ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ σχετικά με την κατάσταση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μετά την επίθεση του Αζερμπαϊτζάν και τις συνεχιζόμενες απειλές κατά της Αρμενίας
2.10.2023 - (2023/2879(RSP))
σύμφωνα με το άρθρο 132 παράγραφος 2 του Κανονισμού
Anna Fotyga, Alexandr Vondra, Veronika Vrecionová, Assita Kanko, Adam Bielan, Waldemar Tomaszewski, Witold Jan Waszczykowski, Anna Zalewska, Elżbieta Kruk, Joachim Stanisław Brudziński, Andżelika Anna Możdżanowska
εξ ονόματος της Ομάδας ECR
Βλ. επίσης την κοινή πρόταση ψηφίσματος RC-B9-0393/2023
B9‑0404/2023
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την κατάσταση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μετά την επίθεση του Αζερμπαϊτζάν και τις συνεχιζόμενες απειλές κατά της Αρμενίας
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
– έχοντας υπόψη τα προηγούμενα ψηφίσματά του σχετικά με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, και ιδίως το ψήφισμα της 19ης Ιανουαρίου 2023 σχετικά με τις ανθρωπιστικές συνέπειες του αποκλεισμού στο Ναγκόρνο Καραμπάχ[1], της
15ης Μαρτίου 2023 σχετικά με τις σχέσεις ΕΕ-Αρμενίας[2] και της 15ης Μαρτίου 2023 σχετικά με τις σχέσεις ΕΕ-Αζερμπαϊτζάν[3],
– έχοντας υπόψη τη δήλωση του εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, της 29ης Σεπτεμβρίου 2023, σχετικά με τον εκτοπισμό ανθρώπων από το Ναγκόρνο Καραμπάχ,
– έχοντας υπόψη τη δήλωση του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ, της 21ης Σεπτεμβρίου 2023, σχετικά με τις εξελίξεις στο Ναγκόρνο Καραμπάχ,
– έχοντας υπόψη το άρθρο 132 παράγραφος 2 του Κανονισμού του,
Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι, στις 19 Σεπτεμβρίου 2023, το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε στρατιωτική επίθεση μεγάλης κλίμακας κατά του Ναγκόρνο Καραμπάχ, μετά από αποκλεισμό του διαδρόμου Λατσίν, του μοναδικού δρόμου που συνδέει το Ναγκόρνο Καραμπάχ με την Αρμενία και τον υπόλοιπο κόσμο· λαμβάνοντας υπόψη ότι το Αζερμπαϊτζάν ζήτησε την πλήρη απόσυρση από την περιοχή των αρμενικών εθνικών δυνάμεων που είναι γνωστές ως « αμυντικός στρατός του Ναγκόρνο Καραμπάχ », αναγκάζοντάς τις να παραδοθούν άνευ όρων μετά από 24ωρη στρατιωτική εκστρατεία·
Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο αποκλεισμός έχει οδηγήσει σε σοβαρή ανθρωπιστική κρίση, η οποία πλήττει σημαντικά τις πλέον ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, με σοβαρή έλλειψη πρόσβασης σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων τροφίμων, καυσίμων και φαρμάκων, για τους 120 000 Αρμένιους που ζουν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ·
Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η επίθεση τερματίστηκε με συμφωνία για την κατάπαυση των εχθροπραξιών στις 20 Σεπτεμβρίου 2023, με τις αρχές του Ναγκόρνο Καραμπάχ και τον στρατό να δεσμεύονται για αφοπλισμό και έναρξη συνομιλιών «επανένταξης»·
Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν δήλωσε ότι θα εγγυηθεί τα δικαιώματα του άμαχου πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών, πολιτιστικών, θρησκευτικών και εκλογικών δικαιωμάτων για δημοτικές εκλογές, αλλά δεν αποφάσισε να χορηγήσει στην περιφέρεια καθεστώς αυτονομίας· λαμβάνοντας υπόψη ότι, λόγω των μακροχρόνιων εντάσεων, ο αρμενικός πληθυσμός δεν θεωρεί τις υποσχέσεις αυτές αξιόπιστες, φοβούμενος αντίποινα ή απώλεια της ελευθερίας του να χρησιμοποιεί τη γλώσσα του και να ασκεί τη θρησκεία και τα έθιμα του·
Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι πάνω από 100 000 άτομα —πάνω από τα τρία τέταρτα του πληθυσμού του Ναγκόρνο Καραμπάχ— έχουν ήδη καταφύγει στην Αρμενία αφού το Αζερμπαϊτζάν τους επέτρεψε να εγκαταλείψουν την περιοχή, γεγονός που συνιστά μαζική έξοδο σχεδόν ολόκληρου του αρμενικού πληθυσμού και μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τον τερματισμό εκατοντάδων ετών αρμενικής παρουσίας στην εν λόγω περιοχή·
ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι άνθρωποι που έχουν αποφασίσει να παραμείνουν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι κυρίως ηλικιωμένοι, ενώ άλλοι δηλώνουν ότι ενδέχεται να επιστρέψουν εάν διαπιστώσουν ότι είναι ασφαλές για τους Αρμένιους να ζουν υπό το καθεστώς του Αζερμπαϊτζάν·
Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, στις 27 Σεπτεμβρίου 2023, ο Ρουμπέν Βαρντανιάν, δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας με ρωσοαρμενική καταγωγή, πρώην υφυπουργός του Ναγκόρνο Καραμπάχ και ιδρυτής της ανθρωπιστικής πρωτοβουλίας «Aurora», τέθηκε υπό κράτηση από τις δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν όταν πέρναγε τα σύνορα από το Ναγκόρνο Καραμπάχ στην Αρμενία·
Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι, στις 28 Σεπτεμβρίου 2023, ο ηγέτης του Ναγκόρνο Καραμπάχ, Σαμβέλ Σαχραμανιάν, εξέδωσε διάταγμα σύμφωνα με το οποίο το Ναγκόρνο Καραμπάχ θα παύσει να υφίσταται την 1η Ιανουαρίου 2024 και το οποίο καλεί τον πληθυσμό του Ναγκόρνο Καραμπάχ, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που βρίσκονται στα περίχωρά του, να εξοικειωθεί με τις συνθήκες επανένταξης που παρουσίασε το Αζερμπαϊτζάν·
Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν ανακοίνωσαν την έναρξη διαδικασίας για την καταγραφή των κατοίκων της Αρμενίας μέσω ειδικής δικτυακής πύλης·
Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι πολλές εκκλησίες, τεμένη, σταυρόλιθοι και κοιμητήρια βρίσκονται στο Ναγκόρνο Καραμπάχ· λαμβάνοντας υπόψη ότι, μετά από σημαντικές εσκεμμένες ζημίες που προκάλεσε το Αζερμπαϊτζάν στην αρμενική πολιτιστική κληρονομιά κατά τη διάρκεια του πολέμου του 2020, το Διεθνές Δικαστήριο (ΔΔ) ανέφερε, στην απόφασή του της 7ης Δεκεμβρίου 2021[4], ότι το Αζερμπαϊτζάν πρέπει «να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για την πρόληψη και την τιμωρία πράξεων βανδαλισμού και βεβήλωσης που καταστρέφουν την αρμενική πολιτιστική κληρονομιά, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, εκκλησιών και άλλων τόπων λατρείας, μνημείων, ορόσημων, νεκροταφείων και τεχνουργημάτων»·
ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, στις 26 Σεπτεμβρίου 2023, η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει την ανθρωπιστική της χρηματοδότηση κατά 5 εκατομμύρια EUR ως απάντηση στις αυξανόμενες ανάγκες που προκύπτουν από την κρίση του Ναγκόρνο Καραμπάχ·
ΙΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΕΕ και οι ΗΠΑ έχουν διευκολύνει αρκετούς γύρους ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν· λαμβάνοντας υπόψη ότι η Αρμενία έχει προβεί επισήμως σε αγωγή κατά του Αζερμπαϊτζάν στο ΔΔ, ζητώντας την εφαρμογή προσωρινών μέτρων στο πλαίσιο της Διεθνούς Σύμβασης για την κατάργηση πάσης μορφής φυλετικών διακρίσεων·
1. καλεί τις αρχές του Αζερμπαϊτζάν να απόσχουν από περαιτέρω εχθροπραξίες στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και στην ευρύτερη περιοχή· επισημαίνει ότι η βίαιη ανάκτηση του ελέγχου του Ναγκόρνο Καραμπάχ από το Αζερμπαϊτζάν πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας μείζονος ανθρωπιστικής κρίσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, μετά τον αποκλεισμό του διαδρόμου Λατσίν από το Αζερμπαϊτζάν κατά τους προηγούμενους εννέα μήνες, κατά παράβαση των δεσμεύσεων του Αζερμπαϊτζάν στο πλαίσιο της δήλωσης κατάπαυσης των εχθροπραξιών της 9ης Νοεμβρίου 2020·
2. τονίζει ότι το Αζερμπαϊτζάν φέρει ευθύνη για την εγγύηση των δικαιωμάτων και της ασφάλειας των Αρμενίων του Ναγκόρνο Καραμπάχ, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματός τους να ζουν στα σπίτια τους χωρίς εκφοβισμό και διακρίσεις, καθώς και του δικαιώματος επιστροφής όσων έχουν εκτοπιστεί· εκφράζει τη βαθιά του ανησυχία για τις συνέπειες των ενεργειών του Αζερμπαϊτζάν στον άμαχο πληθυσμό, ο οποίος εγκαταλείπει πλέον την περιοχή· τονίζει ότι οποιαδήποτε βίαιη μετεγκατάσταση του αρμενικού πληθυσμού μπορεί να συνιστά πράξη εθνοκάθαρσης, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με ισχυρή αντίδραση από τη διεθνή κοινότητα· καλεί, επομένως, το Μπακού να απόσχει από κάθε ενέργεια που αποσκοπεί άμεσα ή έμμεσα στον εκτοπισμό των υπόλοιπων Αρμενίων από την περιοχή και ζητεί να επιτραπεί σε όσους αποφασίζουν να επιστρέψουν να το πράξουν·
3. εκφράζει τη συμπαράστασή του στους Αρμένιους του Ναγκόρνο Καραμπάχ, οι οποίοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες τους· χαιρετίζει όλες τις προσπάθειες της κυβέρνησης της Αρμενίας να παράσχει καταφύγιο και βοήθεια στους εκτοπισθέντες Αρμένιους· εκφράζει την ικανοποίησή του για την ανθρωπιστική βοήθεια που παρέχει η ΕΕ στον πληθυσμό που πλήττεται από συγκρούσεις εντός και πέριξ του Ναγκόρνο Καραμπάχ και ζητεί περαιτέρω βοήθεια για την αντιμετώπιση όλων των ανθρωπιστικών αναγκών, ιδίως για την απρόσκοπτη πρόσβαση της ανθρωπιστικής βοήθειας στην περιοχή, επισημαίνοντας τη σημασία της περιοχής για την ΕΕ·
4. σημειώνει ότι μια αποστολή του ΟΗΕ έφτασε στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μόλις την 1η Οκτωβρίου 2023, και ότι αυτή είναι η πρώτη φορά που ο παγκόσμιος φορέας κατάφερε να φτάσει στην περιοχή εδώ και περίπου 30 χρόνια· αναμένει ότι μια ανεξάρτητη διεθνής αποστολή θα παράσχει διαφάνεια, σιγουριά και εμπιστοσύνη στους κατοίκους του Ναγκόρνο Καραμπάχ, εστιάζοντας στις ανθρωπιστικές ανάγκες και την προστασία·
5. καλεί την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν να δεσμευτεί για ευρεία αμνηστία για όλους τους πρώην αξιωματούχους του Ναγκόρνο Καραμπάχ που έχουν απαχθεί και συλληφθεί και ζητεί την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωσή τους·
6. υπογραμμίζει ότι οι ανθρωπιστικές οργανώσεις και οι οργανισμοί των Ηνωμένων Εθνών πρέπει να έχουν άμεση, ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, προκειμένου να παρασχεθεί στον υπόλοιπο τοπικό πληθυσμό η αναγκαία βοήθεια και να παρακολουθείται η κατάσταση·
7. καταδικάζει την αδράνεια των ρωσικών «ειρηνευτικών δυνάμεων» και τον γενικότερο ρόλο που διαδραματίζει η Ρωσία, η οποία εδώ και δεκαετίες πυροδοτούσε τη σύγκρουση και τη χρησιμοποιούσε για τα δικά της πολιτικά οφέλη·
8. εκφράζει τη βαθιά του ανησυχία για τη διατήρηση της πολιτιστικής, θρησκευτικής και ιστορικής κληρονομιάς στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μετά τη μαζική έξοδο των Αρμενίων της περιοχής, λαμβάνοντας υπόψη την καταστροφή της πολιτιστικής, θρησκευτικής και ιστορικής κληρονομιάς από την έναρξη της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ· παροτρύνει το Αζερμπαϊτζάν να απέχει από περαιτέρω καταστροφή, παραμέληση ή αλλοίωση της προέλευσης της πολιτιστικής, θρησκευτικής ή ιστορικής κληρονομιάς στην περιοχή και, αντ’ αυτού, να καταβάλλει προσπάθειες για τη διατήρηση, την προστασία και την προώθηση αυτής της πλούσιας πολυμορφίας σύμφωνα με την απόφαση του ΔΔ, της 7ης Δεκεμβρίου 2021· επιμένει σθεναρά ότι το Αζερμπαϊτζάν πρέπει να επιτρέψει στην UNESCO να έχει πρόσβαση στους τόπους πολιτιστικής κληρονομιάς στα εδάφη που βρίσκονται υπό τον έλεγχό της, προκειμένου να τους καταγράψει και ότι το Αζερμπαϊτζάν πρέπει να διασφαλίσει την προστασία τους· καλεί το Αζερμπαϊτζάν να διασφαλίσει ότι τα μνημεία της αρμενικής πολιτιστικής κληρονομιάς θα παραμείνουν ανέγγιχτα ενόψει της αποστολής αξιολόγησης της UNESCO και ότι θα ζητείται η συμβουλή Αρμενίων και διεθνών εμπειρογνωμόνων σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς πριν από την ανάληψη δράσης σε μνημεία της αρμενικής πολιτιστικής κληρονομιάς και θα διασφαλίζεται η στενή συμμετοχή τους στην εν λόγω δράση· ζητεί την πλήρη αποκατάσταση αυτών και άλλων κατεδαφισμένων χώρων· προτείνει τη χρήση του Δορυφορικού Κέντρου της ΕΕ (SatCen) για την παροχή δορυφορικών εικόνων προκειμένου να προσδιοριστεί η εξωτερική κατάσταση της απειλούμενης κληρονομιάς στην περιοχή·
9. χαιρετίζει την έναρξη της μη στρατιωτικής αποστολής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Αρμενία (EUMA) στο πλαίσιο της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας, αλλά τονίζει την ανάγκη να αυξηθεί ο αριθμός των παρατηρητών της EUMA και να ενισχυθούν με πρόσθετες ικανότητες για την καλύτερη στήριξη των στόχων της αποστολής· επικροτεί την προθυμία της Αρμενίας να διευκολύνει τη μη στρατιωτική αποστολή στο έδαφός της και καλεί το Αζερμπαϊτζάν να επιτρέψει την παρουσία των επιτηρητών της EUMA και στη δική του πλευρά των συνόρων·
10. επαναλαμβάνει την υποστήριξή του στην κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα τόσο του Αζερμπαϊτζάν όσο και της Αρμενίας· καλεί το Αζερμπαϊτζάν να επιβεβαιώσει την αδιαμφισβήτητη δέσμευσή του απέναντι στην εδαφική ακεραιότητα της Αρμενίας· αναμένει ότι, αφού ανακτήσει τον έλεγχο στα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορά του, το Αζερμπαϊτζάν θα απόσχει από κάθε επιθετική και εχθρική ενέργεια κατά της Αρμενίας· ζητεί, συνεπώς, να ενισχυθεί η EUMA, ώστε να μπορεί να συνεχίσει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις επί τόπου στο πλαίσιο αυτό·
11. ζητεί ισχυρότερη δέσμευση της ΕΕ στην περιοχή, ιδίως όσον αφορά την επιδίωξη μιας «Διαθήκης του Νώε», η οποία μπορεί να εξομαλύνει τις σχέσεις μεταξύ Αρμενίας, Αζερμπαϊτζάν και Τουρκίας και να φέρει μακροχρόνια ειρήνη στην περιοχή·
12. καλεί την ΕΕ να στηρίξει περαιτέρω τις δημοκρατικά εκλεγμένες αρχές της Αρμενίας στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας και σταθερότητας και στη συνέχιση των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων στη χώρα· είναι της άποψης ότι, με τη συγκατάθεση των αρμενικών αρχών, οι σχέσεις ΕΕ-Αρμενίας θα πρέπει να αναπτυχθούν ταχέως βάσει μελλοντικής συμφωνίας σύνδεσης και της δυνατότητας προσχώρησης στην ΕΕ·
13. αναθέτει στην Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής/ύπατο εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή, στην κυβέρνηση και τον πρόεδρο της Αρμενίας, στην κυβέρνηση και τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, στη γενική γραμματέα του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, στη γενική γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης, στη γενική διευθύντρια της UNESCO και στον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.
- [1] ΕΕ C 214 της 16.6.2023, σ. 104.
- [2] Κείμενα που εγκρίθηκαν, P9_TA(2023)0081.
- [3] Κείμενα που εγκρίθηκαν, P9_TA(2023)0082.
- [4] Απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου, της 7ης Δεκεμβρίου 2021, σχετικά με το αίτημα για την παρουσίαση προσωρινών μέτρων για την εφαρμογή της διεθνούς σύμβασης για την κατάργηση πάσης μορφής φυλετικών διακρίσεων (Αρμενία κατά Αζερμπαϊτζάν).