Pełne sprawozdanie z obrad

Czwartek, 29 listopada 2007 r. - Bruksela

5. Prawo właściwe dla zobowiązań umownych (Rzym I) (debata)

  Przewodniczący. − Kolejnym punktem posiedzenia jest sprawozdanie (A6-0450/2007) pana Dumitrescu w imieniu Komisji Prawnej, dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I).

  Franco Frattini, komisarz. − (FR) Panie przewodniczący! Bardzo się cieszę, że w toku negocjacji udało się nam osiągnąć tak doskonały rezultat. Popieramy przedłożone rozwiązanie kompromisowe. Szanowni państwo! Jeżeli udzielicie zatwierdzenia, uda się nam zakończyć trwające od dwóch lat dyskusje, które wyraźnie pokazały, jak duże znaczenie to zagadnienia ma dla europejskiego obszaru prawa i rynku wewnętrznego. Chciałbym w szczególności pogratulować sprawozdawcy, panu Dumitrescu, którego skuteczne podejście stanowiło dużą pomoc w osiągnięciu udanego rozwiązania, jak również sprawozdawcom pomocniczym ze wszystkich grup politycznych.

Uważam, że rok 2007 był ważnym rokiem dla wspólnotowej harmonizacji prawa międzynarodowego prywatnego w dziedzinie zobowiązań cywilnych i handlowych. Rozporządzenie Bruksela I w sprawie prawa właściwego, które obejmuje zarówno umowy, jak i zobowiązania pozaumowne, zostanie obecnie uzupełnione rozporządzeniem Rzym II w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych, czego efektem była pierwsza procedura koncyliacyjna w dziedzinie „sprawiedliwości i bezpieczeństwa” w maju bieżącego roku, oraz rozporządzeniem Rzym I.

Kompromis w odniesieniu do art. 5 stanowi postęp dla konsumentów. Artykuł ten jest również zgodny z rozporządzeniem Bruksela I, zgodnie z którym konsument nie może odpowiadać przed sądami spoza swojego kraju zamieszkania. Chciałbym również potwierdzić, że Komisja zobowiązała się do przedłożenia współprawodawcom, jako część sprawozdania dotyczącego stosowania rozporządzenia Rzym I, analiz dotyczących dwóch istotnych kwestii, w sprawie których nie udało się w kompromisie zharmonizować przepisów na poziomie wspólnotowym: cesji wierzytelności oraz umów ubezpieczeniowych. W tym zakresie w późniejszym okresie konieczne będzie podjęcie odpowiednich działań, o ile okażą się one potrzebne. W ogólnym sprawozdaniu zostanie zatem uwzględniony art. 5 dotyczących umów konsumenckich, a w szczególności to, czy jest on zgodny z przepisami prawa międzynarodowego prywatnego mającego zastosowanie do umów konsumenckich. Jednakże chciałbym zwrócić uwagę, że sprawozdanie nie będzie odnosić się do treści prawa konsumentów.

W odniesieniu do umów ubezpieczeniowych, zarówno Komisja, jak i Rada uznały, że konieczne jest wydanie oświadczenia podkreślającego, że włączenie szczególnych przepisów do rozporządzenia Rzym I nie musi wiązać się z opóźnieniem prac nad wnioskiem Solvency II. Parlament również może przyłączyć się do tego oświadczenia, jeśli uzna to za stosowne.

Jak państwo wiecie, dla podkreślenia swojego prawa inicjatywy w dziedzinie kompetencji zewnętrznych Komisja wydała drugie oświadczenie, dotyczące punktu 16b preambuły. Chciałbym zauważyć, że naszym celem jest zaproponowanie mechanizmu horyzontalnego umożliwiającego państwom członkowskim zawieranie dwustronnych umów z państwami trzecimi w dziedzinach, w których występują właściwości Wspólnoty. Mimo to Komisja zaakceptowała punkt preambuły 16b, w celu uniknięcia odrzucenia porozumienia w pierwszym czytaniu.

Wreszcie chciałbym zauważyć, że podzielamy opinię Parlamentu w sprawie znaczenia alternatywnych metod rozwiązywania sporów dotyczących umów zawartych za pośrednictwem Internetu. Z tego względu aktywnie wspieraliśmy rozwój takich metod za pomocą dyrektywy mediacyjnej oraz stworzenia sieci europejskiej wspierającej konsumentów, którzy chcą wszcząć postępowanie pozasądowe w innym państwie członkowskim.

Z tego względu mam nadzieję, że w dniu dzisiejszym Parlament potwierdzi porozumienie wynegocjowane z Radą, umożliwiając Radzie przyjęcie poprawek Parlamentu na jej posiedzeniu w następnym tygodniu w dniach 6-7 grudnia 2007 r.

  Cristian Dumitrescu, sprawozdawca. − (FR) Panie przewodniczący, panie urzędujący przewodniczący, panie komisarzu, szanowni państwo! Dzisiaj będziemy głosować nad drugim instrumentem prawa międzynarodowego prywatnego, przyszłym rozporządzeniem dotyczącym prawa właściwego dla zobowiązań umownych, które jest tak rzadkim zjawiskiem w prawie wspólnotowym: dokumentem dotyczącym zagadnienia wyłącznie prawnego.

Jednakże mimo swojego technicznego charakteru, to rozporządzenie ma ogromne znaczenie dla obywateli Europy. Prawo umowne jest fundamentem całości życia gospodarczego i społecznego, a na jednolitym rynku coraz większe znaczenie mają umowy między podmiotami mającymi siedziby w różnych państwach członkowskich. Z tego względu instrument, określający jednolite przepisy dotyczące prawa właściwego, jest tak ważny. Rozwiązania ostatecznie przyjęte w przedłożonych państwu do głosowania poprawkach są wynikiem serdecznej, ambitnej i innowacyjnej współpracy ze sprawozdawcami pomocniczymi: panem Gauzèsem, panią Wallis i panią Frassoni, jak również z prezydencją portugalską i koordynatorami grup politycznych w Komisji Prawnej, panem Mediną Ortegą i panem Lehne. Mam również ogromny dług wdzięczności u pani Marii Berger, mojej poprzedniczki na stanowisku sprawozdawcy.

Na początku wydawało się, że problemy są nie do pokonania, w szczególności dla posła pochodzącego z jednego z najnowszych państw członkowskich. Chciałbym zauważyć, że dążąc do zastąpienia konwencji rzymskiej o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, Komisja twierdziła, być może naiwnie, że stara się uwspólnotowić istniejący instrument, podczas gdy faktycznie dokonywała radykalnych zmian. Powszechną krytykę wywołało to, że Komisja nie spełniła swojego obowiązku przeprowadzenia oceny wpływu.

Przed omówieniem art. 5, który był największym problemem, jaki musieliśmy rozwiązać, chciałbym krótko przedstawić nasze główne osiągnięcia. Sednem tego rozporządzenia nie jest art. 5, ale art. 3 zawierający podstawową zasadę mówiącą, że strony są niezależne, oraz art. 4 zawierający przepisy dotyczące prawa właściwego w przypadkach, kiedy strony nie wybrały prawa właściwego. Rada zgodziła się z koncepcją przyjętą w tej sprawie przez Komisję Prawną. Należy podkreślić, że Parlament i Rada stały się liderami tej procedury współdecydowania, rozszerzając zakres przyszłego rozporządzenia w celu uwzględnienia ubezpieczeń oraz umów przewozu towarów oraz wyjaśniając przepisy dotyczące nadrzędnych przepisów obowiązkowych i obowiązkowych zasad.

Wracając do spornej kwestii art. 5, należy podkreślić, że Parlament odniósł tu bezsporne zwycięstwo, będące odzwierciedleniem ścisłej i przyjacielskiej współpracy między sprawozdawcą i sprawozdawcami pomocniczymi. Problem polegał na tym, że wniosek Komisji odbiegał od konwencji rzymskiej stanowiąc, że za wyjątkiem kilku odstępstw, prawo właściwe dla konsumenta ma zastosowanie do umów między konsumentami i przedsiębiorcami. Kłopot związany z zaproponowaną przez Komisję wersją art. 5 polegał na tym, że handlowcy, w szczególności prowadzący handel elektroniczny, musieliby stworzyć regulaminy dostosowane do każdego państwa członkowskiego UE. Byłoby to niemożliwe dla małych i średnich przedsiębiorstw, które nie dysponują takimi zasobami, jak wielkie przedsiębiorstwa wielonarodowe, a w efekcie powstałaby olbrzymia bariera dla MŚP chcących prowadzić handel elektroniczny na jednolitym rynku. Sprawozdawca zbyt dobrze wie, że MŚP są siłą napędową gospodarki europejskiej oraz tworzą miejsca pracy i innowacje. Mniejsze państwa członkowskie niepokoiły się również, że zostałyby wykluczone z rynku handlu elektronicznego.

Ostatecznie przyjęte rozwiązanie stanowi powrót do uproszczonej wersji art. 5 konwencji rzymskiej. Nowy art. 5 ustanawia zasadę, że właściwe jest prawo konsumenta, ale umożliwia stronom wybór prawa właściwego. W praktyce biorąc pod uwagę, że większość umów między konsumentami i przedsiębiorcami ma charakter standardowych umów w niezmienionej postaci, oznacza to, że handlowcy wybiorą swoje prawo jako właściwe. Jednakże ponieważ art. 5 przewiduje, że wybór prawa jest przedmiotem obowiązkowych zasad kraju zamieszkania konsumenta, stanowi rozwiązanie będące bardzo korzystne dla konsumenta. Z tego względu proponowany przez nas nowy art. 5 przewiduje rozwiązanie przynoszące obopólną korzyść, w którym konsumentowi zapewnia się maksymalną ochronę, a MŚP mają możliwość oferowania swoich towarów i usług w Internecie na podstawie umów podlegających prawu ich własnego kraju.

Wreszcie chciałbym zwrócić państwa uwagę na krótki punkt preambuły, który daje Wspólnocie możliwość ustanowienia w przyszłości standardowych warunków umów elektronicznych między konsumentami i przedsiębiorcami. Ostatnim dużym krokiem naprzód jest uwzględnienie umów ubezpieczeniowych, będących przedmiotem długotrwałych negocjacji między państwami członkowskimi, o czym wspomniał pan komisarz Frattini, oraz uwzględnienie umów przewozu towarów.

Ostatnią kwestią, o której koniecznie muszę wspomnieć, jest fakt, że Wielka Brytania, która początkowo podjęła decyzję o nieangażowaniu się w przyjmowanie rozporządzenia ze względu na swoje zastrzeżenia dotyczące konwencji rzymskiej, najwidoczniej zdecydowała się jednak zaangażować ze względu na sformułowania wypracowane w trakcie negocjacji.

Z tego względu rekomendujemy Izbie ten tekst. Naszym zdaniem stanowi on bardzo korzystny efekt dla konsumentów i przedsiębiorców, i jest dobitnym przykładem bardzo efektywnego wkładu, jaki Parlament może wnieść do procedury współdecyzji, nawet w tak skomplikowanej sprawie, jak ta.

Przewodniczący Rady zapewnił nas, że jeżeli poprawki znajdujące się na liście głosowania w pierwszej grupie zostaną przyjęte, uda się nam osiągnąć porozumienie w pierwszym czytaniu. Byłby to nadzwyczajny i nieoczekiwany sukces Parlamentu i prezydencji, a jako sprawozdawca z nowego państwa członkowskiego, Rumunii, bardzo się cieszę, że udało mi się wnieść swój mały wkład. Ponieważ kończę swoją kadencję rumuńskiego posła do PE, chciałbym podkreślić, że jestem również bardzo dumny.

  Przewodniczący. − Chciałbym skorzystać z tej okazji, panie Dumitrescu, aby życzyć panu sukcesów i powodzenia w działaniach, kiedy opuści pan już stanowisko zajmowane z taką godnością przez te wszystkie miesiące.

  Klaus-Heiner Lehne, w imieniu grupy PPE-DE. – (DE) Panie przewodniczący, szanowni państwo! Grupa PPE-DE wyraża zadowolenie z rezultatów tego procesu. Wynika to przede wszystkim z tego, że sprawozdawcy, dzięki wytrawnym zdolnościom negocjacyjnym, wielkiej cierpliwości i zawziętej wytrwałości, udało się wynegocjować i zawrzeć kompromis, który w efekcie skłonna była poprzeć cała Komisja Prawna. Z tego względu chciałbym złożyć bardzo serdecznie podziękowania naszemu sprawozdawcy.

Na podstawie rezultatów możemy jasno zauważyć, że cierpliwości okazała się być najlepszą polityką. Zamiast szybkich decyzji w jednym czytaniu, słuszne było opowiadanie się za dalszymi negocjacjami z Radą i Komisją, ponieważ to jest dokładnie taka sprawa, która nadawała się do rozpatrzenia w jednym czytaniu służącym rozwiązaniu wszystkich skomplikowanych spraw, zamiast siedzieć przez dwa lata do późna w nocy na posiedzeniach komisji koncyliacyjnej, która musiałaby omówić te same problemy, które analizujemy dzisiaj.

Uważam, że art. 5 jest filarem tego rozporządzenia, i cieszymy się, że udało się nam zmienić treść art. 5 w taki sposób, aby odzwierciedlał początkowe intencje konwencji rzymskiej, mianowicie zrównoważenia interesów konsumentów i przedsiębiorców. Wiemy, że jeżeli propozycja Komisji zostałaby zatwierdzona, miałaby poważny wpływ na handel elektroniczny oraz na małe i średnie przedsiębiorstwa, co miałoby niekorzystny skutek dla podaży towarów i usług dla konsumentów.

Stale krytykowaliśmy fakt, że Komisja, mimo porozumienia międzyinstytucjonalnego z grudnia 2003 r., nie przeprowadziła w tym przypadku oceny wpływu. Jednakże ufnie zakładamy, że była to ostatnia pomyłka tego rodzaju, i taki błąd nie powtórzy się już w odniesieniu do przyszłych wniosków legislacyjnych Komisji.

Wreszcie chciałbym jedynie zauważyć, że cała debata na temat umów konsumenckich, zasady kraju docelowego i kraju pochodzenia oraz stosunków między przedsiębiorcami i dostawcami a konsumentami jedynie wzmocniła powtarzane przez Parlament stanowisko, że w długim okresie potrzebujemy opcjonalnego instrumentu odnoszącego się do prawa zobowiązań umownych regulujących handel transgraniczny, i cieszymy się, że ta potrzeba jest uwzględniona w preambule do przedłożonego projektu rezolucji.

  Manuel Medina Ortega, w imieniu grupy PSE. – (ES) Panie przewodniczący! Uważam, że mamy do czynienia z dobrym przykładem właściwego funkcjonowania instytucji europejskich. Mimo złożonej sytuacji instytucjonalnej, Parlament, Komisja i Rada dobrze pracują w tej dziedzinie i mam nadzieję, że po zadowalającym głosowaniu na tym posiedzeniu Parlamentu uda się nam osiągnąć rozwiązanie w pierwszym czytaniu, bez dalszych opóźnień.

Jestem wdzięczny panu komisarzowi Frattiniemu za mediację służącą wypracowaniu rozwiązania oraz sprawozdawcy za całą jego ciężką pracę nad osiągnięciem tego porozumienia.

Jak już wielokrotnie wspominano, nasza dyskusja koncentrowała się na art. 5, który odnosi się do ochrony praw konsumentów. W dziedzinie zobowiązań umownych konsument nie jest równorzędnym partnerem; z reguły znajduje się w gorszej sytuacji. W prostym przykładzie, proszę wziąć pod uwagę osobę, która ma podpisać umowę wynajmu samochodu na lotnisku: konsument nie ma możliwości przeczytania treści umowy, nie jest świadom praw, którym podlega umowa, a jeżeli nie ma ochrony prawnej - jest zdany całkowicie na osobę proponującą umowę.

Ten projekt rozporządzenia służy zapewnieniu systemu ochrony konsumentów, bez naruszania zasad regulujących wybór prawa właściwego, i obecnie ma to odzwierciedlenie w sformułowaniu zasugerowanym przez Radę, zgodnie z którym wybór prawa nie może pozbawiać konsumenta ochrony przysługującej mu na podstawie przepisów, których nie można wyłączyć w drodze umowy, na mocy prawa, które w przypadku braku wyboru prawa miałoby zastosowanie na podstawie ust. 1.

Ogólnie mówiąc, głównym problemem w tej dziedzinie w Unii Europejskiej jest brak harmonizacji prawa materialnego. Te sformułowania dotyczące stosowania prawa sporów są jedynie sformułowaniami obowiązkowymi i mamy nadzieję, że Komisja będzie kontynuować swoją drogę legislacyjną proponując teksty zapewniające konsumentom ochronę materialną, która byłaby jednolita w całej Unii Europejskiej, likwidując w ten sposób potrzebę uciekania się do tych skomplikowanych przepisów w sprawie rozwiązywania sporów.

  Katalin Lévai (PSE). – (HU) Dziękuję bardzo, panie przewodniczący! Panie komisarzu, szanowni państwo! Leżący przed nami dokument ma ogromne znaczenie gospodarcze, społeczne i polityczne, a jego głównym zadaniem była harmonizacja treści rozporządzenia Bruksela I i prac legislacyjnych związanych z rozporządzeniem Rzym II, tworząc odpowiednią równowagę między nimi. Jak już usłyszeliśmy od naszych kolegów posłów, pojawiło się dobre rozwiązanie kompromisowe, które faktycznie zawdzięczamy wzorowej współpracy między Radą, Komisją i Parlamentem Europejskim. Unia uznała za swój cel stworzenie obszaru opartego na wolności, bezpieczeństwie i państwie prawa, a to wymaga rozwiązań kompromisowych, które tu widzimy, i oznacza znaczny postęp dla konsumentów. Konsument może zostać postawiony przed sądem jedynie w swoim własnym kraju, a zatem to rozwiązanie prawa umów, które jest tak istotne dla życia gospodarczego, wskazuje drogę naprzód bez względu na przyszłe wydarzenia. Dziękuję bardzo.

  Andrzej Jan Szejna (PSE). – Panie Przewodniczący! Na wstępie chciałbym podziękować posłowi sprawozdawcy za wkład w opracowanie projektu tak ważnego dla przyszłości Unii Europejskiej. Musimy pamiętać, że Konwencja Rzymska jest jedynym instrumentem prawnym w dziedzinie międzynarodowego prawa prywatnego na poziomie wspólnotowym, która aktualnie posiada formę traktatu międzynarodowego.

Wymaga ona poprawy z uwzględnieniem bieżących i przyszłych potrzeb rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. Dlatego też proponowane rozporządzenie jest kwestią niezwykle wrażliwą politycznie, w szczególności w zakresie ochrony konsumentów oraz możliwości oferowania swoich produktów i usług przez internet przez małe i średnie przedsiębiorstwa.

W przedłożonym sprawozdaniu starano się wypracować kompromis między możliwościami ochrony dla konsumentów, a udogodnieniami dla prowadzenia działalności przez małych i średnich przedsiębiorców na wspólnym rynku Unii Europejskiej. Poruszono też ważny problem standaryzowania warunków zawierania umów w ramach transakcji zawieranych przez internet. Zgadzam się, że Komisja Europejska powinna i podjęła właściwe działania w tym zakresie i cieszę się z przyjętego w tym zakresie kompromisu. Gratuluję jeszcze raz posłowi sprawozdawcy i popieram przyjęcie rozporządzenia.

  Przewodniczący. − Debata została zamknięta.

Głosowanie odbędzie się o godz. 11.00.

(Posiedzenie zostało zawieszone o godz. 10.50 i wznowione o godz. 11.00)

PRZEWODNICZY: GÉRARD ONESTA
Wiceprzewodniczący