Az ülések szó szerinti jegyzőkönyve

2006. március 16., Csütörtök - Strasbourg

16.3. Büntetlenség Afrikában és különösen Hissène Habré ügye (vita)

  Presidente. L'ordine del giorno reca la discussione su sei proposte di risoluzione sull'impunità in Africa, in particolare il caso di Hissène Habré⁽¹⁾.

  Raül Romeva i Rueda (Verts/ALE), Autor. – Señor Presidente, numerosas oportunidades se están abriendo en estos momentos en África para saldar cuentas con un pasado muchas veces teñido de sangre.

Sin embargo, avanzar hacia la paz exige combatir de forma clara la impunidad y ello, a su vez, implica hacer aflorar la verdad, por dolorosa que ésta sea, así como hacer justicia. Los procesos a Pinochet o a Milosevic, aunque imperfectos y tristemente inacabados, suponen claros indicios de por dónde deben andar las cosas también en África. Nombres como los de Charles Taylor, Mengistu Haile Mariam o Hissène Habré, entre otros, deben añadirse a lista de ex dictadores que tienen que comparecer ante la justicia nacional e internacional.

Existen ya algunos mecanismos de rendición de cuentas por medio de tribunales ad hoc para los autores de crímenes y atrocidades, como, por ejemplo, los que existen respecto a Ruanda o Sierra Leona. Pero, lamentablemente, la falta de medios, en algunos casos de voluntad política y, ciertamente, de capacidad, hacen que muchas veces estos tribunales sean ineficientes e insuficientes.

La lucha contra la impunidad constituye, sin duda alguna, uno de los pilares de la política de la Unión en el ámbito de los derechos humanos. Por ello, debemos recordar que, sin una Corte Penal Internacional que establezca la responsabilidad individual como mecanismo de aplicación de la ley, los actos de genocidio y las violaciones flagrantes de los derechos humanos quedarán a menudo impunes.

Por ello, también instamos desde aquí a los Estados de la Unión Africana que todavía no hayan ratificado el Estatuto de Roma, a que lo hagan y establezcan cuanto antes un plan de acción para su aplicación efectiva.

Resultaría pretencioso −y no es lo que pretendo − dar lecciones a África desde Europa, cuando tenemos también nosotros muchos casos abiertos o mal resueltos de impunidad o de justicia insuficiente en cuanto a ex dictadores. Pero sí creo firmemente que ésta es una labor que debe afrontarse de forma universal, conjuntamente desde Europa y desde África.

Sin verdad, sin justicia y sin reparación a las víctimas, la paz no es más que un sueño, pero luchar contra la impunidad puede ayudarnos, algún día, a hacer ese sueño realidad.

  Jürgen Schröder (PPE-DE), Verfasser. – Herr Präsident, Frau Kommissarin! Der Fall des Ex-Diktators des Tschad, Hissène Habré, darf nicht als Einzelfall angesehen werden, sondern ist vielmehr im afrikanischen Kontext zu betrachten, denn in Afrika ist Straflosigkeit von ehemaligen Despoten immer noch weit verbreitet. Ich erinnere hier nur an Charles Taylor aus Liberia oder Mengistu Haile Mariam aus Äthiopien. Afrikanische Diktatoren haben äußerst gewaltsam geherrscht, ihr jeweiliges Volk unterdrückt und durch Folter, Mord und Tyrannei ihre Machtpositionen erhalten. Alle haben jedoch ebenfalls gemeinsam, dass sie ungestraft in anderen afrikanischen Ländern Zuflucht gefunden haben und nirgends zur Rechenschaft gezogen wurden.

Genau dies dürfen wir aber nicht länger hinnehmen, denn die Opfer und deren Angehörige kämpfen seit langem für einen Prozess, in dem sich die Despoten ihrer Verantwortung stellen müssen. Und so begrüße ich es sehr, dass es im Falle von Hissène Habré wesentliche Fortschritte gegeben hat. Im September 2005 hat ein belgischer Richter einen internationalen Haftbefehl ausgestellt, woraufhin Hissène Habré im November in Senegal unter Hausarrest gestellt wurde.

Senegal hat jedoch betont, dass Hissène Habré vor ein afrikanisches Gericht gestellt werden und dass darüber die Afrikanische Union entscheiden solle. Diese hat bei der letzten Sitzung im Januar ein Gremium eingesetzt, das im Juli darüber berichten wird, wie ein solches Gericht auszusehen habe.

Herr Präsident, Frau Kommissarin! Ich glaube, es gibt verschiedene Möglichkeiten, Hissène Habré vor Gericht zu stellen. Die realistischste Möglichkeit ist seine Auslieferung an Belgien, da er in Europa schnell von einem fairen Gericht vernommen werden könnte. Auch der Internationale Strafgerichtshof könnte sich der Sache annehmen. Ein afrikanisches Ad-hoc-Gericht dagegen erfordert enormen politischen Willen und ist wohl kaum ohne einen gewaltigen finanziellen, zeitlichen und administrativen Kraftakt zu verwirklichen.

Nun liegt es an der Afrikanischen Union, alles daranzusetzen, dass der Fall Hissène Habré endlich vor einem Gericht abgeschlossen wird. Wenn dagegen die Auslieferung an Belgien ausgeschlossen wird, dann muss die Afrikanische Union einen genauen Plan vorlegen, wie ein afrikanisches Gericht sich schnellstmöglich der Sache annimmt.

Ich wäre froh, wenn hier ein Präzedenzfall geschaffen und Hissène Habré vor Gericht gestellt werden würde. Die zahlreichen Opfer verlangen dies.

  Ana Maria Gomes (PSE), Autora. – Senhor Presidente, estamos consternados na Europa por as vítimas sobreviventes do genocídio orquestrado por Slobodan Milosevic não o poderem ver sentenciado em Haia.

Em África, as vítimas de governantes violadores dos direitos humanos e de criminosos de guerra também têm direito à justiça e clamam justiça. Chamam-se eles: Hissène Habré, Charles Taylor, Mengistu Haile Mariam ou Robert Mugabe.

Há dias, na Comissão dos Direitos Humanos deste Parlamento, ouvimos uma advogada do Chade sublinhá-lo relativamente ao ditador Hissène Habré, refugiado no Senegal há anos. Esta advogada apoiou a sua extradição para a Bélgica, onde um tribunal o requer a pedido das vítimas. Também explicou que a extradição é necessária porque no quadro da União Africana não há ainda, infelizmente, mecanismos, nem sobretudo vontade política, para julgar este criminoso responsável pelo assassinato político de mais de 40 mil dos seus compatriotas e pela tortura e prisão de muitos mais. Além disso, explicou que a remissão das autoridades senegalesas para a União Africana se destinava não a contribuir para que se fizesse justiça, preservando a dignidade africana, mas sim, impedir a justiça e, assim, ofender ainda mais a dignidade das vítimas que exigem o julgamento de Hissène Habré.

Senhor Presidente, Senhora Comissária, estive recentemente no Senegal onde falei com activistas dos direitos humanos, parlamentares senegaleses e jornalistas. Todos, infelizmente, confirmaram-me a mesma percepção: a União Europeia tem responsabilidades em África e é por isso que hoje aprovámos esta resolução, para que os governantes portugueses influenciem e peçam que não continue a impunidade de todos estes criminosos em África.

  Erik Meijer (GUE/NGL), Auteur. – Voorzitter, Afrikaanse staten zijn geen product van de Afrikanen zelf, maar van Europese kolonisatie. Hun grenzen zijn getrokken door buitenlanders. Die grenzen doorsnijden volkeren die bijeen hadden willen blijven en ze combineren groepen mensen die in geschiedenis, cultuur, taal en godsdienst heel weinig met elkaar gemeenschappelijk hebben. Die mensen kunnen de overheid niet zien als iets van henzelf.

Dat betekent in de praktijk een ernstige belemmering voor de democratie. In zulke situaties krijgen personen die met gewelddadige middelen de ene bevolkingsgroep bevoordelen en de andere onderdrukken, veel kansen. Zij kunnen hun instabiele staten alleen bijeenhouden door gruwelijke middelen toe te passen. Onder zulke omstandigheden kunnen alleen gewelddadige profiteurs de staatsmacht langdurig in handen houden. Dit soort situaties treft men aan in alle delen van Afrika, maar in het bijzonder daar waar arabisch-islamitische en niet-islamitische zwarte bevolkingsgroepen in een staatsverband met elkaar verenigd zijn. Ieder kent inmiddels de drama's van Soedan, met permanente burgeroorlogen en vluchtelingenstromen.

Over het buurland Tsjaad hebben we gisteren al een resolutie aangenomen. In dat woestijnland was Hissène Habré ooit de door de buitenwereld als vanzelfsprekend aanvaarde leider en hij behield daarna de macht in een deel van zijn land, totdat hij in 1990 naar Senegal moest vluchten. Ook na zijn vertrek is er geen ruimte voor politieke oppositie, terroriseren gewapende bendes de hongerende bevolking en proberen buurlanden greep te krijgen op een deel van het grondgebied. Zeker voor Charles Taylor die van Liberia is uitgeweken naar Nigeria, maar ook voor Mengistu Haile Mariam uit Ethiopië, die nu in Zimbabwe woont, zou een gerechtelijke beoordeling gepast zijn. Dat weerhoudt mogelijk in de toekomst Afrikaanse politici ervan om zich tot een gewelddadige dictator te ontwikkelen.

Niet helemaal vergelijkbaar is de situatie in Rwanda. Sommigen zien de huidige dominantie van de Tutsi-minderheid als terechte straf voor de Hutu-meerderheid die heeft geprobeerd om hun eeuwenlange overheersers te verdrijven en uit te moorden. Het langdurig voortbestaan van de huidige situatie - en we moeten rekening houden met het voortbestaan van die situatie - blijft de eeuwenlange onderlinge haat voeden. Daarom horen we het niet over een kam te scheren, maar terecht is de aandacht voor de verschrikkingen die daar hebben plaatsgevonden.

  Marios Matsakis (ALDE), Author. – Mr President, the fight against impunity should be one of the cornerstones of the Union’s policy in the field of human rights. That principle applies only too well to Africa, in parts of which numerous horrific human rights abuses have occurred, sometimes on a massive scale. Unfortunately, however, the perpetrators of these crimes have rarely been brought to justice and the victims are very frequently denied any form of effective remedy.

It is imperative that infamous people like Charles Taylor, Colonel Mengistu and Chad’s devious exiled former President Hissène Habré face trial in an internationally recognised court of law in respect of the atrocities and crimes against humanity they have allegedly carried out.

It is truly shameful and distinctly disgraceful for the governments of countries like Zimbabwe, Nigeria and Senegal to continue to be an obstacle to the course of justice by providing a safe refuge to such alleged criminals. It is my view that if these governments ignore what this resolution calls for, then the EU, in conjunction with the international community, must consider taking more drastic, peaceful action to force a proper remedy.

  Karin Scheele, im Namen der PSE-Fraktion. – Herr Präsident! Wir diskutieren heute über Straflosigkeit in Afrika, und es wurde schon gesagt, wie wichtig die Institution des Internationalen Strafgerichtshofes ist. Wir diskutieren aber auch speziell den Fall des ehemaligen Diktators des Tschad. Habré regierte den Tschad von 1982 bis 1990, sein Einparteiensystem war durch schwere Menschenrechtsverletzungen und breit angelegte Gewaltkampagnen gegen sein eigenes Volk gekennzeichnet. Die USA und Frankreich unterstützten Habré sehr lange, da sie in seinem Regime ein Bollwerk gegen Gaddafi sahen. Während der Amtszeit Ronald Reagans erhielt Habré massive Militärhilfe und über den CIA paramilitärische Hilfe.

Das muss man auch einmal sagen. Es geht nicht nur darum, dass wir den anderen Kontinenten keine Lehren erteilen sollten, sondern uns muss auch klar sein, dass es überall dort, wo blutige Diktatoren herrschen, lange Zeit Unterstützung von großen westlichen Ländern gab. Jetzt ist die Frage, wie man die Straflosigkeit von Habré beendet. Ich finde es begrüßenswert, dass man eine afrikanische Lösung findet. Gelingt dies nicht, sollte Habré an die belgischen Behörden ausgeliefert werden, um der Straflosigkeit eines blutigen Diktators ein Ende zu setzen.

  Urszula Krupa, w imieniu grupy NI. – Panie Przewodniczący! Dzisiejsza debata na temat łamania praw człowieka dotyczy unikania odpowiedzialności przez byłych przywódców niektórych państw Afryki, oskarżanych o dyktatorskie, a nawet barbarzyńskie metody sprawowania władzy.

Podnoszony w rezolucji Parlamentu problem odnosi się szczególnie do byłego prezydenta Republiki Czadu, Hissène Habré, który jest odpowiedzialny za 40 tys. politycznych morderstw i 200 tys. przypadków tortur. W rezolucji jednak wymienia się także innych dyktatorów z Libii, Etiopii, podawane są przykłady konfliktów w Sierra Leone, Ruandzie, Demokratycznej Republice Konga, gdzie w ciągu sześcioletniego konfliktu zginęły 3 mln ludzi.

Analizując sytuację polityczną w Afryce nasuwa się pytanie o przyczyny konfliktów między rządzącymi elitami pochodzenia afrykańskiego a masami współobywateli, którzy traktowani są w tak nieludzki sposób. Trzeba pamiętać, że o składzie afrykańskich elit, ich roli i przekształceniach decydowały w dużej mierze władze kolonialne. Podobnie jak w większości zależnych społeczeństw, również w Afryce elity kształtowały się pod wpływem wzorców europejskich oraz ingerencji komunistów, co zdecydowało o urzędniczym, intelektualnym charakterze dochodzących do władzy elit. Władze kolonialne nastawione na eksploatację siły roboczej, wywóz surowców świadomie ograniczały działalność partii politycznych, podobnie jak możliwość rozwoju gospodarczego. Jednocześnie dopuszczone do wykształcenia na europejskich i amerykańskich uniwersytetach elity przyjmowały styl sprawowania władzy, przeznaczając ogromne fundusze z budżetu nie tylko na armię, mnożenie administracji, wyjazdy, delegacje, ale także na urzędnicze pensje, wystawne życie, eleganckie domy, samochody, czyli model życia daleki od warunków egzystencji większości głodujących Afrykańczyków. Gospodarczą zależność pogłębia opanowanie kluczowych gałęzi przemysłu przez kapitał zagraniczny, ostatnio dodatkowo degradujący środowisko. Prowadzony nadal drenaż ekonomiczny Afryki utrwala nierówną wymianę gospodarczą i zamiast szans rozwoju prowadzona jest polityka systematycznego zadłużania biednych krajów.

Popieramy rezolucję, która nawołuje do pociągnięcia do odpowiedzialności sprawców zbrodni, jednak ważniejsza byłaby poprawa ogólnej sytuacji ludności afrykańskiej, umożliwiająca trwały rozwój, co wydaje się trudne do zrealizowania wobec powyższych uwarunkowań.

  Benita Ferrero-Waldner, Member of the Commission. Mr President, we are very pleased that there has been a discussion on impunity. The Commission is committed to fighting impunity by all means at its disposal, be they political or financial.

At the international level, as you know, we have consistently expressed strong support for the International Criminal Court through both our common position and our action plan. In addition, the European Union, through its Member States, is the largest contributor to the ICC and its budget. The Court’s credibility and chances of working effectively are largely dependent on the international community’s general acceptance of it. That is why we are really working towards making the Court truly universal by encouraging as many countries as possible to ratify the Rome Statute. I am particularly happy that the European Union and the 77 ACP countries agreed to include in the revised Cotonou Agreement a commitment to take steps to ratify and implement the Statute. This is a good step forward.

In July 2004, the International Criminal Court’s prosecutor opened investigations into crimes allegedly committed in the Democratic Republic of the Congo and in Uganda after 2002. These notifications, followed by arrest warrants in Uganda, are clear indications of the contribution that the ICC can and will make to the fight against impunity on the African continent. In addition, in March 2005 the UN Security Council – after much lobbying from the EU and other players – adopted a resolution referring the situation in Darfur to the ICC.

It is unfortunate that it was not possible to resolve the case of Hissène Habré in Senegal, but I welcome the African Union’s decision of January 2006 to set up a Committee of Eminent African Jurists to consider the case further. The committee appears to have quite a strong mandate. Of particular note is its adherence to ‘the principles of total rejection of impunity’.

I hope that a solution that meets the requirements of justice is reached soon. In addition to the case of Hissène Habré, a pragmatic way forward must be found – as some of you have said – to bring to justice Charles Taylor, who is currently in exile in Nigeria.

In terms of funding, we are contributing to the international criminal tribunals of Sierra Leone and Rwanda. In addition, a large project is being prepared for the Democratic Republic of the Congo, which will seek to underpin our work in the ICC.

Finally, states have a duty under international law to try or to extradite those charged with international crimes, such as crimes against humanity, war crimes and genocide. It is primarily, therefore, a matter for the Heads of State concerned to ensure that this happens in the cases of Hissène Habré, Charles Taylor and Mengistu Haile Mariam. The importance of the role of the International Criminal Court comes into play when states refuse to observe their duties in this regard. That is why it is so important that the European Union should continue to support the universal ratification and implementation of the Rome Statute.

  Presidente. La discussione è chiusa.

La votazione si svolgerà immediatamente.

Dichiarazione scritta (articolo 142)

  Filip Andrzej Kaczmarek (PPE-DE). – Największym wrogiem sprawiedliwości jest bezkarność. Zbrodnie nienazwane, zbrodnie, które nie zostały potępione, zbrodniarze żyjący w poczuciu bezkarności, a często wręcz w luksusie, prowadzą do trywializacji śmierci i ludzkiego cierpienia. Ludy Afryki wiele wycierpiały od swych władców. Naszym obowiązkiem jest nieść im pomoc. Nie tylko materialną, ale również tą związaną z wyższymi wartościami, na przykład - poczuciem sprawiedliwości. Modernizacja spowodowała, że źli ludzie mogą wyrządzić innym więcej szkód. Modernizacja powinna również doprowadzić do szybszego i bardziej skutecznego osądzania tych, którzy bezwzględnie wykorzystują swą władzę. Immunitety i przywileje zostały wymyślone po to, by chronić przed nadużyciami władzy, a nie po to by chronić tych, którzy nadużywają władzy.

Wielkie autorytety moralne potrafią wybaczać. Nie ma jednak prawdziwego wybaczenia bez skruchy. Niestety ci zbrodniarze, którzy nie poczuwają się ani do indywidualnej odpowiedzialności, ani nie uznają prawa innych do osądzenia ich czynów, rzadko dojrzewają do takiego uczucia jak skrucha. Musimy zatem wspierać działania, które mają zmusić ich do odpowiedzi na pytania - dlaczego zabijali, dlaczego gwałcili, dlaczego torturowali? Nie chodzi o zemstę, chodzi o powrót do równowagi. O równowagę między tym, co złe i tym, co dobre. Bez takiej podstawowej równowagi przyszłość ludzkości będzie w ustawicznym zagrożeniu, nie tylko w Afryce.

(1) vedasi processo verbale