TAIRISCINT I gCOMHAIR RÚIN maidir le héifeachtacht smachtbhannaí an Aontais i gcoinne na Rúise
6.11.2023 - (2023/2905(RSP))
de bhun Riail 132(2) de na Rialacha Nós Imeachta
Anna Fotyga, Angel Dzhambazki, Witold Jan Waszczykowski, Kosma Złotowski, Jadwiga Wiśniewska, Ryszard Czarnecki, Bogdan Rzońca, Elżbieta Rafalska, Jacek Saryusz‑Wolski, Adam Bielan, Eugen Jurzyca, Assita Kanko, Cristian Terheş, Joachim Stanisław Brudziński, Alexandr Vondra, Veronika Vrecionová, Anna Zalewska, Hermann Tertsch
thar ceann an Ghrúpa ECR
Féach freisin comhthairiscint i gcomhair rúin RC-B9-0453/2023
B9‑0457/2023
Rún ó Parlaimint na hEorpa maidir le héifeachtacht smachtbhannaí an Aontais i gcoinne na Rúise
Tá Parlaimint na hEorpa,
– ag féachaint dá rúin roimhe seo maidir leis an Úcráin agus leis an Rúis,
– ag féachaint do Chairt na Náisiún Aontaithe, do Choinbhinsiúin na Háige, do Choinbhinsiúin na Ginéive agus do na prótacail bhreise a ghabhann leo agus do Reacht na Róimhe den Chúirt Choiriúil Idirnáisiúnta,
– ag féachaint don Chomhaontú Comhlachais idir an tAontas Eorpach agus a Bhallstáit, de pháirt amháin, agus an Úcráin, den pháirt eile[1], agus don Limistéar Domhain agus Cuimsitheach Saorthrádála idir an tAontas agus an Úcráin a ghabhann leis an gComhaontú Comhlachais sin, a síníodh in 2014,
– ag féachaint do Riail 132(2) dá Rialacha Nós Imeachta,
A. de bhrí go bhfuil Cónaidhm na Rúise, le tacaíocht ghníomhach ó dheachtóir na Bealarúise, Aliaksandr Lukashenka, ag leanúint dá cogadh neamhdhleathach, gan chúis agus gan údar i gcoinne na hÚcráine, a thosaigh chomh luath le 2014 nuair a forghabhadh an Chrimé agus codanna de chúigí Donetsk agus de Luhansk, ach ar géaraíodh air an 24 Feabhra 2022 chun bheith ar an gcoimhlint mhíleata is mó ar mhór-roinn na hEorpa ó dheireadh an Dara Cogadh Domhanda;
B. de bhrí gur theip ar bheartais roimhe seo vis-à-vis impiriúlachas Chónaidhm na Rúise a stopadh agus nach raibh mar thoradh orthu ach cogaí foghacha atá ag dul in olcas, ionas nach sásódh aon ní seachas bua don Úcráin mar thoradh don tsíocháin idirnáisiúnta, do chearta an duine agus don daonlathas;
C. de bhrí, fiú tar éis 2014, gur lean an tAontas agus roinnt dá Bhallstáit le beartas dlúthchomhair le Cónaidhm na Rúise i go leor réimsí, go háirithe i réimse an fhuinnimh, agus freisin in earnáil an spáis agus fiú sa réimse míleata, in ainneoin gur iarradh go gcuirfí stop leis; de bhrí gur sháraigh cuideachtaí Eorpacha, amhail Siemens, chomh maith le cuideachtaí atá i mbun droichead Kerch a thógáil, go follasach smachtbhannaí an Aontais agus gur rannchuidigh siad le cumais na Rúise a mhéadú agus le hionsaí breise a chumasú; de bhrí nach ndearnadh cásanna scannalacha den sórt sin, in ainneoin aird áirithe ó na meáin, a imscrúdú ná a ionchúiseamh i gceart, rud a bheadh ina bhac ar chuideachtaí eile;
D. de bhrí go bhfuil 11 phacáiste smachtbhannaí glactha ag an Aontas i gcoinne na Rúise chun a cumas míleata a lagú agus chun bac a chur ar a cumas cogadh iomlán a fhearadh; de bhrí go n-áirítear orthu smachtbhannaí pearsanta i gcoinne breis agus 1800 duine aonair, dícheangal 10 bpríomhinstitiúid airgeadais de chuid na Rúise — lena n-áirítear an banc is mó sa Rúis, Sberbank — ó chóras teachtaireachtaí airgeadais idirnáisiúnta SWIFT, toirmeasc ar onnmhairiú chuig an Rúis (lena n-áirítear idirthuras) a dhéanamh ar earraí agus/nó teicneolaíocht dé-úsáide, innill dróin, airm, airm shibhialtacha, armlón, feithiclí míleata agus trealamh paraimíleata, dúnadh aerspás, chalafoirt mhara agus bhóithre an Aontais d’aerárthaí, soithí agus oibreoirí iompair na Rúise, uasteorainn ar amhola agus táirgí peitriliam Rúiseacha a onnmhairítear chuig tríú tíortha agus toirmeasc ar iompar muirí a sholáthar; de bhrí, cé gur bhain na smachtbhannaí sin an bonn go pointe áirithe de chumas na Creimile a cogadh gan chúis a fhearadh, gur cheart, mar sin féin, iarrachtaí eile a bheith ag gabháil leo amhail tacaíocht mhíleata leanúnach don Úcráin;
E. de bhrí go meastar go bhfuil EUR 300 billiún de chúlchistí bainc ceannais na Rúise agus EUR 19 mbilliún in airgead olagarcaí na Rúise reoite ag an Aontas, agus go bhfuil na Stáit Aontaithe agus comhghuaillithe eile an Iarthair tar éis níos mó ná USD 58 mbilliún i sócmhainní atá faoi úinéireacht nó faoi rialú Rúiseach, atá faoi smachtbhannaí, a bhlocáil nó a urghabháil;
F. de bhrí, mar fhreagairt ar an bhfogha, gur chinn mórán cuideachtaí idirnáisiúnta margadh na Rúise a fhágáil, ach go leanann líon suntasach gnólachtaí a bhfuil a gceanncheathrú san Aontas agus i dtíortha G7, go háirithe sa Ghearmáin, an Fhrainc, an Iodáil, an Ghréig, an tSlóivéin, an Ostair agus an Spáinn, d’fheidhmiú agus d’infheistiú sa Rúis, áfach, agus sa tslí sin go dtacaíonn siad le geilleagar cogaidh na Rúise;
G. de bhrí go bhfuil an Rúis ag brath ar dhaoine aonair agus ar eintitis tríú tír atá toilteanach nithe a athsholáthar dá harm agus a chur ar a cumas leanúint dá cogadh gránna i gcoinne na hÚcráine; de bhrí, de réir tuarascálacha inchreidte, go bhfuiltear ag leanúint de sholáthar arm agus trealaimh mhíleata, ní hamháin ón gCóiré Thuaidh agus ón Iaráin ach ón tSín freisin;
H. de bhrí, naoi mbliana ó thosaigh ionsaí na Rúise i gcoinne na hÚcráine, gur ghin Raiffeisen, an t-iasachtóir is mó de chuid an Iarthair atá fós ag feidhmiú faoi réimeas Putin, beagnach leath dá bhrabúis ó oibríochtaí na Rúise, le borradh suntasach ar bhrabúis in 2022, in ainneoin glaonna chun a ghnó sa tír a ghearradh siar;
I. de bhrí go bhfuil scéimeanna na Rúise um sheachaint smachtbhannaí ag éirí níos sofaisticiúla, go háirithe maidir leis an ola a dhíol arb í an phríomhfhoinse í fós chun a cogadh a chistiú;
J. de bhrí gur allmhairigh tíortha an Aontais thart ar an méid céanna gáis nádúrtha leachtaithe (GNL) ón Rúis ó mhí Eanáir go mí Mheán Fómhair 2023 agus a d’allmhairigh siad le linn na tréimhse céanna sa bhliain roimhe sin, agus gur mhéadaigh cuid acu a n-allmhairí GNL 40 go 50 %, agus go raibh ról ríthábhachtach ag na cuideachtaí Gearmánacha Technip agus Linde i bhforbairt thionscadal ‘Arctic LNG 2’ na Rúise, a cuireadh le liosta smachtbhannaí SAM le déanaí;
K. de bhrí gur chruthaigh an Rúis flít dhorcha, mar a thugtar air, de thancaeir ola, atá in ann oibriú gan árachas an Iarthair agus seirbhísí eile, chun teacht timpeall ar an uasteorainn ola a thug an tAontas isteach;
L. de bhrí go bhfuil an Rúis in ann líon suntasach de na comhpháirteanna ríomhaireachta is gá a fháil chun diúracáin bhalaistíocha agus chúrsála a tháirgeadh trína clár spáis (ROSCOSMOS) a úsáid mar mhodh chun teicneolaíochtaí a fháil ar teicnolaíochtaí iad a bhfuil úsáid shibhialta agus mhíleata araon leo;
M. de bhrí go bhfuil go leor cuideachtaí, lena n-áirítear sa tSeirbia, san Airméin, sa Chasacstáin, sa Tuirc, san India agus sa tSín toilteanach rioscaí suntasacha a ghlacadh chun freastal ar éileamh soláthair na Rúise ar earraí atá toirmiscthe faoi smachtbhannaí an Aontais;
N. de bhrí go bhfuil bealaí malartacha bunaithe ag an Rúis chun earraí dé-úsáide a allmhairiú — go príomha tríd an tSín, tríd an Tuirc, tríd an gCipir agus trí Aontas na nÉimíríochtaí Arabacha — atá tagtha chun bheith ina moil chun teicneolaíocht agus trealamh de dhéantús eachtrach a onnmhairiú, a athonnmhairiú agus a thrasloingsiú chuig an Rúis; de bhrí gur sháraigh cainníocht na n-allmhairí sin cheana féin na leibhéil a bhí ann roimh an gcogadh; de bhrí, mar shampla, gur mhéadaigh allmhairí micreaphróiseálaithe agus/nó leathsheoltóirí na Rúise ó USD 1.82 billiún in 2021 go USD 2.45 billiún in 2022 (bliain go bliain);
O. de bhrí, de réir roinnt foinsí, gur allmhairigh an Rúis aerfheithiclí gan foireann in 2022 ón tSín, ó Hong Cong, ón India, ón Tuirc agus ó thíortha san Aontas freisin, eadhon an Ísiltír agus an Ghearmáin;
P. de bhrí, gan aon smachtbhannaí ar thrádáil gráin na Rúise, gur bhain an Chreimil úsáid as imshuí gráin na Mara Duibhe chun an Úcráin a thiomáint go hionsaitheach óna margaí traidisiúnta agus chun a honnmhairí féin a leathnú, agus gur lean sí de ghrán a goideadh ó chríocha na hÚcráine atá faoi fhorghabháil a onnmhairiú;
1. á athdhearbhú go dtacaíonn sí go daingean le neamhspleáchas, ceannasacht agus iomláine chríochach na hÚcráine, laistigh dá teorainneacha a aithnítear go hidirnáisiúnta, agus á dhearbhú gurb é beartas an Aontais go mbeadh bua ag an Úcráin ar an ionradh agus go bhfillfidh sí ar theorainneacha 1991 a aithnítear go hidirnáisiúnta; ag athdhearbhú a cáinte, go neamhbhalbh, ar chogadh foghach neamhdhleathach, gan chúis agus dochosanta na Rúise in aghaidh na hÚcráine;
2. á éileamh go gcuirfeadh an Rúis agus a seachfhórsaí deireadh le gach gníomhaíocht mhíleata, go háirithe ionsaithe cinedhíothacha ar limistéir chónaithe agus ar bhonneagar sibhialtach, chomh maith le leanaí Úcránacha a aistriú go héigeantach isteach i gCónaidhm na Rúise agus sa Bhealarúis, agus go ndéanfadh an Rúis gach fórsa míleata, seachfhreastalaí agus trealamh míleata a tharraingt siar go hiomlán agus gan choinníoll ó chríoch iomlán na hÚcráine a aithnítear go hidirnáisiúnta;
3. á chur in iúl gur geal léi an pacáiste smachtbhannaí is déanaí a d’fhógair na Stáit Aontaithe an 2 Samhain 2023 agus á iarraidh go ndéanfaí dlúthchomhordú ar na bearta sriantacha atá dírithe ar laghdú a dhéanamh ar chumas na Rúise leanúint dá hionsaitheacht;
4. á iarraidh go n-ullmhófaí agus go gcuirfí chun feidhme go pras pacáiste nua smachtbhannaí de chuid an Aontais lena neartófaí agus lena n-áiritheofaí éifeachtacht níos mó na mbeart sriantach atá i bhfeidhm cheana agus lena ndéanfaí níos deacra don Rúis agus do thríú tíortha teacht timpeall ar na bearta sin, go háirithe:
a. trí bhearta a fhorchur chun cur isteach ar gach nasc i slabhra soláthair míleata na Rúise agus trí dhíriú ar ghníomhaithe seachtracha a d’fhéachfadh le tacú le hiarracht chogaidh na Rúise, lena n-áirítear trí ladrainn agus diúracáin a tháirgeadh;
b. trí smachtbhannaí breise a thabhairt isteach lena ndírítear ar ghníomhaithe gnó Rúiseacha a bhfuil tionchar acu, lena n-áirítear, i measc cuideachtaí eile, na cuideachtaí Rúiseacha atá fós i margaí an Aontais, amhail Lukoil, trí chomhar an Aontais maidir le breosla núicléach le Moscó a laghdú agus trí Chorparáid Stáit na Rúise do Fhuinneamh Adamhach Rosatom a chur san áireamh sa chóras smachtbhannaí;
c. trí thoirmeasc a chur ar allmhairiú diamant Rúiseach agus smachtbhannaí a fhorchur ar an gcuideachta Alrosa atá faoi úinéireacht stáit, agus trí chórais a thabhairt isteach go forleathan chun tionscnamh diamant a rianú bunaithe ar theicneolaíochtaí nua;
d. trí fhorfheidhmiú na huasteorann ar phraghsanna ola agus comhlíonadh teorainneacha praghais a neartú, go háirithe trína cheangal nach féidir fianuithe praghais le haghaidh lastaí ola Rúiseacha a eisiúint ach amháin ag liosta bán de thrádálaithe formheasta agus trína cheangal ar gach tancaer atá ar idirthuras ar uiscí teorann na hEorpa a fhíorú go bhfuil árachas leordhóthanach doirte ola (‘P &I’) acu;
e. trí smachtbhannaí iomlána a fhorchur ar chuideachtaí ola agus gáis uile na Rúise — lena n-áirítear Gazprom, Gazpromneft, Rosneft, Surgutneftegas, Lukoil, Tatneft, Transneft, Sibur, Zarubezhneft agus Novatek;
f. trí smachtbhannaí iomlána a fhorchur ar Gazprombank, a bhí díolmhaithe roimhe sin ó smachtbhannaí chun an trádáil fuinnimh a éascú;
g. trí chánachas iomlán a fhorchur ar chuideachtaí ola agus gáis an Iarthair atá fós sa Rúis;
h. trí thoirmeasc iomlán a fhorchur ar allmhairí GNL ón Rúis agus trí aon chomhar teicneolaíoch maidir le forbairt a fhorchur agus trí thacú leis an earnáil GNL;
i. trí shrian a chur le rochtain ar theicneolaíochtaí faisnéise agus cumarsáide (TFC) agus ar a bhforbairt amach anseo, lena n-áirítear toirmeasc ar néalseirbhísí a chothabháil agus trí smachtbhannaí a leathnú ar eintitis agus ar dhaoine aonair a mhaoiníonn, a dhéanann taighde, a fhorbraíonn nó a allmhairíonn ardteicneolaíocht chuig an Rúis;
j. trí bhac a chur ar rochtain na Rúise ar sheirbhísí olacheantar an Iarthair (OFS);
k. trí smachtbhannaí a fhorchur ar chuideachtaí Rúiseacha OFS;
l. trí dhul i dteagmháil le tíortha OPEC+ ionas nach gcuirfear borradh faoi gheilleagar na Rúise le brabúis ó onnmhairí ola;
m. trí theorainn a chur le honnmhairiú earraí dé-úsáide trí chomhchuibhiú a dhéanamh ar na sainmhínithe lena meastar earraí a bheith ina n-earraí ‘dé-úsáide’ agus trí shrianta a chur i bhfeidhm go comhsheasmhach ar fud dlínsí;
n. trí phróiseas ceadúnúcháin onnmhairiúcháin níos déine agus acmhainneacht mhéadaithe forfheidhmiúcháin a chur i bhfeidhm, agus aird ar leith á tabhairt ar tháirgí faoi smachtbhannaí a dhíoltar le hidirghabhálaithe agus le tíortha atá nasctha go dlúth leis an Rúis agus a fhéadfaidh gníomhú mar idirghabhálaithe do chuideachtaí Rúiseacha;
o. trí dheireadh a chur le ballraíocht na Rúise in eagraíochtaí idirnáisiúnta nó an bhallraíocht sin a chur ar fionraí, lena n-áirítear Comhairle Slándála na Náisiún Aontaithe, an Eagraíocht Dhomhanda Trádála, an Eagraíocht Dhomhanda Chustaim, an Ciste Airgeadaíochta Idirnáisiúnta agus trí bhac a chur ar rannpháirtíocht na Rúise in imeachtaí spóirt agus cultúrtha;
p. trí smachtbhannaí tánaisteacha a fhorchur ar chuideachtaí i dtríú tíortha a sholáthraíonn earraí míleata agus dé-úsáide don Rúis;
q. trí stop a chur láithreach le comhar aon chláir spáis leis an Rúis agus le soláthar aon ábhair a bhaineann leis an gclár sin;
r. trí smachtbhannaí iomlána a fhorchur ar na 10 mbanc is mó sa Rúis — Sberbank, VTB Bank, Gazprombank, Alfa-Bank, Rosselkhozbank (Banc Talmhaíochta na Rúise), Banc Creidmheasa Mhoscó, Bank Otkritie, VEB, Promsvyazbank agus Sovcombank;
s. trí spriocdhátaí a leagan síos maidir le himeacht na mbanc coigríche eile ó mhargadh na Rúise, go háirithe Raiffeisen, an banc is mó san Iarthar atá fós ag feidhmiú sa Rúis agus trí smachtbhannaí tánaisteacha a chur ar institiúidí tríú tír chun lúba ar lár a dhúnadh;
t. trí dhul i dteagmháil leis na príomhchuideachtaí a leanann orthu ag onnmhairiú earraí chuig an Rúis agus trí fheasacht a spreagadh sa phobal faoi úsáid na n-earraí sin sa chogadh i gcoinne na hÚcráine, chun iad a spreagadh chun a samhlacha freagrachta sóisialta corparáidí a chomhlíonadh agus chun bearta réamhghníomhacha a chur chun feidhme chun stop a chur le haistrithe teicneolaíochta;
u. trí smachtbhannaí a fhorchur ar idirghabhálaithe tríú páirtí agus ar chuideachtaí a úsáidtear chun teacht timpeall ar an gcóras smachtbhannaí atá ann faoi láthair;
5. á chur in iúl gurb oth léi an cinneadh atá déanta ag go leor cuideachtaí ón Iarthar leanúint de ghnó a dhéanamh le Cónaidhm na Rúise, rud a fhágann amhras faoi thoil a rialtas díchúpláil ó gheilleagar réimeas an ionsaitheora ansmachtúil; á iarraidh orthusan a bhfuil brabús roghnaithe acu go dtí seo thar fhreagracht shóisialta chorparáideach agus gnáthchuibheas poiblí margadh na Rúise a fhágáil agus an deis a thapú chun páirt a ghlacadh i bplean téarnaimh agus atógála na hÚcráine, arb é an tionscadal infheistíochta is mó san Eoraip é;
6. á iarraidh ar na húdaráis ábhartha na sáruithe is follasaí a imscrúdú agus pionós a ghearradh ina leith, amhail na gníomhaíochtaí a rinne Siemens chun tuirbíní a sholáthar don Chrimé atá faoi fhorghabháil, agus na cuideachtaí a ghlac páirt i dtógáil dhroichead Kerch; á chur i bhfios go láidir gur cheart cuideachtaí a sháraíonn smachtbhannaí an Aontais a ghearradh ó aon chistí Aontais, agus gur cheart dóibh comhoibriú go hiomlán san imscrúdú agus an scéal a leigheas;
7. á iarraidh ar an Aontas agus ar a Bhallstáit oibriú níos dlúithe le comhpháirtithe idirnáisiúnta, chun cosc a chur ar a thuilleadh sáruithe, trína ndlínsí, ar an tseachaint smachtbhannaí agus ar an rialú onnmhairiúcháin a dhéanann an Rúis; á iarraidh, thairis sin, go ndéanfaí tuilleadh comhordaithe le comhpháirtithe daonlathacha, go háirithe an G7 agus á chur in iúl gur geal léi na smachtbhannaí is déanaí ó na Stáit Aontaithe arb é is aidhm dóibh cur isteach ar shlabhra soláthair na Rúise do na hearraí leis an tosaíocht is airde;
8. á iarraidh ar na Ballstáit agus ar an tSeirbhís Eorpach Gníomhaíochta Seachtraí brú a chur ar thríú tíortha, go háirithe orthu siúd atá ag dréim le ballraíocht san Aontas nó naisc níos dlúithe leis an Aontas, stop a chur le cabhrú leis an Rúis teacht timpeall ar smachtbhannaí an Aontais agus brú a chur ar a ngnólachtaí agus ar a gcuideachtaí stop a chur leis an gcomhar le Cónaidhm na Rúise;
9. á chur i bhfios go láidir gur gá don Bhealarúis na bearta sriantacha sin a chur i bhfeidhm freisin; ag tabhairt dá haire, in ainneoin iarrataí iomadúla chun é sin a dhéanamh, nár chuir an Bhealarúis i bhfeidhm na smachtbhannaí a forchuireadh ar Mhoscó, go gcuireann sí i bhfeidhm foréigean do-ghlactha i gcoinne shaoránaigh na Bealarúise, go gcomhoibríonn sí leis an Rúis san ionsaí i gcoinne na hÚcráine, agus, i gcomhar leis an Rúis, go ndéanann sí an imirce a úsáid mar arm chun críoch polaitiúil agus go ndéanann sí gníomhaíochtaí hibrideacha atá dírithe ar an Aontas Eorpach;
10. á athdhearbhú go gcreideann sí go láidir gur cheart don Rúis an bille a sheasamh chun an Úcráin a atógáil, ós rud é gur cheart do dhéantóir an ionsaithe íoc as a choireanna cogaidh agus cúiteamh a thabhairt as an damáiste ar fad; ag athdhearbhú, i ndáil leis sin, a hiarrata ar an gCoimisiún agus ar na Ballstáit a bheith ar thús cadhnaíochta agus sásra iltaobhach á ullmhú chun íocaíocht chúitimh ón Rúis leis an Úcráin a mhaoirsiú, a fhorfheidhmiú agus a eisíoc agus chun úsáid cistí agus sócmhainní arna reo mar thoradh ar ionradh na Rúise a úsáid chuige sin;
11. á threorú dá hUachtarán an rún seo a chur ar aghaidh chuig Leas-Uachtarán an Choimisiúin / Ardionadaí an Aontais do Ghnóthaí Eachtracha agus don Bheartas Slándála, chuig an gComhairle, chuig an gCoimisiún, chuig rialtais agus parlaimintí na mBallstát, chuig Ard-Rúnaí na Náisiún Aontaithe, chuig Comhairle na hEorpa, chuig an Eagraíocht um Shlándáil agus Comhar san Eoraip, chuig Oifig Ard-Choimisinéir na Náisiún Aontaithe um Chearta an Duine, chuig Oifig Ard-Choimisinéir na Náisiún Aontaithe le haghaidh Dídeanaithe, chuig Coiste Idirnáisiúnta na Croise Deirge, chuig an gCúirt Choiriúil Idirnáisiúnta, chuig Uachtarán, Rialtas agus Parlaimint Chónaidhm na Rúise agus chuig Uachtarán, Rialtas agus Parlaimint na hÚcráine.
- [1] IO L 161, 29.5.2014, lch. 3.