ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ σχετικά με την επιστροφή του εθνικού θησαυρού της Ρουμανίας που οικειοποιήθηκε παράνομα η Ρωσία
11.3.2024 - (2024/2605(RSP))
σύμφωνα με το άρθρο 132 παράγραφος 2 του Κανονισμού
Vlad‑Marius Botoş, Petras Auštrevičius, Fabio Massimo Castaldo, Dita Charanzová, Vlad Gheorghe, Bernard Guetta, Karin Karlsbro, Ilhan Kyuchyuk, Urmas Paet, Dragoş Pîslaru, Ramona Strugariu, Hilde Vautmans
εξ ονόματος της Ομάδας Renew
Βλ. επίσης την κοινή πρόταση ψηφίσματος RC-B9-0169/2024
B9‑0178/2024
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την επιστροφή του εθνικού θησαυρού της Ρουμανίας που οικειοποιήθηκε παράνομα η Ρωσία
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
– έχοντας υπόψη τα προηγούμενα ψηφίσματά του σχετικά με τη Ρωσία,
– έχοντας υπόψη τα άρθρα 36 και 167 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ),
– έχοντας υπόψη την οδηγία 2014/60/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, σχετικά με την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών που έχουν απομακρυνθεί παράνομα από το έδαφος κράτους μέλους και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1024/2012[1] και την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 13ης Δεκεμβρίου 2022, σχετικά με το σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών (COM(2022)0800),
– έχοντας υπόψη τη γνώμη 193(1996) της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης με τίτλο «Russia’s request for membership of the Council of Europe» (Αίτημα της Ρωσίας για προσχώρηση στο Συμβούλιο της Ευρώπης) και το ψήφισμά της 1896(2012) με τίτλο «The honouring of obligations and commitments by the Russian Federation» (Η τήρηση των υποχρεώσεων και των δεσμεύσεων της Ρωσικής Ομοσπονδίας),
– έχοντας υπόψη τη σύμβαση-πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης για την αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς για την κοινωνία (CETS 199), της 27ης Οκτωβρίου 2005, και τη Σύμβαση για τις παραβάσεις που αφορούν πολιτιστικά αγαθά (CETS 221), της 19ης Μαΐου 2017,
– έχοντας υπόψη τη Συνθήκη μεταξύ της Ρωσίας και της Ρουμανίας για Φιλικές Σχέσεις και Συνεργασία, της 4ης Ιουλίου 2003, και τη συνοδευτική κοινή δήλωση των υπουργών Εξωτερικών της Ρουμανίας και της Ρωσίας, με την οποία συστάθηκε η Μικτή Επιτροπή Ρουμανίας-Ρωσίας για τη μελέτη ζητημάτων που απορρέουν από την ιστορία των διμερών σχέσεων, συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος του θησαυρού της Ρουμανίας,
– έχοντας υπόψη τη σύμβαση της Χάγης του 1954 για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης,
– έχοντας υπόψη τη σύμβαση της UNESCO του 1970 σχετικά με τα μέτρα για την απαγόρευση και παρεμπόδιση της παράνομης εισαγωγής, εξαγωγής και μεταβίβασης κυριότητας των πολιτιστικών αγαθών,
– έχοντας υπόψη τις γενικές αρχές του διεθνούς δικαίου που αναγνωρίζονται από τα κράτη, όπως η αρχή της καλής πίστης και η αρχή της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών,
– έχοντας υπόψη το άρθρο 132 παράγραφος 2 του Κανονισμού του,
Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς οι Κεντρικές Δυνάμεις είχαν καταλάβει σημαντικό μέρος της Ρουμανίας και απειλούσαν να καταλάβουν και την υπόλοιπη χώρα, η τότε ρουμανική κυβέρνηση, υπό την πίεση του συμμάχου της, της τσαρικής Ρωσίας, συμφώνησε να μεταφέρει τον εθνικό θησαυρό της Ρουμανίας στη Ρωσία, προκειμένου να τον διαφυλάξει από τα στρατεύματα των Κεντρικών Δυνάμεων·
Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο θησαυρός αυτός περιλάμβανε τον θησαυρό της Εθνικής Τράπεζας της Ρουμανίας, ο οποίος περιλάμβανε 91,48 τόνους καθαρού χρυσού, βασιλικές συλλογές κοσμημάτων και σπάνιων νομισμάτων, κοσμήματα, ζωγραφικούς πίνακες παγκόσμιας κληρονομιάς και συλλογές τέχνης, θρησκευτικά τεχνουργήματα και αρχεία, σπάνια ιστορικά χειρόγραφα, συλλογές και τιμαλφή που ανήκαν σε διάφορα δημόσια ιδρύματα, ιδιωτικές τράπεζες, εμπορικές εταιρείες και ιδιώτες, έναν θησαυρό που καλύπτει πάνω από πέντε αιώνες της ρουμανικής ιστορίας· λαμβάνοντας υπόψη ότι τα σπάνια χρυσά νομίσματα που συνιστούν μεγάλο μέρος του θησαυρού της Εθνικής Τράπεζας της Ρουμανίας που βρίσκεται κατατεθειμένος στη Μόσχα έχουν νομισματολογική και πολιτιστική αξία διακριτή από την αξία του ίδιου του χρυσού·
Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κυβερνήσεις της Ρουμανίας και της Ρωσίας υπέγραψαν επίσημα πρωτόκολλα για τη μεταφορά αυτού του θησαυρού στη Μόσχα, συμπεριλαμβανομένης λεπτομερούς απογραφής που τεκμηριώνει τα αποθέματα χρυσού της Εθνικής Τράπεζας της Ρουμανίας, με την εγγύηση της ρωσικής κυβέρνησης όσον αφορά την ασφάλεια της μεταφοράς, την ασφάλεια της κατάθεσης και την ασφάλεια της επιστροφής στη Ρουμανία, με μάρτυρες άλλα κράτη της εποχής· λαμβάνοντας υπόψη ότι η μεταφορά του θησαυρού πραγματοποιήθηκε μέσω δύο σιδηροδρομικών μεταφορών, τον Δεκέμβριο του 1916 και τον Ιούλιο του 1917· λαμβάνοντας υπόψη ότι, στη Μόσχα, ο θησαυρός φυλάχτηκε στο Κρεμλίνο, απογράφηκε δε από τη ρωσική πλευρά και βεβαιώθηκε πλήρης συμφωνία με τις δηλώσεις της Εθνικής Τράπεζας της Ρουμανίας·
Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία και την κατάληψη της εξουσίας από τους κομμουνιστές υπό την ηγεσία του Λένιν, το νεοσυσταθέν σοβιετικό καθεστώς διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με τη Ρουμανία, κατάσχεσε τον θησαυρό της Ρουμανίας και αρνήθηκε να τον επιστρέψει·
Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι τα αποθέματα χρυσού ενός κράτους αποτελούν κρίσιμο χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο, που εξασφαλίζει τη σταθερότητα του νομίσματός του και ενισχύει την εμπιστοσύνη στην οικονομική ισχύ της χώρας· λαμβάνοντας υπόψη ότι η άρνηση της Σοβιετικής Ένωσης να επιστρέψει αυτόν τον θησαυρό αποδυνάμωσε το ρουμανικό κράτος, όπως αναδύθηκε μετά το πέρας του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, και συνέχισε να αποτελεί μείζον σημείο διαφωνίας στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών·
ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε δύο περιστάσεις, το 1935 και το 1956, η Σοβιετική Ένωση συμφώνησε να επιστρέψει στη Ρουμανία μέρος των αρχείων και των αντικειμένων ιστορικής και πολιτιστικής αξίας· λαμβάνοντας, ωστόσο, υπόψη ότι το μεγαλύτερο μέρος του θησαυρού της Ρουμανίας, συμπεριλαμβανομένων των αποθεμάτων χρυσού της Εθνικής Τράπεζας της Ρουμανίας, δεν επεστράφη· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτές οι δύο αποδόσεις αποτελούν σαφείς ενδείξεις ότι η σοβιετική/ρωσική πλευρά αναγνώρισε ότι έχει καθήκον να επιστρέψει τον θησαυρό της Ρουμανίας·
Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ρωσική Ομοσπονδία είναι ο νόμιμος διάδοχος της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία ανέλαβε τη νομική προσωπικότητα της τσαρικής Ρωσίας και, συνεπώς, υπέχει την υποχρέωση να επιστρέψει τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν στη Ρουμανία·
Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι το 2012 η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης ενέκρινε το ψήφισμα 1896(2012) με τίτλο «The honouring of obligations and commitments by the Russian Federation» (Η τήρηση των υποχρεώσεων και των δεσμεύσεων της Ρωσικής Ομοσπονδίας), με το οποίο ζητεί από τη Ρωσική Ομοσπονδία να συνεχίσει τις προσπάθειες για την ταχεία επίλυση εκκρεμών ζητημάτων που αφορούν την επιστροφή πολιτιστικών και άλλων αγαθών μέσω απευθείας διαπραγματεύσεων με τις ενδιαφερόμενες χώρες·
Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, μετά την κοινή δήλωση των υπουργών Εξωτερικών της Ρουμανίας και της Ρωσίας, της 4ης Ιουλίου 2003, οι δύο πλευρές συγκρότησαν κοινή επιτροπή Ρουμανίας-Ρωσίας για τη μελέτη ζητημάτων που προκύπτουν από την ιστορία των διμερών σχέσεων, συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος του θησαυρού της Ρουμανίας που κατατέθηκε στη Μόσχα κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο· λαμβάνοντας υπόψη ότι, εντός διαστήματος 15 ετών, η εν λόγω επιτροπή συνεδρίασε μόνο πέντε φορές, ενώ η τελευταία συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε το 2019· λαμβάνοντας υπόψη ότι, στα πρωτόκολλα που συνήφθησαν στο τέλος αυτών των συνεδριάσεων, η ρωσική πλευρά αναγνώρισε την αξίωση της Ρουμανίας έναντι της Ρωσικής Ομοσπονδίας και συμφώνησε ότι τα έγγραφα που υπέβαλε η ρουμανική πλευρά συνιστούν γνήσια έγγραφα, τα οποία έχουν καθεστώς διεθνούς συνθήκης, και πιστοποιούν την κατάθεση από τη Ρουμανία του θησαυρού της, συμπεριλαμβανομένου του θησαυρού της Εθνικής Τράπεζας, στη Ρωσία·
Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι οδηγίες 93/7/ΕΟΚ[2] και 2014/60/ΕΕ αποτελούν βασικές νομοθετικές πράξεις σχετικά με την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών που έχουν παράνομα απομακρυνθεί από το έδαφος κράτους μέλους· λαμβάνοντας υπόψη ότι στο σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών επιβεβαιώθηκε η ευρύτερη δέσμευση της ΕΕ για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς· λαμβάνοντας υπόψη ότι η νομοθεσία της ΕΕ προβλέπει την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών που απομακρύνθηκαν παράνομα, είτε αυτά μεταφέρθηκαν εντός της Ένωσης είτε απομακρύνθηκαν παράνομα από το έδαφος κράτους μέλους με παραβίαση της ισχύουσας νομοθεσίας ή με παραβίαση των όρων υπό τους οποίους χορηγήθηκε προσωρινή άδεια·
ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η παράνομη ιδιοποίηση του εθνικού θησαυρού της Ρουμανίας από τη Ρωσία παραμένει μια μοναδική διεθνής υπόθεση, στην οποία τα αποθέματα χρυσού και αντικείμενα κληρονομιάς ενός κράτους εναποτέθηκαν σε άλλο κράτος με νομικά έγκυρα έγγραφα και εγγυήσεις επιστροφής, και το κράτος που τα παρέλαβε παρέβλεψε τις υποχρεώσεις που ανέλαβε υπογράφοντας τα εν λόγω έγγραφα, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου και των εθίμων·
ΙΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η απόδοση του ιδιοποιημένου εθνικού θησαυρού της Ρουμανίας είναι καίριας σημασίας τόσο για την εθνική όσο και για τη θεσμική μνήμη της χώρας· λαμβάνοντας υπόψη ότι εδώ και περισσότερα από εκατό χρόνια η Ρουμανία με συνέπεια επιδιώκει την απόδοση του συνόλου του θησαυρού της που κατατέθηκε στη Μόσχα και θα εξακολουθήσει να διατηρεί την αξίωσή της στην ημερήσια διάταξη έως την πλήρη απόδοση του θησαυρού·
1. εκφράζει τη δυσαρέσκειά του για το γεγονός ότι η Ρωσία δεν έχει επιστρέψει πλήρως στη Ρουμανία τον εθνικό θησαυρό της Ρουμανίας, όπως προβλέπεται ρητά στις επίσημες διμερείς συμφωνίες μεταξύ των δύο κρατών και ως οφείλει δυνάμει του διεθνούς δικαίου και των διεθνών κανόνων·
2. εκφράζει την απογοήτευσή του για το γεγονός ότι, παρά τις πολλαπλές διαπραγματευτικές προσπάθειες στον απόηχο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και, πιο πρόσφατα, το έργο της Μικτής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Ρουμανίας-Ρωσίας, η Ρωσία έχει επιδείξει προφανή απροθυμία να επιστρέψει τον εθνικό θησαυρό της Ρουμανίας·
3. καλεί την κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας να λάβει τα αναγκαία μέτρα για την πλήρη επιστροφή στη Ρουμανία του υπόλοιπου εθνικού θησαυρού της τελευταίας που εστάλη στη Μόσχα για φύλαξη το 1916 και το 1917·
4. καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να επιδείξουν την αλληλεγγύη τους στηρίζοντας τις προσπάθειες της Ρουμανίας να ανακτήσει τον εθνικό της θησαυρό, ζήτημα που απασχολεί επίμονα τη ρουμανική κοινωνία· καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να συνεργαστούν με το ρουμανικό κράτος και την Εθνική Τράπεζα της Ρουμανίας προκειμένου να ενισχυθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με το θέμα αυτό και να συντονίσουν τις δράσεις τους με στόχο την επιστροφή του εθνικού θησαυρού εκεί όπου ανήκει·
5. καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να συμπεριλάβουν την επιστροφή του εθνικού θησαυρού της Ρουμανίας στη διπλωματική ατζέντα που διέπει τις σχέσεις τους με τη Ρωσία· τονίζει ότι η Ρουμανία δεν είναι το μόνο κράτος μέλος της ΕΕ του οποίου οι εθνικοί θησαυροί και η πολιτιστική κληρονομιά λεηλατήθηκαν και κλάπηκαν από τη Ρωσία και ζητεί, επομένως, να διενεργηθεί διεξοδική ανάλυση, ιδίως όσον αφορά τους θησαυρούς χωρών που υπέστησαν κατοχή και καταστολή από τη σοβιετική και την τσαρική Ρωσία, και να αναληφθεί κοινή δράση σε επίπεδο ΕΕ για την ανάκτησή τους·
6. καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να προβούν σε μια πιο σημαντική και ολοκληρωμένη επαναξιολόγηση των σχέσεων ΕΕ-Ρωσίας, λαμβανομένων υπόψη του συνεχιζόμενου επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και του υβριδικού πολέμου κατά της ΕΕ και των κρατών μελών της· θεωρεί ότι η εν λόγω επαναξιολόγηση θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και άλλες περιπτώσεις στις οποίες η Ρωσία ενήργησε αψηφώντας τελείως τους διεθνείς κανόνες εις βάρος κρατών μελών της ΕΕ· επιμένει ότι η επιστροφή των κλαπέντων εθνικών θησαυρών και της πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς κρατών μελών της ΕΕ πρέπει να αποτελεί έναν από τους όρους στις μελλοντικές σχέσεις της ΕΕ με τη Ρωσία·
7. επικροτεί τις ουσιαστικές προσπάθειες της ΕΕ για την προστασία της εθνικής, πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς, μέσω της εφαρμογής νομοθεσίας και μηχανισμών συνεργασίας που διέπουν την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών και περιουσιακών στοιχείων κληρονομιάς τα οποία έχουν απομακρυνθεί παράνομα από τα εδάφη χωρών της ΕΕ, και τις προσπάθειές της για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών·
8. καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να εξετάσουν το ενδεχόμενο διεύρυνσης του πεδίου εφαρμογής των πολιτικών της ΕΕ που διέπουν την προστασία των πολιτιστικών αγαθών, προκειμένου να συμπεριληφθεί η ανάκτηση εθνικών θησαυρών που μεταφέρθηκαν βάσει διμερών συμφωνιών μεταξύ κρατών, και να ενισχυθεί η στήριξη της ΕΕ προς τα κράτη μέλη κατά την εκτέλεση των ενεργειών τους· επισημαίνει ότι ο εξαιρετικός χαρακτήρας της παράνομης ιδιοποίησης του εθνικού θησαυρού της Ρουμανίας χαρακτηρίζεται από μοναδικές ιδιαιτερότητες που απαιτούν μια εξατομικευμένη ευρωπαϊκή απόκριση ώστε να διευκολυνθεί η επιστροφή του, με συνέπεια τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της ενωσιακής προσέγγισης όσον αφορά την απόδοση περιουσιακών στοιχείων που έχουν απομακρυνθεί παράνομα από τα εδάφη χωρών της ΕΕ·
9. αναθέτει στην Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή, στις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών, στο Συμβούλιο της Ευρώπης και την Κοινοβουλευτική του Συνέλευση, στον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, και στην κυβέρνηση της Ρωσίας.