Volledig verslag van de vergaderingen

Woensdag 6 september 2000 - Straatsburg

10. Klonen van mensen (voortzetting)

  Fiori (PPE-DE). – (IT) Mijnheer de Voorzitter, mijnheer de commissaris, mijns inziens heeft elke door geloof in de mens gedreven persoon vanaf het eerste moment van zijn bestaan recht op onvoorwaardelijke eerbied, op de eerbied die wij de mens, de mens in zijn geheel, moreel verschuldigd zijn.

Daarom moet men onomwonden “nee” zeggen tegen experimenten die vernietiging van menselijke embryo’s met zich mee brengen. Het embryo is een mens, een mens met een heel eigen identiteit. Elke ingreep die niet het embryo zelf ten goede komt, schaadt zijn recht op leven. Daarom moet dit Parlement nogmaals herhalen wat het al zo vaak tijdens de afgelopen jaren - onder andere in de afgelopen maand mei nog - heeft gezegd. Het is immoreel menselijke embryo’s te gebruiken voor onderzoeksdoeleinden, voor doeleinden waarvoor de president van de Verenigde Staten, Bill Clinton, zelfs overheidsmiddelen heeft uitgetrokken en waaraan ook de Britse regering van Tony Blair toestemming heeft gegeven.

Helaas schijnen handelsbelangen het onderzoek een oriëntatie te geven waarmee, via allerlei sluipwegen, elke overweging in verband met de bescherming van het menselijk leven – en menselijk leven is voor ons het leven dat begint op het moment van conceptie – over boord kan worden gegooid. Het menselijk lichaam kan men echter niet “hebben”, het menselijk lichaam “is”, het menselijk lichaam leeft, en daarom mag en kan men het menselijk lichaam niet zien als een machine met onderdelen en raderwerken, als een uit weefsels en functies bestaand geheel.

Wat men wil bereiken lijkt een plundertocht op het leven. Dit druist echter lijnrecht in tegen de ethiek van de liefde voor de mens, van de liefde voor zijn lichaam, ook wanneer dit lichaam zich bevindt in het eerste stadium van het leven, in het eerste stadium van het zijn in de wereld, in de menselijke wereld. Degenen die het menselijk embryo nemen en leeghalen door het te ontdoen van zijn interne celmassa en zijn leven, zeggen in feite dat daarbinnen niemand woont, want als daar iemand woont, is men die persoon liefde of, in een wereld zonder liefde, tenminste eerbiediging van zijn menselijke waardigheid verschuldigd. Anders zou de wereld een en al geweld, brutaliteit en cynisme zijn.

Waarde collega’s, het verzet tegen onderzoek waarmee embryo’s worden vernietigd wordt niet alleen ingegeven door respect voor een principe van de godsdienst. Dit is ook een uiting van respect voor een principe van onze beschaving: het is immers absoluut verboden zich meester te maken van een andere mens. Dit principe zou diep geworteld moeten zijn in onze beschaving: het is immers ontoelaatbaar dat de ene mens een dergelijke macht zou kunnen uitoefenen over een andere mens.

Dit is echter niet de reden waarom wij tegen dit onderzoek zijn. Integendeel, er is alternatief onderzoek mogelijk, onderzoek op bijvoorbeeld in de volwassen mens aanwezige stamcellen of op cellen uit de navelstreng, onmiddellijk na de geboorte. Het onderzoek met cellen van volwassenen vindt reeds plaats en is veelbelovend. Heel veel onderzoekers houden zich bezig met alternatieven voor klonen en staan op het punt belangrijke onderzoekgroepen op nationaal niveau op te richten waarin men zich specifiek met dit gebied bezighoudt.

Tot slot is een voorstel gedaan voor de instelling van een tijdelijke commissie waarin deze vraagstukken aan bod komen. Wij willen dat de nieuwe problemen die door de levenswetenschappen worden opgeworpen, diepgaand worden onderzocht, mits daarbij de door het Parlement ingenomen standpunten niet op de helling worden gezet. Dat moet het uitgangspunt van de Commissie zijn als zij ons wil helpen bij het verstrekken van gefundeerde indicaties.

  Goebbels (PSE). - (FR) Mijnheer de Voorzitter, in het ontwerphandvest van de grondrechten lezen we in artikel 1 dat de waardigheid van het individu gerespecteerd en beschermd moet worden. In artikel 3 staat dat in het geval van de geneeskunst en de biologie de volgende beginselen dienen te worden nageleefd: “verbod op eugenetische praktijken, in het bijzonder praktijken die de selectie van individuen beogen; verbod op commerciële exploitatie van het menselijk lichaam of onderdelen daarvan, en verbod op het klonen van het menselijk lichaam voor reproductieve doeleinden”.

Dergelijke plechtige verklaringen zijn niet noodzakelijkerwijze toereikend. In de wetenschap gaan de ontwikkelingen verbijsterend snel. De vorderingen in het wetenschappelijk onderzoek zijn voor de meeste gewone stervelingen, maar ook voor de politieke machthebbers, nauwelijks bij te benen. Deze snelle ontwikkeling van de technowetenschappen, van het “huwelijk” tussen wetenschap en technologie, brengt ethische vraagstukken met zich mee waarvan de gevolgen niet te overzien zijn. Dit geldt in het bijzonder voor de nieuwe technieken waarmee men kan ingrijpen in de levensmechanismen. Het voorstel van de Britse regering om het parlement van Westminster te verzoeken om een wetgeving waarmee sommige vormen van wetenschappelijk onderzoek naar het klonen voor therapeutische doeleinden mogelijk zouden worden, waaronder onderzoek naar het menselijke embryo, heeft dan ook veel reacties losgemaakt en commentaren opgeleverd, zowel in positieve als in negatieve zin.

Sommige fracties in dit Parlement willen dat er gestemd wordt over een zogenaamde "urgente" resolutie. De socialisten zijn van mening dat dergelijke vraagstukken van het grootste belang zijn voor de toekomst van de geneeskunde, de biologie en de samenleving. Gezien dit belang dient ons Parlement geen genoegen te nemen met een snel in elkaar geflanste resolutie, maar dient het dit vraagstuk diepgaander te bestuderen. Wij bevinden ons hier niet in OK Coral; het gaat er niet om wie hier als eerste zijn pistool trekt.

Tijdens het debat van vanochtend over het Waarnemingscentrum voor industriële verandering is gebleken dat dit Parlement in staat is om iets aan te nemen en binnen enkele minuten het tegendeel daarvan aan te nemen. De socialisten betreuren deze gang van zaken, die meer op Russisch roulette lijkt dan op gedegen parlementair werk. Wij willen een helder debat over een cruciaal vraagstuk, dat wil zeggen een debat over de mogelijkheden die het genetisch onderzoek ons biedt en over de grenzen die op dit gebied niet mogen worden overschreden.

Al deze vraagstukken hebben betrekking op meerdere permanente commissies van ons Parlement. Het gaat hier om een probleem met een duidelijk horizontaal karakter. Het zou een goede zaak zijn als een speciale tijdelijke commissie zich hierover zou buigen. Deze commissie zou deskundigen moeten uitnodigen, en hearings inclusief debat moeten organiseren om een heldere en objectieve discussie aan te zwengelen die niet bij voorbaat wordt overschaduwd door hardnekkige vooroordelen.

Tot slot, mijnheer de Voorzitter, wil ik u en alle andere aanwezigen verzoeken om grondig te werk te gaan. Wij zijn bereid onze resolutie in te trekken als de andere fracties dat ook doen. Graag willen we proberen om samen iets waardevols tot stand te brengen.

  Wallis (ELDR). - (EN) Ik ben blij met de verklaring van de commissaris en met name met het weloverwogen en doordachte karakter ervan.

In de ontwerpresolutie van de Fractie van de Europese Liberale en Democratische Partij komt hetzelfde standpunt naar voren. Wij hebben geen behoefte aan een snelle, ondoordachte reactie op de gebeurtenissen die in mijn land hebben plaatsgevonden en op de aankondiging van de Britse regering. Het gaat zonder twijfel over serieuze kwesties waarover onze burgers zich grote zorgen maken, maar we moeten ook begrip hebben voor de totale context waarbinnen de aankondiging van het Verenigd Koninkrijk heeft plaatsgevonden. Daarbij moet ook rekening worden gehouden met het subsidiariteitsbeginsel waar de commissaris naar verwees.

Het betreft overigens nog slechts een voorstel - geen besluit - dat aansluit bij het zorgvuldige en doordachte verslag over het klonen van mensen dat de deskundigenwerkgroep van het hoofd volksgezondheid heeft opgesteld. Deze kwestie wordt al twee jaar lang onderzocht. Volgens sommige critici is dat te lang met het oog op de situatie van mensen die lijden aan kanker, aan de ziekte van Parkinson of aan niet-functionerende organen, omdat juist zij baat zouden kunnen hebben bij snelle resultaten. De deskundigenwerkgroep stelt overigens slechts een uitbreiding voor van reeds bestaande regels in het VK, waardoor het gebruik van onderzoek met embryo's in bepaalde situaties wordt toegestaan.

Ik zeg met nadruk, gezien de grote gevoeligheid van dit onderwerp, dat het hier een uitbreiding van al bestaande regels en controlemaatregelen betreft. Wij moeten de oprechte en grote bezorgdheid respecteren die bij zowel voor- als tegenstanders in de publieke opinie naar voren komt. In onze ontwerpresolutie wordt daartoe een poging gedaan. De Britse regering is dezelfde mening toegedaan, want zij wil haar voorstel, mogelijk al later dit jaar, onderwerpen aan een vrije stemming. Hoewel mijn partij geen deel uitmaakt van de regering, ben ik van mening dat de Britse regering op een weloverwogen en doordachte manier heeft gehandeld. Ik vraag dit Parlement om deze belangrijke kwestie eveneens op een weloverwogen en doordachte manier te behandelen.

  Lannoye (Verts/ALE). - (FR) Mijnheer de Voorzitter, de ontwikkelingen in de biotechnologie voor menselijke toepassingen dwingen ons ertoe opnieuw een fundamenteel ethisch debat te voeren. Twee opvattingen staan hier tegenover elkaar. Volgens de eerste mag het menselijk wezen, in het bijzonder het embryo, niet als instrument worden gebruikt. Als bepaalde technieken, zoals bijvoorbeeld het klonen, gemeengoed worden, kunnen ze schadelijke gevolgen hebben voor de samenleving. Volgens de tweede opvatting gaat het recht van individuen met een ernstige en tot op heden ongeneeslijke ziekte om te profiteren van de mogelijkheden die het medisch onderzoek biedt, boven iedere andere overweging.

De Britse regering heeft zonder enig voorafgaand internationaal overleg, ik wil dit graag benadrukken, voor de tweede opvatting gekozen en zich voorstander getoond van het klonen voor therapeutische doeleinden. Dit besluit is gebaseerd op de stelling dat het klonen voor therapeutische doeleinden talloze mogelijkheden zou kunnen bieden. Het gaat hierbij om het klonen van ongedifferentieerde cellen uit menselijke embryo's die voor de wetenschap en de productie ter beschikking zijn gesteld. Zelfs al is deze stelling gegrond, feit is dat door dit besluit van de Britten het menselijk embryo gereduceerd wordt tot een opslagplaats van cellen die voor medische doelstellingen kunnen worden aangewend. Er zullen embryo's worden geproduceerd voor wetenschappelijke doeleinden en later ongetwijfeld ook voor productie- of andere doeleinden.

Mijns inziens is het van belang dat in dit stadium twee opmerkingen worden gemaakt. Allereerst wil ik het in april 1997 in Oviedo aangenomen verdrag van de Raad van Europa over de rechten van de mens en de medische biologie in herinnering brengen. Ongetwijfeld is het verdrag op een aantal punten niet duidelijk genoeg, maar artikel 18 is dat in ieder geval wel. Hierin staat dat de vorming van menselijke embryo's voor wetenschappelijke doeleinden verboden is. Over dit punt bestond in Europa tot voor kort consensus. Het standpunt van de regering van het Verenigd Koninkrijk heeft aan deze consensus een einde gemaakt.

Tweede opmerking: volgens veel specialisten bestaan er andere mogelijkheden om aan de legitieme verwachtingen van patiënten met een ernstige ziekte van genetische oorsprong te voldoen. De heer Busquin, voor onderzoek bevoegd commissaris, heeft dit punt zojuist aan de orde gesteld. Het gaat hierbij om mogelijkheden die niet zozeer op de productie van embryo's via kloontechnieken zijn gebaseerd, maar op het gebruik van volwassen cellen. Gezien het bestaan van deze mogelijkheid moeten we ons afvragen of we onze toevlucht dienen te nemen tot een methode die zowel ethisch als sociaal verwerpelijk is.

Tot slot denk ik, waarde collega's, dat de kennis die op het gebied van gentherapie is opgedaan weliswaar veelbelovende gevolgen kan hebben voor de mensheid, maar ook ernstige risico's en gevaren met zich meebrengt. We hebben dus behoefte aan een strikt wettelijk kader en duidelijke juridische bakens. Het is hierbij van groot belang dat we het verbod op het klonen van mensen handhaven. Aangezien een dergelijk verbod reeds bestaat, hoeft het niet meer opnieuw te worden ingesteld. Ons Parlement heeft de plicht het bestaan van dit verbod te bevestigen. Het hoeft dus niet overhaast te werk gaan, maar moet eenvoudigweg vast blijven houden aan de eerder ingenomen standpunten.

  Thomas-Mauro (UEN). – (FR) Mijnheer de Voorzitter, tweehonderd jaar geleden stelde een filosoof uit het tijdperk van de Verlichting, doctor Cabanis, voor dat we de moed zouden moeten opbrengen het werk van de natuur te herzien en te corrigeren. Nadat we ons eerst, vreemd genoeg, hadden beziggehouden met het verbeteren en mooier maken van de beste rassen onder de dieren, zou het immers gênant zijn als we het menselijk ras geheel buiten beschouwing zouden laten. Het zou toch vreemd zijn als we meer belang zouden hechten aan het creëren van grotere en sterkere runderen dan aan het bewerkstelligen van sterke en gezonde mensen. De heer Cabanis vroeg zich af of het juist was om het creëren van welriekende vissen boven dat van wijze en goede burgers te plaatsen.

De droom van de heer Cabanis zou nu dan wel eens werkelijkheid kunnen worden. Die droom kan worden aangeduid met de naam eugenetica. Deze droom is een nachtmerrie met vele gezichten, die alle even weerzinwekkend zijn. Neem bijvoorbeeld de prenatale diagnostieken die gebruikt worden als legitimatie voor de verwijdering van embryo's die getroffen zijn door het syndroom van Down. Met verwijdert liever de embryo's dan dat men de ziekte uitroeit. Een ander voorbeeld is dat van de overtallige embryo's die de diepvriezers uitpuilen, of het klonen van menselijke wezens.

Embryo's zijn menselijke wezens wier leven heilig is. Het zijn mensen. Wij hebben de plicht hun waardigheid te respecteren. Wat hebben we aan al onze indrukwekkende verklaringen over de mensenrechten als we de waardigheid van de mens stiekem in onze laboratoria schenden? Laten we ons niet voor de gek houden. Het klonen van menselijke wezens is een nieuwe vorm van slavernij waarin de reageerbuizen de plaats innemen van de ketens en de laboratoria die van de slavenschepen.

Uiteraard wordt ons verweten dat we de wetenschappers niet de middelen in handen geven om vooruitgang te boeken of, nog erger, om zieken te genezen. Deze vorm van intellectueel terrorisme kan ik niet accepteren. Ik heb overigens de neiging te geloven dat de voorstanders van het klonen van mensen het belang van de wetenschap slechts als voorwendsel gebruiken om allerlei duivelse experimenten te kunnen uitvoeren. Als vrouw van een arts hecht ik er bijzonder veel waarde aan dat de wetenschap zich kan ontwikkelen.

In dit opzicht doen we er ongetwijfeld beter aan de wetenschappers te verzoeken hun onderzoek voort te zetten naar de mogelijkheden om differentieerbare stamcellen uit met name volwassen organen te verkrijgen voor therapeutische doeleinden. Wij willen iedereen die het mysterie van het leven bloot wil leggen laten weten dat wij het recht hebben de waardigheid van ieder menselijk leven te verdedigen door het klonen van mensen ondubbelzinnig te verbieden.

  Bonino (TDI). – (IT) Mijnheer de Voorzitter, waarde collega’s, mijns inziens heeft de heer Fiori in zijn eerste redevoering duidelijk uitgelegd waar het op staat. Hij heeft immers gezegd dat de religieuze principes – de principes van zijn religie – gelijk zijn aan de beschavingsprincipes.

Volgens mij moeten de instellingen daarentegen het principe bevestigen van de lekenmoraal. Men moet duidelijk maken dat de uitvoerbaarheid van hetgeen in de ogen van sommigen misschien moreel onaanvaardbaar lijkt te zijn, niet perse ook juridisch als onmogelijk moet worden beschouwd. Men moet met andere woorden duidelijk maken dat er een verschil is tussen wetsvoorschriften en religieuze principes. Als dit onderscheid niet wordt gerespecteerd, wordt mijns inziens de doos van Pandora geopend.

Mijnheer de Voorzitter, collega’s, terugkomend op het onderhavig thema beseffen wij heel goed dat in de confrontatie met iets nieuws – ook indien dit nieuws veelbelovend is voor bijvoorbeeld de genezing van miljoenen en miljoenen mensen – onmiddellijk de normale, traditionele reactie de kop op steekt. Het is altijd en eeuwig dezelfde reactie, de reactie van het verbod, van de kruistocht, van de kreet “bestorm de barbaren”! Daarbij vraagt men zich niet eens af of dit verbod wel functioneert of kan functioneren, of men wel in staat is eerbiediging van dit verbod af te dwingen en daarop toezicht uit te oefenen.

Men neemt nu al geruime tijd ook dezelfde houding aan in de confrontatie met normale sociale verschijnselen, zoals bijvoorbeeld abortus, immigratie of zelfs drugs. Men verbiedt en daarna wast men zijn handen in onschuld.

Ik ben daarentegen van mening dat de politiek de verantwoordelijkheid heeft – en daar komt natuurlijk wel het een en ander bij kijken - bepaalde verschijnselen te beheren, limieten vast te stellen, en een Far West te vermijden. Dat is de taak waarvan de instellingen zich moeten kwijten, los van het religieus geweten, als dat al voorhanden is. Juist daarom kunnen wij als radicalen van de Lista Bonino, zij het dan met enige moeite, steun geven aan het compromis van de liberale fractie. Wij willen geen radicale echtscheiding tussen wetenschap en politiek, tussen cultuur en politiek. Wij willen dat men het nieuwe beheert los van religieuze principes, dat men pragmatisch te werk gaat zoals dat bij experimenten altijd het geval is, dat men stap voor stap zet en zich niet, zoals gewoonlijk, hals over kop stort in verbodscampagnes. Wij weten trouwens sowieso dat die niets uithalen.

Evenals in het geval van illegale abortus, blaast men ook nu weer het medisch toerisme van miljoenen mensen die zich elders laten verzorgen, nieuw leven in. Dit is een uiterst zwaarwegende opmerking. Deze vervult mij met bezorgdheid. Past u echter wel op: de weg van het verbod heeft vanuit wetenschappelijk standpunt en vanuit het standpunt van de sociale verschijnselen, nooit gefunctioneerd.

Het is mijns inziens onze verantwoordelijkheid te beslissen of wij restricties gaan opleggen of stapsgewijze ontwikkelingen gaan toestaan. Het is aan ons te beslissen of wij eventueel bereid zijn de daarmee verband houdende risico’s te aanvaarden, zonder te proberen onze eigen ethische principes op te leggen – voor zover deze er zijn – en deze door te laten gaan voor beschavingsprincipes. De echte beschaving van de instellingen is de beschaving die in het teken staat van niet-religieuze principes, een beschaving die experimenten en confrontatie niet schuwt.

  Wurtz (GUE/NGL). - (FR) Mijnheer de Voorzitter, ik wil mij verontschuldigen voor mijn afwezigheid van zojuist. Ik had het Parlement overigens op de hoogte gesteld van mijn tijdelijk oponthoud.

Mijnheer de Voorzitter, mijn fractie keurt het besluit van de Britse regering inzake het klonen van menselijke cellen af. Wij zijn van mening dat de Britse regering bij het nemen van haar besluit geen rekening heeft gehouden met enerzijds de Europese regelgeving op dit gebied en anderzijds het advies over de gevolgen van het onderzoek naar het klonen, dat momenteel door de ethische commissie van de Europese Unie wordt opgesteld. Wij zijn voorstander van een verbod op onderzoek naar het klonen van mensen en verzetten ons tegen iedere vorm van commerciële exploitatie van biotechnologische uitvindingen op dit gebied.

Aangezien dit standpunt algemeen geaccepteerd is, zal het debat betrekking moeten hebben op de houding die jegens het biotechnologisch onderzoek moet worden aangenomen. Het gaat hierbij om het geheel aan ethische implicaties die dit onderzoek met zich meebrengt. Het mag echter niet zo zijn dat het onderzoek naar de verbetering van de gezondheid door dit debat wordt vertraagd.

Gezien de bijzonder grote gevoeligheid van deze beschavingsvraagstukken, wenst mijn fractie geen resoluties die na overhaaste onderhandelingen tot stand zijn gekomen. Wij hebben ons daarentegen volmondig uitgesproken voor de oprichting van een tijdelijke commissie voor vraagstukken op het gebied van het klonen en het biotechnologisch onderzoek, zodat de hoorzittingen van start kunnen gaan die benodigd zijn om te zijner tijd met kennis van zaken een standpunt te kunnen innemen.

Om die reden heeft mijn fractie geen van de compromisresoluties die ons vandaag zijn voorgelegd ondertekend. In dit stadium zal ieder van ons zich naar eer en geweten uitspreken over de beginselen die ik zojuist in herinnering heb gebracht.

  Blokland (EDD). - Mijnheer de Voorzitter, in januari 1998 hielden we een debat over het Protocol van de Raad van Europa, waarin een verbod was opgenomen op het klonen van mensen. Ik heb toen de vrees geuit dat landen als het Verenigd Koninkrijk en Nederland, die toen weigerden om het protocol te ondertekenen, het verbod wellicht niet zo absoluut wilden stellen.

Dat was amper twee jaar geleden. Inmiddels wil de Britse regering het therapeutisch klonen van embryo’s voor onderzoek toestaan. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat men telkens een stapje verder gaat. Eerst mocht het niet, nu mag er gekloond worden op therapeutische basis maar niet voor reproductief gebruik. Alsof dat alles verklaart en rechtvaardigt. Wat is dan het grote verschil tussen therapeutisch en reproductief klonen van menselijke embryo’s? En wat te doen als straks druk ontstaat om de bevindingen uit het onderzoek farmaceutisch te gaan toepassen? Of om reproductief te gaan klonen?

Ik zie ieder nieuw menselijk leven als een geschenk van God. Elke vorm van menselijk leven hoort met respect behandeld te worden. Dat is ook de enige wijze om de menselijke waardigheid te beschermen. De behandeling van het menselijk embryo als een gebruiksartikel, zogenaamd gerechtvaardigd door het argument dat het om onderzoek gaat, stuit mij dan ook tegen de borst. Vooral omdat er ook andere mogelijkheden zijn om stamcellen te klonen. Waarom wordt dan toch deze keuze gemaakt, ondanks alle ethische bedenkingen die wereldwijd bestaan?

Ik roep de Britse regering dringend op om haar verstrekkende beslissing te heroverwegen en vraag het Britse parlement om dit voorstel niet te steunen.

  Paisley (NI). - (EN) Mijnheer de Voorzitter, een hoogmoedig mens wil voor God spelen. Hij weigert te erkennen dat hij slechts een schepping is. Hij wil zelf de schepper zijn. Het gaat vandaag om de strijd tussen de schepping versus de menselijke uitvindingen. Er zijn tegenwoordig wetenschappers die zo arrogant zijn dat ze nu al octrooi aanvragen op deze uitvindingen, alsof ze het geheim van hun eigen schepping hebben ontrafeld. Dr William Hesseltine, algemeen directeur van Human Gene Sciences Inc., is al in het bezit van octrooien op honderd menselijke genen en zijn bedrijf heeft aanvragen ingediend voor nog eens 8000 genen. Zij beweren dat het klonen van mensen gaat om het bevorderen van de gezondheid. Ik beweer hier vandaag dat het klonen van mensen draait om de rijkdom van bepaalde wetenschappers en hun bedrijven. Sommige wetenschappers hebben de waanzin van het fascisme van Hitler van het slagveld verplaatst naar het laboratorium, om die waanzin alsnog te valideren. Het Parlement dient hier geen steun aan te geven. Als lid van het Britse parlement zal ik in mijn eigen parlement dan ook tegen het voorstel stemmen.

  Liese (PPE-DE). - (DE) Mijnheer de Voorzitter, mijnheer de commissaris, dames en heren, de EVP-Fractie is verbijsterd over de plannen van de Britse regering voor het klonen van menselijke embryo's. Tot dusverre waren alle mensen die hiervoor binnen de Europese Unie verantwoordelijkheid dragen het erover eens dat het klonen van mensen in geen geval mag worden geaccepteerd.

De Raad heeft, met inbegrip van de Britse regering, bij het vijfde kaderprogramma voor onderzoek eenstemmig een formulering goedgekeurd die klonen niet toestaat, ook het zogenaamde therapeutische klonen niet. Bij de richtlijn over het octrooi op biotechnologische uitvindingen hebben het Parlement en de Raad een tekst goedgekeurd die het klonen van menselijke wezens compleet uitsluit, omdat deze techniek inbreuk maakt op de goede zeden en de openbare orde.

Mijnheer de commissaris, in enige perspublicaties van de afgelopen dagen en in uw toespraak zijn wat dingen onduidelijk gebleven in verband met het vijfde kaderprogramma voor onderzoek, en vooral met betrekking tot de octrooirichtlijn. De indruk werd gewekt dat alleen het reproductieve klonen niet is toegestaan. Dat is onjuist! Ik heb aan beide teksten zorgvuldig meegewerkt, en beide richtlijnen sluiten zowel het therapeutische als het reproductieve klonen uit.

Bekijkt u die documenten heel nauwkeurig en zet u dit recht, mijnheer de commissaris, anders krijgt u problemen met het Europees Parlement, en ik denk niet dat u dat wilt. De algemene overeenstemming tussen de lidstaten van de Europese Unie en de instellingen wordt nu door de regering van één lidstaat doorbroken.

Als Parlement moeten wij ons tegen het doorbreken van dit taboe verzetten. Het is echter tevens van belang dat wij niet alleen onze mening uiten, maar ook ervoor zorgen dat daar consequenties aan worden verbonden. Daarom hebben wij als EVP-Fractie een verzoek ingediend om in het Handvest van de grondrechten een streng verbod op het klonen van mensen in alle stadia van hun ontwikkeling op te nemen.

Tenslotte roep ik de Commissie dringend op, de in het vijfde kaderprogramma voor onderzoek gestelde eis dat geen enkele vorm van het klonen van mensen mag worden gesteund, strikt te handhaven. Dat houdt ook in dat kruissubsidies binnen onderzoeksinstellingen in Groot-Brittannië moeten worden vermeden. De veiligste weg om dat te bereiken is ervoor te zorgen dat instellingen die mensen klonen helemaal geen financiële steun van de Europese Unie meer ontvangen.

(Applaus)

  Gebhardt (PSE). - (DE) Mijnheer de Voorzitter, men moet beter naar de commissaris luisteren! Voorzitter, mijnheer de commissaris, waarde collega's, het staat buiten kijf dat biotechnologie en gentechnologie vandaag de dag een belangrijke rol spelen. Op onderzoeksgebied en vanwege al de toepassingen ervan, zal deze technologie verder aan betekenis winnen. Ook dat wordt door niemand betwist. Maar is ook de behandeling van dit moeilijke gebied, een vat vol hoop en vrees, boven iedere twijfel verheven? Ik ben bang van niet.

Het beste bewijs daarvoor wordt door dit debat geleverd. Wij reageren met een parlementair spervuur op een in een lidstaat van de Europese Unie gedaan wetsvoorstel dat een paar dagen geleden voor consternatie heeft gezorgd. En wat houdt onze reactie in? Eén blik op de voorliggende ontwerpresoluties maakt duidelijk dat het Europees Parlement inderhaast niet veel meer kan doen dan zijn reeds herhaaldelijk geuite standpunt inzake cruciale onderzoeksgebieden en toepassingen van de bio- en gentechnologie nogmaals te herhalen. Dat is weliswaar terecht, maar niet voldoende.

Biotechnologie en gentechnologie, maar vooral ook de bio-ethiek, moeten tot de centrale thema's van het Europees Parlement gaan behoren. Ik ben niet de enige die dat vindt. Mijn fractie staat achter mij. De bevolking verwacht op dit gebied meer betrokkenheid van ons, gepaard aan een vooruitziende blik. Wij mogen niet langer achter de feiten aanhollen. Wij mogen niet langer met onze tong op onze schoenen commentaar leveren op ontwikkelingen die alweer zijn achterhaald. Het Europees Parlement moet de weg wijzen, zodat de bio- en gentechnologie zich tot een zegen voor de mensheid ontwikkelt, en zich niet tegen de mensheid keert doordat er ethische grenzen worden overschreden.

Daarom zouden wij met grote meerderheid de voorgestelde commissie in het leven moeten roepen, die het fundament voor een toekomstgerichte wetgeving legt. Wij moeten ons ervan bewust zijn dat de biotechnologie verbonden is met wat vermoedelijk de grootste medische en technische revolutie aller tijden is. Die revolutie mag niet door onzorgvuldige wetgeving worden begeleid. Wij moeten de beste deskundigen raadplegen en voor coherente wetgeving in de lidstaten van de Europese Unie zorgen. Vooral de ethische kwesties en de bescherming van de menselijke waardigheid zijn zo belangrijk, dat wij ze niet aan de versplinterde, en mogelijkerwijs zelfs tegenstrijdige wetgeving van afzonderlijke lidstaten mogen overlaten.

Het is dringend noodzakelijk dat wij alle ethische vraagstukken op het gebied van de geneeskunde, techniek en wetenschap systematisch behandelen. Daarom moet de daarvoor vereiste commissie van het Europees Parlement zo snel mogelijk aan het werk gaan. Door erover te stemmen, zullen wij hiervoor het startschot geven.

  Plooij-Van Gorsel (ELDR). - Voorzitter, collega's, biotechnologie is op dit moment één van de meest veelbelovende technologieën die voor doorbraak kunnen zorgen in de medische wereld. Het stopzetten van kloneringtechnieken in Europa heeft dan ook slechts tot gevolg dat het onderzoek elders wordt voortgezet, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten of in het slechtste geval in landen met minder ethische standaarden dan in de Europese Unie. Kenners, onderzoeksactiviteiten en werkgelegenheid vloeien daarmee weg naar het buitenland. Bovendien komen de producten toch wel in de Europese Unie op de markt.

Waar gaat het nu eigenlijk om, collega's? Wie zijn wij om mensen het recht op genezing te ontzeggen? Is het niet erg gemakkelijk om een erg veel belovende potentiële technologie te verbieden op ethische gronden? Heeft niet ieder mens recht op gezondheid en welzijn. Wie durft daar een mandaat ethiek op te plakken? Ik kan u zeggen dat ik met de liberale fractie deze resolutie van harte steun.

  Breyer (Verts/ALE) . – (DE) Mijnheer de Voorzitter, wij verkeren in de vreselijke situatie dat in een lidstaat van de Unie het therapeutisch klonen wordt toegestaan, iets waar wij altijd kritiek op hadden. De burgers van de Europese Unie verwachten dat het Europees Parlement daarover een standpunt inneemt. Ik vind het onverantwoordelijk om dat verstoppen, en de bevolking alleen maar een kalmeringstablet te geven door een club voor eindeloze discussies in de vorm van een ad hoc commissie op te richten. Wij moeten hier en nu al stelling nemen ten aanzien van deze beslissing, die in de komende maanden - of zelfs weken – zal worden genomen, en natuurlijk ook ten aanzien van de zaken die we later nog moeten behandelen. Laten wij dit alsjeblieft niet onder het tapijt vegen door geen standpunt in te nemen of door te proberen de kwestie in commissies te verstoppen en daarmee de bevolking te sussen.

Ik denk dat hetgeen nu gebeurt uiterst belangrijk is. Wie therapeutisch klonen aanvaardt, opent de doos van Pandora. Daardoor komt ook de nachtmerrie van de gekloonde mens, van de mens op maat, met rasse schreden dichterbij. Het willekeurige onderscheid tussen reproductief en niet-reproductief klonen is een semantische truc. De benaming "therapeutisch klonen" is al net zo problematisch, want van een therapie is geen sprake. Klonen, ook therapeutisch klonen, maakt het mogelijk de mens alleen nog als biologisch materiaal te zien.

Het is onverantwoordelijk om opzettelijk – ik zeg dat met nadruk: opzettelijk – leven te kweken om het als onderzoeksmateriaal te gebruiken. Dat druist in tegen de mensenrechten. Het is ook een inbreuk op de menselijke waardigheid om doelbewust embryo's te kweken om die als een verzameling reserveonderdelen te gebruiken. Het Parlement moet daarom optreden.

Mijnheer de commissaris, ik verwacht vandaag ook van u een ondubbelzinnige uitspraak. Hoe denkt u op te treden als een lidstaat de besluiten van het Parlement en de Raad in de wind slaat? Wij hebben behoefte aan een duidelijk signaal, en ik denk dat het een politiek brevet van onvermogen zou zijn als wij alle ethische bezwaren over boord zouden zetten om Blair trouw te blijven.

  Grossetête (PPE-DE). - (FR) Mijnheer de Voorzitter, mijnheer de commissaris, het spreekt voor zich dat het klonen van mensen om gelijksoortige wezens voort te brengen met als doel deze te verbeteren, ondubbelzinnig verboden moet worden. Ons Parlement heeft altijd al aan dit standpunt vastgehouden ik denk dat het goed is dat hier te herhalen. Vandaag gaat het echter om het gebruik van kloontechnieken voor therapeutische doeleinden met alle implicaties van dien.

Allereerst zijn er de medische implicaties. We dienen absoluut onderscheid te maken tussen enerzijds het klonen voor therapeutische doeleinden en anderzijds het klonen voor reproductieve doeleinden. Celtherapie biedt voor vele patiënten met een genetische of degeneratieve ziekte zoals Alzheimer, Parkinson of kanker bijzonder hoopgevende mogelijkheden.

Verder zijn er de ethische en filosofische implicaties. Welke status geniet het embryo? Om deze vraag te kunnen beantwoorden dienen we terug te blikken op de vele debatten die we over abortus en reageerbuisbevruchting hebben gevoerd. Wat is de status van de grote aantallen via reageerbuisbevruchting geproduceerde embryo's die vernietigd moeten worden? Kunnen deze embryo's soms geen levens redden?

Tenslotte zijn er de economische en sociale implicaties. Dit debat heeft betrekking op de samenleving. Hoe kijken de Amerikanen en de Japanners tegen deze vraagstukken aan? Europa dient bij de vorming van zijn standpunt rekening te houden met enerzijds de internationale realiteit en anderzijds de wetenschappelijke mogelijkheden die het klonen voor therapeutische doeleinden kan bieden.

Er dient een inhoudelijk debat plaats te vinden. U hebt aangegeven hier voorstander van te zijn en wij zijn het met u eens. Misschien dient in eerste instantie te worden omschreven wat op dit gebied verboden en wat acceptabel is. Duidelijke regels zijn onontbeerlijk. In sommige landen is men meer beducht voor deze vraagstukken dan in andere landen, al naar gelang de culturele gewoonten.

Om die reden dient de Europese Unie zich op dit gebied alleen te laten leiden door een aantal belangrijke basisbeginselen. Die bestaan al, namelijk de eerbied voor het individu en het leven, het principe van vrijheid en de vooruitgang waar wij allen baat bij hebben.

(Applaus)

  Muscardini (UEN). – (IT) Mijnheer de Voorzitter, klonen en brevettering van klonen moeten, voor zover het de mens betreft, bij wet verboden zijn. Er is geen enkel verschil tussen klonen voor therapeutische doeleinden en klonen voor reproductieve doeleinden. Het doel mag de middelen niet heiligen wanneer de waardigheid van de mens in het geding is. Deze moet voor alles worden beschermd.

Het gebruik van menselijke embryo’s voor het vervaardigen van organen is derhalve op geen enkele wijze te rechtvaardigen. Als men menselijke embryo’s gebruikt, vernietigt men een potentiële mens. Daarmee spreekt men op flagrante wijze de waarde tegen die men juist met het beoogde doel, te weten de redding van andere menselijke wezens, hoog wil houden. De kwestie zou heel anders zijn indien het om het gebruik van enkele zaadcellen en niet van embryo’s ging.

Het is voor ons ethisch onaanvaardbaar dat men de aard van de fundamentele regels die aan de oorsprong van het leven ten grondslag liggen wil veranderen. Laten wij eerst eens goed nadenken over de mogelijke gevolgen die de ontwrichting van het natuursysteem kan hebben. Men moet ook in het geval van therapeutisch klonen het voorzorgsbeginsel inroepen en toepassen. Het is geen toeval dat in het vijfde kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling 1998-2002 de financiering van projecten is uitgesloten waarin sprake is van klonen van embryo’s voor reproductiedoeleinden en niet wordt voorzien in financiering van onderzoek naar therapeutisch klonen.

Wij eerbiedigen de meningsverschillen terzake, maar zijn wel van mening dat er op biotechnologisch gebied op de menselijke waardigheid gebaseerde, ethische normen moeten worden vastgesteld.

Wij vragen de Europese groep voor de ethische vraagstukken in de wetenschap en de nieuwe technologieën rekening te houden met de risico’s die ontstaan als men bepaalde drempels overschrijdt, waarboven alle wettig lijkt te zijn als men de menselijke waardigheid niet eerbiedigt. Evenals voorzitter Prodi zijn wij van mening dat het wenselijk zou zijn de Europeanen te verenigen op grond van gemeenschappelijke waarden.

Daarom moet de Commissie bijdragen aan een open debat en proberen een juist evenwicht te vinden tussen enerzijds ethische striktheid, die gebaseerd is op de weigering het menselijk lichaam uit te buiten voor commerciële doeleinden en anderzijds de plicht tegemoet te komen aan therapeutische behoeften.

Wij vragen de Raad het initiatief te nemen tot een internationale overeenkomst over het gebruik van levend materiaal, om te vermijden dat menselijke embryo’s in de handel worden gebracht en worden gebruikt voor oneigenlijke doeleinden. Men mag, mijnheer de Voorzitter, waarde collega’s, geen nieuw menselijk soort creëren, zoals schijnt te gebeuren ten gevolge van natuur- en milieurampen.

  Linkohr (PSE). - (DE) Mijnheer de Voorzitter, het is jammer dat geen enkele van de Britse collega's die de houding van hun regering steunen het woord heeft gevoerd. Het zou interessant geweest zijn ook hun argumenten te horen, want ik stel me voor dat zij daar ook zo hun gedachten over hebben. In Groot-Brittannië is het immers al sinds 1990 toegestaan onderzoek op embryo's tot 14 dagen uit te voeren. Ik denk dat het een logisch gevolg is dat men nu deze volgende stap zet.

Waarom gedraagt Groot-Brittannië zich anders dan het vasteland? Dat is toch een interessante vraag. Dit verschil bestaat kennelijk onafhankelijk van de verschillende regeringen. Voorheen was er een conservatieve regering en nu is er een labourregering, maar er is niets veranderd. Waarom is de publieke opinie in Groot-Brittannië anders dan aan de andere kant van het Kanaal? Dat zou bijvoorbeeld een heel passende vraag zijn om in dit debat te bespreken, want wij hebben het voorrecht hier met volksvertegenwoordigers uit de hele Europese Unie te zijn. Dat was mijn eerste opmerking.

Mijn tweede opmerking is, dat de woorden van mevrouw Bonino mij erg zijn bevallen. Dat gaat mij werkelijk aan het hart. Ik wil ook bepleiten dat wij ons door niet-godsdienstige principes laten leiden. De staat is niet religieus. De staat moet religie respecteren. Ook ik respecteer het dat iemand katholiek, protestant, joods, of wat dan ook is. Maar ik verwacht ook dat mijn mening wordt gerespecteerd. Dat kan echter alleen in een niet-religieus kader. Aanspraken op onfeilbaarheid hebben Europa al ontzettend veel schade berokkend. Wij moeten proberen daarvan af te komen. Niemand heeft het alleenrecht op ethiek. Ook degenen die een andere mening hebben, hebben hun ethiek.

Wij hebben overigens telkens weer meegemaakt dat verboden in de praktijk werden afgezwakt. Iedereen kan daar wel voorbeelden van geven. Ik ben er daarom vast van overtuigd – wat we hier ook besluiten – dat in een internationaal ingestelde maatschappij, waarin vanuit verschillende gezichtspunten onderzoek wordt gedaan, kennis zijn eigen weg zal vinden. Wij zullen er uiteindelijk niet omheen kunnen, verantwoordelijk met deze kennis om te gaan. En dat betekent dat we proberen er grenzen aan te stellen. Je kunt wel een verbod op alle onderzoek eisen, zeg ik tegen Francis Wurtz, maar het is buitengewoon naïef te menen dat men zich aan dat verbod zal houden. Uiteindelijk zullen we er niet omheen kunnen grenzen te trekken.

In dit geval vergaat het mij net als vele anderen. Ook bij mij gaan de haren recht overeind staan bij de gedachte dat er met embryo's wordt geknoeid of dat er zomaar onderzoek mee wordt gedaan. Er zijn zeker grenzen. Uit de praktijk blijkt echter dat wij tenslotte misschien niet veel meer kunnen doen dat dit alles gewoon in te perken. Op dit ogenblik hoeven we nog geen actie te ondernemen. Wij hebben de tijd. Wij moeten heel zorgvuldig overdenken hoe wij deze kwestie benaderen. Daar hebben we commissies voor, en soms is het ook nuttig een goed boek te lezen.

  Ahern (Verts/ALE). - (EN) Wij beweren allemaal, zowel gelovigen als niet-gelovigen, dat er één belangrijke gemeenschappelijke Europese norm is, namelijk dat alle experimenten met mensen ook uitsluitend en rechtstreeks aan de mens ten goede moeten komen. Als wij van dat principe afstappen, en dat gebeurt zonder twijfel met betrekking tot dit onderwerp, zijn de gevolgen helemaal voor eigen risico. Wij mogen in geen enkel stadium van hun ontwikkeling met mensen experimenteren; de massaproductie van embryo's voor experimenteerdoeleinden mogen wij al helemaal niet accepteren. De volgende stap zou namelijk commerciële exploitatie zijn, waarvoor overigens al ruimte is gecreëerd in onze eigen richtlijn betreffende de rechtsbescherming van biotechnologische uitvindingen.

Ondanks de ethische twijfels die aan het klonen van mensen kleven, beweren de overheidsinstanties in het VK dat klonen noodzakelijk is omdat het de enige manier is waarop wij patiënten met bepaalde ziekten kunnen helpen. Veel wetenschappers zijn het hier echter niet mee eens. Zij pleiten voor meer onderzoek met volwassen stamcellen om eenzelfde resultaat te bereiken bij de genezing van die ziekten. Kunnen wij niet samen rond de tafel gaan zitten en een manier vinden om onderzoek met stamcellen uit te voeren zonder dat daarbij direct met mensen geëxperimenteerd hoeft te worden? Ik hoop dat dit Parlement het ermee eens is dat dit een van de principes is die aan de basis heeft gestaan van de Europese eenwording.

  Purvis (PPE-DE). - (EN) Dit is een gevoelig onderwerp, niet in het minst vanwege de titel "Klonen van mensen". "Onderzoek naar stamcellen" zou een minder tendentieuze titel zijn geweest, maar het gaat mij vooral om een rustige benadering van dit onderwerp met aandacht voor de feiten en voor de gevolgen voor ons menselijk ras, voor onze gezondheid en ons welzijn, voor de toekomst van de wetenschap en de gezondheidsindustrie in Europa en, zeker niet in de laatste plaats, voor ons geestelijke welzijn.

Laten we daarom enkele feiten op een rijtje zetten. Feit: het klonen van mensen voor reproductieve doeleinden is verboden in het VK. Het is ook niet de bedoeling om hierin verandering te brengen. Bovendien is ook de gezondheidssector in het VK niet van plan om nu of in de toekomst mensen te klonen voor reproductieve doeleinden. Het gebruik van stamcellen van embryo's voor onderzoeksdoeleinden is een gevolg van de wetenschappelijke noodzaak om op korte termijn manieren te ontdekken om volwassen cellen te herprogrammeren.

Feit: het onderzoek naar stamcellen is door het parlement aan een zeer streng toezicht onderworpen door middel van de zeer gerespecteerde en strenge Human Fertilization and Embryology Authority. Het zou misschien een goed idee zijn als andere lidstaten eveneens over een soortgelijke instantie zouden beschikken.

Feit: onlangs is er interessante vooruitgang geboekt bij het onderzoek met volwassen stamcellen, maar er bestaan nog steeds significante nadelen in vergelijking met de unieke mogelijkheden die er zijn met stamcellen van embryo's. Het onderzoek naar stamcellen van embryo's is er uiteindelijk op gericht om straks onderzoek te kunnen doen met volwassen stamcellen zonder de nadelen die daar nu nog aan verbonden zijn.

Dat brengt ons bij de kern van het dilemma: is een embryo van minder dan veertien dagen een levend wezen met alle daarbij behorende rechten, of is er sprake van een foetus? Krachtens de wet- en regelgeving in het VK en de VS is dit type onderzoek, al dan niet terecht, al meer dan tien jaar toegestaan en dat heeft veel goede resultaten opgeleverd. Na vele maanden van wereldwijd overleg wordt in het Donaldson-rapport de aanbeveling gedaan om dergelijk onderzoek uit te breiden naar therapeutische doeleinden.

De keuze is aan u, geachte collega's. U moet uw geweten en uw overtuiging trouw blijven, maar tegelijkertijd rekening houden met het toekomstige welzijn van uw buren. De zorg voor uw buurman of buurvrouw is ook een christelijke gebod; hij of zij lijdt misschien wel aan Alzheimer, Parkinson of diabetes.

  Hermange (PPE-DE). - (FR) Mijnheer de Voorzitter, het gaat hier om een ernstig en moeilijk vraagstuk dat naar aanleiding van het besluit van de Britse regering ter tafel is gebracht. Er moet overigens vermeld worden dat de nationale wetgeving over dit onderwerp van lidstaat tot lidstaat sterk verschilt, waardoor de situatie uit de hand dreigt te lopen. Françoise Grossetête merkte zojuist - trouwens terecht - op dat we ons ondanks deze situatie kunnen afvragen welke waarde sommige landen hechten aan het beginsel van eerbied voor het menselijk leven vanaf het embryonale stadium. Dit beginsel wordt in artikel 18 van het Europese Verdrag van de mensenrechten in herinnering gebracht. In dit artikel staat dat het vervaardigen van embryo's voor menselijk gebruik verboden is.

Uit de grote verscheidenheid aan regelgeving blijkt dat het hier om een zeer complex debat gaat over onder meer een aantal controversiële vraagstukken. Wat moeten we verstaan onder de eerbied voor het leven? Wat is het verschil tussen het pre-embryo en het embryo? Moeten we het onderzoek naar embryo's om therapeutische doeleinden toestaan? Waar halen we de stamcellen vandaan? Moeten embryo's gekloond worden? Is het mogelijk stamcellen niet alleen uit volwassen weefsel, maar ook uit het weefsel van foetussen te halen? Is het toelaatbaar dat embryo's ook om andere redenen dan het scheppen van nieuw leven worden gecreëerd? Mogen we met het oog op de ernstige ziekten die we momenteel nog niet kunnen genezen het naar verluidt hoopgevende onderzoek laten stopzetten?

De mogelijke gevolgen van deze vraagstukken zijn groot, temeer daar het leven hier in het geding is. Om die reden moeten we de dialoog aangaan. Deze dialoog dient in eerste instantie binnen onze Europese instellingen gevoerd te worden. Ik betreur het, mijnheer de commissaris, dat voorzitter Prodi zijn plannen reeds maandag aan de pers kenbaar heeft gemaakt en pas later ons Europees Parlement ervan op de hoogte heeft gesteld. Ik wil verder opmerken dat hij zich zeer voorzichtig over dit vraagstuk uitliet, en zijn woorden zorgvuldig heeft afgewogen.

In de tweede plaats denk ik dat ons Parlement een parlementaire ad hoc commissie in het leven moet roepen teneinde dit debat mogelijk te maken. Deze commissie dient in eerste instantie op zeer korte termijn het initiatief te nemen om een aantal deskundigen uit diverse Europese en Amerikaanse organisaties te horen. Er dient evenwel ook een debat binnen de publieke opinie te worden aangezwengeld. Ik stel dan ook voor de basisbeginselen voor de bio-ethiek op Europees niveau vast te leggen, zodat de praktijk op dit gebied aan regels kan worden onderworpen nu er op dit moment geheel onnodig een aantal waarnemingscentra in het leven wordt geroepen. Ik stel voor om een Europees agentschap op te richten voor medische vraagstukken op het gebied van de voortplanting en de biotechnologie.

  Busquin, Commissie. - (FR) Mijnheer de Voorzitter, ik wil graag een specifieke vraag beantwoorden die de heer Liese in dit debat gesteld heeft met betrekking tot het vijfde kaderprogramma. De heer Liese weet ongetwijfeld dat in het kader van de medebeslissingsprocedure duidelijk is aangegeven dat onderzoek naar kloontechnieken voor reproductieve en therapeutische doeleinden nadrukkelijk niet in het vijfde kaderprogramma is opgenomen.

In het kaderprogramma staat dus duidelijk aangegeven dat van deze kloontechnieken voorlopig zeer zeker geen sprake kan zijn. Ik wil dit punt nogmaals verhelderen, mijnheer Liese, omdat u hierover een vraag stelde.

Ik heb in mijn betoog evenwel aangegeven dat de Commissie samen met het Parlement een debat wil aangaan over deze vraagstukken die, zoals we zojuist geconstateerd hebben, zeer complex en zeer interessant zijn.

  De Voorzitter. - Ik heb acht ontwerpresoluties ontvangen overeenkomstig artikel 37, lid 2, van het Reglement⁽¹⁾.

Het debat is gesloten.

De stemming vindt morgen om 11.30 uur plaats.

VOORZITTER: DE HEER PUERTA
Ondervoorzitter

(1) Zie notulen.