Πληρη πρακτικα των συζητησεων

Δευτέρα 9 Ιουλίου 2007 - Στρασβούργο

22. Εφαρμοστέο δίκαιο στις εξωσυμβατικές ενοχές («Ρώμη II») (συζήτηση)

  Πρόεδρος. – Η ημερήσια διάταξη προβλέπει τη συζήτηση της έκθεσης (A6-0257/2007) της κ. Wallis, εξ ονόματος της Αντιπροσωπείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Επιτροπή Συνδιαλλαγής, σχετικά με το εγκριθέν από την επιτροπή συνδιαλλαγής κοινό σχέδιο κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που αφορά το εφαρμοστέο δίκαιο στις εξωσυμβατικές ενοχές («Ρώμη ΙΙ») (PE-CONS 3619/2007 – C6-0142/2007 – 2003/0168(COD)).

  Diana Wallis (ALDE), εισηγήτρια. – (EN) Κύριε Πρόεδρε, αυτό είναι, για εμάς, το τελικό κεφάλαιο ενός μακροχρόνιου έργου που ξεκίνησε με την πρόταση της Επιτροπής τον Ιούλιο του 2003, αλλά είχε προηγηθεί μια μακρύτερη περίοδο προετοιμασίας. Ήταν η πρώτη φορά που ασχολήθηκε με το θέμα αυτό το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και δεν υπήρχε προηγούμενη διεθνή σύμβαση επί της οποίας να εργαστούμε· ήταν η πρώτη φορά που είχαμε συναπόφαση σε αυτόν τον τομέα και ήταν η πρώτη φορά που βιώσαμε τη συνδιαλλαγή σε αυτόν τον τομέα.

Εγώ, από την πλευρά μου, θα ήθελα να ευχαριστήσω τα μέλη της αντιπροσωπείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην επιτροπή συνδιαλλαγής που συμμετείχαν. Αφήσαμε ένα καθαρό αποτύπωμα, εξ ονόματος του Κοινοβουλίου, στο τελικό κείμενο – ένα κείμενο το οποίο, χάρη στο Κοινοβούλιο, προχωρά πέρα από την απλή τεχνική και νομική υπόστασή του, φέρνοντας στο προσκήνιο το ιδιωτικό διεθνές δίκαιο για να εξυπηρετήσει τις πρακτικές ανάγκες των πολιτών μας, ιδίως στον τομέα των οδικών ατυχημάτων.

Ωστόσο, ασχοληθήκαμε επίσης με τεχνικά ζητήματα: αποσαφήνιση ορισμών για το περιβάλλον ή παροχή μιας λύσης για το ζήτημα του αθέμιτου ανταγωνισμού, και στη συνέχεια εξέταση της σχέσης μεταξύ των ευρωπαϊκών κανόνων για τη σύγκρουση νόμων και των μέσων της εσωτερικής αγοράς. Δεν είμαι απολύτως σίγουρη ότι πράξαμε το σωστό. Δέχομαι συγχαρητήρια από πολλές πλευρές και αυτό με κάνει λίγο νευρική. Έπειτα, προσπαθούμε ακόμη να κάνουμε τις ίδιες συζητήσεις σχετικά με τον κανονισμό «Ρώμη Ι» και την επανεξέταση του κεκτημένου όσον αφορά τους καταναλωτές. Πρέπει, κάποια στιγμή, να θέσουμε σε σωστές βάσεις αυτήν τη σχέση.

Ήταν ενθαρρυντικό για εμάς, ως Κοινοβούλιο, να παρίστανται στη συνδιαλλαγή εκπρόσωποι από τρεις τουλάχιστον ΓΔ της Επιτροπής με τους οποίους συνεργαστήκαμε. Ελπίζω ότι στο μέλλον θα μπορέσουμε να το ενισχύσουμε και να δούμε την αστική δικαιοσύνη σαν κάτι που διαπνέει πολλά ζητήματα με τα οποία ασχολούμαστε στην εσωτερική αγορά.

Υπάρχουν πολλά μη ρυθμισθέντα ζητήματα από τον κανονισμό «Ρώμη ΙΙ» που αποτελούν τη βάση μελετών τις οποίες ελπίζω ότι θα αναφέρει ο Επίτροπος στη δήλωσή του – μελέτες για τα οδικά ατυχήματα, για τη δυσφήμιση και για την εφαρμογή του αλλοδαπού δικαίου. Όλα αυτά τα ζητήματα είναι αναπόσπαστα μέρη της σχέσης μεταξύ της αστικής δικαιοσύνης και της εσωτερικής αγοράς. Πράγματι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η εσωτερική αγορά θα λειτουργήσει μόνον αν έχουμε ένα συνεκτικό σύστημα αστικής δικαιοσύνης.

Η αστική δικαιοσύνη δεν μπορεί να είναι επιπρόσθετο στοιχείο της εσωτερικής αγοράς – κάποιου είδους περιορισμένη αρμοδιότητα όπου κινούμαστε απρόθυμα και μόνο κατόπιν πρόσκλησης των κρατών μελών. Θυμάμαι ότι πριν από πολύ καιρό, το 1999 στο Τάμπερε υπήρχε ένα όραμα για έναν χώρο αστικής δικαιοσύνης. Ο κανονισμός «Ρώμη ΙΙ» ήταν μέρος αυτού του οράματος. Πρέπει να εστιάσουμε εκ νέου, να αναρωτηθούμε αν έχουμε στην Ευρώπη ένα σύστημα αστικής δικαιοσύνης το οποίο να λειτουργεί για όλους τους χρήστες της εσωτερικής αγοράς και για τους πολίτες μας και να είναι προσβάσιμο και κατανοητό. Ο κανονισμός «Ρώμη ΙΙ» διαδραματίζει τον ρόλο του στη διαμόρφωση της βάσης –τον αρχικό χάρτη πορείας– αλλά οι ακόλουθες μελέτες μάς δίνουν την ευκαιρία να επανεκτιμήσουμε και να κάνουμε βήματα προόδου στη συνέχεια.

  Franco Frattini, Αντιπρόεδρος της Επιτροπής. (FR) Κύριε Πρόεδρε, συγχαίρω ιδιαίτερα την εισηγήτρια, που συνέβαλε στην επιτυχία της συνεδρίασης της επιτροπής συνδιαλλαγής. Μας επέτρεψε να καταλήξουμε σε ένα ισόρροπο κείμενο ύστερα από τέσσερα χρόνια συζητήσεων. Αξίζουν, νομίζω, συγχαρητήρια στην εισηγήτρια για την αποτελεσματικότητα με την οποία συνέβαλε τα μάλα στην επιτυχία αυτής της υπόθεσης.

Κατά τη γνώμη μου, το θέμα αφορά ένα καίριας σημασίας κείμενο για την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης και την καλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Φαίνεται ότι η αποτελεσματική πραγμάτωσή του αναμένεται πλέον με μεγάλη προσμονή από τους νομικούς και δικαστικούς κύκλους, καθώς και από τους οικονομικούς παράγοντες σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αφενός, η «Ρώμη II» θα συμβάλει στην ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου όσον αφορά τις αστικές υποχρεώσεις, πράγμα θεμελιώδους σημασίας για την ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Αφετέρου, αυτός ο κανονισμός θα διευκολύνει επίσης την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων, η οποία είναι πυλώνας του ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης, γεγονός που θα επιτρέψει την προώθηση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των δικαστικών συστημάτων των κρατών μελών.

Ένα ζήτημα καίριας σημασίας για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αφορά τη βελτίωση της αποζημίωσης των θυμάτων τροχαίων ατυχημάτων. Σε σχέση με αυτό, επιβεβαιώνω τη δέσμευσή μου και τη δέσμευση της Επιτροπής να ξεκινήσουμε το συντομότερο δυνατόν μια διεξοδικότατη μελέτη σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να λάβουμε τα μέτρα που επιβάλλεται, πράγμα που θα μας επιτρέψει να καταλήξουμε στην έγκριση μιας Πράσινης Βίβλου.

Επιβεβαιώνω, επίσης, τη δέσμευση της Επιτροπής να υποβάλει, πριν από τα τέλη του 2008, στον συν-νομοθέτη μια άλλη μελέτη για την κατάσταση σε ό,τι αφορά το ισχύον δίκαιο που διέπει την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τους κανόνες που αφορούν την ελευθερία του Τύπου, την ελευθερία της έκφρασης των ΜΜΕ. Αν παραστεί ανάγκη, θα ληφθούν ενδεδειγμένα μέτρα με βάση διαβουλεύσεις, όπως είχα υποσχεθεί στη διάρκεια της συνδιαλλαγής.

Τέλος, σε ό,τι αφορά το περίπλοκο ζήτημα της εφαρμογής του αλλοδαπού δικαίου από τα δικαστήρια, η Επιτροπή, η οποία έχει επίγνωση της ύπαρξης διαφορετικών πρακτικών στα κράτη μέλη, θα δημοσιεύσει, το αργότερο τέσσερα χρόνια από την έναρξη ισχύος της «Ρώμης II», συγκριτική ανάλυση και θα είναι έτοιμη να λάβει όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα που αυτή συνεπάγεται.

Εν κατακλείδι, θέλω το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να επικυρώσει αυτήν τη συμφωνία, που επιτεύχθηκε στο πλαίσιο της διαδικασίας συνδιαλλαγής, ως επιστέγασμα στην τόσο αναμενόμενη έγκριση του κανονισμού «Ρώμη II» και ελπίζω ότι το κείμενο θα το στηρίξει η μεγάλη πλειοψηφία των βουλευτών.

  Rainer Wieland, εξ ονόματος της Ομάδας PPE-DE. – (DE) Κύριε Πρόεδρε, κατά τη συζήτηση στη δεύτερη ανάγνωση ειπώθηκε ότι εμείς θέλουμε να έχουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών για το Κοινοβούλιο. Κύριε Επίτροπε, δεν έχω καμία αμφιβολία ότι αύριο θα επιτύχουμε επιτέλους μια ευρεία πλειοψηφία.

Ήμουν παρών μέχρι το τέλος στην επιτροπή συνδιαλλαγής και πρέπει, ως εκ τούτου, να επισημάνω ότι κατά την άποψή μου εμείς –όχι μόνον στο Κοινοβούλιο αλλά όλοι οι συμμετέχοντες– δεν έχουμε αξιοποιήσει πλήρως αυτά τα περιθώρια ελιγμών. Θα ευχόμασταν πράγματι κάτι περισσότερο σε ένα ή δύο σημεία! Η κ. Wallis αναφέρθηκε ήδη σε αυτό. Είμαι πεπεισμένος ότι η ευρεία πλειοψηφία των πολιτών θα ήταν έτοιμη να προχωρήσει ακόμη περισσότερο από ό,τι οι πολιτικοί, ιδίως στους κλασικούς τομείς, στα τροχαία ατυχήματα ή σε τομείς όπως οι αξιόποινες ζημίες. Όταν εξετάζω τα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής, διαπιστώνω ένα κενό στην προκειμένη περίπτωση. Προσπαθούμε να καταπολεμήσουμε τη δυσφορία των πολιτών για την Ευρώπη με πράγματα που δεν θέλουν καθόλου, ενώ από την άλλη οι πολιτικοί είναι συχνά απρόθυμοι να εφαρμόσουν τα πράγματα που οι πολίτες θέλουν πραγματικά.

Είναι επίσης προφανές ότι οι συνεδριάσεις μας θα έχουν μεγαλύτερη διαφάνεια στο μέλλον και τρέφω μεγάλες ελπίδες για αυτό. Είναι επίσης προφανές ότι οι υπάλληλοι έχουν συχνά τις δικές τους έμμονες ιδέες και είναι περισσότερο συγκρατημένοι και επιφυλακτικοί από όσο απαιτείται. Δυστυχώς, η πολιτική δεν στέκεται στο ύψος της στην περίπτωση αυτή. Καλό θα ήταν να λαμβάνονται συχνότερα θαρραλέες πολιτικές αποφάσεις, ακόμη και στις επιτροπές συνδιαλλαγής. Ένα κράτος μέλος που αποδείχθηκε κωλυσιεργό την τελευταία στιγμή, μπορεί όντως συχνά να μην είναι κωλυσιεργό από πολιτική άποψη.

Ως Κοινοβούλιο, χαράξαμε τώρα αυτήν την πορεία με μία από τις πρώτες υποθέσεις, στις οποίες εφαρμόστηκε η διαδικασία της συναπόφασης σε αυτόν τον τομέα και θα πρέπει μελλοντικά να έχουμε ακόμα μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στην αξιοποίηση των περιθωρίων ελιγμών και να αποδείξουμε ότι είμαστε σε θέση να επιτρέψουμε την αποτυχία αυτού του είδους των διαπραγματεύσεων. Μακροπρόθεσμα, όλες οι μελέτες και οι αξιολογήσεις με τις οποίες υπεκφεύγαμε εδώ και τρία ή τέσσερα χρόνια δεν αρκούν, όταν οι πολίτες απαιτούν μια απόφαση εδώ και τώρα.

  Manuel Medina Ortega, εξ ονόματος της Ομάδας PSE. – (ES) Κύριε Πρόεδρε, θέλω να συγχαρώ την κ. Wallis για το έργο που έχει επιτελέσει. Πιστεύω ότι πρόκειται να επιτύχουμε μια καλή συμφωνία, ότι η πλειοψηφία του Κοινοβουλίου θα υποστηρίξει αυτήν την πρόταση και ότι θα έχουμε έναν νέο κανονισμό στο πεδίο των εξωσυμβατικών ενοχών.

Ωστόσο, θέλω να επισημάνω ότι αυτός ο κανονισμός θα είναι μόνον η αρχή. Υπάρχει μια βασική δυσκολία σε όλο το πεδίο του διεθνούς ιδιωτικού δικαίου και στο πεδίο σύγκρουσης νόμων, που είναι απλά η ανικανότητα των δικαστών να εφαρμόσουν ένα δίκαιο που δεν είναι δικό τους. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση –και γενικότερα– έχουμε εκπαιδευμένους δικαστές για να εφαρμόζουν το δικό τους δίκαιο. Όταν προκύπτει μία περίπτωση στην οποία πρέπει να εφαρμόσουν ένα ξένο δίκαιο, υπάρχουν τεράστιες δυσκολίες.

Είναι σαφές ότι, αν δύο Άγγλοι πάθουν ένα οδικό ατύχημα στη Γαλλία, πρόκειται να εφαρμοστούν οι γαλλικοί κανόνες κυκλοφορίας – δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν κάποιον που οδηγεί από τα αριστερά ότι ενέργησε σωστά. Δεύτερον, όσον αφορά τον καθορισμό της αστικής ευθύνης, αν ο δικαστής είναι Άγγλος δυσκολεύομαι πολύ να πιστέψω ότι θα δεχόταν την εφαρμογή των κανόνων περιορισμένης ευθύνης που υπάρχουν στο γαλλικό δίκαιο και ότι δεν θα εφάρμοζε το αγγλικό δίκαιο.

Επομένως, πιστεύω ότι αυτή η εργασία μόλις αρχίζει, όπως είπα προηγουμένως. Ο Επίτροπος Frattini ανέφερε μια μεταγενέστερη μελέτη από την Επιτροπή –η οποία αναφέρεται επίσης στο σχέδιο του κανονισμού– σχετικά με το εφαρμοστέο δίκαιο από τις νομικές αποφάσεις. Πιστεύω ότι αυτό είναι το δεύτερο μέρος, ένα κρίσιμο δεύτερο μέρος.

Όσοι από εμάς έχουν εργαστεί σε αυτό το πεδίο, έχουν δει ότι τα δικαστήρια έχουν μια γενική τάση να εφαρμόζουν το δικό τους δίκαιο, το «lex fori». Αυτή η συμφωνία ή αυτός ο κανονισμός δεν μπορούν, επομένως, να ερμηνευθούν χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ποια νομοθεσία εφαρμόζεται σε μια δεδομένη στιγμή.

Η νομολογία πρόκειται να προσδιορίσει σε μεγάλο βαθμό το εφαρμοστέο δίκαιο, διότι οι δικαστές καταφεύγουν συνήθως σε κάθε είδους τεχνάσματα. Εδώ, για παράδειγμα, έχουμε καταργήσει το τέχνασμα της παραπομπής, αλλά υπάρχει ακόμη το όλο θέμα της δημόσιας τάξης –οι ρήτρες δημόσιας τάξης– οι οποίες περιλαμβάνουν τις κρίσιμες διατάξεις εθνικής νομοθεσίας που περιέχονται στο σχέδιο συμφωνίας.

Επομένως έχω την εντύπωση ότι, εργαζόμενοι στη βάση ότι αυτό το Κοινοβούλιο πρόκειται να εγκρίνει την πρόταση που μας παρουσίασε η κ. Wallis με μεγάλη πλειοψηφία, από τη στιγμή που εγκριθεί θα πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε σε αυτό το πεδίο. Περιμένουμε με ανυπομονησία τις μελέτες της Επιτροπής σχετικά με αυτό το θέμα και ιδιαίτερα ένα σημαντικό στοιχείο, που είναι η εργασία με τους ανθρώπους που θα πρέπει να εφαρμόσουν αυτόν τον κανονισμό: τους ίδιους τους δικαστές. Διερωτόμαστε ποια είναι η στάση των δικαστών και πώς θα εφαρμοστεί αυτός ο κανονισμός στην πράξη, καθώς η εμπειρία από τις διεθνείς συμφωνίες και από την εφαρμογή των κανονισμών του διεθνούς ιδιωτικού δικαίου των κρατών καταδεικνύει αυτήν την τάση εκ μέρους των δικαστών να εφαρμόζουν το δικό τους εθνικό δίκαιο.

  Andrzej Jan Szejna (PSE). – (PL) Κύριε Πρόεδρε, θέλω να ξεκινήσω ευχαριστώντας την εισηγήτρια καθώς και εκείνους που συνέβαλαν στο σχέδιο που έχουμε ενώπιον μας. Είναι σαφές ότι ακόμη και μερική εναρμόνιση των διατάξεων που αφορούν τη σύγκρουση στον τομέα των εξωσυμβατικών ενοχών θα έχει θετικό αντίκτυπο στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της Κοινότητας.

Η εναρμόνιση και ρύθμιση των δικονομικών αρχών σε καταστάσεις που προκύπτουν σε διασυνοριακό πλαίσιο θα καταστήσει δυνατή την αναφορά σε μια ενιαία νομική βάση που θα είναι κοινή σε όλα τα κράτη μέλη. Οι εν λόγω περιπτώσεις αφορούν τα οδικά ατυχήματα, τον αθέμιτο ανταγωνισμό, την περιβαλλοντική ζημία, τη μεταχείριση του αλλοδαπού δικαίου και την παραβίαση των προσωπικών δικαιωμάτων.

Αυτό θα αυξήσει αναμφίβολα την ασφάλεια όσον αφορά την επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου και την αναμενόμενη έκβαση των συγκρούσεων. Θα διευκολύνει επίσης την αναγνώριση των αποφάσεων δικαστηρίων. Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε, ωστόσο, ότι ο κανονισμός είναι ένα μέσο του διεθνούς ιδιωτικού δικαίου. Δεν εναρμονίζει, συνεπώς, το ουσιαστικό δίκαιο των κρατών μελών. Το τελευταίο διατηρεί πλήρη αυτονομία. Αυτό που κάνει ο κανονισμός είναι να εναρμονίζει τη σύγκρουση με το εσωτερικό δίκαιο. Ο κανονισμός θα διασφαλίσει ότι το ίδιο εθνικό δίκαιο θα εφαρμόζεται σε παρόμοιες περιπτώσεις, αλλά δεν θα επηρεάζει τις αποφάσεις όσον αφορά τις υποθέσεις καθαυτές.

Ο κ. Medina Ortega σωστά επεσήμανε ότι οι αποφάσεις και πρακτικές των δικαστηρίων θα είναι το σημαντικότερο στοιχείο σε αυτόν τον τομέα.

  Πρόεδρος. – Η συζήτηση έληξε.

Η ψηφοφορία θα διεξαχθεί αύριο, 11 Ιουλίου 2007.

Γραπτές δηλώσεις (άρθρο 142)

  Katalin Lévai (PSE), γραπτώς. – (HU) Ο κανονισμός αυτός είναι πραγματικά ένα μεγάλο βήμα προόδου στην πορεία της κοινοτικής εναρμόνισης. Σε μια Ευρώπη που βρίσκεται στη διαδικασία ενοποίησης, είναι απαραίτητο τα εθνικά δικαστήρια να χρησιμοποιούν πάντα το ίδιο εθνικό δίκαιο σε παρόμοιες περιπτώσεις, ανεξάρτητα από το ποιο εθνικό δικαστήριο εκδικάζει την υπόθεση. Αυτό το μέτρο αυξάνει σημαντικά την ασφάλεια δικαίου των ιδιωτών και των επιχειρήσεων που εμπλέκονται σε διασυνοριακές διαφορές και αποτρέπει το «forum shopping» –τη δυνατότητα δηλαδή των εναγόντων να ασκήσουν την αγωγή τους στο κράτος μέλος της επιλογής τους– ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζει την αυτονομία του εθνικού δικαίου.

Θεωρώ σημαντικό το γεγονός ότι μπορέσαμε να συμπεριλάβουμε τις υποθέσεις ασφαλιστικής κάλυψης σε διασυνοριακά οδικά ατυχήματα και να εξασφαλίσουμε ότι το δικαστήριο θα λαμβάνει υπόψη του, κατά τον υπολογισμό του ύψους της χορηγητέας αποζημίωσης, τις πραγματικές καταστάσεις που αφορούν το θύμα. Αν απλά επιλεγόταν το δίκαιο της χώρας όπου συνέβη το ατύχημα θα δημιουργούνταν μη ικανοποιητικές καταστάσεις λόγω των σημαντικά διαφορετικών ποσών αποζημίωσης που χορηγούν τα διάφορα εθνικά δικαστήρια.

Ο ειδικός κανόνας όσον αφορά τον αθέμιτο ανταγωνισμό είναι πολύ σημαντικός για τους δικαστές και τους δικηγόρους. Ο ίδιος κανόνας ισχύει επίσης σε μεγάλο βαθμό στην πρακτική του «forum shopping».

Είναι θλιβερό, αλλά με στόχο την επίτευξη ενός συνολικού συμβιβασμού έγινε αποδεκτό να αποσυρθούν οι κανόνες που αφορούν την παραβίαση των προσωπικών δικαιωμάτων – και ιδίως οι κανόνες που αφορούν τη δυσφήμιση διά του Τύπου. Ελπίζουμε ότι στο πλαίσιο της εξέτασης του κανονισμού θα καταφέρουμε να λύσουμε και αυτό το ζήτημα.

Είναι σημαντικό να οριστεί η έννοια της «περιβαλλοντικής ζημίας», η οποία ευθυγραμμίζεται με άλλα μέσα της ΕΕ, και συγκεκριμένα με την οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη.

Γενικά, θεωρώ το τελικό κείμενο έναν ικανοποιητικό και ισορροπημένο συμβιβασμό.