PROJEKT REZOLUCJI w sprawie planowanej likwidacji kluczowych struktur antykorupcyjnych w Słowacji i jej wpływu na praworządność

15.1.2024 - (2023/3021(RSP))

złożony w następstwie oświadczeń Rady i Komisji
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu

Vladimír Bilčík, Jeroen Lenaers, Tomas Tobé, Tomáš Zdechovský, Juan Ignacio Zoido Álvarez, Paulo Rangel, Javier Zarzalejos, Antonio López‑Istúriz White, Pilar del Castillo Vera, Isabel Benjumea Benjumea, Dolors Montserrat, Rosa Estaràs Ferragut, Gabriel Mato, Isabel Wiseler‑Lima, Frances Fitzgerald, Andrzej Halicki, Michaela Šojdrová, José Manuel Fernandes, Sandra Kalniete, Carlos Coelho, David Casa, Franc Bogovič, Karolin Braunsberger‑Reinhold, Radan Kanev, Rasa Juknevičienė, Pablo Arias Echeverría, Ana Collado Jiménez, Peter Pollák, Monika Hohlmeier, Siegfried Mureşan, Leopoldo López Gil
w imieniu grupy PPE
Domènec Ruiz Devesa, Matjaž Nemec, Juan Fernando López Aguilar, Evin Incir, Cyrus Engerer, Javier Moreno Sánchez
w imieniu grupy S&D
Sophia in ’t Veld, Moritz Körner
w imieniu grupy Renew
Sergey Lagodinsky
w imieniu grupy Verts/ALE
Konstantinos Arvanitis
w imieniu grupy The Left

B9‑0062/2024

Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie planowanej likwidacji kluczowych struktur antykorupcyjnych w Słowacji i jej wpływu na praworządność

(2023/3021(RSP))

Parlament Europejski,

– uwzględniając art. 2, 4, 6, 7 i 10 Traktatu o Unii Europejskiej,

– uwzględniając art. 325 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

– uwzględniając art. 11, 12, 41 i 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie stanu praworządności i zwalczania korupcji w UE, a zwłaszcza na Malcie i na Słowacji[1],

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 19 kwietnia 2018 r. w sprawie ochrony dziennikarzy śledczych w Europie: przypadek słowackiego dziennikarza Jána Kuciaka i Martiny Kušnírovej[2],

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 5 lipca 2023 r. pt. „Sprawozdanie na temat praworządności z 2023 r. – Sytuacja w zakresie praworządności w Unii Europejskiej” (COM(2023)0800),

– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,

1. mając na uwadze, że w ostatnich kilku latach Słowacja zintensyfikowała wysiłki na rzecz zwalczania korupcji na wysokim szczeblu i przestępczości zorganizowanej, a kilku byłym wysokim rangą urzędnikom postawiono zarzuty przekupstwa i zapadły prawomocne orzeczenia sądowe; mając na uwadze, że słowacka Prokuratura Specjalna, która rozpoczęła działalność 1 września 2004 r., i słowacka policja odegrały zasadniczą rolę w rozpatrywaniu spraw związanych z korupcją i poważnymi przestępstwami, w tym dotyczącymi niewłaściwego wykorzystania funduszy UE;
2. mając na uwadze, że głównymi przyczynami utworzenia Prokuratury Specjalnej w Słowacji były mała liczba badanych spraw oraz brak skutecznego mechanizmu zwalczania korupcji i przestępczości zorganizowanej w tym państwie; mając na uwadze, że w kilku innych państwach członkowskich istnieje podobna wyspecjalizowana jednostka; również na szczeblu UE ustanowiono niedawno wyspecjalizowany urząd prokuratora europejskiego, co Słowacja poparła w Radzie;
3. mając na uwadze, że na początku kadencji nowy rząd postanowił zlikwidować Prokuraturę Specjalną i zmniejszyć sankcje karne za poważne przestępstwa, w tym korupcję i przestępstwa przeciwko środowisku, zmieniając kodeks karny w drodze przyspieszonej procedury legislacyjnej;
4. mając na uwadze, że zastosowanie procedury przyspieszonej uniemożliwiło konstruktywną debatę publiczną i należyty proces demokratyczny; mając na uwadze, że ponad 20 000 obywateli wielokrotnie wychodziło na ulice, aby protestować przeciwko kontrowersyjnemu projektowi; mając na uwadze, że ponad 100 000 obywateli podpisało dwie petycje dotyczące projektów rządu i przyspieszonej procedury legislacyjnej; mając na uwadze, że prezydent Słowacji wyraziła głębokie zaniepokojenie projektem i zastosowaniem przyspieszonej procedury legislacyjnej oraz zasygnalizowała, że zawetuje ustawę; mając na uwadze, że w sprawozdaniu na temat praworządności z 2023 r. Komisja zaleciła Słowacji zapewnienie skutecznych konsultacji publicznych i zaangażowania zainteresowanych stron w proces stanowienia prawa;
5. mając na uwadze, że w trakcie przyspieszonego procesu legislacyjnego rząd słowacki odmawiał uwzględnienia analiz ekspertów i opinii społeczeństwa obywatelskiego i Komisji, w tym wyrażanych poważnych obaw co do tego, w jaki sposób proponowane zmiany osłabiłyby walkę z korupcją;
6. mając na uwadze, że jednocześnie minister spraw wewnętrznych dokonał istotnych przetasowań kadrowych i zapowiedział znaczne zmiany strukturalne i organizacyjne w słowackiej policji i innych niezależnych instytucjach demokratycznych, w tym w odniesieniu do śledczych pracujących nad sprawami poważnych przestępstw i korupcji na wysokim szczeblu w słowackiej Narodowej Agencji ds. Przestępczości, co budzi wątpliwości co do powodów takich zmian; mając na uwadze, że rząd słowacki zastąpił członków Rady Sądownictwa Republiki Słowackiej przed zakończeniem ich mandatu i bez odpowiedniego uzasadnienia;
7. mając na uwadze, że rząd słowacki przedłożył parlamentowi projekt przepisów, które eliminowałyby ochronę sygnalistów w przypadku funkcjonariuszy policji, naruszały wolność wypowiedzi i ograniczały prawa obywateli słowackich w oparciu o wprowadzenie arbitralnej, subiektywnej oceny, co jest sprzeczne z zasadami unijnej dyrektywy o ochronie sygnalistów[3];
8. mając na uwadze, że 18 grudnia 2023 r. Prokuratura Europejska (EPPO) stwierdziła, że niektóre zmiany legislacyjne zaproponowane przez rząd słowacki w odniesieniu do kluczowych ram prawnych i dotyczących prokuratury mogą stanowić zagrożenie dla skutecznej ochrony interesów finansowych Unii Europejskiej, a także dla jej ram antykorupcyjnych, a także oznaczają, że przestępstwa przeciwko budżetowi UE przestaną podlegać skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym w Słowacji; mając na uwadze, że likwidacja Prokuratury Specjalnej mogłaby osłabić współpracę i koordynację z EPPO, Agencją Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych i Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych;
9. mając na uwadze, że premier Słowacji często posługuje się językiem tworzącym podziały, aby spolaryzować słowackie społeczeństwo; mając na uwadze, że pełna szacunku wymiana poglądów między przywódcami politycznymi a wszystkimi obywatelami, w tym studentami, ma zasadnicze znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania demokracji;
10. mając na uwadze, że w przeszłości publiczne ataki słowackich polityków na dziennikarzy, społeczeństwo obywatelskie i grupy szczególnie wrażliwe stworzyły środowisko przyzwalające na mowę nienawiści, w którym popełniono poważne przestępstwa z użyciem przemocy, w tym morderstwa Jána Kuciaka i Martiny Kušnírovej; mając na uwadze, że Ján Kuciak był dziennikarzem specjalizującym się w zagadnieniach uchylania się od opodatkowania na dużą skalę, oszustw podatkowych, korupcji i prania pieniędzy oraz prowadził śledztwa w sprawie kilku przedsiębiorców o powiązaniach z politykami wysokiego szczebla; mając na uwadze, że zabójstwo Jána Kuciaka i Martiny Kušnírovej jest jedną z najbardziej złożonych spraw objętych dochodzeniem i nadzorem Prokuratury Specjalnej; mając na uwadze, że w przypadku likwidacji Prokuratury Specjalnej istnieje ryzyko przekazania sprawy nowemu prokuratorowi;

1. wyraża głębokie zaniepokojenie nieuzasadnionym prowadzeniem przez rząd słowacki przyspieszonego procesu legislacyjnego, w szczególności w odniesieniu do proponowanych zmian w kodeksie karnym i rozwiązania Prokuratury Specjalnej, co zagraża integralności postępowań sądowych, podważa walkę Unii Europejskiej z nadużyciami finansowymi oraz stawia pod znakiem zapytania ochronę interesów finansowych UE i środowiska naturalnego w Słowacji; wzywa rząd Słowacji do ponownego rozważenia tych zmian w świetle ich potencjalnych skutków dla praworządności, interesów finansowych UE i unijnych ram antykorupcyjnych; wzywa rząd Słowacji, aby przestrzegał wiążących zasad unijnej dyrektywy o ochronie sygnalistów oraz ponownie rozważył proponowane zmiany w zakresie ochrony sygnalistów w tym kraju; wyraża szczególne zaniepokojenie faktem, że sygnalistów pozbawia się ochrony z mocą wsteczną, co skutkuje brakiem pewności prawa; zauważa, że słowacki Urząd Ochrony Sygnalistów zwracał uwagę Komisji na te kwestie;
2. przypomina, że każda reforma prawa karnego musi obejmować wystarczające i odpowiednie zabezpieczenia, aby zapewnić kontynuację i skuteczność nowych i toczących się postepowań w sprawach karnych, zwłaszcza w odniesieniu do korupcji na wysokim szczeblu, a także zagwarantować niezależność sądownictwa i autonomię prokuratury zgodnie z zaleceniami Komisji zawartymi w kolejnych sprawozdaniach na temat praworządności; wyraża zaniepokojenie, że ponowne przydzielenie spraw Prokuratury Specjalnej może prowadzić do znacznych opóźnień oraz że niektóre sprawy mogą ulec przedawnieniu; wzywa rząd, aby zareagował na powtarzany od dawna apel o reformę ust. 363 słowackiego kodeksu postępowania karnego oraz wprowadził możliwość zaskarżenia decyzji prokuratora generalnego o odstąpieniu od ścigania oraz inne środki lub zabezpieczenia zapobiegające nadużywaniu tego przepisu;
3. podkreśla potrzebę pogłębionego procesu publicznego, który uwzględniałby opinie ekspertów i właściwych instytucji, takich jak Komisja Wenecka, oraz obejmował odpowiednie konsultacje z zainteresowanymi stronami i społeczeństwem na szczeblu krajowym i unijnym na temat wszelkich zmian w obecnym kodeksie karnym i strukturach odpowiedzialnych za prowadzenie dochodzeń i ściganie poważnych przestępstw, w tym przypadków korupcji w Słowacji;
4. apeluje o odpowiedniejszy poziom zasobów ludzkich i finansowych w sprawach dotyczących korupcji oraz o lepszą koordynację między śledczymi i prokuratorami ds. korupcji, zgodnie z zaleceniem Prokuratury Europejskiej, w celu skuteczniejszego prowadzenia dochodzeń w sprawie przestępstw związanych z korupcją.
5. wzywa Komisję do ścisłego monitorowania tych wydarzeń i informowania o nich oraz do podjęcia niezbędnych działań w celu ochrony praworządności i niezależności sądów, zwłaszcza w odniesieniu do przypadków korupcji na wysokim szczeblu, oraz do ochrony interesów finansowych UE;
6. uznaje i popiera ważną rolę i zaangażowanie obywateli i organizacji pozarządowych w ochronę i promowanie demokracji i praworządności; apeluje o zaangażowanie zainteresowanych stron w proces stanowienia prawa, zwłaszcza w odniesieniu do stosowania procedur przyspieszonych;
7. sześć lat po zabójstwie Jána Kuciaka składa hołd jemu i jego cennej pracy dziennikarza śledczego; wzywa władze słowackie, aby dopilnowały wymierzenia sprawiedliwości;
8. wzywa wszystkich przywódców politycznych, aby konstruktywnie i z szacunkiem angażowali się w dialog z obywatelami, przestrzegając zasad debaty demokratycznej i respektując instytucje publiczne, praworządność i wolność akademicką; w związku z tym apeluje do urzędników rządowych o powstrzymanie się od ataków werbalnych na osoby fizyczne, dziennikarzy i organizacje społeczeństwa obywatelskiego; podkreśla, że urzędnicy publiczni i rządowi mają obowiązek służyć wszystkim obywatelom, zwłaszcza w kraju, w którym dochodziło do przestępstw z nienawiści i w którym zamordowano dziennikarza;
9. potępia niestosowne i obraźliwe uwagi premiera, w tym skierowane przeciwko studentowi, który uczestniczył w inicjatywie na rzecz wspierania dyskusji akademickiej na temat stanu praworządności w Słowacji; wzywa urzędników rządowych, aby powstrzymali się od kwestionowania legalności orzeczeń sądów; jest głęboko zaniepokojony zapowiedzianymi planami przyjęcia przepisów, które osłabiłyby przestrzeń społeczeństwa obywatelskiego, w tym przez ograniczenie pracy organizacji pozarządowych i stygmatyzację organizacji otrzymujących finansowanie z zagranicy;
10. ostrzega przed wszelkimi ingerencjami politycznymi w niezależność redakcyjną i uczciwość dziennikarską; z zaniepokojeniem odnotowuje planowaną restrukturyzację Słowackiego Radia i Telewizji, głównego nadawcy publicznego w tym kraju; podkreśla, jak ważne jest zachowanie wolnych i niezależnych mediów jako fundamentu demokratycznego społeczeństwa;
11. ubolewa nad decyzją premiera i kilku urzędników rządowych o wstrzymaniu komunikacji z kluczowymi mediami i uznaje ją za istotną przeszkodę dla prawa obywateli do otrzymywania odpowiednich informacji od rządu; podkreśla, że takie działania ograniczają wolność i przejrzystość mediów oraz przyczyniają się do rozpowszechniania manipulacyjnej dezinformacji w przestrzeni publicznej;
12. wzywa rząd Słowacji do przestrzegania zasady lojalnej współpracy z instytucjami UE;
13. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej i Prokuraturze Europejskiej.

 

• [1] Dz.U. C 108 z 26.3.2021, s. 107.
• [2] Dz.U. C 390 z 18.11.2019, s. 111.
• [3] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, Dz.U. L 305 z 26.11.2019, s. 17.