PROJEKT REZOLUCJI w sprawie wyzwań stojących przed Republiką Mołdawii
12.4.2023 - (2023/2595(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Emmanuel Maurel
w imieniu grupy The Left
B9‑0197/2023
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie wyzwań stojących przed Republiką Mołdawii
Parlament Europejski,
– uwzględniając decyzję Rady Europejskiej z dnia 23 czerwca 2022 r. o przyznaniu Mołdawii statusu kraju kandydującego do UE,
– uwzględniając opinię Komisji z dnia 17 czerwca 2022 r. w sprawie wniosku Republiki Mołdawii o członkostwo w Unii Europejskiej (COM(2022)0406),
– uwzględniając wspólny dokument roboczy służb Komisji z dnia 6 lutego 2023 r. zatytułowany „Association Implementation Report on the Republic of Moldova” [„Sprawozdanie z realizacji stowarzyszenia w Republice Mołdawii”], zawierający przegląd realizacji przez Mołdawię reform w ramach układu o stowarzyszeniu UE–Mołdawia od października 2021 r. (SWD(2023)0041),
– uwzględniając sprawozdanie analityczne Komisji z dnia 1 lutego 2023 r. w sprawie dostosowania Mołdawii do dorobku prawnego UE oraz ogólnej zdolności tego kraju do wypełnienia zobowiązań wynikających z członkostwa (SWD(2023)0032),
– uwzględniając tymczasową opinię Komisji Weneckiej z dnia 13 marca 2023 r. w sprawie projektu ustawy o ograniczeniu nadmiernych wpływów gospodarczych i politycznych w życiu publicznym (deoligarchizacja),
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że Mołdawia jest jednym z najbiedniejszych krajów w Europie; mając na uwadze, że według szacunków kraj opuściło 1 150 000 Mołdawian, którzy stanowią 28,7 % całej populacji; mając na uwadze, że gospodarka Mołdawii jest w dużym stopniu uzależniona od przekazów pieniężnych; mając na uwadze, że spadek przekazów pieniężnych w wyniku pandemii i wojny w Ukrainie, w połączeniu z kurczeniem i starzeniem się społeczeństwa, spowodował, że znaczna liczba gospodarstw domowych o niskich dochodach stała się zależna od emerytur i pomocy społecznej;
B. mając na uwadze, że złożona historia Mołdawii, która wiąże się z przynależnością do różnych mocarstw, a także uciskiem z ich powodu, tradycyjnie znajduje odzwierciedlenie w poglądach politycznych i preferencjach geopolitycznych jej klasy rządzącej i ludności; mając na uwadze, że społeczeństwo mołdawskie jest stale podzielone w kwestii wyboru sojuszy: albo z Zachodem, albo z Rosją; mając na uwadze, że oligarchowie nadal mają nadmierny wpływ interesów partykularnych na życie gospodarcze, polityczne i publiczne w Mołdawii;
C. mając na uwadze, że Mołdawia przygotowuje się do serii wyborów, mianowicie wyborów krajowych i lokalnych jesienią 2023 r., wyborów prezydenckich w 2024 r. i wyborów parlamentarnych w 2025 r.;
D. mając na uwadze, że Republika Mołdawii w sposób nieproporcjonalny odczuła skutki rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie, głównie z powodu napływu ponad 474 000 uchodźców z Ukrainy oraz ponad 76 000 obywateli państw trzecich od lutego 2022 r., co stanowi najwyższą liczbę w przeliczeniu na mieszkańca ze wszystkich krajów, które przyjęły uchodźców z Ukrainy, lecz również z powodu utraty powiązań handlowych, a także rosnących cen energii i transportu; mając na uwadze, że ponad 102 000 uchodźców zdecydowało się pozostać w kraju, z czego prawie 48 000 to osoby poniżej 18 roku życia; mając na uwadze, że reakcja rządu i ludności Mołdawii na tę sytuację była i pozostaje przykładem solidarności z osobami uciekającymi przed wojną;
E. mając na uwadze, że w 2022 r. Mołdawia doświadczyła najpoważniejszego kryzysu energetycznego w swojej historii po tym, jak Ukraina wstrzymała eksport energii elektrycznej z powodu rosyjskich ataków z powietrza na infrastrukturę krytyczną, a rosyjski gigant energetyczny Gazprom zmniejszył dostawy gazu o połowę; mając na uwadze, że w wyniku tych działań inflacja w jednym z najbiedniejszych krajów Europy sięgnęła 34 %, co doprowadziło do dziesięciokrotnego wzrostu rachunków za media w porównaniu z rokiem 2021 r.;
F. mając na uwadze, że rosyjskie pociski manewrujące kilkakrotnie naruszyły przestrzeń powietrzną i terytorium Mołdawii; mając na uwadze, że prezydent Rosji Władimir Putin uchylił dekret z 2012 r. zobowiązujący Rosję do znalezienia rozwiązania dla regionu Naddniestrza w oparciu o poszanowanie suwerenności i integralności terytorialnej Mołdawii; mając na uwadze, że 2 lutego 2023 r. rosyjski minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow ostrzegł, że Mołdawia może podzielić losy Ukrainy – stać się ofiarą rosyjskiej inwazji – jeśli prezydent Mołdawii Maia Sandu rozważy zjednoczenie Mołdawii z Rumunią i przystąpienie do NATO;
G. mając na uwadze, że w odpowiedzi na kryzys energetyczny i kryzys bezpieczeństwa otrzymano także ogromne wsparcie ze strony partnerów międzynarodowych; mając na uwadze, że od października 2021 r. UE zapewniła kompleksowy pakiet wsparcia, uruchamiając ponad 1,09 mld EUR w pożyczkach i dotacjach, aby wzmocnić odporność Mołdawii, w tym wsparcie budżetowe, pomoc makrofinansową, pomoc humanitarną i pomoc w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności; mając na uwadze, że UE udzieliła również wsparcia przez podłączenie Mołdawii do europejskiej sieci kontynentalnej; mając na uwadze, że 24 stycznia 2023 r. Komisja zaproponowała zwiększenie pomocy finansowej o dodatkowe 145 mln EUR; mając na uwadze, że UE wdrożyła tymczasowe środki liberalizacji handlu w celu wsparcia gospodarki Mołdawii przez przyznanie rocznych bezcłowych kontyngentów taryfowych, aby zniwelować skutki utraty rynków eksportowych w Rosji, na Białorusi i w Ukrainie;
H. mając na uwadze, że 17 lutego 2023 r. zaprzysiężono nowy rząd pod przewodnictwem Dorina Receana, który skupi się bardziej na wymiarze bezpieczeństwa obecnego kryzysu niż na rozwoju gospodarczym i kryzysie związanym z kosztami utrzymania;
I. mając na uwadze, że od pierwszego protestu, który miał miejsce 8 września 2022 r., w Mołdawii nadal odbywają się protesty; mając na uwadze, że protestujący domagają się, aby rząd w pełni dotował zimowe rachunki za energię dla obywateli, aby nie „angażował kraju w wojnę” oraz aby prozachodni rząd kraju podał się do dymisji;
J. mając na uwadze, że po przegłosowaniu przez mołdawski parlament zmiany języka narodowego z mołdawskiego na rumuński, opozycja zorganizowała protest przeciwko tej zmianie przed Trybunałem Konstytucyjnym Mołdawii;
K. mając na uwadze, że 26 marca 2023 r. przed pomnikiem Szczepana Wielkiego w Kiszyniowie zebrała się grupa protestujących, którzy domagali się zjednoczenia Mołdawii i Rumunii;
L. mając na uwadze, że 13 lutego 2023 r. prezydent Mołdawii ostrzegła o planowanym rosyjskim zamachu stanu w tym kraju; mając na uwadze, że w odpowiedzi na protesty premier Dorin Recean zasugerował, aby protestujący poszli do pracy, i oświadczył, że po reformie wymiaru sprawiedliwości organizatorzy protestów i podmioty nielegalnie finansujące te protesty zostaną postawieni przed sądem;
M. mając na uwadze, że rząd mołdawski przyjął szereg kontrowersyjnych ustaw, w tym nowe przepisy wzmacniające uprawnienia służb bezpieczeństwa i wywiadu, które to przepisy zostały skrytykowane przez Komisję Wenecką, oraz zakaz nadawania kilku kanałów telewizyjnych;
1. wyraża solidarność z ludnością Mołdawii, która w wyniku wojny w Ukrainie doświadcza poważnych wyzwań gospodarczych, politycznych i związanych z bezpieczeństwem; wyraża uznanie dla rządu i obywateli Mołdawii za ich niezwykłą solidarność z uchodźcami;
2. ponownie wyraża poparcie dla suwerenności i integralności terytorialnej Mołdawii w ramach jej granic uznanych przez społeczność międzynarodową; potępia naruszanie integralności terytorialnej Mołdawii i wszelkie próby podważenia jej stabilności;
3. ponownie wyraża swoje poparcie dla rozwiązania konfliktu naddniestrzańskiego w sposób kompleksowy i pokojowy, oparty na suwerenności i integralności terytorialnej Mołdawii ze specjalnym statusem dla regionu Naddniestrza; zachęca do wdrażania wszelkich środków budowy zaufania, których celem jest uniknięcie destabilizacji;
4. przypomina rządowi Mołdawii, że pokojowe protesty stanowią jeden z najważniejszych elementów funkcjonującej demokracji, i wzywa go do zagwarantowania wolności wypowiedzi i wolności zgromadzania się oraz do powstrzymania się od dyskredytowania głosów krytycznych;
5. odnotowuje wysiłki poprzedniego rządu Mołdawii na rzecz wspierania ludności Mołdawii w potrzebie w poprzednich latach i wzywa nowy rząd do zwiększenia tych wysiłków; podkreśla, że istnieje potrzeba, aby przyspieszyć wprowadzenie nowej gwarantowanej płacy minimalnej dla wszystkich oraz poprawić ochronę socjalną; ponownie wyraża krytykę, że wdrażanie dorobku socjalnego jest niedostatecznie reprezentowane w ocenach i zaleceniach Komisji, i apeluje o zmianę tej sytuacji;
6. z zadowoleniem przyjmuje działania rządu mołdawskiego zmierzające do spełnienia wymogu „deoligarchizacji” określonego w opinii Komisji w sprawie wniosku Mołdawii o członkostwo w UE; wzywa jednak władze Mołdawii do uwzględnienia zaleceń Komisji Weneckiej dotyczących przyjęcia systemowego podejścia mającego na celu wzmocnienie instytucji i ustawodawstwa kraju w zakresie monopoli, polityki konkurencji, partii politycznych, wyborów, podatków, korupcji i prania pieniędzy;
7. z zadowoleniem przyjmuje pierwsze działania podjęte w dziedzinie walki z korupcją; apeluje o zacieśnienie współpracy między państwami członkowskimi a władzami mołdawskimi przy dochodzeniu dotyczącym skandalu związanego z oszustwami bankowymi w 2014 r., w szczególności przy zapewnieniu odzyskania skradzionych aktywów i ściganiu osób odpowiedzialnych;
8. odnotowuje status Mołdawii jako kraju kandydującego do UE; podkreśla, że nie ma „drogi na skróty” do uzyskania członkostwa w UE i że przystąpienie pozostaje procesem opartym na osiągnięciach i zorganizowanym, wymagającym spełnienia wszystkich kryteriów członkostwa w UE;
9. uznaje znaczące wsparcie udzielone przez UE, aby pomóc Mołdawianom w radzeniu sobie ze skutkami rosyjskiej inwazji na Ukrainę, mianowicie w skutecznym zarządzaniu kryzysem uchodźczym i energetycznym, a także inflacją; wzywa UE do dalszego wspierania Mołdawii;
10. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, rządom i parlamentom państw członkowskich oraz rządowi i parlamentowi Mołdawii.