Volledig verslag van de vergaderingen

Woensdag 15 november 2006 - Straatsburg

15. Een strategie voor het Baltische Zeegebied in het kader van de noordelijke dimensie (debat)

  De Voorzitter. Aan de orde is het verslag (A6-0367/2006) van Alexander Stubb, namens de Commissie buitenlandse zaken, over een strategie voor het Baltische Zeegebied in het kader van de noordelijke dimensie (2006/2171(INI)).

  Alexander Stubb (PPE-DE), rapporteur. – (EN) Mijnheer de Voorzitter, dank u wel voor uw vriendelijke woorden. Ik zal proberen te doen of ik een spraakzame Fin ben en niet meer dan vijf minuten van uw tijd nemen.

Ik zou de volgende drie vragen willen stellen. Waarover gaat dit verslag eigenlijk? Waarom ligt het hier ter tafel? En wat willen we in feite?

Wat de eerste vraag betreft: het verslag gaat over een strategie inzake het Baltische Zeegebied voor de noordelijke dimensie. Ik wil dat nogmaals benadrukken, met name voor de Finnen aan de andere kant van de tafel. Het is een strategie voor de noordelijke dimensie en heeft dus als doel die dimensie te versterken.

In de optiek van dit verslag rust de noordelijke dimensie op drie prachtige pijlers. Een daarvan is wat we de pijler van Paavo Väyrynen hebben genoemd, dat wil zeggen: de Noordpool. De tweede is wat we de pijler van de heer Paasilinna zouden kunnen noemen, dat wil zeggen: Rusland; en de derde is wat we de pijler van de heer Beazley zouden willen noemen: de Baltische Zee en de strategie voor het Baltische Zeegebied. Dit verslag gaat alleen in op de strategie voor het Baltische Zeegebied.

Het verslag heeft drie doelstellingen. Eén: het ondersteunen van de noordelijke dimensie. Twee: het Baltische Zeegebied tot prioriteit van de noordelijke dimensie maken – we geloven stellig dat dit gebied centraal moet staan binnen de noordelijke dimensie. Drie: het Baltische Zeegebied meer bekendheid geven als merk, als concept.

Waarom we dit verslag voorleggen, en waarom nu? De eerste reden is algemeen: na de uitbreiding in 2004 is de Baltische Zee een binnenzee geworden, een mare nostrum. Er liggen acht lidstaten rond de zee, naast één niet-lidstaat: Rusland. En dan is er natuurlijk Kaliningrad. Overwegend is het echter een EU-zee.

Op dit moment hebben we om twee redenen een uitgelezen kans. De eerste reden is dat we een Fins voorzitterschap hebben, en daarmee de kans om voortgang te maken met deze kwestie. De tweede reden is dat er op 24 november een topconferentie tussen Europa en Rusland plaatsvindt. Daarom wilden we hiermee zo snel mogelijk verder.

Voor degenen onder u die nog nooit in het Baltische Zeegebied zijn geweest: ik weet nog goed dat je in mijn kinderjaren tot op de bodem van de Baltische Zee kon kijken. De zee is gemiddeld 58 meter diep. Vanaf de pier kon je de bodem zien. Het water was helder. Je kon het zeewier zien. Het was heerlijk om in te zwemmen. Voor degenen die er onlangs nog zijn geweest: tegenwoordig is het één groene smurrie. Groene smurrie! Echt smerig. Het ziet er echt slecht uit. Het zuurstofgehalte is erg laag. Je ziet bijna helemaal niets meer. Het is tijd om er wat aan te doen.

Gemiddeld 58 meter diep! Een druppel doet er dertig jaar over om de Baltische Zee in te gaan en er weer uit te gaan. De circulatie is dus heel erg traag. Mensen uit het Middellandse Zeegebied hebben misschien een heel ander beeld van water. Zij zien de Middellandse Zee – helder, blauw en prachtig. Wij zien een groene smeerboel. Er moet wat gedaan worden.

Dit verslag gaat ook over de economie. Het gaat over cultuur en veiligheid.

De derde en laatste vraag: wat willen we? Je zou het verslag in religieuze bewoordingen kunnen samenvatten door te zeggen dat we de Tien Geboden van de Baltische Zee willen. Het Eerste Gebod is voor mevrouw Wallström en haar team. We willen namelijk dat de Commissie initiatief neemt voor de Baltische Zeestrategie. Het zou prachtig zijn als de Commissie dat op de een of andere manier zou kunnen.

Het Tweede Gebod is dat de staatshoofden en regeringen van de landen in het Baltische Zeegebied, inclusief Duitsland, voorafgaand aan elke bijeenkomst van de Europese Raad samenkomen om hun standpunten te bespreken.

Het Derde – en dit idee wordt onder de bewoners van de regio gesteund door een overweldigende meerderheid, hoewel een enkeling er anders over denkt – is dat we een afzonderlijke begrotingslijn willen. We denken misschien dat in de wereld alles om geld draait, maar voor een echte Baltische Zeestrategie is beleid nodig, en voor dat beleid, geld. Zo simpel is dat. We zeggen niet dat dit de enige bron moet zijn. Zoals bij de noordelijke dimensie, zou ondersteuning bijvoorbeeld uit het Europees nabuurschapsbeleid kunnen komen.

Het Vierde is milieubescherming, bijvoorbeeld het idee van beschermde gebieden.

Het Vijfde betreft een nogal actueel onderwerp, te weten een energiemarkt en een energiebeleid voor dit gebied. Natuurlijk laat ik de pijpleiding tussen Rusland en Duitsland hier buiten beschouwing.

Het Zesde Gebod is infrastructuur. We moeten wat doen aan de infrastructuur. Dat betekent water, lucht, spoorlijnen en verkeerswegen, om een goed werkende infrastructuur te krijgen.

Als zevende willen we graag dat de vier vrijheden in het gebied worden toegepast: het vrij verkeer van kapitaal, het vrij verkeer van mensen, het vrij verkeer van goederen en het vrij verkeer van diensten.

Als achtste willen we een goede uitwisseling tussen expertisecentra. We willen goede programma's voor studentenuitwisseling.

Als negende – en dit is een lievelingsonderwerp van de heer Lax – zouden we graag een soepele grensovergang zien. Finnen zijn bekend met de problemen daarmee.

Als tiende moeten we de aanwezigheid van Europol opvoeren.

Al met al vraag ik om drie praktische zaken. Eén: een Commissie-initiatief. Twee: dat het Fins voorzitterschap de kwestie tijdens de top tussen de EU en Rusland ter sprake brengt in het kader van de noordelijke dimensie. Er zijn vier amendementen ingediend. Als rapporteur zet ik op mijn stemlijst een plusje bij twee daarvan, namelijk het amendement van de Groenen en het amendement van mevrouw Jäättenmäki van de ALDE-Fractie. Voor het derde, over het Noordpoolgebied, stel ik stemming in onderdelen voor. Bij het ene deel zet ik zeker een minnetje, bij het andere, een plusje. Het laatste amendement, van de heer Väyrynen, houdt in dat er geen afzonderlijke begrotingslijn zou moeten zijn. Daarbij zet ik een minnetje en ik zou mijn collega's willen vragen in meerderheid hetzelfde te doen.

Dat is waarover de strategie voor de Baltische Zee gaat, waarom we haar hebben, en wat we willen.

(Applaus)

  De Voorzitter. Dit voorzitterschap merkt tevens op dat u snakt naar een vakantie aan de Middellandse Zee. We zullen de Italiaanse delegatie verzoeken u daarvoor uit te nodigen.

  Paula Lehtomäki, fungerend voorzitter van de Raad. – (FI) Mijnheer de Voorzitter, dames en heren, in de plenaire vergadering van het Europees Parlement worden deze week verscheidende onderwerpen besproken die met de zee te maken hebben, zoals nu de Oostzeestrategie. Het voorzitterschap is blij dat regionale kwesties als onderdeel van een breder geheel worden behandeld. Op maandag behandelde u de communautaire strategie en richtlijn inzake het mariene milieu, die deel uitmaken van het maritiem beleid van de Europese Unie, dat momenteel wordt voorbereid. De parlementaire conferentie over de noordelijke dimensie, die voor volgend voorjaar staat gepland, is een goed voorbeeld van de belangstelling van het Parlement voor noordelijke zaken.

Vraagstukken in verband met de Oostzee hebben zeer direct betrekking op de acht lidstaten van de Europese Unie die aan de Oostzee liggen alsmede Rusland. Ook Noorwegen en IJsland zijn als leden van de Raad van Oostzeestaten betrokken bij de samenwerking in het Oostzeegebied. Als belangrijke waterweg is de Oostzee belangrijk voor alle EU-landen.

Er is daarom brede, horizontale samenwerking nodig binnen de Europese Unie, tussen de Europese Unie en Rusland en andere partners over zaken met betrekking tot milieu, energie, vervoer, onderwijs, justitie en binnenlandse zaken en gezondheid. Het in voorbereiding zijnde gemeenschappelijk maritiem beleid van de Europese Unie zal deze samenwerking ook versterken. Om concrete resultaten te bereiken, moet er ook doeltreffender gebruik worden gemaakt van de interne financieringsprogramma's en de instrumenten voor de buitenlandse betrekkingen van de Europese Unie. Bovendien moeten er mogelijkheden worden gecreëerd voor grensoverschrijdende samenwerking, die ook door het nieuwe instrument voor nabuurschap en partnerschap wordt gesteund.

De rapporteur noemde in zijn toespraak de noordelijke dimensie en stelt voor om de Oostzeestrategie daar deel van uit te laten maken. De noordelijke dimensie maakt echter ook deel uit van het beleid inzake de buitenlandse betrekkingen van de Europese Unie. Het omvat de beleidssectoren in de vier gemeenschappelijke ruimten die de Europese Unie en Rusland hebben aangewezen, alsmede milieukwesties en sociale en gezondheidskwesties. De Oostzee is een van de doelgebieden van de noordelijke dimensie, naast Noordwest-Rusland, Kaliningrad en de Arctische gebieden.

Een van de doelen van het Finse voorzitterschap is de herziening van het beleid in het kader van de noordelijke dimensie op basis van de besluiten die in november vorig jaar werden genomen op de ministervergadering over de noordelijke dimensie. Dit jaar onderhandelden de Europese Unie, Rusland, Noorwegen en IJsland over het nieuwe kaderdocument voor de noordelijke dimensie. Het is de bedoeling dat het kaderdocument en de daarbij behorende politieke verklaring volgende week vrijdag in Helsinki worden aangenomen. Wij denken dat het nieuwe, gezamenlijk overeengekomen beleid de verbondenheid van de partners met de noordelijke dimensie kan versterken en een stevige basis legt voor praktische samenwerking in het Oostzeegebied. Wij hopen ook dat een versterkte noordelijke dimensie zal helpen het werk en de werkverdeling binnen het complexe samenwerkingsnetwerk in de Oostzee en het Arctisch gebied te verduidelijken.

De toestand van het milieu in de Oostzee is zorgwekkend en eist snelle maatregelen in overeenstemming met de beginselen van duurzame ontwikkeling. De Europese Unie, individuele landen en internationale financiële instellingen hebben hun krachten gebundeld in het kader van het milieupartnerschap van de noordelijke dimensie. Verscheidene regeringen, organisaties, vooral de HELCOM (de Helsinki-commissie) en andere spelers proberen het mariene milieu van de Oostzee te redden. Projecten in het kader van het milieupartnerschap van de noordelijke dimensie zijn vooral gericht op Noordwest-Rusland, maar de effecten ervan komen alle landen in de regio ten goede. Als gevolg daarvan is de Oostzee gelukkig nu al een cruciaal gebied voor de noordelijke dimensie.

Een essentieel instrument voor het verbeteren van de toestand van alle Europese zeeën, ook de Oostzee, is in de toekomst de richtlijn betreffende de mariene strategie van de Europese Unie. Het doel is het bereiken van een “goede milieutoestand” in 2021. Dit is een ambitieus doel en er moet onmiddellijk worden begonnen met maatregelen om dit te bereiken. Het Finse voorzitterschap streeft ernaar dat de Raad in december politieke consensus over de richtlijn bereikt.

Het partnerschap op het gebied van sociale zaken en volksgezondheid functioneert ook in het kader van de noordelijke dimensie en is gericht op het bestrijden van besmettelijke ziekten en ziekten die met levensstijl te maken hebben, alsmede het verminderen van sociale problemen. Een nieuw element in de noordelijke dimensie wordt het partnerschap op het gebied van vervoer en logistiek. Het belang van goed functionerende transportverbindingen en doeltreffende logistiek voor economische groei en concurrentievermogen wordt nog groter wanneer onze economieën met elkaar verbonden zijn.

De Europese Commissie bereidt momenteel een nieuw, uitvoerig Europees maritiem beleid voor, waarin rekening wordt gehouden met de economische, politieke en milieuwaarden met betrekking tot de Europese zeeën en kustgebieden. De Oostzee is een belangrijk zeegebied in Europa en er moet speciale aandacht worden besteed aan de specifieke problemen ervan. Dat is ook nodig bij de ontwikkeling van het maritieme beleid van de Europese Unie. Het debat van vanavond bewijst dit doel zeker een goede dienst.

Het maritieme beleid van de Europese Unie biedt een goede mogelijkheid voor samenwerking tussen de lidstaten. Dit is nodig, omdat de specifieke kenmerken van de noordelijke en arctische regio's en de exploitatie van de mogelijkheden van deze regio's gezamenlijke onderzoeksprojecten en technologische ontwikkeling eisen van de EU-lidstaten. In de voor de regio kenmerkende samenwerking met derde landen wordt gebruik gemaakt van bestaande internationale overeenkomsten en organisaties. Het grote aantal uitdagingen in de Oostzee, zoals mariene bescherming, veiligheid op zee, visserij en duurzaam gebruik van de kust en de ontwikkeling van de maritieme sector in de regio vereisen allemaal doeltreffende horizontale samenwerking. De Oostzee biedt een uitstekende mogelijkheid om het in voorbereiding zijnde maritieme beleid van de Europese Unie te testen en zo te ontwikkelen dat het ten goede komt aan de hele Europese Unie.

De Oostzee is belangrijk en het is een positief teken dat er in de Europese Unie en hier in het Parlement serieuze aandacht voor is. Ik moet zeggen dat een deel van de ideeën van de rapporteur, de “Tien Geboden”, nu al realiteit is. Het is goed en noodzakelijk voor de Oostzee dat alle landen in de regio bij de samenwerking zijn betrokken en dat ze zich daadwerkelijk hebben verbonden aan het oplossen van gezamenlijke problemen. Dit soort gezamenlijke verbondenheid moeten wij nastreven in alle samenwerking met betrekking tot de Oostzee.

  Margot Wallström, vicevoorzitter van de Commissie. – (EN) Mijnheer de Voorzitter, de Commissie is de heer Stubb zeer erkentelijk voor zijn verslag en is verheugd over de gelegenheid voor debat. Over zijn inzet en vastberadenheid is geen twijfel mogelijk. De Baltische Zee is heel erg belangrijk voor de Europese Unie, aangezien acht van de negen landen die eraan grenzen lid van de EU zijn. In het gebied komen de Europese Unie en Rusland samen. Gelet hierop, zijn de Baltische Zee, de Barentszzee, Kaliningrad en de Noordpool de prioritaire gebieden binnen het later deze maand goed te keuren, nieuwe beleidskader inzake de noordelijke dimensie.

Het nieuwe beleid voor de noordelijke dimensie zal in het noorden uitdrukking geven aan de gemeenschappelijke ruimten van de EU en Rusland, met volledige betrokkenheid van Noorwegen en IJsland. De noordelijke dimensie krijgt ook eigen prioriteiten: gezondheid en maatschappelijk welzijn, en de bescherming van inheemse volken in het hoge noorden, naast bijzondere aandacht voor milieu en cultuur.

Een nieuw gemeenschappelijk beleid voor de noordelijke dimensie houdt in dat alle partners gebonden zijn aan hetzelfde doel: het welslagen ervan. Cofinanciering is daarom de regel, met name in de context van een steeds welvarender Russische Federatie.

De noordelijke dimensie moet niet alleen projectgericht zijn maar ook de voorwaarden scheppen voor een doorlopende dialoog over de diverse beleidsmatige kansen en problemen. De vier noordelijke regionale raden van de Baltische Zeestaten, het Barentszzeegebied, de Noordse landen en het Noordpoolgebied spelen in deze dialoog een belangrijke rol.

De Commissie is het Parlement dankbaar voor de aandacht die het heeft besteed aan dit beleid, en met name voor zijn resolutie van 16 november 2005 voorafgaand aan de ministeriële vergadering over de noordelijke dimensie. De Commissie is tevens verheugd over het initiatief van het Parlement om begin volgend jaar de eerste conferentie van een Parlementair Forum van de noordelijke dimensie te beleggen.

Wat betreft een strategie voor het Baltische Zeegebied binnen de noordelijke dimensie – onderwerp van ons debat van vandaag –, zal de Commissie dit verslag van het Parlement in gedachten houden tijdens de bijeenkomst over de noordelijke dimensie ter vaststelling van het nieuwe beleid die direct aansluit op de komende top tussen de EU en Rusland in Helsinki in het bijzijn van de premiers van Noorwegen en IJsland.

De noordelijke dimensie betreft extern EU-beleid maar is duidelijk belangrijk om de onderlinge relatie tussen intern EU-beleid en de noordelijke dimensie te verbeteren. Daarom geeft de Commissie zoveel prioriteit aan grensoverschrijdende samenwerking, één van de belangrijkste onderdelen van de noordelijke dimensie met toegevoegde waarde. Dit is inderdaad een gebied waarop het interne en het externe beleid noodzakelijkerwijs samensmelten.

Het Baltische Zeegebied is nu een nieuwe prioriteit binnen de noordelijke dimensie, omdat we ons zorgen maken over het kwetsbare milieu en het toenemende waterverkeer, zoals het verslag terecht aangeeft. Er spelen nog andere, minder tastbare kwesties voor de burgers in de regio, zoals de bestrijding van de georganiseerde misdaad, mensenhandel, besmettelijke ziekten en ongezonde levensstijlen. Op al die punten is nauwe samenwerking met Rusland, evenals met Noorwegen en IJsland, nodig. Verder zien we enorme mogelijkheden voor economische samenwerking tussen alle landen in het Baltische Zeegebied en Rusland. Dat zijn allemaal belangrijke doelstellingen waartoe de noordelijke dimensie een aanzienlijke bijdrage kan leveren en die in de toekomst verder zullen worden uitgewerkt. Intern EU-beleid, met eigen taken en eigen instrumenten, draagt natuurlijk ook in belangrijke mate bij tot de oplossing van deze problemen in EU-lidstaten in het Baltische Zeegebied, waarover in de daarvoor aangewezen context dient te worden overlegd.

De Commissie ziet ernaar uit om het nieuwe beleid voor de noordelijke dimensie in te zetten om in een forum met Rusland, Noorwegen en IJsland toegevoegde waarde te bieden met het oog op de vele kwesties van dit moment in het noorden van ons continent. In dit verband verwelkomt de Commissie het verslag van het Parlement en zal zij het belang van het Baltische Zeegebied zeker overbrengen. Ik zal proberen relevante onderdelen van dit verslag te verwerken in de tenuitvoerlegging van het nieuwe gemeenschappelijke beleid voor de noordelijke dimensie.

  Giles Chichester (PPE-DE), rapporteur van advies voor de Commissie industrie, onderzoek en energie. – (EN) Mijnheer de Voorzitter, ik zou willen ingaan op drie van de kwesties die aan de orde zijn gesteld in het advies van mijn commissie.

Ten eerste wil ik ons standpunt benadrukken inzake het belang van voortgezette exploitatie van windenergie voor de kust in het Baltische Zeegebied en de demonstratie van diverse concepten van golfslagenergie.

Ten tweede wil ik met nadruk wijzen op het belang van de verdere ontwikkeling van de samenwerking met Rusland. Wij willen samenwerken op het gebied van energiekwesties die eerbiediging van de beginselen van wederkerigheid en transparantie waarborgen en we willen Rusland aanmoedigen om het Verdrag inzake het Energiehandvest en het Transitprotocol te bekrachtigen. Wij zijn bezorgd over de gaslevering door Rusland aan Europa.

Ten derde verzoeken wij de leden van de noordelijke dimensie om oog te hebben voor het belang van twee EU-programma's die onder de verantwoordelijkheid van onze commissie vallen: GALILEO en SESAR. Wij menen namelijk dat duurzame groei en concurrentiekracht in de regio gebaat zouden zijn bij de participatie van de bij de noordelijke dimensie aangesloten partijen in deze twee programma's.

  Christopher Beazley, namens de PPE-DE-Fractie. – (EN) De toespraak die ik had voorbereid, is al briljant samengevat door de heer Stubb, de rapporteur, dus zou ik slechts twee opmerkingen willen maken.

De eerste betreft een vraag aan de minister, mevrouw Lehtomäki. Is zij het ermee eens dat, zoals het debat heeft onderstreept, de omstandigheden volledig zijn veranderd sinds Finland voor het eerst met het idee van de noordelijke dimensie kwam? Er zijn nu immers acht, niet vier, EU-lidstaten rond de Baltische Zee, en die zien de noordelijke dimensie niet allemaal in hetzelfde licht. De oorzaak van de stagnatie in de besprekingen tussen de EU en Rusland is, zoals bekend, dat Polen een voorbehoud maakt bij Ruslands weigering om het Energiehandvest te bekrachtigen. Met andere woorden, is zij het ermee eens dat het heel nuttig zou zijn om tijdens de Raad van ministers, in het voorbereidende stadium van de besprekingen en onderhandelingen over de noordelijke dimensie, eerst intern overleg te voeren met de acht lidstaten in de regio?

Mijn tweede opmerking is gericht aan de commissaris, mevrouw Wallström. Ik ben haar zeer erkentelijk voor haar commentaar en voor haar toezegging dat de Commissie terdege rekening zal houden met het verslag bij haar standpuntbepaling inzake de verdere ontwikkeling en uitwerking van de noordelijke dimensie. Zij heeft volgens mij echter wel nagelaten over de begroting te spreken. Dit lijkt me niet iets is waarbij het Parlement met de pet in de hand om steun komt bedelen. We zijn per slot van rekening een arm van de begrotingsautoriteit van de EU. Het lijkt me daarom logisch en consistent dat we er, als dit een belangrijk element wordt, via geëigende mechanismen en systemen een specifieke begroting voor zouden hebben, net als dat voor andere delen van de EU het geval is – EuroMed bijvoorbeeld. Dat is iets wat we serieus moeten bekijken en niet onder het vloerkleed mogen vegen.

Ik sluit af met een tweede opmerking voor de commissaris, mevrouw Wallström, en wel over communicatie, een onderwerp dat tot haar competentie behoort. Ik meen dat we met deze inspanning tegenover de burgers van de EU echt kunnen laten zien dat er iets wordt bereikt, dat in een door toedoen van de Koude Oorlog volledig ontwrichte regio nu weer harmonie, welvaart en stabiliteit heersen. Ik denk dus dat we dit debat in het veld, in het openbaar moeten voeren, om een echt succesverhaal voor de EU te laten zien.

(Applaus)

  Justas Vincas Paleckis, namens de PSE-Fractie. – (LT) De strategie voor het Baltische Zeegebied in het kader van de noordelijke dimensie is zeer zeker een belangrijk document, dat het verdienstelijke werk weerspiegelt van Alexander Stubb, de rapporteur, en van heel de Baltische intergroep in het Europees Parlement, die hier hard aan gewerkt hebben.

Door de stormen van de Koude Oorlog heeft de Baltische kust in politiek, economisch en ecologisch opzicht veel meer schade opgelopen dan iedere andere zeekust. De gevolgen daarvan doen zich nu nog voor ons gevoelen, nu de Baltische Zee een interne zee van de EU aan het worden is. Het tussengelegen Russische kustgedeelte biedt ons een grote kans om met Rusland samen te werken.

Het gebied is met zijn 85 miljoen inwoners een van de economisch en sociaal sterkste gebieden van de EU. Het model van de verzorgingsstaat is hier op veel gebieden geïmplementeerd. De verschillen in levensstandaard tussen de landen zijn echter schokkend en op een aantal plaatsen dreigt de sociale uitsluiting toe te nemen. Deze strategie moet ons helpen die trends te keren.

Er is bijzondere aandacht geschonken aan milieubescherming, economie en vervoer. Alle drie de elementen van dit drieluik zijn in hoge mate afhankelijk van energie en continue energievoorziening, maar daarop wordt inbreuk gepleegd indien een land buitensporig gebruik maakt van zijn potentieel of buitensporig ambitieus is. Daarom hebben de landen uit dit gebied een gemeenschappelijke energiemarkt nodig. Nog meer aandacht moet echter worden geschonken aan energie-efficiëntie en hernieuwbare energiebronnen. Het zal ook onvermijdelijk zijn een discussie te houden over kernenergie en daarvoor specifieke maatregelen te treffen. Begin december zullen Estland en Finland met elkaar verbonden worden via een energiebrug. Deze verbinding moet worden versterkt met soortgelijke bruggen tussen Litouwen en Zweden, en Litouwen en Polen. In de strategie wordt aangedrongen op een snellere en vastberadener totstandbrenging van netwerken van autosnelwegen, spoorwegen en zeewegen in Noord- en Centraal-Europa. Polen zit precies op de belangrijkste kruisingen. Als Warschau niet meer aandacht schenkt aan deze projecten zullen deze lange tijd op papier blijven staan.

De Baltische Zee is ondiep en in milieuopzicht zeer kwetsbaar. Er doen zich daar elk jaar 60 ongevallen met olietankers en 400 gevallen van illegale olielozing op zee voor. De zee moet ook het onverwerkte afvalwater opnemen van meer dan een miljoen kustbewoners. Daarom moeten er beschermde zeekustgebieden worden ingesteld en uitgebreid, en er moet worden voorzien in restrictievere normen voor milieubescherming dan wij nu hebben in de richtlijnen van de EU.

De Europese Unie wil niet alleen een goede maar ook betrouwbare buur hebben in de Kaliningrad-regio van de Russische Federatie. Georgiy Boos, de gouverneur van de regio, behandelt Kaliningrad als een Russisch venster naar Europa, en als het EU-venster naar Rusland. Wij willen dit venster wagenwijd open zetten voor de frisse wind van de samenwerking. Met het openzetten van dit venster, of door juist het tegenovergestelde te doen, kan Rusland aangeven in welke richting het gaat.

Het voorstel om een aparte begrotingslijn in te stellen voor de financiering van de strategie zou een blijk zijn van affiniteit met het Baltisch gebied en de innovatie daar bevorderen. Ik ben overtuigd van de waarde van de strategie, aangezien ze een laboratorium kan zijn voor nieuwe ideeën, projecten en innovaties, die ook op een grotere schaal heel belangrijk zijn.

(Applaus)

  Paavo Väyrynen, namens de ALDE-Fractie. – (FI) Mijnheer de Voorzitter, de noordelijke dimensie wordt op verheugende wijze sterker. Hier in het Europees Parlement hebben wij vorig jaar al een initiatief ingediend over een Oostzeestrategie die in het kader van de noordelijke dimensie moet worden gerealiseerd en nu hebben wij ook een speciaal verslag hierover. Het omvat enerzijds de samenwerking tussen de Europese Unie en haar lidstaten en anderzijds de samenwerking met Rusland. De Commissie en de Raad hebben zelf met Rusland, Noorwegen en IJsland over akkoorden onderhandeld, waarbij de noordelijke dimensie van het communautair beleid inzake externe betrekkingen een gemeenschappelijk beleid wordt van deze landen en de Europese Unie. Het is de bedoeling deze akkoorden eind november in Helsinki te ondertekenen.

De Commissie moet zo snel mogelijk een voorstel voor een Oostzeestrategie opstellen, zoals het Parlement heeft gevraagd. De strategie moet alle beleidsterreinen omvatten en zowel het binnenlands als het buitenlands beleid. De voorbereiding en implementatie ervan vereist de inzet van alle directoraten-generaal van de Commissie en ze moet worden gefinancierd uit alle relevante begrotingslijnen.

De Fractie Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa vindt het niet verstandig om een aparte begrotingslijn voor de Oostzeestrategie te hebben. Wij zijn nu net bezig uit de begroting financiering voor de buurregio’s bijeen te krijgen in de vorm van het nieuwe nabuurschaps- en partnerschapsinstrument. De verdeling ervan in verscheidene begrotingslijnen is niet verstandig en het zal de financiering voor het Oostzeegebied niet verhogen, maar eerder verlagen. Het is natuurlijk een populaire gedachte die de heer Stubb vaak heeft geuit, maar wij moeten zaken overwegen vanuit het oogpunt van substantie en niet van imago.

De volgende stap kan zijn dat het Europees Parlement een nieuw alomvattend verslag over de noordelijke dimensie opstelt, waarin enerzijds rekening wordt gehouden met het onderhavige Oostzeeverslag en anderzijds met de akkoorden die wij met onze buurlanden Rusland, Noorwegen en IJsland hebben gesloten. Ik wil tot slot de heer Stubb bedanken voor de uitstekende samenwerking bij het opstellen van dit verslag.

VOORZITTER: EDWARD McMILLAN-SCOTT
Ondervoorzitter

  Inese Vaidere, namens de UEN-Fractie. - (LV) Dames en heren, ik wil allereerst Alexander Stubb bedanken voor zijn uitstekend verslag. De uitbreiding van Europese Unie met de Baltische landen heeft op objectieve wijze aangetoond dat het instrument van de noordelijke dimensie herzien moet worden. De toetreding van de nieuwe lidstaten biedt ongekende kansen. Het Baltische Zeegebied kan de meest dynamische en concurrentiekrachtige regio in de wereld worden, en dit zal zeer weldadig zijn voor heel de EU-economie en bijdragen aan de verwezenlijking van de strategie van Lissabon. De noordelijke dimensie moet een permanent instrument worden, en daarin moet het Baltische Zeegebied prioriteit krijgen. Het is erg belangrijk dat zijn interne pijler wordt versterkt. Als de landen in dit gebied een gemeenschappelijke energiemarkt creëren, het gebruik van hernieuwbare energiebronnen bevorderen en projecten voor energie-efficiëntie ten uitvoer leggen, krijgen zij de kans om hun energieafhankelijkheid van Rusland te verminderen. Het is heel belangrijk dat bij de opstelling van nieuwe energieprojecten alle belanghebbende lidstaten van de Europese Unie worden betrokken. Ook moet gezorgd worden voor een internationale milieueffectrapportage om herhaling van de huidige situatie, met de mogelijke bouw van de Noord-Europese gaspijplijn, te voorkomen. De ontwikkeling van de samenwerking met Rusland is een van de belangrijkste taken in het kader van de noordelijke dimensie. De Baltische landen hebben een belangrijke geschiedenis van betrekkingen met Rusland en rijke ervaringen, die goede resultaten kunnen opleveren. Momenteel krijgt Rusland - dat qua natuurlijke hulpbronnen een van de rijkste landen ter wereld is - vreemd genoeg nog steeds steun uit allerlei Europese programma’s. Die aanpak moet plaats maken voor het beginsel van gelijkheid en samenwerking. Om de noordelijke dimensie in staat te stellen zich van haar taken te kwijten, moet haar een stabiele financiële basis worden geboden. Ten aanzien daarvan wijkt onze mening af van die van de vorige spreker. Wij denken dat een aparte begrotingslijn noodzakelijk is, opdat al de bestaande middelen uit verschillende bronnen bijeen worden gebracht. Op die manier zal het mogelijk zijn de hoogst noodzakelijke infrastructuurprojecten te ontwikkelen, zoals de Rail Baltica, een Baltische autosnelweg, enzovoort.

  Laima Liucija Andrikienė (PPE-DE). - (LT) De Baltische Zee is, zoals vandaag al eerder werd gezegd, een binnenzee van de Europese Unie. Negen landen grenzen daaraan, waarvan er acht lidstaten zijn van de Europese Unie. Het negende land is Rusland, en meer specifiek de regio’s Kaliningrad en Sint Petersburg. Een derde van de bevolking van de EU woont in deze acht lidstaten en levert een derde van het bruto binnenlands product van de Europese Unie. Tot nu toe was de noordelijke dimensie vooral gericht op de Russische regio’s. De aanvulling daarvan met de strategie voor het Baltische Zeegebied zal de noordelijke dimensie verrijken en extra, specifieke inhoud geven.

Het Baltisch Zeegebied is op het gebied van het mededingingsvermogen koploper in vergelijking met drie andere EU-gebieden: Centraal-Europa, de Britse eilanden en het Iberisch Schiereiland. Gedurende de afgelopen paar jaar is het Baltisch Zeegebied andere Europese gebieden voorbijgestreefd bij indicatoren als welzijn, productiviteitstoename en wetenschappelijke innovatie. De cruciale voordelen van dit gebied zijn: goede fysieke infrastructuur, geschoolde werkkrachten, laag corruptieniveau en een sterke onderzoekssector. Desalniettemin moet erop worden gewezen dat het concurrentiepotentieel van het gebied slecht wordt benut. Aangezien geen enkel land in het gebied een voldoende grote markt heeft om de noodzakelijke concurrentiedruk te kunnen ontwikkelen, is er duidelijk maar één oplossing: een sterkere integratie van het gebied.

Het Europees Parlement zou een paragraaf uit onze resolutie moeten aannemen waarin staat (begin citaat): “dringt met het oog op de transparantie en coherentie aan op een aparte EU-begrotingslijn voor de strategie voor de Baltische Zee, mogelijk in het kader van het Europese nabuurschaps- en partnerschapsinstrument, als aanvulling op de huidige financiering van de noordelijke dimensie…(einde citaat).

De bezorgdheid dat de Europese Commissie zou weigeren dit idee over te nemen is niet gegrond. Het is veel belangrijker de lidstaten van de EU, en met name de landen buiten dit gebied, ervan te overtuigen deze strategie te ondersteunen, aangezien met een betere integratie van dit gebied niet alleen de hele EU dynamischer en concurrentiekrachtiger kan worden, maar ook andere vraagstukken kunnen worden opgelost. Ik noem continue energievoorziening, het gemeenschappelijk energiebeleid en betere betrekkingen met Rusland.

  Józef Pinior (PSE). – (PL) Mijnheer de Voorzitter, de resolutie van het Europees Parlement steunt het beleid van de noordelijke dimensie en definieert de Noordzeeregio als een prioriteitsgebied. Sinds de uitbreiding van de EU in 2004 is de Oostzee haast een binnenzee, het “Mare Nostrum”, van de Europese Unie geworden.

De Baltische regio kan een voorbeeld worden van sterke dynamische economische ontwikkeling in de Europese Unie en daarmee het bewijs leveren van de ontwikkeling van de Europese economie op basis van de nieuwste technologieën, een economie die modern en concurrerend is op wereldniveau. In verband daarmee is het nodig het belang van de bescherming van het ecosysteem van de Oostzee te benadrukken. Deze zee is namelijk erg kwetsbaar, aangezien het een ondiepe zee is, waar het water slechts langzaam ververst wordt en de vervuiling groot is.

Speciale aandacht dient besteed te worden aan innovaties op onderzoeksgebied en culturele en maatschappelijk kwesties.

De Oostzee die de Europese Unie, Rusland, Noorwegen en IJsland verbindt, dient een voorbeeld te worden van een zone die gebaseerd is op vrede en veiligheid.

Ik wil vooral de mogelijkheden onder de aandacht brengen om het district Kaliningrad om te vormen tot een pilot-regio met een betere toegang tot de interne markt. Deze mogelijkheden zijn onder de loep genomen tijdens gezamenlijke besprekingen tussen de Europese Unie en Rusland.

Samenwerking in de Oostzeeregio kan de toekomst tonen van dit deel van ons continent, en van samenwerking met Rusland en andere landen.

  Diana Wallis (ALDE). – (EN) Mijnheer de Voorzitter, uiteraard feliciteren wij de rapporteur met zijn verslag en met de interessante punten die hij naar voren heeft gebracht, maar ik zou mijn rol als voorzitter van de Delegatie voor de betrekkingen met IJsland en Noorwegen van het Parlement niet goed vervullen als ik niet enige teleurstelling liet blijken over het ontbreken van een verslag of een resolutie waarin het totale beleid inzake de noordelijke dimensie tot uitdrukking komt. Ik betreur dat omdat ik vind dat wij daarmee voorbijgaan aan de grote geopolitieke vraagstukken waar wij in het noordelijke deel van Europa voor staan en die zich toespitsen op zaken als klimaatverandering, energievoorziening en mariene hulpbronnen. Deze vraagstukken zijn uiteraard van groot belang voor het Oostzeegebied, maar dat zijn zij ook voor het Noordpoolgebied en het noordelijke deel van Europa. Als wij willen dat onze partnerlanden Noorwegen en IJsland ook meedoen, moeten wij hen de hand reiken en niet alleen op onszelf gericht zijn.

Wij hebben er als Parlement bij de discussies die wij in het verleden over dit onderwerp hebben gevoerd, steeds naar gestreefd de noordelijke dimensie weg te halen van het uitsluitend ministeriële beleidsniveau. Wij hebben ons ervoor ingezet om haar terug te brengen naar de parlementariërs, zodat de parlementariërs in het hele gebied zich er verantwoordelijk voor voelen. Ik hoop dat wij daar tijdens de vergadering die wij begin volgende jaar willen organiseren, in zullen slagen.

Laat mij dit echter nog eens benadrukken: het mag bij de noordelijke dimensie niet alleen om ons gaan. Dit jaar heeft de Commissie een heel belangrijk verdrag gesloten met Groenland. Het stelt misschien niet zo heel veel voor, maar het toont wel aan dat de deur naar het Arctisch gebied openstaat en open moet blijven, en dat wij buiten onze grenzen activiteiten moeten ontplooien. Volgend jaar vindt het Internationale Pooljaar plaats. Ik hoop dat wij zowel onze visie als onze ogen op het noordelijke deel van Europa zullen richten, en dit gebied volgend jaar in ons beleid voor de noordelijke dimensie de aandacht geven die het verdient.

  Hanna Foltyn-Kubicka (UEN). – (PL) Geachte Voorzitter, ik wil de opsteller van het rapport over de toekomst van de Oostzee feliciteren met dit rapport. Maar als we het hebben over de specifieke omstandigheden van deze regio mogen we wezenlijke factoren die het karakter ervan bepalen, niet vergeten zoals historische gebeurtenissen, als gevolg waarvan er op de bodem van de Oostzee nog steeds grote hoeveelheden chemische wapens afkomstig uit de Tweede Wereldoorlog liggen.

Hiermee verbonden is het kwetsbare ecosysteem dat bovendien bedreigd wordt door het drukke scheepvaartverkeer en door geplande investeringen zoals de bouw van de noordelijke aardgasleiding, wat kan leiden tot een ecologische ramp. Bij het ondernemen van dergelijke projecten is het onontbeerlijk exact uit te zoeken wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn voor de natuurlijke omgeving, gesprekken te voeren met de belanghebbende partijen en eventueel geplande werkzaamheden te wijzigen, als blijkt dat deze een negatief effect op het ecosysteem van de Oostzee zouden kunnen hebben.

Ecologische kwesties en belangen van de landen in de regio moeten ook in aanmerking genomen worden bij de aanleg van de geplande zeesnelweg. Er dient gelijke toegang te komen tot de Oostzeehavens en tot de voordelen van de snelweg. Een kwestie van wezenlijk belang is ook nauwe samenwerking van de lidstaten bij de bouw van een energienetwerk en ook een solidaire opstelling van de lidstaten van de Europese Unie in de relatie met Rusland. Momenteel blokkeert Polen de overeenkomst met Rusland, zolang dit land zich niet openstelt voor onze vlees- en landbouwproducten. De Europese Unie heeft hierop gereageerd met de woorden dat het Westen geen kou wil lijden voor Poolse worst. Ooit luidde de kreet “we willen niet sterven voor Gdańsk ”. We weten hoe dat toen is afgelopen.

(Applaus)

  Vytautas Landsbergis (PPE-DE). - (LT) Mijnheer de Voorzitter, het onderhavige verslag is een belangrijke stap voor heel de Europese Unie. Er tekent zich een verandering af in het politieke denken van het nieuwe tijdperk en deze verandering wordt gekenmerkt door het concept ”ontdekking van het Baltisch gebied”.

De Baltische Zee bestaat uit water, kusten en bodem, net als alle ander zeeën. De Baltische wateren zijn ondiep en sterker vervuild dan alle andere Atlantische zeeën van Europa. De bodem van de Baltische Zee is op veel plekken al dood en of er een nieuwe Dode Zee zal ontstaan in Europa is van ons afhankelijk. Het proces werd versneld door veel Duitse chemische wapens, die hier aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werden verzonken. Daaronder bevinden zich ook bommen en kanonkogels met dioxine, mosterdgas en andere ”souvenirs”, die nu na zestig jaar corrosie een gevaar gaan vormen. Er dreigt daardoor een verschrikkelijke ramp voor zowel het water als de kust. De kust is bijzonder mooi, met witte zandstranden en pijnboombossen. Het Curonian Spit staat op de UNESCO-lijst van het Werelderfgoed. De schoonheid hiervan is een creatie van de natuur en de mensen, maar waarschijnlijk zullen de mensen het nu kapot maken, en kan de natuur zich niet verdedigen. De oostkust van de zee wordt bevolkt door oude naties die niet bereid zijn zich neer te leggen bij de door het postsovjet kapitalisme veroorzaakte milieurampen.

Ik wil vandaag de klemtoon leggen niet alleen op de verantwoordelijkheid van Gazprom, maar ook op die van de Duitse regering voor de gevolgen van de Russisch-Duitse overeenkomst over de zogenaamde noordelijke gaspijpleiding, als men tijdens de bouw te maken krijgt met het op de bodem van de Baltische Zee gedeponeerd dodelijk vergif.

De Europese Unie, die zonder verder onderzoek en zonder enige waarborgen, de pijpleiding zegende met financiële middelen, moet een nog grotere verantwoordelijkheid nemen voor de veelvoudige negatieve gevolgen van de vermeende ”good business”. Dat wil zeggen ze moet verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen van de economische discriminatie en het politiek uiteenvallen van Europa, evenals voor de ecologische en demografische gevolgen van mogelijke rampen.

Het is goed dat wij deze eerste Europese strategie voor het Baltisch Zeegebied gaan aannemen en ons daarmee rekenschap beginnen te geven van onze verantwoordelijkheid.

  Andres Tarand (PSE). – (ET) In januari 1990 organiseerde de Finse premier Kalevi Sorsa een parlementaire conferentie over de Oostzee met als doel om in de nieuwe politieke situatie nieuwe wegen voor regionale samenwerking te vinden. Helaas werden de vertegenwoordigers van de Baltische staten gedwongen om de conferentie te laten mislukken, want we zagen toen al een staaltje kwaadaardig gedrag van Rusland, dat een paar dagen later tastbaar werd bij de aanval op de televisietoren van Vilnius. Wij hebben toen het platform gebruikt om de aandacht van de wereld te vragen voor dit gevaar, en andere doelstellingen kregen minder aandacht.

Wel hebben we toen namens de Groene Partij een strategisch plan kunnen indienen. Toen ik het plan herlas, merkte ik dat ondanks de drastische politieke veranderingen die zich hebben voltrokken, de bescherming van de Oostzee zelf niet is verbeterd. Een van onze aanbevelingen was om een eind te maken aan alle olietransporten op de Oostzee. In plaats daarvan is het volume van de olietransporten verdrievoudigd.

De Russische krant Независимая газета (Het Onafhankelijk Dagblad) heeft gisteren een artikel afgedrukt over de gaspijpleiding door de Oostzee. In het artikel wordt beweerd dat er nu een voorstel aan de Baltische staten zal worden voorgelegd voor het uitvoeren van de nodige ecologische studies. Dat is op zichzelf goed nieuws, maar helaas is de volgorde verkeerd geweest. Er is eerst iets aan de politieke omstandigheden gedaan, vervolgens aan de economische omstandigheden, en daarna pas komen de ecologische omstandigheden aan de beurt, als een soort decoratie. Het slot van het artikel is ook de moeite waard - de tegenstanders van de gaspijpleiding willen de hele operatie torpederen met behulp van in de Tweede Wereldoorlog afgezonken munitie. De zesde gaspijpleiding van Urengoy heeft kennelijk hetzelfde lot ondergaan, wat de enige reden voor de ineenstorting van de Sovjet-Unie zou zijn geweest.

Ik wil u wijzen op het feit dat alle voorwaarden aanwezig waren voor het op tijd uitvoeren van een ecologische studie van de Oostzee, en ook hadden we de milieubeschermingsorganisatie Helcom en tachtig jaar academische samenwerking.

Kortom: onze delegatie keurt de aanpak van Alexander Stubb goed en wil hem hier hartelijk voor bedanken. Ook zijn wij van mening dat, in overeenstemming met de drie pijlers van Stubb, het Noordpoolgebied niet bij de strategie voor het Oostzeegebied hoeft te worden betrokken. In onze optiek moeten we - voor het geplande werk aan het milieu van de Oostzee en nog veel meer - een nieuwe lijn in de begroting van de Europese Unie openen voor deze zee, die uniek is in de wereld.

  Henrik Lax (ALDE). – (SV) Mijnheer de Voorzitter, als een van de initiatiefnemers en oprichters van het netwerk Baltic Europe Intergroup heb ik twee jaar lang het genoegen gehad om bij te dragen aan het werk dat nu heeft geleid tot dit verslag.

Doordat de Unie tien nieuwe lidstaten kreeg, werd het mogelijk de volkeren rond te Oostzee te herenigen. Nu kan het hart van de regio de noordelijke dimensie volle levenskracht geven. De Unie moet gebruik maken van het grote potentieel van de Oostzeeregio. Hoe sneller de nieuwe lidstaten hun welvaart kunnen verhogen, des te sterker wordt de Unie ten opzichte van haar buurlanden. Daarvoor zijn actieve maatregelen van de kant van de Unie nodig. We hebben daarom een concreet programma van de Commissie nodig waarin alle door de Commissie beheerde gebieden hun verantwoordelijkheid op zich nemen.

Een sterke Oostzeeregio is nodig om een oplossing te vinden voor vraagstukken die van belang zijn voor de hele Unie. We moeten door directe contacten tussen mensen de mentale barrières tussen west en oost doorbreken. We hebben een modern visumbeleid nodig en een betere economische samenwerking met Rusland. We moeten de grensconflicten in de Baltische staten doorbreken. We moeten het ecologisch evenwicht in de Oostzee herstellen. We moeten een einde maken aan de Russische boycot van Poolse levensmiddelen. We moeten een einde maken aan de bijna vijftig kilometer lange vrachtwagenfiles bij de grensstations in Oost-Finland. De Unie is er om gemeenschappelijke problemen op te lossen. Het mag niet zo worden dat een veto de enige mogelijkheid is om de aandacht op belangrijke vraagstukken te vestigen. Een gemeenschappelijke EU-strategie is daarom noodzakelijk. Het is belangrijk dat de Commissie deze kwestie zo snel mogelijk aanpakt, en het verslag-Stubb vormt daarvoor een uitstekende basis.

  Zdisław Zbigniew Podkański (UEN). – (PL) Mijnheer de Voorzitter, de Oostzee die tegenwoordig bijna een binnenzee is van de Europese Unie, is van vooraanstaand belang zowel voor de economie van de regio als van de hele Europese Unie.

Helaas is de Oostzee het meest vervuilde zeegebied ter wereld. De Oostzee heeft dus hulp nodig, oftewel een gezamenlijke strategie, en consequente samenwerking tussen de landen van de Europese Unie en Rusland om deze te implementeren.

Het is dus goed dat de overeenkomst inzake een nieuwe politieke verklaring met betrekking tot de noordelijke dimensie en het strategisch kaderdocument gespreksonderwerp zullen zijn op de Topconferentie Europese Unie – Rusland op 24 november dit jaar in Helsinki.

Als we ons gaan bezig houden met het probleem van de Oostzee, moeten we eraan denken, dat er rond dit zeegebied 85 miljoen mensen wonen, dat het een enorme rijkdom aan dieren en planten bevat, inclusief vele reeds bedreigde soorten. Miljoenen mensen hebben hier eeuwenlang van de zee geleefd en de zee gaf niet alleen nering aan de vissersgezinnen maar ook aan hen die andere beroepen uitoefenden. De kustbewoners hebben ook hun eigen cultuur gevormd die men net zo zorgvuldig dient te beschermen als de natuur, waardevolle landschappen en goederen.

Om die reden kijken we bezorgd naar de geplande noordelijke gasleiding en de ermee samenhangende gevaren van chemische verontreiniging en militarisering. De Oostzee is een schat die we van onze voorouders geërfd hebben met de verplichting haar en haar waardevolle kenmerken door te geven aan komende generaties.

  Charles Tannock (PPE-DE). – (EN) Mijnheer de Voorzitter, laat ik allereerst de rapporteur, mijn vriend Alexander Stubb, gelukwensen met zijn verslag, en mijn collega Christopher Beazley met zijn uitstekende werk als voorzitter van de Baltische interfractiewerkgroep.

Ik ben het helemaal met mevrouw Wallis eens dat de EU zich meer met Noord-Europa moet bezighouden. De noordelijke dimensie is een veelomvattend EU-beleid dat de betrekkingen regelt tussen de EU en het noordwestelijke deel van Rusland, met inbegrip van Kaliningrad en de gebieden rond de Baltische Zee en de Noordelijke IJszee. Het beleid inzake de noordelijke dimensie wordt uitgevoerd binnen het kader van de partnerschaps- en de samenwerkingsovereenkomst met Rusland. Het is ontworpen als een vorm van samenwerking met de landen van de noordelijke regio’s van Europa met het doel de welvaart te vergroten, de veiligheid te versterken en gevaren, zoals bijvoorbeeld de vervuiling van de Baltische Zee, nucleaire risico’s zoals die van de Russische kernonderzeeërs van de noordelijke vloot op het schiereiland Kola, grensoverschrijdende criminaliteit en het beheer van de mariene hulpbronnen, krachtig te bestrijden.

De Baltische Zee wordt omringd door acht EU-lidstaten – Denemarken, Duitsland, Polen, Litouwen, Letland, Estland, Finland en Zweden –, en de gemeenschappelijke grens tussen de EU en Rusland is na de uitbreiding beduidend langer geworden. Niettemin kan het niet zo zijn dat de betrekkingen tussen de EU en Rusland uitsluitend worden bepaald door de betrekkingen tussen de Baltische staten en Rusland. Ons strategisch partnerschap en onze gezamenlijke EU-behoefte aan veiligstelling van de energievoorziening, en ook de samenwerking in de strijd tegen het terrorisme en de noodzaak Rusland te steunen op terreinen als het voorkomen van de nucleaire proliferatie vanuit landen als Iran en Noord-Korea, overstijgen regionale vraagstukken zoals die welke in de noordelijke dimensie worden aangepakt.

Op dit moment komt er financiële steun van Tacis en Interreg, maar binnenkort zal Rusland deel uitmaken van het Europese nabuurschaps- en partnerschapsinstrument, en de EU moet zorgen voor een behoorlijke begrotingslijn voor de regio. Door de klimaatverandering wordt het Noordpoolgebied nu beter toegankelijk voor menselijke activiteiten, zoals de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen en meer scheepvaart, maar het Noordpoolgebied speelt ook een belangrijke rol als een vroeg waarschuwingsteken voor potentieel rampzalige klimaatveranderingen in de wereld.

Wij hebben nu gemerkt dat de energie-export van Rusland ook een politiek wapen kan zijn, zoals we vorige jaar in Oekraïne en dit jaar met Georgië zagen. Nu gonst het van de geruchten dat Rusland een Opec-achtig gaskartel wil opzetten, en dat moeten wij koste wat kost zien te voorkomen. Ik doe een beroep op president Poetin om nu eindelijk het Energiehandvest van de EU te ratificeren, waardoor alle EU-bedrijven betere toegang krijgen tot Russische olie en gas. Daarnaast moet de EU meer investeren in hernieuwbare energiebronnen en koolstofarme energie, en ook een zo groot mogelijke verscheidenheid in de energievoorziening bevorderen.

  Katrin Saks (PSE). – (ET) Mijnheer de Voorzitter, dames en heren, hoewel het hier om een gemeenschappelijke zee gaat, hebben we hem verschillende namen gegeven en we moeten toegeven dat we hem tot nu toe nog niet als een gemeenschappelijke ruimte zijn gaan zien of al zijn mogelijkheden benut hebben. Daarom verwelkom ik de moeite die Alexander Stubb en president Toomas Hendrik Ilves zich hebben getroost om deze strategie te ontwerpen.

Onder de paraplu van de noordelijke dimensie kan onze gemeenschappelijke strategie voor deze zee nog meer aan belang winnen. Het is mijn overtuiging dat in een globaliserende wereld en een multiculturele, zich uitbreidende Europese Unie we allemaal op zoek zijn naar een nieuwe identiteit, en de Oostzee kan daarbij een belangrijke rol spelen, en zelfs een soort symbool worden. Gedurende de hele geschiedenis hebben er banden bestaan tussen de landen die deze zee omgeven, maar samenwerking gericht op het ontwikkelen van de regio als geheel zou die relaties naar een hoger niveau tillen. Daar zouden we allemaal voordeel bij hebben. De zee zelf, die tegenwoordig een van de meest vervuilde wateren is, vraagt om gezamenlijke actie.

Waarom hebben we deze strategie eigenlijk nodig? Een gemeenschappelijk Oostzeegebied zal niet vanzelf ontstaan of uit individuele projecten voortkomen; we hebben gecoördineerde actie nodig….

(Spreekster wordt door de Voorzitter onderbroken)

  Anneli Jäätteenmäki (ALDE). - (FI) Mijnheer de Voorzitter, dames en heren, ik wil Alexander Stubb complimenteren met zijn uitstekende verslag en hem bedanken voor de goede samenwerking. Ik wil slechts één zaak naar voren brengen en dat is het amendement dat Diana Wallis en ik hebben ingediend over de oprichting van een regiokantoor in het Oostzeegebied.

Op dit moment opereert de Europese Investeringsbank in elf EU-lidstaten en in zes landen buiten de Europese Unie in het Middellandse-Zeegebied en in Afrika. Slechts één filiaal, dat in Polen, is gevestigd in het Oostzeegebied en in een nieuwe lidstaat. Daarentegen zijn er in totaal acht kantoren in Zuid-Europa en het Middellandse-Zeegebied. Afgelopen voorjaar werd in Wenen een filiaal van de Europese Investeringsbank geopend, dat verantwoordelijk is voor projecten in oostelijk Midden-Europa en op de Balkan. Er is echter geen enkel filiaal dat verantwoordelijk is voor projecten in de nieuwe lidstaten, de noordse landen of de Baltische landen.

Het is naar mijn mening belangrijk dat er een dergelijk kantoor komt dat verantwoordelijk is voor de controle op financieringsoperaties in die regio en de Oostzee-strategie in praktijk brengt. Door zijn aanwezigheid kan zo'n filiaal ook steun verlenen aan grote financieringsprojecten in het kader van de structuurfondsen en het Cohesiefonds van de Europese Unie in volgende perioden en op die manier de samenwerking in het Oostzeegebied vergemakkelijken en belangrijke projecten aldaar bevorderen.

  Bogdan Klich (PPE-DE). – (PL) Mijnheer de Voorzitter, de noordelijke dimensie van het externe beleid van de Europese Unie is niet alleen een prioriteit van het Finse Voorzitterschap, maar ook een bijzonder belangrijk aspect van het Poolse buitenlandse beleid en het buitenlandse beleid van de zeven andere lidstaten van de Europese Unie die gelegen zijn aan de Oostzee. De Oostzee is tijdens de afgelopen decennia een regio geworden waar vreedzaam wordt samengewerkt met Rusland. Om ervoor te zorgen dat dit ook in de toekomst zo blijft, is het noodzakelijk de bedreigingen die zich momenteel aan de horizon aftekenen, te elimineren. Ik bedoel daarmee ten eerste de toenemende afhankelijkheid van landen in de regio van de Russische levering van energie en ten tweede de stapel onopgeloste problemen in het district Kaliningrad.

Deze uitdagingen gaan de mogelijkheden van elk van de landen afzonderlijk te boven, ze gaan ook de mogelijkheden van onze groep van acht landen te boven en daarom is het noodzakelijk dat ze een prioriteit van de hele Europese Unie gaan vormen. Momenteel is 24 procent van de gasleveringen afkomstig uit Rusland. In de toekomst zal dat percentage stijgen. De zojuist door Charles Tannock genoemde mogelijkheid dat Rusland een gaskartel in gaat voeren, wekt extra zorg. Investeringen zoals de aanleg van de Oostzee-gasleiding zorgen ervoor dat de hele Europese Unie afhankelijker wordt van haar oosterbuur. Bovendien zorgen ze voor gevaarlijke politieke spanningen tussen de partners in de Unie zelf.

Het district Kaliningrad daarentegen is momenteel een tikkende tijdbom. Onrust baart niet alleen de militariseringsgraad, maar het gaat ook om de maatschappelijke situatie in Kaliningrad: een groot percentage van de bewoners is besmet met aids, de natuur is er sterk aangetast en de georganiseerde misdaad is er wijd verbreid.

Dus, wil ik opmerken, zonder gezamenlijke belangstelling van de hele Europese Unie voor deze problemen zal er geen gemeenschappelijk energiebeleid zijn en geen beleid ten opzichte van Kaliningrad. En zonder gezamenlijk beleid zullen er alleen maar verliezers zijn.

  Janusz Onyszkiewicz (ALDE). – (PL) Geachte Voorzitter, ik zou het verhaal over Kaliningrad nog willen voortzetten, want Kaliningrad is een belangrijke uitdaging. We hadden allen de hoop dat Kaliningrad voor Rusland dat zou worden wat Hongkong was voor China, maar ik vrees dat Kaliningrad dat gaat worden voor Rusland wat Puerto Rico voor de Verenigde Staten is.

Afgezien van de dreigingen waarvan de voorgaande spreker, de heer Klich, sprak, zou ik de aandacht willen vestigen op nog een onopgelost probleem: en wel op het feit dat zich in Kaliningrad, vijftien jaar na de val van de Berlijnse muur en het einde van de koude oorlog een enorme hoeveelheid wapentuig bevindt, waarvan niemand weet wat het daar doet. De cijfers zijn beschikbaar omdat Rusland als ondertekenaar van het Verdrag op de beperking van de klassieke bewapening deze cijfers publiek bekend moet maken. In Kaliningrad zijn meer tanks dan in de legers van Engeland en Frankrijk samen. En waarom zijn die daar? Ik herhaal: al vijftien jaar is de koude oorlog afgelopen. Al deze problemen moet men uiteraard in samenwerking met Rusland proberen op te lossen, want de hele Oostzeeregio en haar toekomst zullen in grote mate afhangen van hoe de toekomst zal zijn van de regio Kaliningrad. Dit is momenteel al een heel dynamische regio en haar kansen op verdergaande dynamisering zijn enorm.

  Tunne Kelam (PPE-DE). – (EN) Mijnheer de Voorzitter, dit is een gezamenlijk initiatief van de leden van de nieuwe Baltische interfractiewerkgroep, onder de succesvolle leiding van zijn voorzitter, de heer Beazley, op basis waarvan de heer Stubb een zeer doelmatig verslag heeft opgesteld. Ik wil uw aandacht vestigen op de achterliggende gedachte ervan, namelijk dat wij niet een afzonderlijke regio willen scheppen, maar het Baltische Zeegebied willen openstellen voor de rest van Europa in het belang van alle EU-lidstaten. De noordelijke dimensie zal daarom haar huidige buitenlandse politieke aspect van samenwerking met Rusland, IJsland en Noorwegen behouden. Hieraan zal echter een heel belangrijk nieuw aspect van interne EU-samenwerking als prioriteit worden toegevoegd, dat we de ”Beazley-pijler” zouden kunnen noemen. De reden daarvoor is dat wij de mogelijkheden van samenwerking van de acht lidstaten rond de Baltische Zee ten volle moeten benutten.

Uit diverse onderzoeken blijkt dat de concurrentiekracht-index in deze regio op het punt van welvaartsgroei en productiviteit, wetenschappelijke vernieuwing, fysieke infrastructuur, geschoolde arbeidskrachten en zelfs een laag corruptieniveau, een van de hoogste is van alle Europese regio’s. Daarom moeten wij onze inspanningen om de vier basisvrijheden voor deze regio ten volle te gebruiken, coördineren, en zo een geheel nieuw beeld van het gebied scheppen als een van de meest aantrekkelijke en zich snelst ontwikkelende regio’s in de EU. Daarvoor is ook een speciale begrotingslijn nodig, die dan onze bijdrage zou zijn aan de ontwikkeling van de Lissabonstrategie.

Tot slot wil ik de Commissie herinneren aan het eerste gebod, dat luidt dat de Commissie nu op basis van dit verslag het initiatief moet nemen.

  Margarita Starkevičiūtė (ALDE). - (LT) Mijnheer de Voorzitter, ik had een totaal andere redevoering voorbereid maar ik ben gefascineerd door hetgeen de commissaris zei, namelijk dat wij ons moeten toespitsen op de vraagstukken met betrekking tot de ongezonde levenswijze in de Baltische regio.

Het geopolitieke belang van deze regio wordt al jarenlang genegeerd. Toch is de Baltische regio een vliegwiel voor modernisering en maakt ze de ontwikkeling mogelijk van een gebied dat zich uitstrekt van Noord-Europa tot de Noordpool. Dankzij dit gebied kon (als men de geschiedenis een beetje kent) Rusland zich moderniseren. Dankzij dit gebied kon Finland weer sterk worden. (Het is jammer dat de Finse minister niet deelneemt aan dit uitermate belangrijke debat). Daarom werd het belang van deze regio voortdurend gebagatelliseerd. Volgens mij is dit verslag een kans om Alexander Stubb te bedanken voor zijn inspanningen om de Baltische regio een stimulans te bieden, die het vliegwiel is van de modernisering van Noord-Europa en in dit geval zou ze zelfs het vliegwiel kunnen worden van de modernisering van heel de Europese Unie.

Ik wil ook instemming betuigen met de heer Beazley die zei dat dit project strookt met een van de belangrijkste inspanningen van het Parlement, te weten de mensen dichter bij het besluitvormingsproces brengen. Ik hoop dat de Commissie dit eveneens voor ogen zal houden.

  Bogusław Sonik (PPE-DE). – (PL) Mijnheer de Voorzitter, ik ben ervan overtuigd dat de Oostzee steeds meer de landen van die regio met elkaar zal verbinden in plaats van ze te verdelen. Dit zal plaatsvinden door de totstandbrenging en bevordering van economische banden tussen deze landen, evenwel met eerbiediging van hun politieke rechten en met behoud van het natuurlijk erfgoed van de regio. Maar dit zal niet mogelijk zijn als bepaalde economische belangen worden bevorderd boven andere, zonder respect voor de principes van goede samenwerking tussen buren, solidariteit en gezamenlijke verantwoordelijkheid. Een slecht voorbeeld is de aanleg van de noordelijke aardgasleiding die hier al vaak is genoemd, een investering die zonder overleg met de partners uit de Baltische regio is gedaan.

We moeten vandaag antwoord geven op de vraag, met welk doel we de samenwerking tussen de acht Baltische staten willen verdiepen en wat de prioriteiten zijn. Aan de ene kant roepen we dat we het ecosysteem van de Oostzee moeten beschermen, maar aan de andere kant zijn we bang om een open en eerlijke discussie te voeren over de ecologische aspecten van de bouw van de genoemde gasleiding.

Ik wil eraan herinneren dat vorig jaar zestig leden van dit Parlement een verzoek om een debat over de milieuaspecten met betrekking tot de aanleg van de gasleiding hebben ondertekend. Dit debat heeft nooit plaatsgevonden en is door de voorzitters niet in de agenda opgenomen.

Ik wil de vertegenwoordigers van de Raad en de Commissie ook informeren dat Rusland het vrije scheepvaartverkeer op de Oostzee blokkeert door de doorvaart van schepen door de zee-engte tussen het Weichselhaf en Kaliningrad te verhinderen. Daarmee sterft de onlangs met Europees geld opgeknapte haven van Elbląg die op die manier geen toegang tot open zee meer heeft.

Hier lijken eenzijdige belangen van Rusland dat aan de zee-engte zijn legerbasis heeft gevestigd, te prevaleren.

De strategie voor de Baltische staten heeft oog voor die bedreigingen, daarom dank ik Alexander Stubb voor dit rapport, het kan rekenen op onze steun in de doelen die het wil bereiken. Woorden van erkenning richt ik tevens aan alle leden van de Baltische interfractiewerkgroep en aan het hoofd ervan, Christopher Beazley, die ik wil danken voor zijn betrokkenheid.

  Margot Wallström, vicevoorzitter van de Commissie. (EN) Mijnheer de Voorzitter, aangezien ik ben geboren in het noorden van Zweden, heb ik mijn eigen persoonlijke noordelijke dimensie. Ik weet dan ook zeker dat het voor mijn collega, mevrouw Ferrero Waldner, gemakkelijker zou zijn geweest om tijdens dit debat het hoofd koel te houden!

Ik heb bijzonder genoten van deze discussie over de strategie voor het Baltische Zeegebied en van het hele debat over de noordelijke dimensie als geheel. Een deel van de uitdaging is ervoor te zorgen dat de strategie voor het Baltische Zeegebied alle belangrijke elementen omvat, en niet alleen die welke verband houden met de noordelijke dimensie.

Ik heb er alle vertrouwen in dat het nieuwe beleid inzake de noordelijke dimensie, met zijn toekomstige gedeelde verantwoordelijkheid van de Europese Unie, Rusland, Noorwegen en IJsland, grote voordelen zal opleveren voor het Oostzeegebied. Geen van de problemen van de Oostzee kan immers worden opgelost zonder de daadwerkelijke betrokkenheid van Rusland, evenmin als de problemen van de Barentszzee kunnen worden opgelost zonder Rusland en Noorwegen.

Ik wil graag ingaan op enkele specifieke onderwerpen die naar voren zijn gebracht. Eerst iets over de Baltische Zee. Uiteraard moeten investeringsbeslissingen door investeerders worden genomen, maar het standpunt van de Commissie is altijd geweest dat het van groot belang is dat voordat een project wordt uitgevoerd een degelijke milieueffectbeoordeling moet worden opgesteld, en wij hebben geen voorkeur uitgesproken voor de ene of de andere route.

Wat de oblast Kaliningrad betreft, dit is uiteraard een heel belangrijk aspect van het beleid inzake de noordelijke dimensie, en dat zal het ook blijven. Het is ook een gebied dat onze speciale aandacht heeft in onze bilaterale betrekkingen met Rusland. De transitregeling is nu met succes uitgevoerd. Deze regeling is vooral mogelijk gemaakt door zeer substantiële EU-bijstand, waarover de Commissie naar verwachting eind dit jaar verslag zal uitbrengen. Hoe belangrijk de transitregeling echter ook is, wij mogen niet vergeten dat de sleutel tot succes in Kaliningrad ligt in een sterke economische ontwikkeling in de oblast, gesteund door de EU in harmonieuze samenwerking met de Russische programma’s voor dit gebied. Betere economische groei in Kaliningrad om de kloof met zijn directe EU-buurlanden te verkleinen, zal ertoe bijdragen dat de lange rijen voor de grens zullen verdwijnen. Tegelijkertijd zullen wij als EU blijven investeren in grensoverschrijdende infrastructuur. Op die manier pakken wij dit zeer belangrijke vraagstuk aan.

Zoals is aangetoond met de buitengewoon belangrijke opening vorig jaar van de zuidwestelijke waterzuiveringsinstallatie in Sint-Petersburg, die zo’n merkbaar gunstig effect heeft op de waterkwaliteit in de Finse Golf, zijn samenwerking en medefinanciering met de Russische Federatie mogelijk en levert dit voor zowel de Russische als voor onze eigen burgers voordeel op. De binnenkort uit te voeren grote projecten in het kader van het milieupartnerschap van de noordelijke dimensie in de oblast Kaliningrad en de Tacis-projecten in de watersector in deze zelfde oblast, bevestigen deze veronderstellingen. Daarnaast geeft het feit dat ook onze EER-partners, Noorwegen en IJsland, lid zijn van de noordelijke dimensie aan dit beleid ook een noordelijk pan-Europees karakter, en dat moeten wij toejuichen.

Tot slot wil ik nog graag iets toevoegen aan hetgeen mevrouw Wallis zei. De betrokkenheid van Canada en de VS geeft de noordelijke dimensie ook een transatlantische en circumpolaire waarde, en dat moeten wij vooral zo houden.

Ik wil ook nog graag iets zeggen over de begroting. Naar de mening van de Commissie brengt het in het verslag genoemde voorstel om een aparte begrotingslijn in te stellen voor de strategie voor de Baltische Zee, wel enige risico’s met zich mee. Het zou indruisen tegen het streven om de externe financiële instrumenten van de EU te vereenvoudigen. Het Europese nabuurschaps- en partnerschapsinstrument zou het logische instrument zijn om de tenuitvoerlegging van het beleid inzake de noordelijke dimensie te begeleiden, maar ook andere financiële instrumenten zullen een bijdrage moeten leveren. Wij kunnen ons niet veroorloven om een van de onderdelen van de noordelijke dimensie te verwaarlozen en wij moeten alle mogelijkheden en synergieën daarvan ten volle gebruiken. Het Europese nabuurschaps- en partnerschapsinstrument zal nieuwe kansen bieden, in het bijzonder op het terrein van de grensoverschrijdende samenwerking. Deze samenwerking zal, samen met een grotere bijdrage van een welvarender Rusland en een aanzienlijk ruimere beschikbaarheid van financiën van de Europese Investeringsbank voor dit gebied, de juiste stimulansen bieden en het welzijn van de burgers in heel Noord-Europa verbeteren.

  De Voorzitter. Dank u, mevrouw de commissaris. Ik wil ook graag de rapporteur, de heer Beazley en alle andere sprekers bedanken.

Het debat is gesloten.

De stemming vindt morgen plaats.

Schriftelijke verklaring (artikel 142)

  Marianne Mikko (PSE). – (ET) Tien jaar zonder herziening of herijking is te lang, zelfs voor een langetermijnstrategie. Het initiatief voor een noordelijke dimensie heeft vaart en richting gekregen tijdens het vorige voorzitterschap van Finland. Nu is Finland opnieuw voorzitter van de Europese Unie.

In de tussentijd is de Oostzeeregio onherkenbaar veranderd. Rusland is nu rijk genoeg om energie-infrastructuur in heel Europa op te kopen. Het Kremlin heeft zijn zelfvertrouwen weer terug en gedraagt zich zelfs agressief. De Baltische staten zijn lid geworden van de Europese Unie, en de Oostzee is onze binnenzee geworden.

De Oostzeeregio is nu een van meest concurrerende regio’s van de wereld, vooral dankzij het succes van de Scandinavische landen. Voor de tenuitvoerlegging van de strategie is financiering nodig, en daarom is een afzonderlijke begrotingslijn voor de Oostzee onvermijdelijk. Zonder een begrotingslijn heeft de hele strategie weinig te betekenen.

In het verslag van onze collega, Alexander Stubb, wordt de noodzaak van een duidelijke strategie voor de Baltische Zee onderstreept. De tenuitvoerlegging van die strategie veronderstelt financiering en een afzonderlijke begrotingslijn voor de Baltische Zee is dan ook onvermijdelijk. Zonder zo’n begrotingslijn zou de hele strategie alleen maar uit loze woorden bestaan.

De financiële kant van de noordelijke dimensie bestond alleen uit het geven van hulp aan Rusland. Met behulp van EU-middelen is het gevaar van nucleaire en conventionele vervuiling door Rusland aanzienlijk verminderd. Nu is het tijd om verder te gaan en ons te richten op het harmoniseren van het ontwikkelingsniveau van de Baltische staten en de Scandinavische landen.

De binnenlandse veiligheid, de bescherming van de natuur, het vervoer en de infrastructuur moeten op het niveau van de Scandinavische landen worden gebracht. De relatief kleine markten van de lidstaten moeten worden geïntegreerd. Er is veel werk te doen, en hoe eerder we beginnen, hoe beter de resultaten zullen zijn.