przed nadużyciami ze strony przedsiębiorstw oraz do pociągnięcia przedsiębiorstw działających pod ich jurysdykcją do odpowiedzialności za wszelkie naruszenia praw człowieka i szkody w środowisku, które powodują, do których się przyczyniają lub z którymi są bezpośrednio powiązane w ramach swojej działalności i w całym łańcuchu wartości; wzywa UE i państwa członkowskie do natychmiastowego podjęcia odpowiednich środków w celu pociągnięcia do odpowiedzialności europejskich przedsiębiorstw, które uczestniczą w naruszeniach praw człowieka lub czerpią z nich korzyści w ramach całej ich działalności lub łańcucha wartości, lub gdy nie wypłacają odpowiednich odszkodowań ofiarom naruszeń praw człowieka, za które są bezpośrednio lub pośrednio odpowiedzialne;
14. wzywa UE do szybkiego przyjęcia ambitnego wniosku Komisji dotyczącego dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju[1], aby zapobiec takim nadużyciom w przyszłości i zobowiązać przedsiębiorstwa do odpowiedzialności za potencjalne naruszenia praw człowieka; wzywa UE do uznania działalności finansowej i ubezpieczeniowej za sektor wysokiego ryzyka na mocy dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju zgodnie ze standardami OECD oraz do usunięcia wszelkich zwolnień z obowiązków lub odpowiedzialności na korzyść tego sektora; z głębokim zaniepokojeniem zauważa, że FIFA, jako międzynarodowe stowarzyszenie pozarządowe, nie jest objęta proponowanym zakresem dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju, i wzywa UE do zlikwidowania luk we wniosku przez odniesienie do „przedsiębiorstw” w celu objęcia zakresem stosowania wszystkich form prawnych podmiotów prywatnych; apeluje, aby przyszła dyrektywa zawierała klauzule dotyczące odpowiedzialności cywilnej umożliwiające poszkodowanym dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w tym poprzez przeniesienie ciężaru dowodu i uznanie prawa do dostępu do informacji będących w posiadaniu strony pozwanej;
15. wzywa wysokich rangą urzędników publicznych UE i państw członkowskich do wyegzekwowania dyplomatycznego bojkotu Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w Katarze oraz do dalszego potępiania naruszeń praw człowieka w tym kraju;
16. zachęca zawodowych piłkarzy do zajmowania stanowiska w sprawie niedopuszczalnych warunków, w jakich odbywają się te mistrzostwa świata, oraz do korzystania z każdej okazji (np. na konferencjach prasowych, podczas meczów lub po zdobyciu bramki) do wysłania silnego sygnału na temat poszanowania praw człowieka;
17. wzywa do opracowania kryteriów dotyczących praw człowieka i ochrony środowiska, do których spełnienia muszą zobowiązać się umownie państwa organizujące przyszłe imprezy sportowe; wzywa wszystkie kraje do zawarcia międzynarodowego porozumienia ustanawiającego warunki w zakresie praw człowieka i ochrony środowiska, niezbędne do przyznania organizacji międzynarodowych imprez sportowych, oraz wzywa UE do objęcia przewodnictwa w tym zakresie; potępia wszelkie formy korupcji przy przyznawaniu i organizowaniu międzynarodowych imprez sportowych, w tym mistrzostw świata w piłce nożnej, w szczególności wszelką korupcję z udziałem polityków z państw członkowskich UE; popiera toczące się we Francji dochodzenia sądowe obejmujące byłego prezydenta Sarkozy’ego, Michela Platiniego i kilku wysokich rangą urzędników publicznych, w celu określenia ich udziału i pociągnięcia do odpowiedzialności;
18. z zadowoleniem przyjmuje bardziej aktywne zaangażowanie UE w trwające negocjacje w sprawie międzynarodowego wiążącego traktatu dotyczącego biznesu i praw człowieka oraz uważa, że UE i jej państwa członkowskie powinny dalej angażować się i zobowiązać się do przyjęcia ambitnego traktatu;
19. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, wiceprzewodniczącemu Komisji / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, parlamentom i rządom państw członkowskich, rządowi i parlamentowi Kataru, sekretarzowi generalnemu FIFA oraz sekretarzowi generalnemu i właściwym organom Organizacji Narodów Zjednoczonych.