Volledig verslag van de vergaderingen

Woensdag 6 september 2000 - Straatsburg

8. Klonen van mensen

  De Voorzitter. – Aan de orde is de verklaring van de Commissie over het klonen van mensen.

  Busquin, Commissie. - (FR) Mijnheer de Voorzitter, waarde collega's, de recente wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van de biowetenschappen bieden mooie toepassingsperspectieven, maar brengen ook ethische vraagstukken met zich mee die op het merendeel van onze medeburgers betrekking hebben. Het wordt steeds belangrijker om op deze ethische vraagstukken te anticiperen en ze te bespreken in een brede dialoog tussen de wereld van de wetenschap enerzijds en de samenleving anderzijds.

In haar mededeling van januari 2000 benadrukt de Commissie het feit dat een daadwerkelijke Europese onderzoeksruimte alleen kan worden gerealiseerd als we ook werken aan de verwezenlijking van een Europese ruimte van gedeelde Europese ethische waarden. De Commissie is voornemens hiertoe initiatieven te ontwikkelen. Zo wil zij de banden versterken tussen de Europese comité’s voor ethiek en de uitwisseling van goede praktijken in verband met de evaluatie van de ethische aspecten van onderzoeksprojecten.

Het klonen voor therapeutische doeleinden, of beter gezegd het gebruik van via kloontechnieken verkregen embryonale stamcellen voor therapeutische doeleinden, is één van de ethische vraagstukken die zich aandienen als gevolg van de snelle wetenschappelijke vorderingen die op het gebied van de biowetenschappen worden geboekt. Deze kloontechniek ligt om evidente culturele, religieuze en ethische redenen bijzonder gevoelig.

In haar op 16 augustus gepubliceerd verslag verklaart de Britse groep van deskundigen dat het onderzoek naar menselijke embryonale stamcellen en hun therapeutische toepassing van bijzonder groot belang is. In het verslag wordt dan ook aanbevolen om dit onderzoek toe te staan, met name wat betreft het gebruik van embryo's die gekloond worden volgens de alternatieve kernvermeerderingstechniek. Voorts beveelt ze aan een duidelijk juridisch en ethisch kader te ontwikkelen. Na de publicatie van dit verslag werden overal in Europa standpunten ingenomen, waardoor op communautair niveau een debat kon worden aangezwengeld dat zich niet alleen beperkte tot de wetenschappelijke kringen die zich met dit vraagstuk bezighielden. De heer Prodi heeft onlangs in een persbericht laten weten dat de Commissie dit vraagstuk geenszins onbesproken wil laten, maar juist in nauwe samenwerking met het Europees Parlement een verhelderend debat wil voeren.

Uit eerbied voor de nationale identiteit van de lidstaten heeft men in het Verdrag van de Europese Unie laten opnemen dat de lidstaten op ethisch gebied het recht behouden om hun eigen wetten op te stellen. Daarom bestaat er een zeer grote diversiteit aan wetgeving, terwijl er tegelijkertijd sprake is van wettelijke lacunes op dit gebied. Dit alles toont aan hoezeer de gevoeligheden over dit vraagstuk van lidstaat tot lidstaat verschillen. De communautaire maatregelen die op biotechnologisch gebied genomen worden zijn echter gebaseerd op de meest stringente ethische basisbeginselen, waarbij rekening wordt gehouden met die nationale gevoeligheden. Dit geldt bijvoorbeeld voor de communautaire regelgeving inzake het octrooirecht op biotechnologische uitvindingen. Deze regelgeving is zeer bewust gebaseerd op de naleving van de basisbeginselen inzake het waarborgen van de waardigheid en integriteit van de mens. Ook wordt in deze regelgeving nogmaals bevestigd dat het menselijk lichaam in geen enkele fase van zijn vorming of ontwikkeling octrooieerbaar is. Dit geldt voor de kiemcellen, maar ook voor ontdekkingen van elementen of producten hiervan. Denkt u hierbij bijvoorbeeld aan de partiële sequentie van een menselijk gen.

Voorts staat in deze wetgeving dat ook op het klonen van mensen voor reproductieve doeleinden geen patent kan worden aangevraagd. Hetzelfde geldt voor het in de handel brengen van embryo's of elementen van het menselijk lichaam. In de in de richtlijn opgenomen regels staat onder welke omstandigheden een op biologisch materiaal gebaseerde uitvinding kan worden geoctrooieerd, maar die regels zeggen niets over de omstandigheden waarin het onderzoek zelf mag worden uitgevoerd.

Wat het onderzoek betreft steunt de Europese Commissie al jarenlang de biomedische branche. In het vijfde kaderprogramma, dat volgens de medebeslissingprocedure is aangenomen, worden de ethische basisbeginselen gerespecteerd. Het kaderprogramma is gebaseerd op het advies dat de Europese groep voor de ethiek al voor de aanneming van dit programma had uitgebracht. Het onderzoek naar kloontechnieken voor reproductieve of therapeutische doeleinden wordt zeer expliciet uitgesloten. Voorts staat beschreven dat het klonen van dieren alleen is toegestaan als het ethisch kan worden verantwoord en de handelingen geen onnodig lijden van deze dieren veroorzaken.

Het kaderprogramma, dat tevens een anticiperende functie heeft, biedt momenteel ook steun aan bio-ethisch onderzoek naar de mogelijke voor- en nadelen van de kloontechnologieën. Bovendien wordt er gewerkt aan het ontwikkelen van aanvullende benaderingen op het therapeutisch klonen. Het gaat hierbij om het ontwikkelen van nieuwe technologieën op het gebied van de celtherapie, met name via het zeer belangrijke onderzoek naar volwassen stamcellen. De ethische basiswaarden en de toepasselijke nationale regelgeving worden bij dit onderzoek nageleefd.

Ik wil hier benadrukken dat de ethische aspecten stelselmatig in overweging worden genomen tijdens de evaluatie van de voorstellen, en dat voorstellen die betrekking hebben op de meer gevoelige ethische vraagstukken zorgvuldig worden bestudeerd. De Commissie wacht met veel belangstelling het advies af over het gebruik van menselijke stamcellen dat de Europese groep voor ethiek in november dit jaar zal uitbrengen. Deze groep heeft niet alleen aangetoond onafhankelijk te zijn, maar is ook buitengewoon competent als het gaat om zeer gevoelige en zeer technische vraagstukken. Dit advies zal net als de andere adviezen uiteraard van zeer groot belang zijn voor het vaststellen van de contouren van het communautaire onderzoeksbeleid.

Meer algemeen zal de groep van deskundigen op hoog niveau voor de biowetenschappen, die onlangs op mijn initiatief geïnstalleerd is, ons moeten helpen met het op gang brengen van een daadwerkelijke dialoog over de biowetenschappen tussen enerzijds de onderzoekswereld en anderzijds de samenleving. Deze groep zal op 6 en 7 november aanstaande in Brussel een symposium organiseren. Uiteraard wil ik alle geïnteresseerde leden van uw Parlement uitnodigen daaraan deel te nemen. Het is immers van groot belang dat aan deze dialoog gestalte kan worden gegeven. Hoewel de Commissie op ethisch gebied geen regels wil opstellen of harmonisatie wil bewerkstelligen, wil ze graag een bijdrage leveren aan het debat, tijdens welke de diversiteit van de bestaande culturen en gevoeligheden in Europa moet worden gerespecteerd. Dat is ook één van de doelstellingen van de Europese ruimte van onderzoek; een ruimte die langzaam maar zeker gestalte begint te krijgen.

VOORZITTER: MEVROUW FONTAINE
Voorzitter

  Lannoye (Verts/ALE). - (FR) Mevrouw de Voorzitter, ik heb een vraag over de organisatie van de werkzaamheden.

De heer Busquin heeft zojuist een verklaring over het klonen afgelegd. Wanneer vindt het debat plaats?

  De Voorzitter. - Om 17.00 uur, dat wil zeggen onmiddellijk na het debat over de uitbreiding.