Volledig verslag van de vergaderingen

Woensdag 17 januari 2001 - Straatsburg

10. Intermodaliteit en intermodaal vrachtvervoer

  De Voorzitter. – Aan de orde is het verslag (A5-0358/2000) van mevrouw Poli Bortone, namens de Commissie regionaal beleid, vervoer en toerisme, over de mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, en het Economisch en Sociaal Comité – Mededeling over de tenuitvoerlegging van het actieprogramma als voorgesteld in de mededeling betreffende intermodaliteit en intermodaal vrachtvervoer in de Europese Unie.

  Poli Bortone (UEN), rapporteur. – (IT) Mijnheer de Voorzitter, mevrouw de commissaris, ik zal niet spreken over de definitie van intermodaliteit, daar ik ervan uitga dat de enkele jaren geleden door de Commissie gegeven definitie voor iedereen aanvaardbaar is. Nu lijkt het mij hoogstnoodzakelijk om maatregelen te treffen ter ondersteuning van de intermodaliteit. Er zijn verschillende omstandigheden die ons daartoe dwingen. Zo moet in eerste instantie het verkeer worden gestroomlijnd en moeten de reistijden van goederen worden geoptimaliseerd. Verder moeten wij rekening houden met bepaalde economische en milieuvereisten, aangezien intermodaliteit een sleutelelement is in duurzame mobiliteit.

Wat de intermodaliteit betreft, spitst de kritiek zich momenteel vooral toe op het gebrek aan integratie van de verschillende vervoermodi en op specifieke tekortkomingen bij een aantal van deze modi. Van groot belang voor de totstandkoming van intermodaliteit is de doelmatigheid van de aangeboden spoorwegdiensten. In veel lidstaten worden deze evenwel gekenmerkt door een povere kwaliteit en efficiëntie en door een ongunstige kosten/batenverhouding.

Bovendien blijft de infrastructuur, zoals de Commissie meermaals heeft betoogd, zich hoofdzakelijk ontwikkelen op monomodale basis, terwijl het intermodaal vervoer een netwerkbenadering vereist op basis van complementariteit en onderlinge koppeling van de diverse modi.

Ook bestaan er nog geen open intermodale informatiesystemen om het intermodaal vervoer en de netwerkdiensten doelmatig te kunnen beheren. Daardoor zou een functionele, permanente doorstroming van informatie en communicatie in real time mogelijk worden.

Bij nadere analyse van de frictiekosten die bij intermodaal vrachtvervoer ontstaan, wordt duidelijk dat in vergelijking met het traditionele monomodale vervoer, de kritiek zich vooral richt op de hoge prijzen, de langere reistijden, de mindere kwaliteit, het hogere risico op schade aan de lading, de beperkingen ten aanzien van het soort vracht en de complexere administratieve procedures. De frictiekosten zijn vooral te wijten aan het ontbreken van samenhangende systeemnetwerken en interconnecties tussen de onderdelen, waardoor de doelmatigheid afneemt en de vervoerskosten stijgen.

Bovendien kenmerken de diverse vervoermodi zich door verschillen in rentabiliteit en kwaliteit van de dienstverlening, hetgeen haaks staat op het streven naar customer satisfaction en de uitvoering van vervoeropdrachten binnen de gestelde termijnen. De oorzaken daarvan moeten worden gezocht in het ontbreken van grootschalige systemen voor elektronische communicatie tussen de verschillende partners van de intermodale keten en het gebrek aan intermodaal opgezette identificatie- en informatiesystemen voor de vracht.

Voorts wordt het systeem in zijn totaliteit gekenmerkt door een aantal knelpunten als gevolg van een gebrekkige harmonisatie tussen de verschillende vervoermodi op het gebied van tijdschema’s en dienstregelingen. Hierdoor ontstaan incongruenties tussen de behoeften in de vrachtvervoersketen en de operationele eisen van de daarbij ingezette middelen. Zo zijn bijvoorbeeld de arbeidstijden van bestuurders en bemanning niet aangepast aan de intermodaliteit, en kunnen de terminals zich niet altijd aanpassen aan de dienstregelingen van treinen en schepen die dag en nacht in gebruik zijn.

Het spreekt vanzelf dat de situatie van het intermodale vervoer in Europa sterk uiteenlopend is, met geheel verschillende situaties in de verschillende lidstaten. Bijgevolg dient met ondersteuning van de task force “Intermodaliteit” eerst een onderzoek te worden ingesteld naar de bestaande verschillen, zodat overeenkomstig de prioriteiten van elke lidstaat een aantal specifieke beleidslijnen kan worden uitgezet.

Het doel dat de Europese Unie met de ontwikkeling van intermodaliteit nastreeft, is de totstandbrenging van een geïntegreerd systeem van de verschillende vervoermodi, dat klantgerichte vervoersdiensten van deur tot deur aanbiedt, een doelmatig en rendabel gebruik van het vervoerssysteem mogelijk maakt en de concurrentie tussen de vervoersexploitanten bevordert. In het rapport over “Intermodaliteit en intermodaal vrachtvervoer in de Europese Unie” heeft de Commissie de in de sector van het intermodale vervoer na te streven doelstellingen geformuleerd en verdeeld in prioritaire interventiegebieden, de zogenaamde sleutelacties. De eerste sleutelactie betreft geïntegreerde infrastructuur en vervoermiddelen, de tweede interoperabiliteit en onderling aansluitende vervoersactiviteiten en de derde modaliteitsonafhankelijke diensten en regelingen.

De doelen zijn: de totstandbrenging van een informatiesysteem dat het beheer van het vervoer in real time en het gebruik van elektronische transacties in de vervoerssector mogelijk maakt, via de ontwikkeling van intermodale elektronische real time informatie- en transactiesystemen; de harmonisatie van communicatienormen, procedures en vervoersdocumenten op basis van EDI; het eenvormig maken van de aansprakelijkheidsregeling om aan de eindgebruiker duidelijke en inzichtelijke voorwaarden en procedures te kunnen aanbieden met betrekking tot de aansprakelijkheid voor lading die tijdens de reis schade heeft opgelopen of verloren is gegaan; de ontwikkeling van informatietechnologieën ten behoeve van het intermodaal vervoer via de totstandbrenging van een open structuur die het mogelijk maakt de bewegingen van de vracht op het intermodaal traject te volgen; en het mogelijk maken van papierloos transport via de harmonisatie van normen inzake documenten en de instelling van één elektronisch loket.

De Commissie heeft bovendien voorzien in een pakket horizontale activiteiten door middel van doelgerichte projecten voor onderzoek en technologische ontwikkeling ten behoeve van innovatie door het gebruik van nieuwe technologieën voor de ontwikkeling van nieuwe diensten en productiviteitsverbetering. Het is duidelijk dat voor intermodaliteit een ingrijpende culturele verandering in het ondernemingswezen nodig is . De globalisering en de liberalisering van de markten hebben nu reeds de vraag naar goederenvervoer sterk doen stijgen. De hoge groeicijfers veroorzaken een mededinging die zich steeds sterker zal richten op het volume van de vervoerde goederen, en bijgevolg zal een aggregatieproces tussen de bedrijven in deze sector absoluut onvermijdelijk zijn.

Ik wil tot slot alle collega’s bedanken die actief hebben deelgenomen aan de opstelling van een voor iedereen aanvaardbare ontwerpresolutie.

Ik wil verder van meet af aan verduidelijken dat ik het in grote lijnen eens ben met het eerlijk gezegd geringe aantal amendementen dat is ingediend. De enige uitzondering is amendement 3. Ik heb namelijk twijfels ten aanzien van de daar genoemde staatssteun.

  Peijs (PPE-DE). - Voorzitter, intermodaliteit staat nog steeds in de kinderschoenen. Nog geen 8% van onze vracht wordt vervoerd door meerdere vervoersmodaliteiten. Toch groeien de afstanden die gemiddeld worden afgelegd al sinds 1970, wat gunstig is als je meer dan één modaliteit wilt inzetten. Ook de vracht groeit de pan uit, naar verwachting met 70% in de komende tien jaar. Je kunt je verwonderen over het feit dat er geen doorbraak komt van het intermodaal vervoer. Misschien dat de druk op de transporteurs en de verladers nog niet groot genoeg is om die doorbraak te bewerkstelligen. Maar dan zijn er toch een paar waarschuwingen op z'n plaats voor de betreffende sectoren.

Het wegennet, op de eerste plaats, zal de 70% groei niet kunnen verwerken, niet in de stedelijke of de regionale distributie, niet op de lange-afstandstransporten. Exclusief rekenen op wegtransport moet dan ook worden aangerekend als een zonde van vermetel vertrouwen, wat vroeger een doodzonde was.

Ten tweede, milieuvoorwaarden zullen in de komende tien jaar een steeds grotere rol gaan spelen. Per vrachtauto door bepaalde gebieden in Europa rijden zal steeds meer tegenwerking ondervinden. Burgers zullen zich steeds heviger verzetten tegen transportinbreuken op hun leefmilieu. Wij zagen dat al in de mislukking van de richtlijn die de weekendrijverboden wilde harmoniseren. Er is dus geen sprake van dat wij voor intermodaliteit kunnen kiezen. Wij worden gedwongen. Nu, als je daarvan uitgaat dan schiet het niet echt op allemaal.

Natuurlijk moeten de sectoren beter hun best doen en een stuk innovatiever worden, maar ook de overheid moet de handen uit de mouwen steken en bijvoorbeeld administratieve procedures vereenvoudigen en stroomlijnen. De trans-Europese waternetwerken moeten met spoed en voorrang worden gerealiseerd. Iedereen praat over de trein, maar het water waar echt nog ruimte is, dat kom ik helemaal niet meer tegen in de Europese of nationale prioriteitenlijsten.

Niemand coördineert de inspanningen van de nationale staten, terwijl dat toch een essentiële taak voor de Europese Commissie is. Jammer, want in Noord- en Noordoost-Europa zou wegtransport in combinatie met binnenvaart een wezenlijk verschil kunnen maken. Maar voor het zover is, moeten er nog heel wat obstakels opgeruimd worden op het gebied van wetgevingen, zaken van technische en praktische aard. Hetzelfde geldt overigens voor de aloude kustvaart die zich lang heeft laten verdringen, maar nu onder een eigentijdse naam short sea shipping weer ijzersterk terugkomt als iedereen tenminste met elkaar samenwerkt.

Als wij naar de vorderingen kijken die sinds het uitstekende actieprogramma van 1997 zijn gemaakt, dan zien wij een aantal positieve punten, bijvoorbeeld de Task force transport intermodality. Ook de verlenging van het PACT-programma, pilot actions in combined transport, geeft een positieve impuls.

Aangezien de Unie binnenkort met een aantal landen wordt uitgebreid, moet er nu al bij de toetredingsonderhandelingen met de nieuwe situatie rekening worden gehouden. Maar, helaas is intermodaal vervoer toch nog steeds te duur. Dat komt door tekortkomingen op het gebied van de infrastructuur, ondoelmatigheden op het gebied van beheer en informatie en door tekortschietende innovativiteit.

Toch moeten wij een trans-Europees vervoersnetwerk ontwikkelen in de vorm van een multimodaal infrastructuurnetwerk. Daarbij moeten het bedrijfsleven en de overheid op alle niveaus de handen ineenslaan.

  Stockmann (PSE). - (DE) Mijnheer de Voorzitter, mevrouw de commissaris, geachte collega's, in het vervoersbeleid krijgt het intermodale vervoer nog niet de aandacht waar het recht op heeft. Op dit moment wordt ook nog maar 8% van de Europese vracht vervoerd door meerdere vervoersmodaliteiten, zoals mijn collega zo juist heeft opgemerkt. Daarom wordt de intermodaliteit vaak nog niet serieus genomen. Het intermodale goederenvervoer is echter tegelijkertijd een uiting van en een toetssteen voor de Europese integratiestrategie, die niet alleen de verschillende nationale vervoersmarkten tracht te integreren, maar ook de verschillende vervoersmodaliteiten.

Na de nog niet helemaal afgeronde liberaliseringsstrategie en de in gang gezette harmonisering heeft de interne markt deze integratiestrategie nodig om in de toekomst naar behoren te kunnen functioneren. Daarom kan men uit de verslagen over de voortgang van de tenuitvoerlegging van de actieprogramma's voor het intermodale vervoer tegelijkertijd ook de voortgang van het Europees vervoersbeleid aflezen.

In de mededeling van de Commissie en in het verslag zijn veel, zo niet alle probleemgebieden aan de orde gekomen: de herziening van de trans-Europese vervoersnetwerken tot een waarachtig intermodaal netwerk; maatregelen om een meerwaarde te verkrijgen in de logistieke sfeer; de harmonisatie die nog nodig is voor de laadeenheden en andere meer specifiek intermodale normen, gestandaardiseerde communicatienormen, procedures en documenten; het bevorderen van de eenvormigheid van de aansprakelijkheidsregels; en nog veel meer. Wij weten allemaal dat er veel wettelijke maatregelen nodig zijn om het intermodale vervoer geschikt te maken voor de toekomst.

Omdat de randvoorwaarden zo ingewikkeld zijn en de ontwikkeling van het intermodale vervoer nog lang geen zelfvoorzienend proces is, hebben wij veel succesvolle demonstratieprojecten nodig. Ik hoop dan ook dat er een adequaat toegerust nieuw PACT-programma wordt gepresenteerd, dat tevens nuttig is voor de toetredingslanden. In die landen gebeuren namelijk veel essentiële dingen die voor onze toekomst van belang zijn. Daar staan nog niet alle wissels verkeerd. Verder hoop ik dat in het zesde onderzoekskaderprogramma voldoende plaats wordt ingeruimd voor het intermodale vervoer.

Naar onze mening zouden modelprojecten in de toekomst meer vanuit strategisch oogpunt gebruikt moeten worden, dat wil zeggen ter integratie van de beschikbare intermodale deelnetwerken. Een ander idee waar nog niet zo veel aandacht aan is besteed, is de vraag of het wellicht mogelijk is om de voorwaarden en mogelijkheden te onderzoeken voor nieuwe Europese intermodale exploitanten. Feitelijk ontbreken er op dit gebied namelijk nog exploitanten. Misschien zou een internationale firma als een soort overkoepelende organisatie van de betrokken vervoerders het transitovervoer over de Alpen kunnen regelen, al was het maar op louter theoretische basis.

Uiteraard zijn wij ook voorstander van het Europees intermodale referentiecentrum dat voortdurend wordt aangekondigd. Wij hopen echter ook dat het snel werkelijkheid zal worden.

  Pohjamo (ELDR). - (FI) Mijnheer de Voorzitter, mevrouw de commissaris, ik wil de rapporteur voor haar goede werk bedanken. Onze fractie steunt het geamendeerde verslag.

Momenteel is intermodaliteit duur vanwege tussentijdse kosten, ondoeltreffendheid, gebrekkige infrastructuur en gedeeltelijk ook de voorkeur voor het wegvervoer. In het verslag en ook in de mededeling van de Commissie worden veel lucratieve maatregelen gepresenteerd waarmee het intermodaal vervoer kan worden uitgebreid. Nieuwe technologieën moeten op doeltreffende wijze worden benut door onder andere de elektronische handel te stimuleren, zodat voor de verschillende situaties de beste route en diensten worden aangeboden.

Ik wil ook onderstrepen dat intermodaliteit voor het vervoer over lange afstanden de doeltreffendste vorm van vervoer is. De prioriteit bij de ontwikkeling van het vervoer moet liggen bij perifere regio's en gebieden die ernstige gebreken vertonen waar het om de Trans-Europese netwerken gaat. In drukke regio's moet de ontwikkeling van de verzamelings- en distributiesystemen een belangrijke plaats innemen.

  Bouwman (Verts/ALE). - Mijnheer de Voorzitter, mevrouw de commissaris, allereerst mijn dank voor zowel het werk van de Commissie als voor dat van onze rapporteur in dezen. Wij hebben al vele woorden gesproken over dit onderwerp. Ik zal er daarom heel kort over zijn. Wij hebben kunnen constateren dat er in de afgelopen jaren een modal shift heeft plaatsgegrepen, echter de manier waarop en de mate waarin is tot nog toe heel gering. Dat willen wij in hoge mate stimuleren. In die zin is het belangrijk dat de modaliteiten zelf, met name rail, binnenvaart en kustvaart, een hogere vlucht aan het nemen zijn en dat er ook politieke vrijheden georganiseerd zijn in de vorm van liberalisering, de interoperabiliteit en nog een aantal dingen op grond waarvan de branche haar kansen kan grijpen.

Toch zouden wij willen stimuleren dat met name het midden- en kleinbedrijf meer kansen krijgt, maar daartoe heeft het soms ondersteuning nodig. Dat is ook de reden waarom wij een amendement ingediend hebben voor vormen van overheidssteun aan het midden- en kleinbedrijf, ook voor milieudoeleinden.

Ik ben het overigens niet eens, maar daar moeten wij maar een andere keer over praten, met het voordeel van het Galileo-project in dezen. Ik wil erop wijzen dat de verontrustende groei van het vervoer, ook door e-commerce, er helaas toe leidt dat intermodaal transport op dit moment een druppel op de gloeiende plaat is, maar vooruitgang zal moeten boeken.

  Caveri (ELDR). – (IT) Mijnheer de Voorzitter, mevrouw de commissaris, waarde collega’s, verkeersveiligheid, intermodaliteit, tarifering van de vervoersinfrastructuur: dat zijn de thema’s die hier vandaag de revue passeren. Ik wil deze benaderen vanuit de optiek van iemand die zich bezighoudt met de problemen van de berggebieden en met name de Alpen. Het vraagstuk van de verkeersveiligheid doet ons hier helaas onmiddellijk denken aan de tragedie in de tunnel onder de Mont Blanc. Dit verschrikkelijke ongeluk heeft maar al te duidelijk aangetoond hoezeer Europese coördinatie nodig is om de veiligheid in tunnels te garanderen, ongeacht of deze nu reeds in bedrijf zijn of nog in aanbouw zijn.

Hier is verder ook sprake van het vraagstuk van de intermodaliteit in het vervoer over de Alpen. Zwitserland heeft weliswaar besloten massaal te investeren in de spoorwegen, maar afgezien daarvan doen zich grote vertragingen voor bij de bouw van de reeds in communautaire documenten geplande nieuwe spoorwegtunnels en -verbindingen, zoals de verbinding Turijn-Lyon-Brenner, of de verbinding Aosta-Martigny, waar momenteel over wordt gediscussieerd. Het vraagstuk van de wegenkosten bevestigt weliswaar de terechte uitspraak dat de gebruiker betaalt, of de vervuiler betaalt, maar het vervoer in het Alpengebied moet in de toekomst met minder TIR-vrachtwagens zien uit te komen en meer van treinen gebruik maken. Op korte termijn moet men zorgen voor een sterke vermindering van het vrachtwagenverkeer door de Alpen. Hetzelfde geldt ook voor de tunnel onder de Mont Blanc, die waarschijnlijk aan het einde van dit jaar opnieuw voor het verkeer opengesteld zal worden.

  De Palacio, Commissie. - (ES) Mijnheer de Voorzitter, dames en heren, om te beginnen wil ik mevrouw Poli Bortone bedanken voor haar ambitieuze en opbouwende verslag en voor haar interventie. Beide betekenen voor de Commissie een belangrijke steun op dit gebied. Daarnaast wil ik alle parlementsleden bedanken die in het debat het woord hebben gevoerd.

De Commissie is van mening dat een doelmatig intermodaal systeem voor het vrachtvervoer van het allergrootste belang is voor de Unie en voor de kandidaat-lidstaten; het is essentieel om de mobiliteit voor de komende jaren te kunnen waarborgen. Ik denk dat de doelmatigheid van een uitgebreide interne markt ermee staat of valt, evenals de concurrentiekracht van onze ondernemingen en de duurzame ontwikkeling van de Unie.

De Commissie zal de infrastructuur voor het intermodaal vrachtvervoer in de landen van Midden- en Oost-Europa beoordelen in het kader van een herziening van de oriëntaties van het trans-Europees vervoersnetwerk. Het Europees referentiecentrum voor het intermodaal vrachtvervoer, gevestigd in Straatsburg, zal nog dit jaar met zijn werkzaamheden beginnen. Dit centrum zal de nodige informatie verzamelen voor de intermodale sector, op basis waarvan nieuw beleid kan worden geformuleerd.

De Commissie is van plan om het intermodaal vervoer te blijven steunen door middel van onderzoek in het kader van de kaderprogramma’s voor onderzoek en technologische ontwikkeling en door de proefprojecten voor het gecombineerd vervoer, de zogenaamde “Pilot actions for combined transport” of “PACT’s” te blijven steunen en uit te breiden. Zoals u ook in het verslag kunt nalezen, zijn er investeringen nodig in infrastructuur en in het beheer van de infrastructuur. In dit verband hebben verschillende sprekers, zoals de heer Caveri, gepleit voor de verdere ontwikkeling van de grote assen van de trans-Europese netwerken.

Wij willen bestuderen hoe wij het gebruik van de bestaande begrotingsmiddelen kunnen aanpassen om grootschalig gebruik van intermodaal vervoer door de vervoerssector te bevorderen. En, dames en heren, ik denk en hoop dat wij reeds aan de laatste aanpassingen toe zijn.

Ik hoop dat de Commissie een van de komende weken de definitieve tekst kan aannemen van het Witboek voor het gemeenschappelijk vervoersbeleid en van de herziening van de trans-Europese netwerken die ik u heb beloofd. Het intermodaal vrachtvervoer moet hierin een sleutelelement worden.

Wij bevinden ons in een belangrijke fase van de ontwikkeling van het intermodaal vervoer, want na de ondersteuning van acties en proefprojecten is de tijd aangebroken dat de sector op grote schaal overstapt op intermodaliteit. Onze werkzaamheden hebben bevestigd dat Europa beschikt over de kennis, de systemen en de technologie voor een veilig en duurzaam vrachtvervoer. Het tariferingsbeleid dat wij voorstellen, zal de concurrentiepositie van het intermodaal vervoer verbeteren.

Tot slot ben ik het volledig eens met de voorstellen van enkele sprekers voor de ontwikkeling van compatibele electronische systemen ter ondersteuning van het intermodale vervoer. Dergelijke ondersteunende instrumenten zijn onmisbaar voor een doelmatig en milieuvriendelijk Europees vervoer met een gunstige kosten/batenverhouding.

Ik ben verheugd over de consensus tussen het Parlement en de Commissie en ik kan u verzekeren dat de diensten van het Directoraat-generaal energie en vervoer en energie een actieve rol zullen blijven spelen ter bevordering van het intermodaal vervoer.

Tot slot wil ik nogmaals de rapporteur en alle sprekers bedanken en ik hoop dat ik op uw medewerking kan blijven rekenen wanneer wij een debat zullen voeren over het Witboek over het vervoer.

  De Voorzitter. – Hartelijk dank, mevrouw de commissaris.

Het debat is gesloten.

De stemming vindt morgen om 12.00 uur plaats.