PROJEKT REZOLUCJI w sprawie sytuacji w Górskim Karabachu po ataku Azerbejdżanu i utrzymującego się zagrożenia dla Armenii
2.10.2023 - (2023/2879(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Markéta Gregorová, Viola von Cramon‑Taubadel, Jordi Solé, François Alfonsi, Damien Carême, Anna Cavazzini, David Cormand, Ignazio Corrao, Malte Gallée, Jakop G. Dalunde, Alice Kuhnke, Pär Holmgren, Bronis Ropė, Mounir Satouri, Francisco Guerreiro, Michèle Rivasi, Saskia Bricmont, Nicolae Ştefănuță, Tineke Strik
w imieniu grupy Verts/ALE
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B9-0393/2023
B9‑0400/2023
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie sytuacji w Górskim Karabachu po ataku Azerbejdżanu i utrzymującego się zagrożenia dla Armenii
Parlament Europejski,
– uwzględniając swoje poprzednie rezolucje w sprawie Azerbejdżanu i Armenii,
– uwzględniając oświadczenie wysokiego przedstawiciela z 21 września 2023 r. w sprawie rozwoju sytuacji w Górskim Karabachu,
– uwzględniając wspólne oświadczenie przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych, przewodniczącej Delegacji ds. Stosunków z Zakaukaziem oraz stałych sprawozdawców Parlamentu Europejskiego ds. Armenii i Azerbejdżanu z 19 września 2023 r. w sprawie ataku Azerbejdżanu na Górski Karabach,
– uwzględniając sprawozdanie końcowe Komisji Ekspertów Rady Bezpieczeństwa ONZ powołanej na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 780 z 1992 r.,
– uwzględniając deklarację z Ałmatów z 1991 r.,
– uwzględniając postanowienia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z lutego i lipca 2023 r.,
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że trzy lata po drugiej wojnie w Górskim Karabachu Azerbejdżan ponownie rozpoczął atak na Górski Karabach 19 września 2023 r. i nazywa go „operacją antyterrorystyczną”;
B. mając na uwadze, że według źródeł armeńskich zabito co najmniej 200 osób, a ponad 400 zostało rannych;
C. mając na uwadze, że w wyniku mediacji prowadzonej przez rosyjski kontyngent pokojowy w regionie ogłoszono zawieszenie broni, po którym faktyczni przywódcy postanowili złożyć broń i rozpocząć rozmowy w sprawie „reintegracji” Górskiego Karabachu z Azerbejdżanem;
D. mając na uwadze, że faktyczni przywódcy Górskiego Karabachu podpisali dekret o rozwiązaniu tego podmiotu do 1 stycznia 2024 r.;
E. mając na uwadze, że większość ludności Górskiego Karabachu uciekła do Armenii w obawie przed warunkami życia pod rządami Azerbejdżanu;
F. mając na uwadze, że Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych definiuje czystki etniczne jako działania prowadzące do uczynienia danego obszaru jednorodnym pod względem etnicznym przez użycie siły lub zastraszanie w celu usunięcia z tego obszaru osób należących do innej grupy etnicznej lub religijnej, co jest sprzeczne z prawem międzynarodowym;
G. mając na uwadze, że chociaż władze Azerbejdżanu twierdzą obecnie, iż prawa i bezpieczeństwo obywateli będą chronione w Górskim Karabachu, od grudnia do połowy września władze Azerbejdżanu stale odmawiały ludności Górskiego Karabachu prawa do żywności i opieki zdrowotnej oraz do swobodnego przemieszczania się;
H. mając na uwadze, że władze Azerbejdżanu zapowiedziały rejestrację wszystkich Ormian mieszkających w Górskim Karabachu;
I. mając na uwadze, że trzy dziesięciolecia wysiłków OBWE, UE i innych podmiotów międzynarodowych w zakresie dyplomacji i budowania pokoju nie zniechęciły Azerbejdżanu do użycia siły wojskowej;
1. zdecydowanie potępia atak Azerbejdżanu na Górski Karabach oraz decyzję Azerbejdżanu, aby ponownie wkroczyć na drogę przemocy i cierpienia w celu przymusowego urzeczywistnienia pożądanej przez ten kraj rzeczywistości przy całkowitym lekceważeniem życia ludzkiego i prawa międzynarodowego;
2. podkreśla, że kampania wojskowa, jaką Azerbejdżan poprowadził przeciwko Górskiemu Karabachowi 19 września, doprowadziła do natychmiastowej ucieczki etnicznych Ormian do Armenii, co jest równoznaczne z czystkami etnicznymi zdefiniowanymi przez Radę Bezpieczeństwa ONZ i jako takie – sprzeczne z prawem międzynarodowym;
3. wzywa Azerbejdżan, aby bezzwłocznie zezwolił na wjazd do Górskiego Karabachu, w tym także dzięki pełnemu ponownemu otwarciu korytarza laczyńskiego zgodnie z postanowieniami Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z lutego i lipca 2023 r., co umożliwi Organizacji Narodów Zjednoczonych i innym podmiotom humanitarnym przeprowadzenie misji oceniającej potrzeby humanitarne oraz rozpoczęcie monitorowania sytuacji humanitarnej na miejscu;
4. podkreśla, że na mocy prawa międzynarodowego Azerbejdżan jest zobowiązany do zapewnienia pilnej ochrony praw człowieka w Górskim Karabachu; domaga się, aby Azerbejdżan udzielił jasnych gwarancji dotyczących praw człowieka ludności ormiańskiej, która pozostaje w regionie, oraz osobom, które mogą rozważać powrót, zwłaszcza biorąc pod uwagę katastrofalną ogólną sytuację w zakresie praw człowieka w Azerbejdżanie; domaga się ponadto, aby Azerbejdżan zezwolił na międzynarodowe, wielostronne monitorowanie procesu reintegracji oraz ustaleń dotyczących sprawowania rządów i działań policji, które zamierza wprowadzić w tym regionie;
5. podkreśla, że chociaż ludność cywilna opuszcza teraz Górski Karabach, Azerbejdżan jest zobowiązany umożliwić im powrót, ponieważ prawo do powrotu do domu jest podstawową zasadą międzynarodowego prawa dotyczącego praw człowieka;
6. zwraca się do Komisji Europejskiej i Rady, aby wywarły znaczną presję na władze Azerbejdżanu i domagały się natychmiastowego uwolnienia i repatriacji wszystkich byłych urzędników Górskiego Karabachu, w tym byłego ministra stanu Górskiego Karabachu Rubena Wardaniana i pozostałych urzędników, których uprowadzono i bezprawnie aresztowano przed 20 września 2023 r. i po tej dacie;
7. podkreśla, że ten ostatni akt agresji wojskowej Azerbejdżanu świadczy o tym, że dwupłaszczyznowe podejście Unii Europejskiej do niektórych reżimów autokratycznych – w którym jednego dnia krytykuje ona lekceważenie przez te reżimy praw człowieka i pokojowej dyplomacji, a kolejnego dnia zapowiada, że zawrze z nimi bezwarunkowe umowy energetyczne – osłabia wszelkie wpływy, jakie UE chce wywierać, aby zniechęcać do działań wojskowych lub zachęcać do podstawowej demokratyzacji w tych krajach;
8. ubolewa nad powolną reakcją ze strony instytucji unijnych, gdyż wysoki przedstawiciel wydał oświadczenie dopiero dwa dni po rozpoczęciu przez Azerbejdżan ataku na Górski Karabach;
9. nalega, aby działania wojskowe, jakie prowadzi Azerbejdżan, i wynikające z nich przymusowe wysiedlenia ludności cywilnej Górskiego Karabachu w drodze zastraszania wojskowego spotkały się ze zdecydowaną reakcją UE;
10. wzywa Komisję, aby bezzwłocznie wycofała plany zacieśnienia stosunków handlowych UE z Azerbejdżanem w dziedzinie energii, co zapowiedziała w zeszłym roku przewodnicząca Ursula von der Leyen, oraz by podjęła działania prowadzące do całkowitego wyeliminowania zależności UE od reżimów autokratycznych w zaspokajaniu potrzeb energetycznych UE;
11. zwraca się ponadto do Komisji, aby przedstawiła ponowną ogólną ocenę stosunków UE z Azerbejdżanem, oraz podkreśla, że Komisja powinna jasno poinformować Azerbejdżan o dalszych konsekwencjach, w tym ukierunkowanych sankcjach wobec sprawców agresji, które to konsekwencje będą grozić władzom w razie kolejnych działań wojskowych;
12. zwraca się do Komisji, aby pilnie ponownie oceniła strukturę dyplomatyczną i sytuację bezpieczeństwa Unii oraz konfiguracje geopolityczne w szerzej pojętym regionie Kaukazu Południowego w świetle nowych faktów w terenie i interesów krajów takich jak Rosja, Turcja czy Iran, a także by opracowała strategię w odpowiedzi na rosnącą tendencję autokratycznych reżimów do odrzucania wysiłków dyplomatycznych i uciekania się do brutalnych działań wojskowych;
13. zwraca się o zawieszenie umowy o ułatwieniach wizowych z Azerbejdżanem;
14. wzywa Komisję i Radę, aby odpowiednio wzmocniły zasoby i mandat misji Unii Europejskiej w dziedzinie WPBiO w Armenii, co pozwoli obserwować sytuację w zakresie bezpieczeństwa po armeńskiej stronie międzynarodowej granicy z Azerbejdżanem i informować o tej sytuacji;
15. ubolewa, że rosyjskiemu kontyngentowi pokojowemu nie udało się załagodzić sytuacji na miejscu przed atakiem Azerbejdżanu 19 września, i apeluje o przeprowadzenie niezależnego dochodzenia w sprawie roli tego kontyngentu w eskalacji przemocy;
16. zachęca Komisję Europejską i Radę, aby na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ i Rady Bezpieczeństwa ONZ dążyły do ustanowienia misji pokojowej ONZ w Górskim Karabachu i wzdłuż międzynarodowej granicy między Armenią a Azerbejdżanem, która zastąpiłaby jednostronny rosyjski kontyngent pokojowy;
17. ostrzega przed sytuacją, w której Azerbejdżan – zachęcony brakiem poważnych wysiłków odstraszających ze strony społeczności międzynarodowej – będzie teraz prawdopodobnie nadal opierał się na maksymalistycznym podejściu wojskowym, co pozwoli mu realizować dążenie do połączenia się z Nachiczewanem przez południową część Armenii i nieoznaczone odcinki międzynarodowej granicy z Armenią;
18. wzywa Azerbejdżan, aby potwierdził jednoznaczne zaangażowanie na rzecz integralności terytorialnej Armenii, zgodnie z deklaracją z Ałmatów z 1991 r.;
19. wzywa Komisję, państwa członkowskie, Organizację Narodów Zjednoczonych i innych partnerów międzynarodowych, aby aktywnie współpracowali ze wszystkimi stronami w celu zapobieżenia dalszemu rozlewowi krwi w regionie, oraz nalega, aby Azerbejdżan powrócił do dyplomacji i multilateralizmu w celu rozwiązania sporów terytorialnych;
20. wzywa do jak najszybszego wznowienia negocjacji między Armenią a Azerbejdżanem we wszystkich nierozstrzygniętych kwestiach z myślą o zawarciu traktatu pokojowego; wzywa Komisję i Radę, aby zapewniły zdolność UE do wiarygodnego i skutecznego wspierania takich negocjacji, jeżeli jedna ze stron lub obie strony są zainteresowane taką pomocą;
21. wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby udzieliły Armenii natychmiastowej pomocy humanitarnej, w tym zakwaterowania, żywności i opieki medycznej, skierowanej do dziesiątek tysięcy osób przesiedlonych z Górskiego Karabachu, które muszą teraz opuścić swoje domy po miesiącach cierpień w wyniku blokady nałożonej przez Azerbejdżan;
22. podkreśla, że UE musi zwiększyć wsparcie dla procesu demokratycznych reform i wysiłków w Armenii na rzecz wzmocnienia odporności tego kraju, co pomoże zapobiec wszelkiej destabilizacji wewnętrznej;
23. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, wiceprzewodniczącemu Komisji/wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, ESDZ, rządom i parlamentom państw członkowskich, a także prezydentowi, premierowi i parlamentowi Armenii oraz prezydentowi, rządowi i parlamentowi Azerbejdżanu.