PROJEKT REZOLUCJI w sprawie trzydziestolecia kryteriów kopenhaskich: nowy impuls dla polityki rozszerzenia UE
8.12.2023 - (2023/2987(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Pedro Marques, Tonino Picula
w imieniu grupy S&D
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B9-0500/2023
B9‑0502/2023
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie trzydziestolecia kryteriów kopenhaskich: nowy impuls dla polityki rozszerzenia UE
Parlament Europejski,
– uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej z 21 i 22 czerwca 1993 r. (kryteria kopenhaskie),
– uwzględniając wnioski o członkostwo w UE złożone przez Ukrainę, Republikę Mołdawii, Bośnię i Hercegowinę oraz Gruzję, a w konsekwencji przyznanie przez Radę Europejską statusu kraju kandydującego Ukrainie i Mołdawii w czerwcu 2022 r. oraz Bośni i Hercegowinie w grudniu 2022 r.,
– uwzględniając swoje poprzednie rezolucje dotyczące rozszerzenia UE, krajów Bałkanów Zachodnich, Turcji, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy,
– uwzględniając pakiet rozszerzeniowy przyjęty przez Komisję 8 listopada 2023 r.,
– uwzględniając swoje zalecenie z 23 listopada 2022 r. dla Rady, Komisji i wiceprzewodniczącego Komisji / wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa w sprawie nowej strategii rozszerzenia UE[1],
– uwzględniając Traktat o Unii Europejskiej (TUE) i Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
– uwzględniając konkluzje z posiedzenia Rady do Spraw Ogólnych, które odbyło się 29 i 30 kwietnia 1997 r., dotyczące stosowania warunkowości z myślą o opracowaniu spójnej strategii UE w zakresie stosunków z krajami Bałkanów Zachodnich,
– uwzględniając deklarację przyjętą podczas szczytu UE–Bałkany Zachodnie w Salonikach 21 czerwca 2003 r., dotyczącą perspektywy przystąpienia krajów Bałkanów Zachodnich do UE,
– uwzględniając globalną strategię UE z 2016 r., w której stwierdza się, że wiarygodna polityka rozszerzenia stanowi strategiczną inwestycję w bezpieczeństwo i dobrobyt Europy oraz że przyczyniła się już w znacznym stopniu do zapewnienia pokoju na obszarach dawniej ogarniętych wojną,
– uwzględniając art. 2 TUE określający podstawowe zasady Unii Europejskiej, w tym zaangażowanie na rzecz demokracji, praworządności i poszanowania praw człowieka,
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że rozszerzenie okazało się najbardziej udanym instrumentem polityki zagranicznej UE; mając na uwadze, że jest bardzo skutecznym instrumentem pobudzania niezbędnych reform zarówno w UE, jak i w krajach kandydujących, a także pomaga wspierać przemiany demokratyczne; mając na uwadze, że jest to strategiczna i przyszłościowa inwestycja geopolityczna w zapewnianie pokoju, bezpieczeństwa, stabilności i dobrobytu na kontynencie europejskim;
B. mając na uwadze, że 30 lat temu, 21 i 22 czerwca 1993 r., szefowie państw i rządów UE spotkali się w Kopenhadze i przyjęli zestaw kryteriów członkostwa w UE, w tym kryteriów dotyczących demokracji, praworządności, praw człowieka, poszanowania i ochrony mniejszości, funkcjonującej gospodarki rynkowej i zdolności do skutecznego wdrażania dorobku prawnego UE;
C. mając na uwadze, że osiem z dziesięciu krajów, które obecnie chcą przystąpić do UE, ma status kraju kandydującego; mając na uwadze, że niektóre z nich mają ten status od wielu lat; mając na uwadze, że te kraje kandydujące znajdują się na różnych etapach procesu akcesyjnego i negocjacji;
D. mając na uwadze, że 8 listopada 2023 r. Komisja zaleciła rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych z Ukrainą, Mołdawią oraz warunkowo z Bośnią i Hercegowiną; mając na uwadze, że zaleciła przyznanie Gruzji statusu kraju kandydującego; mając na uwadze, że Rada Europejska ma podjąć decyzję w sprawie tego zalecenia 14 i 15 grudnia 2023 r.;
E. mając na uwadze, że rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie głęboko przeobraziła krajobraz geopolityczny i nadała nowe znaczenie geostrategiczne rozszerzeniu Unii Europejskiej, jeszcze bardziej zwiększając znaczenie polityki rozszerzenia UE;
F. mając na uwadze, że rozszerzenie jest korzystnym dla wszystkich procesem, ponieważ skutecznie promuje kompleksowe reformy i wspiera transformację demokratyczną w krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących; mając na uwadze, że poprzednie rundy rozszerzenia skutecznie umocniły jednolity rynek, sprzyjały wzrostowi gospodarczemu i zwiększyły globalny wpływ UE;
G. mając na uwadze, że UE wyciągnęła ważne wnioski z poprzednich rozszerzeń, a mianowicie zwróciła uwagę na potrzebę zwiększenia warunkowości, ścisłego wdrożenia reform i zapewnienia skutecznych mechanizmów monitorowania;
H. mając na uwadze, że równolegle do toczących się negocjacji akcesyjnych należy omówić i przyjąć reformę traktatów UE, a mianowicie uproszczone procedury podejmowania decyzji i nowe kompetencje w celu zapewnienia UE większej zdolności do działania; mając na uwadze, że równolegle do kolejnego rozszerzenia trzeba również wzmocnić mechanizm służący zapewnieniu przestrzegania podstawowych zasad i wartości UE oraz wspólnotowego dorobku prawnego; mając na uwadze, że zreformowana i lepiej funkcjonująca UE leży w interesie zarówno obecnych, jak i przyszłych państw członkowskich;
I. mając na uwadze, że wiarygodność i skuteczność polityki rozszerzenia UE zależy od zdolności UE do zapewnienia sprawiedliwego, rygorystycznego i przejrzystego procesu akcesyjnego, przy jednoczesnym uznaniu wyjątkowych okoliczności i indywidualnych postępów poszczególnych krajów kandydujących; mając na uwadze, że powinno to łączyć silny nacisk na kwestie fundamentalne, a mianowicie praworządność, normy demokratyczne, podstawowe prawa i wolności oraz reformy gospodarcze, ze stopniowym wprowadzaniem krajów kandydujących do różnych sektorów UE, aby utrzymać dynamikę reform i aby obywatele mogli wcześnie dostrzec korzyści płynące z rozszerzenia;
J. mając na uwadze, że kraje kandydujące muszą również wykazać się przestrzeganiem podstawowych wartości UE przez dostosowanie się do wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;
K. mając na uwadze, że UE powinna znacznie zwiększyć warunkowe wsparcie techniczne i finansowe dla podstawowych reform, rozwiązywania sporów dwustronnych i regionalnej integracji gospodarczej w krajach przystępujących;
L. mając na uwadze, że rozszerzenie stanowi również poważne wyzwanie dla stabilności finansowej UE, w szczególności w odniesieniu do polityki spójności i polityki rolnej; mając na uwadze, że aby umożliwić rozszerzenie UE, należy znacznie wzmocnić obecne i kolejne wieloletnie ramy finansowe;
M. mając na uwadze, że należy wzmocnić rolę Parlamentu Europejskiego w całym procesie rozszerzenia;
1. z zadowoleniem przyjmuje pakiet rozszerzeniowy Komisji z 2023 r. i jej pozytywne zalecenie dotyczące rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych z Ukrainą, Mołdawią oraz Bośnią i Hercegowiną, a także przyznania Gruzji statusu kraju kandydującego;
2. apeluje do Rady Europejskiej, aby na szczycie w grudniu 2023 r. podjęła decyzję o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z tymi trzema krajami i o przyznaniu Gruzji statusu kraju kandydującego; dostrzega historyczne wyzwanie stojące przed UE, jakim jest wypełnienie zobowiązań wobec krajów Bałkanów Zachodnich, a także Ukrainy, Mołdawii i Gruzji;
3. głęboko ubolewa nad oświadczeniami premiera Węgier dotyczącymi rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych z Ukrainą oraz nad zmianą polityki tego kraju wobec Kosowa; przypomina Radzie o potencjalnych negatywnych konsekwencjach objęcia przez Węgry prezydencji UE w lipcu 2024 r.;
4. wzywa Radę Europejską, aby podczas oceny postępów poczynionych przez poszczególne kraje kandydujące do przystąpienia do UE i podejmowania decyzji o dalszych krokach wzięła pod uwagę kontekst trwającej rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie, która ma poważne konsekwencje dla krajów sąsiadujących z Ukrainą, a także dla stabilności, bezpieczeństwa i dobrobytu całego kontynentu europejskiego, a zatem wymaga długoterminowej wizji politycznej i śmiałych decyzji odzwierciedlających strategiczne znaczenie jedności europejskiej, a tym samym rozszerzenia UE;
5. uważa, że rozszerzenie ma ogromne znaczenie strategiczne dla UE, tym bardziej w obliczu rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie; podkreśla, że wzmocniona polityka rozszerzenia stała się najpotężniejszym narzędziem geopolitycznym, jakim dysponuje UE;
6. z zadowoleniem przyjmuje starania władz krajów kandydujących na rzecz przyspieszenia programu reform i zachęca je, aby podwoiły wysiłki w celu osiągnięcia postępów na drodze do członkostwa w UE, zgodnie z zaleceniami Komisji; oczekuje konkretnych postępów w nadchodzącym okresie w ramach wspieranego przez UE dialogu między Belgradem a Prisztiną i ma nadzieję, że zaangażowane strony wywiążą się ze swoich zobowiązań;
7. wyraża zdecydowane zaangażowanie na rzecz polityki rozszerzenia jako kluczowego instrumentu wspierania pokoju, stabilności i wspólnych wartości w Europie oraz na rzecz kryteriów kopenhaskich, które są kluczowym zestawem kryteriów członkostwa w UE; wzywa Komisję do zapewnienia ciągłej skuteczności, sprawiedliwości i przejrzystości procesu akcesyjnego, w tym przy ocenie postępów kandydatów w spełnianiu kryteriów kopenhaskich;
8. podkreśla, że przystąpienie do UE musi zawsze być procedurą opartą na kryteriach merytorycznych, w której każdego kandydata ocenia się na podstawie kryteriów kopenhaskich, a zwłaszcza kryteriów gwarantujących pełne poszanowanie praw człowieka, demokracji i praworządności; podkreśla absolutny priorytet, jakim jest wzmocnienie praworządności, które pozostaje jednym z najważniejszych warunków członkostwa w UE, we wszystkich krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących, aby zagwarantować, że rozszerzenie UE wzmocni, a nie osłabi UE i jej jednolity rynek;
9. apeluje o solidny mechanizm monitorowania umożliwiający śledzenie reform i postępów osiąganych przez kraje kandydujące w spełnianiu wszystkich kryteriów politycznych; wzywa w szczególności do ustanowienia specjalnego i skutecznego mechanizmu monitorowania, aby chronić podstawowe wartości i interesy finansowe Unii w kontekście procedur akcesyjnych; ponawia w związku z tym swoje apele o włączenie krajów kandydujących do unijnego mechanizmu praworządności i jego corocznej sprawozdawczości, co mogłoby zachęcić do spełnienia wszystkich kryteriów politycznych; wzywa, aby przed kolejnym rozszerzeniem wzmocnić mechanizm ochrony praworządności oraz podstawowych zasad i wartości UE, a także zdolność monitorowania w celu zapewnienia zgodności z przepisami; podkreśla, że potrzebny jest szerszy mechanizm warunkowości w zakresie praworządności, obejmujący cały budżet Unii i wszystkie podstawowe wartości Unii określone w art. 2 TUE;
10. z zadowoleniem przyjmuje zainteresowanie przystąpieniem do UE i polityczną wolę przystąpienia do niej ze strony tak wielu krajów oraz docenia poważne starania krajów kandydujących, by spełnić wymogi członkostwa; potwierdza poparcie dla przyszłego członkostwa krajów kandydujących w UE; kładzie nacisk na potrzebę określenia jasnych terminów zakończenia negocjacji z krajami przystępującymi najpóźniej do końca obecnego dziesięciolecia; podkreśla, że nie powinna istnieć szybka ścieżka do członkostwa; podkreśla, że nie ma drogi na skróty w odniesieniu do podstawowych wartości;
11. ponownie apeluje o zainicjowanie konwencji w celu dokonania przeglądu traktatów UE, aby zwiększyć zdolność UE do działania poprzez zreformowanie procesu decyzyjnego i wprowadzenie głosowania większością kwalifikowaną, w tym w odniesieniu do decyzji dotyczących polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz w obszarach istotnych dla procesu akcesyjnego; wzywa do zniesienia w szczególności wymogu jednomyślności przy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu procesu negocjacyjnego, a także o otwieraniu i zamykaniu poszczególnych klastrów i rozdziałów negocjacyjnych, ale podkreśla, że ostateczna decyzja w sprawie przystąpienia każdego kraju kandydującego powinna pozostać jednomyślna;
12. przypomina, że postępy w znoszeniu wymogu jednomyślności byłyby również możliwe dzięki pełnemu wykorzystaniu potencjału zawartego w Traktacie z Lizbony; podkreśla, że reformy zapewniłyby skuteczne funkcjonowanie rozszerzonej Unii jako całości, równolegle do negocjacji akcesyjnych z krajami kandydującymi, co przygotowałoby UE do przyjęcia nowych członków w rozsądnym terminie;
13. podkreśla, że europejskie reformy instytucjonalne i finansowe powinny wzmocnić zdolność UE do działania oraz do promowania dobrych rządów, funkcjonalności i trwałości; zauważa, że potrzebne są reformy w celu zwiększenia zdolności UE i jej instytucji do przyjmowania nowych członków i wspierania ich udanej integracji;
14. wzywa UE i jej państwa członkowskie do przyspieszenia integracji krajów, które wykazują strategiczne ukierunkowanie na reformy związane z UE, konsolidację demokratyczną, podstawowe wartości i dostosowanie polityki zagranicznej, a także niezachwiane zaangażowanie na rzecz tych reform i założeń; przypomina, że przystąpienie do UE może nastąpić dopiero wtedy, gdy dany kraj dostosuje się do sankcji UE wobec rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie;
15. wzywa do wprowadzenia warunkowości dla krajów przystępujących, z pozytywnymi skutkami w przypadku postępów, na przykład poprzez dostęp do polityki UE, oraz z negatywnymi skutkami w przypadku regresu lub utrzymującego się braku postępów, obejmującymi zawieszenie negocjacji akcesyjnych i finansowania przedakcesyjnego; wzywa w szczególności do wprowadzenia bardziej rygorystycznej i egzekwowalnej rozliczalności w odniesieniu do wydatków z takich funduszy;
16. wzywa UE i jej państwa członkowskie do aktywnego zaangażowania się w rozwiązywanie konfliktów i promowanie stosunków dobrosąsiedzkich w krajach przystępujących; ubolewa nad wykorzystywaniem nierozwiązanych sporów dwustronnych i regionalnych do blokowania lub znacznego opóźniania procesów akcesyjnych krajów kandydujących oraz apeluje o przyjęcie oficjalnego mechanizmu rozstrzygania tych sporów i arbitrażu w ich zakresie w celu wspierania ich rozwiązywania niezależnie od przystąpienia do UE;
17. apeluje do UE i jej państw członkowskich, aby znacznie zwiększyły zaangażowanie społeczne i poprawiły działania w zakresie komunikacji strategicznej we współpracy z władzami w krajach przystępujących w celu informowania i angażowania obywateli zarówno w państwach członkowskich UE, jak i w krajach kandydujących w odniesieniu do korzyści i wyzwań związanych z polityką rozszerzenia;
18. wzywa UE i jej państwa członkowskie, by dalej wspierały umiejętności korzystania z mediów, niezależność mediów i społeczeństwo obywatelskie w krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących w celu wzmocnienia demokratycznych instytucji i wartości; podkreśla znaczenie strukturalnego zaangażowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego w proces rozszerzenia;
19. uważa, że należy wzmocnić nadzór parlamentarny nad polityką rozszerzenia UE; nalega na zwiększenie roli Parlamentu w całym procesie przystąpienia, w tym na umożliwienie mu pełnej kontroli postępów krajów kandydujących we wszystkich obszarach polityki; wzywa do rozważenia możliwości powołania głównego negocjatora UE, który byłby odpowiedzialny przed Parlamentem Europejskim i prowadziłby negocjacje w ramach szerokiego mandatu dla każdego kraju;
20. ponownie apeluje o innowacyjną, uzupełniającą i elastyczną interakcję między wdrażaniem obecnych umów, takich jak układy o stowarzyszeniu, a procesem negocjacji akcesyjnych, aby umożliwić stopniową integrację krajów kandydujących z jednolitym rynkiem UE, w oparciu o plan działań priorytetowych i odpowiednie programy sektorowe, oraz zapewnić dostęp do odpowiednich funduszy UE, co umożliwi obywatelom krajów kandydujących czerpanie korzyści z przystąpienia w trakcie całego procesu, a nie tylko po jego zakończeniu;
21. zwraca uwagę, że Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa odgrywa zasadniczą rolę w przygotowywaniu decyzji dotyczących wspólnej polityką zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym w sprawie środków ograniczających, a ponadto podkreśla, że kraje kandydujące do członkostwa w UE są systematycznie wzywane do dostosowania się do unijnych środków ograniczających;
22. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, wiceprzewodniczącemu Komisji / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, rządom i parlamentom państw członkowskich oraz rządom i parlamentom krajów przystępujących.
- [1] Dz.U. C 167 z 11.5.2023, s. 105.