PROJEKT REZOLUCJI w sprawie sytuacji w Górskim Karabachu po ataku Azerbejdżanu i ciągłych gróźb wobec Armenii
2.10.2023 - (2023/2879(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Anna Fotyga, Alexandr Vondra, Veronika Vrecionová, Assita Kanko, Adam Bielan, Waldemar Tomaszewski, Witold Jan Waszczykowski, Anna Zalewska, Elżbieta Kruk, Joachim Stanisław Brudziński, Andżelika Anna Możdżanowska
w imieniu grupy ECR
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B9-0393/2023
B9‑0404/2023
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie sytuacji w Górskim Karabachu po ataku Azerbejdżanu i ciągłych gróźb wobec Armenii
Parlament Europejski,
– uwzględniając swoje poprzednie rezolucje w sprawie Armenii i Azerbejdżanu, w szczególności rezolucję z 19 stycznia 2023 r. w sprawie konsekwencji humanitarnych blokady w Górskim Karabachu[1], z 15 marca 2023 r. w sprawie stosunków UE–Armenia[2] oraz z 15 marca 2023 r. w sprawie stosunków między UE a Azerbejdżanem[3],
– uwzględniając oświadczenie rzecznika Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych z 29 września 2023 r. w sprawie wysiedlenia ludności z Górskiego Karabachu,
– uwzględniając oświadczenie wysokiego przedstawiciela UE z 21 września 2023 r. w sprawie rozwoju sytuacji w Górskim Karabachu,
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że 19 września 2023 r. Azerbejdżan rozpoczął szeroko zakrojoną ofensywę wojskową przeciwko Górskiemu Karabachowi po tygodniowej blokadzie korytarza laczyńskiego, jedynej drogi łączącej Górski Karabach z Armenią i światem zewnętrznym; mając na uwadze, że Azerbejdżan zażądał całkowitego wycofania z regionu ormiańskich sił etnicznych znanych jako Armia Obrony Górskiego Karabachu, zmuszając je do kapitulacji po trwającej 24 godziny kampanii wojskowej;
B. mając na uwadze, że blokada doprowadziła do poważnego kryzysu humanitarnego, który w znacznym stopniu dotknął najsłabsze grupy społeczne, gdyż wystąpiły poważne braki w dostępie 120 000 Ormian mieszkających w Górskim Karabachu do podstawowych towarów i usług, w tym żywności, paliwa i leków;
C. mając na uwadze, że ofensywa zakończyła się porozumieniem o zawieszeniu broni zawartym 20 września 2023 r., a władze Górskiego Karabachu i wojsko zobowiązały się do rozbrojenia i rozpoczęcia rozmów na temat „reintegracji”;
D. mając na uwadze, że rząd Azerbejdżanu oświadczył, iż zagwarantuje prawa ludności cywilnej, w tym prawa do edukacji, prawa kulturalne, prawa religijne i prawa udziału w wyborach samorządowych, ale nie podjął decyzji, by nadać temu regionowi status autonomiczny; mając na uwadze, że ze względu na lata napięć ludność Armenii nie uważa tych obietnic za wiarygodne, obawiając się represji lub utraty swobody używania języka oraz praktykowania religii i obyczajów;
E. mając na uwadze, że ponad 100 000 osób – ponad trzy czwarte ludności Górskiego Karabachu – uciekło już do Armenii po tym, jak Azerbejdżan zezwolił im na opuszczenie terytorium, co stanowi masowy odpływ prawie całej ludności ormiańskiej i może spowodować, że nastąpi kres trwającej setki lat obecności Ormian na tym terenie;
F. mając na uwadze, że osoby, które zdecydowały się pozostać, to głównie osoby starsze, zaś inne osoby twierdzą, że mogłyby wrócić, jeśli uznają, że życie pod rządami Azerbejdżanu jest bezpieczne dla etnicznych Ormian;
G. mając na uwadze, że 27 września 2023 r. Ruben Wartanian, rosyjsko-armeński przedsiębiorca i miliarder, były minister stanu Górskiego Karabachu i twórca inicjatywy humanitarnej Aurora, został zatrzymany przez siły azerskie podczas przekraczania granicy z Górskiego Karabachu do Armenii;
H. mając na uwadze, że 28 września 2023 r. przywódca Górskiego Karabachu Samwel Szahramanian wydał dekret stanowiący, że Górski Karabach przestanie istnieć 1 stycznia 2024 r., i wezwał ludność Górskiego Karabachu, w tym osoby znajdujące się poza terytorium republiki, do zapoznania się z warunkami reintegracji przedstawionymi przez Azerbejdżan;
I. mając na uwadze, że władze Azerbejdżanu ogłosiły za pośrednictwem specjalnego portalu rozpoczęcie procesu rejestracji mieszkańców Armenii;
J. mając na uwadze, że w Górskim Karabachu znajdują się liczne kościoły, meczety, chaczkary i cmentarze; mając na uwadze, że po tym jak Azerbejdżan wyrządził poważne szkody w ormiańskim dziedzictwie kulturowym podczas wojny w 2020 r., Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) wskazał w postanowieniu z 7 grudnia 2021 r.[4], że Azerbejdżan musi „podjąć wszelkie niezbędne kroki, aby zapobiec aktom wandalizmu i profanacji obiektów ormiańskiego dziedzictwa kulturowego, w tym między innymi kościołów i innych miejsc kultu, zabytków, miejsc historycznych, cmentarzy i artefaktów, oraz karać za takie czyny”;
K. mając na uwadze, że 26 września 2023 r. Komisja ogłosiła, iż zwiększy środki na pomoc humanitarną o 5 mln EUR w odpowiedzi na rosnące potrzeby wynikające z kryzysu w Górskim Karabachu;
L. mając na uwadze, że UE i USA ułatwiły kilka rund rozmów pokojowych między Armenią a Azerbejdżanem; mając na uwadze, że Armenia oficjalnie wniosła do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości skargę przeciwko Azerbejdżanowi, wzywając do zastosowania środków tymczasowych na mocy Międzynarodowej konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej;
1. wzywa władze Azerbejdżanu do powstrzymania się od dalszych działań wojennych w Górskim Karabachu i w regionie; podkreśla, że do siłowego odzyskania przez Azerbejdżan kontroli nad terytorium Górskiego Karabachu doszło w kontekście poważnego kryzysu humanitarnego w Górskim Karabachu, po tym jak Azerbejdżan blokował w ciągu ostatnich dziewięciu miesięcy korytarz laczyński, z naruszeniem zobowiązań Azerbejdżanu wynikających z oświadczenia o zawieszeniu broni z 9 listopada 2020 r.;
2. podkreśla, że Azerbejdżan ponosi odpowiedzialność za zagwarantowanie praw i bezpieczeństwa Ormian z Górskiego Karabachu, w tym prawa do pozostania we własnych domach bez zastraszania i dyskryminacji, a także prawa osób przesiedlonych do powrotu; jest bardzo zaniepokojony konsekwencjami działań Azerbejdżanu dla ludności cywilnej, która obecnie opuszcza region; podkreśla, że wszelka przymusowa relokacja etnicznej ludności ormiańskiej może stanowić akt czystki etnicznej, na który społeczność międzynarodowa powinna zdecydowanie zareagować; wzywa zatem Baku do powstrzymania się od wszelkich działań mających bezpośrednio lub pośrednio na celu wysiedlenie pozostałych etnicznych Ormian z tego regionu i apeluje, by osobom, które zdecydują się na powrót, zezwolić na to;
3. solidaryzuje się z Ormianami zamieszkałymi w Górskim Karabachu, którzy muszą uciekać z ziemi przodków; z zadowoleniem przyjmuje wszelkie wysiłki rządu Armenii na rzecz zapewnienia schronienia i pomocy przesiedlonym Ormianom; wyraża zadowolenie z pomocy humanitarnej udzielanej przez UE ludności dotkniętej konfliktem w Górskim Karabachu i w jego okolicach oraz wzywa do dalszej pomocy w celu zaspokojenia wszystkich potrzeb humanitarnych, w szczególności zapewnienia nieograniczonego dostępu pomocy humanitarnej do regionu, zwracając uwagę na znaczenie tego regionu dla UE;
4. zwraca uwagę, że misja ONZ przybyła do Górskiego Karabachu dopiero 1 października 2023 r. i że jest to pierwszy od blisko 30 lat przypadek, w którym organ międzynarodowy uzyskał dostęp do regionu; oczekuje, że niezależna misja międzynarodowa skoncentrowana na potrzebach humanitarnych i ochronie zapewni przejrzystość, doda otuchy i przywróci zaufanie mieszkańcom Górskiego Karabachu;
5. wzywa rząd Azerbejdżanu, by zobowiązał się do szeroko zakrojonej amnestii dla wszystkich byłych urzędników Górskiego Karabachu, których uprowadzono i aresztowano, oraz wzywa do ich natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia;
6. podkreśla, że organizacjom humanitarnym i agencjom ONZ należy zapewnić natychmiastowy, wolny i nieograniczony dostęp do Górskiego Karabachu w celu zapewnienia niezbędnej pomocy pozostałej tam miejscowej ludności i w celu monitorowania sytuacji;
7. potępia bezczynność rosyjskich „sił pokojowych” i ogólną rolę odgrywaną przez Rosję, która przez dziesięciolecia podsycała konflikt i wykorzystywała go do własnych korzyści politycznych;
8. wyraża głębokie zaniepokojenie ochroną dziedzictwa kulturowego, religijnego i historycznego w Górskim Karabachu po masowej emigracji Ormian z Górskiego Karabachu, pamiętając o tym, że dziedzictwo kulturowe, religijne i historyczne było niszczone od początku konfliktu w Górskim Karabachu; wzywa Azerbejdżan, aby zaprzestał niszczenia, zaniedbywania lub zmieniania rodowodu dziedzictwa kulturowego, religijnego lub historycznego w regionie, a zamiast tego dążył do zachowania, ochrony i promowania tej bogatej różnorodności, zgodnie z postanowieniem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 7 grudnia 2021 r.; zdecydowanie nalega, aby Azerbejdżan umożliwił UNESCO natychmiastowy dostęp do obiektów dziedzictwa na terytoriach znajdujących się pod jego kontrolą w celu przeprowadzenia ich inwentaryzacji, a także aby zapewnił ich ochronę; wzywa Azerbejdżan, aby dopilnował, by przed przeprowadzeniem misji oceniającej UNESCO nie przeprowadzano żadnych interwencji w obiektach dziedzictwa ormiańskiego oraz żeby przed jakimikolwiek interwencjami związanymi z tymi obiektami konsultowano się z ormiańskimi i międzynarodowymi ekspertami ds. dziedzictwa kulturowego, a także by byli oni ściśle zaangażowani w te działania; wzywa do pełnego odtworzenia tych i innych zburzonych obiektów; proponuje, by wykorzystać Centrum Satelitarne UE (Satcen) do dostarczania zdjęć satelitarnych, które pomogłyby ocenić zewnętrzny stan zagrożonego dziedzictwa w regionie;
9. z zadowoleniem przyjmuje rozpoczęcie cywilnej misji Unii Europejskiej w Armenii (EUMA) w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, ale podkreśla, że należy zwiększyć liczbę obserwatorów EUMA i wyposażyć ich w dodatkowe możliwości, aby lepiej wspierać cele misji; z zadowoleniem przyjmuje gotowość Armenii do ułatwienia misji na jej terytorium i wzywa Azerbejdżan do zezwolenia na obecność EUMA również po jego stronie granicy;
10. ponownie wyraża poparcie dla suwerenności i integralności terytorialnej zarówno Azerbejdżanu, jak i Armenii; wzywa Azerbejdżan do potwierdzenia jednoznacznego zobowiązania się do poszanowania integralności terytorialnej Armenii; oczekuje, że po odzyskaniu kontroli nad granicami uznanymi przez społeczność międzynarodową Azerbejdżan powstrzyma się od wszelkich agresywnych i wrogich działań przeciwko Armenii; wzywa zatem do wzmocnienia EUMA, aby mogła ona nadal uważnie monitorować rozwój sytuacji na miejscu w tym zakresie;
11. wzywa UE do większego zaangażowania w regionie, w szczególności dążenia do zawarcia tzw. porozumienia Noego, które może doprowadzić do normalizacji stosunków między Armenią, Azerbejdżanem i Turcją oraz do trwałego pokoju w regionie;
12. wzywa UE do dalszego wspierania demokratycznie wybranych władz Armenii w rozwijaniu odporności i stabilności oraz w kontynuowaniu reform demokratycznych w tym kraju; jest zdania, że za zgodą władz Armenii należy szybko rozwijać stosunki między UE a Armenią w oparciu o przyszły układ o stowarzyszeniu i możliwość przystąpienia do UE;
13. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji wiceprzewodniczącemu Komisji Europejskiej / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Radzie, Komisji, rządowi i prezydentowi Armenii, rządowi i prezydentowi Azerbejdżanu, sekretarz generalnej Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, sekretarz generalnej Rady Europy, dyrektor generalnej UNESCO oraz sekretarzowi generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych.
- [1] Dz.U. C 214 z 16.6.2023, s. 104.
- [2] Teksty przyjęte, P9_TA(2023)0081.
- [3] Teksty przyjęte, P9_TA(2023)0082.
- [4] Postanowienie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7 grudnia 2021 r. w sprawie wniosku o wskazanie środków tymczasowych w celu stosowania Międzynarodowej konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (Armenia przeciwko Azerbejdżanowi).