Πληρη πρακτικα των συζητησεων

Τετάρτη 15 Νοεμβρίου 2006 - Στρασβούργο

19. Κληρονομική διαδοχή και διαθήκη (συζήτηση)

  Πρόεδρος. Η ημερήσια διάταξη προβλέπει τη συζήτηση της έκθεσης (A6-0359/2006) του κ. Gargani, εξ ονόματος της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων, σχετικά με συστάσεις προς την Επιτροπή για την κληρονομική διαδοχή και διαθήκη (2005/2148(INI).

  Giuseppe Gargani (PPE-DE), εισηγητής. – (IT) Κυρία Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι, αναφέρω αμέσως ότι, όσον αφορά το υπό εξέταση μέτρο, στην Ευρώπη υπάρχουν από 50 000 έως 100 000 υποθέσεις κληρονομικής διαδοχής λόγω θανάτου και ότι πρόκειται για ένα μέτρο που θα αποτελέσει σημείο αναφοράς στα προβλήματα του διεθνούς δικαίου.

Οι διασυνοριακές κληρονομικές διαδοχές αποτελούν ένα ευρύτατο φαινόμενο που συναντά ολοένα και μεγαλύτερες δυσκολίες και δημιουργεί βαθιές διαφορές μεταξύ των συστημάτων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου και του ουσιαστικού δικαίου των κρατών μελών. Όλα αυτά εκφράζονται συχνά ως εμπόδια στην άσκηση του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας και του δικαιώματος της ιδιοκτησίας. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, της οποίας έχω την τιμή να προεδρεύω, βασιζόμενη σε μια εξουσία που της αναγνωρίζει το άρθρο 192, αποφάσισε να αναλάβει την πρωτοβουλία για να καταστήσει απλούστερες τις κληρονομικές διαδοχές στην Ευρώπη και να ζητήσει από την Επιτροπή τη θέσπιση μιας νομοθετικής πρότασης.

Επειδή εμείς, κυρίες και κύριοι –είναι μια παρατήρηση που κάνω πάντα– δεν διαθέτουμε, δυστυχώς, ακόμη εξουσία νομοθετικής πρωτοβουλίας όπως οι συνάδελφοι των εθνικών κοινοβουλίων, απευθύνομαι σε εσάς, Επίτροπε Frattini, για να σας ζητήσω, με τη δύναμη που είμαι βέβαιος πως θα μας δώσει η ειδική πλειοψηφία, μια δέσμευση για το πιεστικό μας αίτημα προς το συμφέρον των ευρωπαίων πολιτών.

Γνωρίζετε καλά ότι για να περιέλθουν σήμερα στην κατοχή κάποιου τα περιουσιακά στοιχεία που συνθέτουν την κληρονομιά, ο κληροδόχος πρέπει να ξεκινήσει διαδικασίες σε όλες τις χώρες στις οποίες βρίσκονται τα περιουσιακά στοιχεία. Δεν είναι απλώς μια δαπανηρή και επίπονη διαδικασία, καθώς, όντας ένας ειδικός τρόπος μεταβίβασης, η κληρονομική μεταβίβαση των περιουσιακών στοιχείων συνδέεται με συναισθηματικές και προσωπικές πτυχές – διαπροσωπικές σχέσεις που είναι ιδιαίτερα σύνθετες και υπερβαίνουν τους κανόνες του δικαίου. Επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε μια προσωπική μου εμπειρία την εποχή που φοιτούσα στο Πανεπιστήμιο. Ο καθηγητής Cariota-Ferrara, του οποίου το διδακτορικό αφορούσε το κληρονομικό δίκαιο, συνήθιζε να λέει ότι το κληρονομικό δίκαιο είναι ένα δίκαιο γεμάτο συγκινήσεις και συχνά και οδύνη. Συνεπώς, κυρία Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι, είμαι πεπεισμένος ότι η πρότασή μας αντιπροσωπεύει πραγματικά μια αληθινή συμβολή στην οικοδόμηση της Ευρώπης των πολιτών.

Ευχαριστώ την επιτροπή που ασχολήθηκε επί μακρόν με αυτό το πρόβλημα, στο οποίο εμβαθύναμε από όλες τις πλευρές. Πιστεύω ειλικρινά ότι υποβάλλω στο Κοινοβούλιο μια πραγματικά αξιόλογη πρόταση, η οποία δίνει ώθηση στην πολιτική Ευρώπη, καθώς και στην Ευρώπη των πολιτών. Σας καλώ, συνεπώς, να υπερψηφίσετε αυτήν την έκθεση και, παράλληλα, ζητώ από τον Επίτροπο Frattini να την υποστηρίξει εξ ονόματος των ευρωπαίων πολιτών.

Η έκθεση που προτείνουμε θεσπίζει μέτρα ικανά να διασφαλίσουν ότι θα ισχύει ένα εφαρμοστέο δίκαιο και ένας δικαστής. Το εφαρμοστέο δίκαιο και το αρμόδιο δικαστήριο πρέπει σε γενικές γραμμές να συμπίπτουν και το κριτήριο του προσδιορισμού είναι επίσης αντικειμενικό: ο τόπος συνήθους κατοικίας του αποθανόντος τη στιγμή του θανάτου. Ωστόσο, δεν καταργείται η ατομική ελευθερία επιλογής: τα άτομα που συντάσσουν τη διαθήκη τους μπορούν να επιλέξουν το δίκαιο που θα διέπει ολόκληρη τη διαδοχή, μεταξύ της δικής του εθνικής νομοθεσίας και της νομοθεσίας της χώρας συνήθους κατοικίας τη στιγμή της επιλογής. Ομοίως, σε περίπτωση που προκύψει αντιδικία, οι διάδικοι μπορούν με τη σειρά τους να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο και το αρμόδιο δικαστήριο.

Το σημαντικότερο, όμως, σημείο στο οποίο θα ήθελα να σταθώ και το οποίο αποτελεί τον πυλώνα της προτάσεώς μας, είναι το γεγονός ότι η έκθεση προβλέπει τη θέσπιση του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, το οποίο θα καθορίζει με δεσμευτικό τρόπο το εφαρμοστέο δίκαιο στη διαδοχή, τους δικαιούχους της περιουσίας, τα πρόσωπα που είναι επιφορτισμένα με τη διαχείρισή της και τις εξουσίες τους, καθώς και τα περιουσιακά στοιχεία που την συνθέτουν. Το κληρονομητήριο θα έχει τη μορφή τυποποιημένου εγγράφου και θα επιτρέπει τη εγγραφή της περιουσίας που κληροδοτείται στα δημόσια μητρώα του κράτους μέλους όπου βρίσκεται η περιουσία.

Η κ. Berger εκπόνησε μια πιο εμπεριστατωμένη μελέτη σε σχέση με τους άλλους όσον αφορά τη συγκεκριμένη πρόταση και κατέθεσε πέντε τροπολογίες. Γι’ αυτό, θα ήθελα να επισημάνω πως θεωρώ πολύ σημαντικό το κληρονομητήριο να έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα, ισχύ και επάρκεια. Πράγματι, σε αντίθετη περίπτωση πιστεύω πως καταργείται όλη η διάρθρωση του μέτρου, το οποίο χάνει την αποτελεσματικότητά του και τη θέση του ως σημείου αναφοράς, το οποίο πρέπει να λαμβάνουν υπόψη όλες οι χώρες της Ευρώπης και της Κοινότητας, καταλήγοντας εν τέλει σε ένα συμβουλευτικό και μη υποχρεωτικό μέτρο, πράγμα που πιθανόν εξασθενεί κατά κάποιον τρόπο την ισχύ που συνίσταται στη βεβαιότητα του δικαίου και στην ικανότητα προσφυγής από όλους τους πολίτες, ώστε να έχουν πράγματι την ευκαιρία να αποκτήσουν την κληρονομιά με αυτά τα μέσα.

Οι άλλες τροπολογίες πρέπει, κατά την άποψή μου, να απορριφθούν και επ’ αυτού θα ήθελα να απευθύνω έκκληση στην κ. Berger να επανεξετάσει το ζήτημα, προκειμένου να αποκτήσει η πρόταση μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, αποσύροντας ίσως ή διατυπώνοντας διαφορετικά την ίδια τροπολογία.

  Franco Frattini, Αντιπρόεδρος της Επιτροπής. (IT) Κυρία Πρόεδρε, κύριε Gargani, κυρίες και κύριοι, καταρχάς θα ήθελα να εκφράσω τα ειλικρινή μου συγχαρητήρια στον πρόεδρο Gargani και στην Επιτροπή Νομικών Θεμάτων για την εκπόνηση μιας πρότασης την οποία, εάν –όπως εύχομαι– εγκριθεί από το Σώμα, δεν θα διστάσω με μετατρέψω σε νομοθετική πρόταση.

Θα ήθελα και εγώ να ξεκινήσω από μία διαπίστωση. Εργασθήκαμε σκληρά για να κατανοήσουμε ποιες είναι οι απόψεις των νομικών, των εμπειρογνωμόνων του τομέα και, προπαντός, των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσον αφορά τη δυνατότητα θέσπισης ενός οργάνου που θα προσδιορίζει με σαφήνεια το εφαρμοστέο δίκαιο και θα διευκολύνει συνεπώς τη δημιουργία ενός πραγματικού ευρωπαϊκού χώρου σε θέματα κληρονομικής διαδοχής και διαθήκης.

Από τα αποτελέσματα λοιπόν μιας δημοσκόπησης που διεξήχθη από το Ευρωβαρόμετρο τον Ιούλιο του 2006 όσον αφορά διάφορα πτυχές του οικογενειακού δικαίου στην Ευρώπη, διαπιστώθηκε ότι κατά μέσον όρο το 80% των Ευρωπαίων θεωρεί αναγκαία την αναγνώριση της κληρονομικής διαδοχής και της διαθήκης σε όλο τον ευρωπαϊκό χώρο. Υπάρχουν ασφαλώς χώρες όπου η σχετική συναίνεση είναι ακόμη πιο ισχυρή: στη Γερμανία, για παράδειγμα, μία από τις μεγάλες ιδρυτικές χώρες, ή τη Λεττονία, μια μικρότερη χώρα, το 92% τάσσεται υπέρ ενός σχετικού κανονισμού· στη χώρα μου, την Ιταλία, η συναίνεση ανέρχεται στο 88%, όπως και στην Ουγγαρία. Υπήρξε, συνεπώς, μια ευρεία ανταπόκριση από την οποία καταδεικνύεται ότι τα 4/5 των Ευρωπαίων τάσσονται υπέρ ενός ευρωπαϊκού κανονισμού που θα ρυθμίσει τις κληρονομικές διαδοχές και διαθήκες.

Τον Μάρτιο του 2005, η Επιτροπή δημοσίευσε μία Πράσινη Βίβλο για το ζήτημα, το οποίο μας επέτρεψε να συγκεντρώσουμε εκατοντάδες απαντήσεις μεγάλου ενδιαφέροντος από ακαδημαϊκούς, νομικούς και φορείς στον εν λόγω τομέα. Από την ακρόαση με θέμα τις διασυνοριακές διαδοχές που είχε την εξαιρετική ιδέα να διοργανώσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, συγκεντρώσαμε επίσης πολλές καλές προτάσεις. Σας ενημερώνω μάλιστα ότι η Επιτροπή διοργάνωσε, με τη σειρά της, δημόσια ακρόαση με το ίδιο θέμα, η οποία θα διεξαχθεί στις 30 Νοεμβρίου και θα μας επιτρέψει να συγκεντρώσουμε ακόμη περισσότερες ιδέες, οι οποίες πιστεύω πως θα μας βοηθήσουν, μαζί με την έκθεση του κ. Gargani, να παρουσιάσουμε σύντομα μια νομοθετική πρόταση.

Το τελευταίο ζήτημα στο οποίο θέλω να σταθώ εν συντομία είναι αυτό που έθιξε ήδη ο πρόεδρος Gargani σχετικά με το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο. Όπως και ο εισηγητής, πιστεύω και εγώ ότι, εάν θέλουμε το ευρωπαϊκό αυτό μέσο να είναι αποτελεσματικό, τότε πρέπει να έχει δεσμευτικό χαρακτήρα εντός της ευρωπαϊκής επικράτειας. Για τον σκοπό αυτό, πολλοί από εσάς θα θυμούνται και άλλα μέσα διεθνούς ιδιωτικού δικαίου στα οποία καταλήξαμε σε συμφωνία. Κατά συνέπεια, ένα συγκεκριμένο μέσο που θεσπίζεται σε ένα κράτος μέλος και μπορεί να τίθεται υπό αμφισβήτηση κάθε φορά στα άλλα κράτη μέλη στα οποία πρόκειται να εφαρμοσθεί –καθώς στερείται δεσμευτικού χαρακτήρα– θα κλόνιζε έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της ελεύθερης κυκλοφορίας των αποφάσεων.

Θα μπορούσε ασφαλώς να αντιτάξει κάποιος ότι ένα κληρονομητήριο έχει εκ φύσεως δεσμευτικό χαρακτήρα, διαφορετικά δεν θα μπορούσε να πιστοποιήσει καταστάσεις. Πιστεύω, ωστόσο, ότι στην περίπτωση αυτή είναι σκόπιμο να επισημανθεί ο δεσμευτικός χαρακτήρας, καθώς θεσπίζουμε για πρώτη ίσως φορά ένα μέσο χρήσιμο για την επίλυση του προβλήματος της ελεύθερης κυκλοφορίας των ευρωπαίων πολιτών, το οποίο εκφράζεται και με την αναγνώριση της τελευταίας βούλησης, ήτοι των κληρονομικών διαδοχών και των διαθηκών. Επιτρέψτε μου, συνεπώς, να εκφράσω εκ των προτέρων μια άποψη που ταυτίζεται απόλυτα με αυτήν του κ. Gargani.

  Manuel Medina Ortega, εξ ονόματος της Ομάδας PSE. – (ES) Κυρία Πρόεδρε, ο κ. Gargani μάς παρουσίασε μια έκθεση που εκφράζει την επιθυμία της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων να αναλάβουν δράση τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα στον τομέα του κληρονομικού δικαίου.

Ο Επίτροπος Frattini επεσήμανε ότι το 80% των ευρωπαίων πολιτών πιστεύουν πως το κληρονομικό δίκαιο πρέπει να ρυθμίζεται και να αναγνωρίζεται με έναν εναρμονισμένο τρόπο σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν μιλάμε για θεωρίες αλλά για τις πραγματικότητες που επηρεάζουν ανθρώπους που ζουν σε διαφορετικές χώρες ή έχουν οικογένειες σε διαφορετικές χώρες και οι οποίοι, όταν λαμβάνει χώρα κληρονομική διαδοχή, βρίσκονται σε απολύτως απελπιστική κατάσταση.

Δυστυχώς, οι συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν προβλέπουν τη δυνατότητα εναρμονισμού του ουσιαστικού δικαίου για την κληρονομική διαδοχή. Αυτό είναι κάτι που πιθανότατα θα πρέπει να διορθωθεί στο μέλλον, καθώς δεν έχει νόημα οι συνέπειες, το νομικό σύστημα και τα δικαιώματα των κληρονόμων να αλλάζουν εντελώς λόγω της απόστασης μερικών χιλιομέτρων και ανάλογα με το αν ένα άτομο είναι εγκατεστημένο σε μία χώρα ή σε μία άλλη.

Προς το παρόν, η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, μέσω της έκθεσης του κ. Gargani, περιορίζεται στο να επισημαίνει στην Επιτροπή ότι είναι αναγκαίο να αρχίσει να προτείνει δράσεις νομοθετικού χαρακτήρα. Ο Επίτροπος Frattini υπέδειξε ότι η Επιτροπή είναι θετικά διακείμενη σχετικά. Πιθανότατα δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα περισσότερο αυτήν τη στιγμή.

Εμείς στην Επιτροπή Νομικών Θεμάτων συζητήσαμε τη νομική σημασία και το περιεχόμενο των προτάσεων που συμπεριλαμβάνει ο κ. Frattini στο παράρτημα· υπάρχουν ορισμένες τροπολογίες που κατέθεσε η σοσιαλίστρια συνάδελφός μου, κ. Berger, οι οποίες αποσκοπούν να διορθώσουν ορισμένα από τα μειονεκτήματα που διαπιστώνονται σε αυτό το παράρτημα, αλλά το πιο σημαντικό όλων είναι ότι η Επιτροπή είναι διατεθειμένη να υποβάλει πρακτικές προτάσεις, όπως υπέδειξε ο κ. Frattini στο Κοινοβούλιο. Δεν μπορούμε να αυτοσχεδιάσουμε σε αυτό το θέμα, καθώς πρέπει να εργαστούμε βάσει της εμπειρίας μας.

Όποιος υποχρεώθηκε να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα διεθνούς κληρονομικής διαδοχής στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα βρέθηκε αντιμέτωπος με τεράστιες δυσκολίες, κυρίως σε θέματα δικαιοδοσίας.

Ίσως θα πρέπει να αρχίσουμε να ασχολούμαστε με το θέμα από την άποψη της δικαιοδοσίας, των αρμοδιοτήτων των δικαστηρίων και της αναγνώρισης και αποτελεσματικότητας των αποφάσεων, καταργώντας τη διαδικασία της εκτελόστητας, όπως συστήνει ο κ. Gargani, η οποία δεν έχει κανένα νόημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ελπίζω, επομένως, ότι οι προσπάθειες του κ. Gargani και η συμβολή του κ. Frattini θα μας επιτρέψουν να θέσουμε σύντομα πρακτικές προτάσεις επί τάπητος για την ανάπτυξη του κοινοτικού δικαίου σε αυτόν τον τομέα.

  Diana Wallis, εξ ονόματος της Ομάδας ALDE. – (ΕΝ) Κυρία Πρόεδρε, εξ ονόματος της ομάδας μου, θα ήθελα να χαιρετίσω την Πράσινη Βίβλο και να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον κ. Gargani για την έκθεσή του και για όλο το έργο που επιτέλεσε όσον αφορά τη διαβούλευση. Είναι πράγματι πολύ θετικό.

Το θέμα αυτό αφορά σαφώς έναν αυξανόμενο αριθμό πολιτών και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε, αλλά δεν είναι ένα απλό θέμα. Αν σκεφθεί κανείς πόσο τρομερό είναι για ένα άτομο να πρέπει να αντιμετωπίσει την απώλεια ενός ανθρώπου και επιπροσθέτως να έλθει αντιμέτωπο με τις δυσκολίες μιας νομικής κατάστασης με διεθνείς πτυχές, πρόκειται σαφώς για έναν τομέα που πρέπει να προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε, προκειμένου να διευκολύνουμε τη ζωή των πολιτών μας, αφού τους ενθαρρύναμε να είναι κινητικοί.

Όμως, τα νομικά προβλήματα που εγείρει αυτό το θέμα άπτονται της επικουρικότητας. Άπτονται βαθύτατα της κουλτούρας των διαφορετικών νομικών συστημάτων μας. Είναι όμως σαφές ότι, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα, πρέπει, όπως είπε ο κ. Gargani –και νομίζω ότι και η ομάδα μου θα τόνιζε– να προχωρήσουμε προς ένα δεσμευτικό ευρωπαϊκό κληρονομητήριο. Αυτός πρέπει να είναι ο πρώτος στόχος μας, να επιτύχουμε την ελεύθερη κυκλοφορία αυτού του δεσμευτικού πιστοποιητικού, όπως έχουμε ελεύθερη κυκλοφορία των συνηθισμένων αποφάσεων. Θα είναι δύσκολο ωστόσο, διότι, όπως είπα, άπτεται θεμάτων δημόσιας πολιτικής στις διαφορετικές χώρες μας. Άπτεται θεμάτων φορολογικού δικαίου. Ωστόσο, επιδοκιμάζω την έκθεση και ελπίζω ότι ο Επίτροπος θα μπορέσει να την προωθήσει σε ένα νομοθετικό μέσο.

  Maria Berger (PSE). – (DE) Κυρία Πρόεδρε, ευχαριστώ τον εισηγητή και πρόεδρο της επιτροπής μας για την έκθεσή του και διότι υιοθέτησε μετά από τις συζητήσεις στην επιτροπή μερικές από τις τροπολογίες μου.

Θεωρώ ότι η σημερινή ημέρα είναι καλή για ένα θέμα που δεν είναι και τόσο ευχάριστο: θάνατος και κληρονομιά. Εγκρίναμε σε δεύτερη ανάγνωση την οδηγία για τις υπηρεσίες, και ευτυχώς δεν έγινε εξαίρεση για τις υπηρεσίες κηδειών, όπως ήθελαν πολλοί. Απόψε συζητάμε για ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες στον τομέα του κληρονομικού δικαίου.

Θα ήθελα καταρχάς να διαλευκάνω μία παρανόηση, διότι είναι προφανές ότι σημειώθηκε τεχνικό σφάλμα. Δεν θέλω να καταργήσω τη δεσμευτική ισχύ του κληρονομητηρίου, θέλω μόνο τη διαγραφή των λέξεων «και μέχρις αποδείξεως του εναντίου». Αντίθετα, θέλω να ενισχύσω και όχι να καταργήσω τον δεσμευτικό χαρακτήρα του κληρονομητηρίου. Θα το διευκρινίσω αυτό στις υπηρεσίες του Σώματος και έτσι θα είναι ίσως δυνατόν να το εγκρίνουν υπό αυτές τις συνθήκες και οι άλλες ομάδες.

Ελπίζω ότι τώρα μπορεί να εγκριθεί η τροπολογία 3. Προτείνουμε καταρχάς περίοδο διαμονής τουλάχιστον δύο ετών, γιατί οι άνθρωποι δεν θα πρέπει να υφίστανται απροσδόκητες νομικές συνέπειες εξαιτίας πρόσφατης μετακόμισης, ενώ δεν θέλουμε επίσης να διευκολύνουμε κάποιους να παρακάμψουν το κληρονομικό δίκαιο της πατρίδας τους σε βάρος των μελών της οικογενείας τους αλλάζοντας απλά τόπο κατοικίας.

Θα ήθελα τώρα να υπερασπιστώ τις άλλες μου τροπολογίες που αφορούν το πιστοποιητικό συμμόρφωσης. Εφόσον η σύσταση 1 εκφράζει την επιθυμία μας να μην παρεμβαίνουμε στο δικονομικό δίκαιο των κρατών μελών, θεωρώ ότι το πιστοποιητικό συμμόρφωσης αντιβαίνει στην αρχή της μη παρέμβασης τόσο στο εμπράγματο δίκαιο όσο και στο δικονομικό δίκαιο των κρατών μελών.

Ελπίζω ότι αυτές οι διευκρινίσεις θα βοηθήσουν τις άλλες ομάδες να υποστηρίξουν τελικά τις τροπολογίες μας.

  Πρόεδρος. Η συζήτηση έληξε.

Η ψηφοφορία θα διεξαχθεί αύριο.