Volledig verslag van de vergaderingen

Woensdag 12 december 2007 - Straatsburg

13. Montenegro - Stabilisatie- en associatieovereenkomst tussen de EG en Montenegro (debat)

  De Voorzitter. − Aan de orde is de gecombineerde behandeling van:

–de verklaring van de Commissie inzake Montenegro,

– de door Marcello Vernola, namens de Commissie buitenlandse zaken, opgestelde aanbevelingbetreffende het voorstel voor een besluit van de Raad en de Commissie betreffende de sluiting van de stabilisatie- en associatieovereenkomst tussen de Europese Gemeenschappen en hun lidstaten, enerzijds, en de Republiek Montenegro, anderzijds (COM(2007)0350 – C6-0463/2007 – 2007/0123(AVC)).

  Olli Rehn, lid van de Commissie.−(EN) Mijnheer de Voorzitter, ik dank de heer Vernola voor dit zeer degelijke verslag, dat zo meteen in een zeer cruciaal stadium van onze betrekkingen met Montenegro wordt aangenomen.

Ik zal eerst stilstaan bij het Europese perspectief voor de westelijke Balkan. Tijdens de Raad van Europese ministers van Buitenlandse Zaken afgelopen maandag werd opnieuw bevestigd dat de toekomst van de westelijke Balkan in de Europese Unie ligt. Als bewijs hiervan hebben we de afgelopen twee maanden een stabilisatie- en associatieovereenkomst met Montenegro gesloten en SAO’s geïnitialiseerd met Servië en Bosnië-Herzegovina.

Ik dank het Portugese voorzitterschap voor haar belangrijke bijdrage aan deze bemoedigende stappen. Ik hoop dat we de twee laatstgenoemde overeenkomsten spoedig kunnen tekenen, zodra deze twee landen aan de voorwaarden hebben voldaan.

Montenegro heeft sinds de onafhankelijkheid veel vooruitgang geboekt, onder andere ten aanzien van de totstandbrenging van soepeler, goed functionerende betrekkingen met Servië. Natuurlijk hebben we op 15 oktober van dit jaar tijdens de Europese reis van Montenegro een beslissende stap genomen toen we de SAO met het land tekenden. Ik verwelkom de unanieme ratificatie van de SAO door het Montenegrijnse Parlement kort daarna. De SAO biedt een stabiel kader voor economische, politieke en institutionele ontwikkeling in Montenegro en is een belangrijke stap op weg naar de Europese integratie van het land, mits de overeenkomst naar behoren ten uitvoer wordt gelegd.

Een andere positieve ontwikkeling die ik toejuich is de grondwet van Montenegro die enkele dagen na de ondertekening van de SAO werd aangenomen. De nieuwe grondwet, die in grote lijnen in overeenstemming is met de Europese normen, helpt de democratische instellingen in het land te versterken. De volledige tenuitvoerlegging ervan zal verdere inspanningen en vastberadenheid vergen.

In het periodieke voortgangsverslag van de Commissie, dat op 6 november is aangenomen, worden deze positieve ontwikkelingen benadrukt. Montenegro wordt geprezen voor het feit dat het na de onafhankelijkheid heeft gezorgd voor het noodzakelijke juridische en institutionele kader. Ook wordt in het verslag onderstreept dat Montenegro voortgang heeft geboekt bij de voorbereidingen op de tenuitvoerlegging van de SAO en het versterken van de bestuurlijke capaciteit. We wijzen in ons voortgangsverslag ook op bepaalde belangrijke uitdagingen waarvoor Montenegro de komende jaren zal worden gesteld. De bestuurlijke capaciteit van Montenegro blijft bijvoorbeeld vrij zwak en om die reden zullen bestuurlijke hervormingen op alle niveaus nodig blijven. Inzake de bestrijding van corruptie moet met spoed actie worden genomen om tot concrete, tastbare resultaten te komen. Witwaspraktijken en de georganiseerde misdaad vormen nog steeds knelpunten. Deze worden, terecht, ook in uw verslag naar voren gebracht.

De nieuwe grondwet vergroot de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht door de vorming van een nieuw constitutioneel orgaan, de Raad voor de rechterlijke macht, die zal worden belast met het aanstellen en ontslaan van rechters. De regering heeft ook een gerechtelijke hervormingsstrategie aangenomen voor de periode 2007-2012. De tenuitvoerlegging hiervan zal zeker een grote uitdaging worden maar het is duidelijk dat Montenegro de onafhankelijkheid, controleerbaarheid en professionaliteit van zijn rechters en aanklagers moet garanderen.

Montenegro neemt actief deel aan regionale samenwerking. Het heeft goede betrekkingen met zijn buurlanden. De meeste kwesties met Servië die speelden na de onafhankelijkheid, zijn opgelost. Montenegro benadert de kwestie rond de status van Kosovo ook op constructieve wijze en zit daarbij op één lijn met het standpunt van de EU.

De nadruk zou nu moeten liggen op de volledige tenuitvoerlegging van de interimovereenkomst betreffende de voorbereidingen op de volledige SAO en op de aanbevelingen van het Europees partnerschap. Montenegro moet een degelijke staat van dienst gaan opbouwen op het gebied van tenuitvoerlegging en hervormingen. Het land heeft een zeer goed begin gemaakt met het stabilisatie- en associatieproces en ik hoop dat het op deze positieve wijze doorgaat.

We verheugen ons er zeer op nog hechter met de regering van Montenegro, het parlement, andere instellingen en het maatschappelijk middenveld van het land samen te werken aan de Europese hervormingsagenda van het land. Tot mijn vreugde kan ik u mededelen dat de nieuwe delegatie van de Commissie sinds 1 november operationeel is en zich erop voorbereidt het werk van the Europees Bureau voor wederopbouw op termijn over te nemen, zoals voorzien. Montenegro ontvangt de komende periode van drie jaar tot 2009 naar verwachting bijna honderd miljoen euro op grond van het instrument voor pre-toetreding. Deze fondsen bieden Montenegro steun op het terrein van de rechtsstaat, het versterken van de bestuurlijke capaciteit en de tenuitvoerlegging van de SAO. Economische en sociale ontwikkeling en de ontwikkeling van het maatschappelijk middenveld zullen zeker ook prioriteit krijgen. Ik vertrouw er dus op dat we kunnen rekenen op de volledige steun van het Europees Parlement, die, zoals altijd, van cruciaal belang is.

  Bernd Posselt (PPE-DE).- (DE) Mijnheer de Voorzitter, dit agendapunt was aangekondigd als debat of als verklaringen van de Raad en de Commissie. Ik wilde alleen vragen waar de Raad is en of hij tenminste tijdens het vragenuur aan de Raad of zelfs in de loop van dit debat weer vertegenwoordigd zal zijn.

  De Voorzitter. − De diensten delen mij mee dat het debat bij besluit van de Conferentie van voorzitters in deze vorm plaatsvindt, aangezien de Raad momenteel bezig is met de voorbereidingen voor de bijeenkomst van de Raad die morgen in Lissabon wordt gehouden.

  Marcello Vernola, rapporteur.−(IT)Mijnheer de Voorzitter, dames en heren, het is algemeen aanvaard dat de toekomst van de Balkanlanden in Europa ligt; dit is door de Europese Raad van Thessaloniki in 2003 bevestigd en is door het Parlement bij verschillende gelegenheden onderschreven, zodat er een eind is gekomen aan de discussies over deze kwestie.

Montenegro is ongetwijfeld het meest gevorderd op weg naar de toetreding tot de Europese Unie. De feiten spreken voor zich: na de afscheiding van Servië in 2006, die op democratische wijze door middel van een geldig referendum is besloten en naar behoren met de Servische regering is overeengekomen, werden de onderhandelingen over de stabiliteits- en associatieovereenkomst met dit land heropend en binnen een tijdsbestek van iets meer dan twee maanden afgerond. De overeenkomsten werden op 15 maart 2007 ondertekend, maar helaas heeft zich vervolgens een aantal technische problemen voorgedaan, die de verdere vooruitgang hebben vertraagd, hoewel het einde nu in zicht is. De commissaris heeft zojuist aangekondigd dat er reeds een bureau is geopend in Podgorica – wat wij toejuichen – en dat alles nu gereed is voor de ratificatie van de overeenkomst.

De vorderingen die Montenegro in het afgelopen jaar zijn gemaakt, de verbintenissen die het tegenover de Gemeenschap is aangegaan en de voortgezette hervormingsactiviteiten, die ook de laatste dagen nog volop aan de gang waren, zorgen ervoor dat wij zonder aarzelen instemmen met de positieve aanbeveling over de sluiting van de overeenkomst. Natuurlijk is dit niet het einddoel, maar juist een uitgangspunt.

Montenegro moet zich er nu op toeleggen alle maatregelen in te voeren die nodig zijn om het lopende hervormingsproces af te ronden, teneinde te kunnen voldoen aan de verplichtingen die het met de stabilisatie- en associatieovereenkomst is aangegaan. In dit verband moeten we benadrukken dat er sprake is van een goed samenwerkingsklimaat tussen het Europees Parlement en het parlement van Montenegro, waarmee wij verschillende malen bijeen zijn gekomen en dat ons volgende week in Podgorica zal verwelkomen. Montenegro heeft alles wat nodig is om dit proces spoedig af te sluiten en de status van kandidaat-lidstaat te krijgen.

De economie van Montenegro is in de voorbije jaren constant gegroeid, wat er toe heeft bijgedragen dat enorme buitenlandse investeringen konden worden aangetrokken, ten dele als gevolg van een bedrijfsvriendelijk fiscaal beleid. De werkloosheid is daardoor sterk gedaald, van 33 naar 12 procent.

Enkele maanden geleden werd het nieuwe Constitutionele Handvest aangenomen, een duidelijk teken dat het land de democratische rechten versterkt op een wijze die bijzonder is voor de Balkan. De Montenegrijnse autoriteiten werken er hard aan om aan de Europese normen te voldoen. De meest recente berichten hebben ons ertoe bewogen vijf amendementen in te dienen om rekening te houden met de nieuwste ontwikkelingen.

In de afgelopen dagen werd een samenwerkingsovereenkomst met het Internationaal Tribunaal voor Misdrijven in Voormalig Joegoslavië ondertekend om technische ondersteuning in verband met dat tribunaal te regelen. We mogen niet vergeten dat het ad hoc-tribunaal in Den Haag van cruciaal belang is voor alle staten die zijn voortgekomen uit het voormalige Joegoslavië. Tevens moeten we erkennen dat Montenegro zich nooit heeft onttrokken aan zijn internationale verplichtingen en altijd is geprezen voor zijn efficiënte samenwerking met de strafrechtelijke en buitenlandse autoriteiten.

Montenegro moet zich meer inspanningen getroosten om de activiteiten van smokkelbendes te bestrijden en te beëindigen. Het Europees Parlement is tevens van mening dat corruptie bij de overheid en in het rechtswezen dient te worden bestreden: het land reageert positief op de Europese autoriteiten, wat onder andere valt af te lezen aan de nieuw grondwet, die mechanismen heeft ingevoerd ter bescherming van de autonomie en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht.

De bestuurlijke capaciteiten zullen eveneens worden ontwikkeld via de deelname aan jumelageprogramma’s en uitwisselingen met de lidstaten. Sommige van deze programma’s dienen ter ondersteuning van de opleiding van jonge mensen en wetenschappers. De bevordering van het vrij verkeer van personen, met name van studenten en onderzoekers, zal onder meer door de vereenvoudiging van de procedure voor de afgifte van kortlopende visa gestalte krijgen. Hierover zijn vorig jaar september specifieke overeenkomsten gesloten met de Europese Unie. Het uiteindelijke doel is de volledige liberalisering van de visaregeling teneinde het vrij verkeer van personen te verwezenlijken – wat ook een belangrijk punt van de stabilisatie- en associatieovereenkomst is – en de bevordering van groei en onderwijs. Wij zijn van mening dat culturele instellingen tot bloei moeten worden gebracht, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk te stimuleren en door de vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld te steunen. De vrijheid van denken moet worden gewaarborgd, evenals het recht op informatie.

Het milieu verdient bijzonder aandacht: door de vroegere grondwet werd Montenegro als ecologische republiek gedefinieerd,wat uniek is in de wereld. De natuur heeft het land rijk bedeeld: van de prachtige kust tot aan de Baai van Kotor en het bergmassief Durmitor, dat door de UNESCO op de lijst van het werelderfgoed is geplaatst. Dit erfgoed moet worden beschermd door specifieke bepalingen, die in vele gevallen al deel van het wetboek uitmaken, maar nog niet altijd strikt worden toegepast, vaak vanwege gebrek aan financiële middelen.

Het toerisme zorgt in Montenegro voor aanzienlijke inkomsten, maar helaas kan toerisme ook een negatief effect hebben op het milieu, aangezien de beschikbare faciliteiten de grote toestroom van toeristen in ecologisch opzicht niet kunnen verwerken. Daarom hebben we commissaris Rehn in een ander forum verzocht om ervoor te zorgen dat de Commissie aandacht besteedt aan de bevordering van milieumaatregelen, met name wat met betrekking tot hernieuwbare energiebronnen, afval- en waterbeheer en kustbescherming.Montenegro is zich van het probleem bewust en werkt verder aan een goed beheer van natuurlijke hulpbronnen. Het plan voor ruimtelijke ordening, dat de bebouwing regelt, is onlangs goedgekeurd.

  Doris Pack, namens de PPE-DE-Fractie. –(DE) Mijnheer de Voorzitter, namens de PPE-DE-Fractie juich ik natuurlijk de vorderingen toe die Montenegro sinds zijn onafhankelijkheidsverklaring heeft gemaakt en die al snel tot de sluiting van de stabiliteits- en associatieovereenkomst hebben geleid.

De Montenegrijnen mogen de dingen nu natuurlijk niet op hun beloop laten, maar moeten de overeenkomst die zij hebben ondertekend ten uitvoer leggen. Zij dienen zich aan de richtsnoeren te houden die zij zelf hebben opgesteld, en moeten hun bestuurlijke organen in staat stellen de ingevoerde wetgeving toe te passen. Zij moeten ervoor zorgen dat het rechtsstelsel op het vereiste niveau wordt gebracht en dat actie wordt ondernomen ter bestrijding van de corruptie, met name bij de overheid en in het gerechtelijk apparaat.

Ik besef terdege dat de bijzondere situatie die tijdens de jaren 90 in de regio heerste, corruptie in de hand heeft gewerkt en at het erg moeilijk is deze nu weer uit te roeien, maar het is voor de reputatie van Montenegro onder de landen van de Europese Unie niet best als het land steeds weer wordt genoemd in verband met smokkelpraktijken, corruptie en het witwassen van geld. De Montenegrijnse politici moeten er alles aan doen om het imago van het land in dit opzicht te verbeteren. Tenslotte is het de bedoeling dat de mensen in de Europese Unie Montenegro op een gegeven moment als lid verwelkomen. Daarom is het van het grootste belang dat de democratie en de markteconomie in Montenegro op een echt transparante manier worden ontwikkeld.

Ik wil niet elk punt bespreken dat hier vandaag is genoemd of dat hier nog genoemd gaat worden, noch wil ik ingaan op alle onderdelen van onze resolutie.Ik wil echter benadrukken dat het Montenegrijnse landschap beeldschoon is en dat speciale maatregelen nodig zijn om de unieke kenmerken van dit landschap te beschermen. Dit betekent, zoals Marcello Vernola reeds heeft gezegd, dat de bepaling in de nieuwe grondwet die Montenegro tot een ecologische staat verklaart, geen loze belofte mag blijven. De kust en het binnenland moeten worden beschermd, en gigantische investeringsprojecten moeten worden vermeden. Het natuurlijk landschap en locaties van cultureel en historisch belang moeten worden beschermd om te waarborgen dat Montenegro zijn unieke toeristenattracties niet verliest.Er zijn al genoeg voorbeelden voor een dergelijke schending van de natuur.

Er moet worden voorkomen dat de kust en het binnenland worden versjachert; in plaats daarvan moet worden gelet op een verstandige ontwikkeling van het toerisme en spaarzaam landgebruik. Het is dringend noodzakelijk om een overontwikkeling van het kustgebied te voorkomen, en grond- en onroerendgoedspeculatie moet worden voorkomen. Ik ben verheugd dat er inmiddels klaarblijkelijk een ruimtelijk ordeningsplan voor die gebieden is opgesteld. Ik juich de samenwerking met het Internationaal Tribunaal voor Misdrijven in Voormalig Joegoslavië toe en hoop dat die op een gegeven moment tot de arrestatie van de heer Karadžić zal leiden.

Het is ook mijn stellige wens dat Montenegro eindelijk een nationaal bureau in het leven roept dat ervoor zorgt dat studenten en stagairs uit dat land deel kunnen nemen aan het Erasmus- en het Leonardo-programma .

Volgende week hebben wij een bijeenkomst met een delegatie van onze tegenhangers van het Montenegrijnse parlement. Wij zullen hen aanmoedigen hun regering te ondersteunen in haar inspanningen op weg naar convergentie met de Europese Unie en ter bestrijding van de genoemde misstanden.

  Vural Öger, namens de PSE-Fractie.–(DE) Mijnheer de Voorzitter, tijdens de EU-top van Thessaloniki in juni 2003 hebben de staatshoofden en regeringsleiders bevestigd de ontwikkeling van een Europees perspectief op de westelijke Balkan te zullen ondersteunen. Montenegro is de nieuwste opvolgerstaat die uit het voormalige Joegoslavië is voortgekomen, nadat het zich in 2006 onafhankelijk heeft verklaard van Servië.

Sindsdien zijn de betrekkingen met de Europese Unie sterker aangehaald, en Montenegro heeft er duidelijk voor gekozen een Europese koers aan te houden. Ik ben vooral verheugd over de sluiting van de stabiliteits- en associatieovereenkomst op 18 oktober, die een mijlpaal betekent in de betrekkingen tussen Montenegro en de EU. Voor dit kleine land op de Balkan levert de overeenkomst tal van voordelen op, met name voor het bedrijfsleven en de handel, aangezien zij in een vrijhandelsgebied en in de vergemakkelijking van investeringen en de samenwerking tussen ondernemingen voorziet.

Op 19 oktober 2007,iets meer dan een jaar na de onafhankelijkheidsverklaring, werd een ander belangrijk doel bereikt toen het Montenegrijnse parlement de eerste grondwet van het land aannam, die een belangrijke rol toekomt bij de vorming van de identiteit van deze jonge natie.Met deze grondwet definieert Montenegro zich als democratische, liberale en ecologische staat die gebaseerd is op de rechtsorde. Dat is een groot succes. Montenegro heeft nog een heel stuk te gaan om lid van de EU te kunnen worden, maar de resterende hinderpalen worden één voor één uit de weg geruimd.

Met name is er vooruitgang nodig bij de strijd tegen de informele economie en de corruptie. De goede werking van een vrij en onafhankelijk rechtsstelsel, samenwerking met het Internationaal Tribunaal voor Misdrijven in Voormalig Joegoslavië en vooral hervormingsprocessen op het gebied van democratisering, mensenrechten en de bescherming van minderheden zijn onontbeerlijk voor Montenegro en zijn toekomst in de EU. De hoogste prioriteit moet worden gegeven aan de succesvolle tenuitvoerlegging van de hervormingen in het kader van de stabiliteits- en associatieovereenkomst.

Op 1 januari 2008 zal Slovenië, een andere opvolgerstaat van het voormalige Joegoslavië, het voorzitterschap van de Raad overnemen. Het is een goede zaak dat de westelijke Balkan een van de prioriteiten van het Sloveense voorzitterschap zal vormen. De veiligheid en stabiliteit op de westelijke Balkan is van het grootste belang voor de regio zelf en voor Europa als geheel.

Een democratisch en stabiel Montenegro kan en dient een grote rol te spelen bij de verwezenlijking van deze doelstellingen. Tot slot zou ik nog willen benadrukken dat het vooruitzicht dat Montenegro ooit, zij het verder in de toekomst, tot de EU zal toetreden, de belangrijkste drijfveer voor hervormingen is. In het Europees Parlement dienen wij Montenegro op zijn weg naar de EU te steunen.

  Jelko Kacin, namens de ALDE-Fractie.–(SL) Meer dan honderd jaar geleden was Montenegro een koninkrijk op de politieke kaart van Europa. Zowel in cultureel als in politiek opzicht genoot het groot aanzien en waardering.

Een deel van de kust, de Baai van Kotor, was een onderdeel van Oostenrijks-Hongaarse Rijk en bood destijds ook toegang tot het kustgebied van het huidige Herzegovina. Montenegro was ooit deel van een modern Europa en bereidt zich thans voor op de samenwerking met en het lidmaatschap van de Europese Unie.

Sinds mei 2006, toen Montenegro een nieuw Europees land werd, heeft Montenegro bemoedigende vooruitgang geboekt bij de tenuitvoerlegging van de Europese agenda. Het verdient onze oprechte gelukwensen voor de sluiting van de stabiliteits- en associatieovereenkomst en de nieuwe wetten die in oktober zijn aangenomen. Podgorica verdient tevens erkenning voor zijn samenwerking met het Haagse Tribunaal en voor zijn positieve rol in en bijdrage tot de langdurige stabiliteit van de regio.

Vanaf nu zal de Europese Unie echter anders zijn, aangezien we enkele uren geleden getuige zijn geweest van een historische gebeurtenis, de ondertekening van het Handvest van de grondrechten. De onderdanen van Montenegro hebben eveneens recht op meer democratie, meer respect, grotere verscheidenheid en grotere rechtszekerheid. De belangrijkste uitdagingen voor dit jonge land houden verband met de bestrijding van de georganiseerde misdaad en de corruptie, een gebied waar meer kan en moet worden gedaan. Ik wil de bevoegde autoriteiten verzoeken een meer proactieve rol te spelen bij de strijd tegen corruptie, georganiseerde criminaliteit en het smokkelen van mensen, wapens en drugs.

In deze context juich ik het wetgevingskader toe. Evenwel zou ik willen benadrukken dat de tenuitvoerlegging van de wetgeving in de praktijk een proces is dat ookadequate bestuurlijke en politieke middelen vereist. Ik ben nog steeds zeer bezorgd over het gebrek aan transparantie en politieke cultuur waarvan zowel in de politiek als in de economie nog steeds sprake is. Hierdoor wordt Montenegro gehinderd in de ontwikkeling van een democratische samenleving en een vrije markt.

Montenegro meer doen voor de vrijheid, pluraliteit en professionaliteit van de media. Het moet de goedgekeurde hervormingen volledig in de praktijk brengen en de onafhankelijkheid van de radio- en televisieomroep in Montenegro waarborgen.

Ik betreur het feit dat er steeds nog geen resultaten zijn in het onderzoek naar moord op de journalist Duško Jovanović, die voor zijn dood bezig was met de publicatie van een artikelenreeks over georganiseerde criminaliteit in Montenegro.

Journalisten en het maatschappelijk middenveld spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de democratie, met name wanneer zij de aandacht vestigen op gevoelige sociale problemen. Daarom wil ik de regering verzoeken zich sterker in te spannen voor het oplossen van deze problemen en het maatschappelijk middenveld te raadplegen en te laten participeren en de werkomstandigheden voor maatschappelijke organisaties te verbeteren.

  Gisela Kallenbach, namens de Verts/ALE-Fractie. –(DE) Mijnheer de Voorzitter, ik zou mijnheer Vernola hartelijk willen danken voor zijn verslag en voor de coöperatieve manier waarop het in de Commissie buitenlandse zaken werd behandeld. Nog meer wil ik echter onze Montenegrijnse tegenhangers en de Commissie bedanken. Zij hebben eens te meer laten zien dat een Europees perspectief impulsen geeft aan de ontwikkeling van de democratie, de rechtsstaat en de stabiliteit.

Toch ben ik van mening dat het hervormingsproces te traag verloopt. Daarom roep ik beide partijen op – in de eerste plaats onszelf, de Europese instellingen – te bedenken dat Montenegro, ja, de hele westelijke Balkan, deel uitmaakt van Europa. Het is in ons eigen belang dat de stabiliteit en de democratie daar op lange termijn gewaarborgd blijven. We moeten ons sterker voor deze gehele regio inzetten. Daartoe moet ons voorstel voor een specifieke agenda voor een nauw economisch en ecologisch partnerschap met de westelijke Balkan worden aangenomen. Laten we ook de visumplicht zo snel mogelijk afschaffen.

Ik verzoek Montenegro om er zorg voor te dragen dat in de voortgangsverslag, anders dan in de voorgaande jaren, geen gewag meer wordt gemaakt van tekortschietende inspanningen in de strijd tegen corruptie en georganiseerde misdaad of van ontoereikende capaciteiten bij de overheidsinstanties. Montenegro moet zijn inspanningen opvoeren om de Europese waarden in de praktijk te brengen. Daartoe behoort een door openheid gekenmerkt klimaat waarin de activiteiten van het maatschappelijk middenveld kunnen gedijen en waarin de onbeperkte vrijheid van de media iets vanzelfsprekends is.

Ten slotte moet Montenegro een prominentere constructieve rol spelen in de hele regio en in het kader van het streven naar een oplossing voor de status van Kosovo. Misschien kan het ook nog eens nadenken over bepaalde stappen die ertoe hebben geleid dat het op sommige gebieden afhankelijk is van landen buiten Europa. Voorbeelden voor zulke stappen zijn onder meer de ondertekening van de bilaterale immuniteitsovereenkomst met de Verenigde Staten en wetgeving die ongezonde grond- en onroerendgoedspeculatie toelaten, wat de inspanningen voor de milieubescherming ondermijnt en een echt duurzame ontwikkeling van Montenegro’s prachtige kust verhindert.

De recent goedkeuring van een ruimtelijk ordeningsplan is een belangrijke stap. Nogmaals zou ik mijn gelukwensen willen uitspreken voor de geboekte vooruitgang en wil ik aanmoedigen tot de voortzetting daarvan op weg naar het lidmaatschap van de Europese Unie.

  Helmuth Markov, namens de GUE/NGL-Fractie.– (DE) Mijnheer de Voorzitter, mijnheer de commissaris, in 1918 besloot Montenegro zich vrijwillig te verenigen met de buurlanden Servië, Kroatië, Bosnië en Herzegovina. Na het uiteenvallen van Joegoslavië besloten de Montenegrijnse kiezers in 2006 op democratische wijze dat zij Montenegro niet langer verenigd wilden zien met Servië. Montenegro werd daardoor de 49e onafhankelijke staat van Europa, een staat waarin de Slaven het grootste deel van de bevolking vormen, behalve in de gebieden aan de grens met Albanië en Kosovo, waar de etnische Albanezen in de meerderheid zijn.

Voor de politiek van de dag is het belangrijk dat Montenegro geen paradijs voor buitenlanders wordt die minder belasting willen betalen en zwart geld willen witwassen. Montenegro moet oplossingen vinden voor het probleem van milieuvervuiling en voor de situatie van vluchtelingen uit Servië en Kosovo die al geruime tijd in het land verblijven.

De spoorwegen moeten weer in gebruik worden genomen en smokkelpraktijken moeten worden bestreden. Mijn fractie is verheugd dat de Commissie buitenlandse zaken ons amendementen inzake de leef- en werkomstandigheden van vluchtelingen heeft aangenomen. Personen die momenteel statenloos zijn mogen dit niet permanent blijven, en Montenegro dient zich wat betreft aan de richtsnoeren van de Raad van Europa te houden.

Ons voorstel over de hervatting van het spoorwegverkeer naar Nikšić aan de Bosnische grens en naar Shkodër in Albanië is eveneens aangenomen. Er moeten dringend maatregelen worden genomen om een eind te maken aan de verwaarlozing van de Noord-Zuid-spoorlijn en aan de onevenwichtige situatie die is ontstaan door het besluit om uitsluitend gebruik te maken van auto’s, bussen en vrachtwagens.

Wij zijn tevens verheugd over het feit dat de rapporteur ervan heeft afgezien om de in het vorige verslag over Montenegro gedane oproep tot een spoedige opname van het land in de NAVO te herhalen. Het lidmaatschap van de NAVO moet geen voorwaarde vormen voor de toekomstige toetreding tot de EU.

Het is goed dat in dit verslag niet de eis wordt herhaald dat Montenegro een neoliberaal economisch beleid dient in te voeren dat nog verder zou gaan dan het beleid dat in de Europese Unie wordt gevoerd. Montenegro heeft de kans om een lidstaat van de EU te worden. Dat is van groot belang, niet alleen voor Montenegro, maar ook voor de andere staten van het vroegere Joegoslavië die er eveneens naar streven tot de EU toe te treden.

  Bastiaan Belder, namens de IND/DEM-Fractie.–(NL)Voorzitter, rapporteur Vernola merkt terecht op dat de toekomst van Montenegro in de Europese Unie ligt. De weg naar Europese integratie verloopt echter niet over rozen. De interne ontwikkeling van de jonge Balkan-staat is zorgwekkend. Montenegro mag in theorie een prachtige ecologische staat zijn en een ideale ontwikkeling doorlopen, Podgorica moet dit wel waarmaken op de lange termijn. De huidige praktijk blijkt namelijk weerbarstig.

Een gevaar vormen bijvoorbeeld de instabiele, explosief groeiende prijzen voor onroerend goed aan de gold coast rond Kotor. Daarnaast zorgt de snel groeiende, somtijds illegale bouwsector voor overbelasting van 's lands water- en afvoersystemen. Collega Vernola geeft dit aan, hoewel te beknopt voor zo’n serieus probleem.

Ook aan het enorme toeristische groeipotentieel van Montenegro kleeft een schaduwzijde. Hoewel de Adriatische kust van het dwergstaatje volop in ontwikkeling is, bedraagt de werkloosheid in het noorden evenwel meer dan 20 procent en ligt de armoede boven het landelijk gemiddelde.

Daarnaast is de erfenis van de oorlog nog altijd zichtbaar. De infrastructuur is minimaal en de bevolking heeft op sommige plaatsen te maken met schaarste aan water en elektriciteit. De Montenegrijnen investeren nog te weinig productief in een gezonde economische toekomst. Op weg naar ontwikkeling, op weg naar Europese integratie is doordachte strategische groei nodig voor het gehele land. Geen rücksichtslos handelen aan een nieuwe Europese goudkust.

VOORZITTER: EDWARD McMILLAN-SCOTT
Ondervoorzitter

  Alojz Peterle (PPE-DE).- (SL)Ik ben blij mijn steun te kunnen geven aan de goedkeuring van de sluiting van een stabiliteits- en associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Montenegro, die een van de belangrijkste positieve ontwikkelingen in het zuid-oosten van Europa vormt van de afgelopen maanden. Deze overeenkomst betekent erkenning voor de inspanningen die Montenegro zich heeft getroost en tegelijk een contractuele verplichting om de werkzaamheden op weg naar een volledig lidmaatschap voort te zetten in de geest van het in Thessaloniki geboden perspectief.

In de overeenkomst zijn de prioriteiten op politiek en economisch gebied en daarbuiten duidelijk vastgelegd. In die zin juich ik toe dat de overeenkomst prioriteiten ontwikkelt op het gebied van toerisme, milieubescherming, vervoer en energie. Al deze prioriteiten houden met elkaar verband, en daarom is het belangrijk dat Montenegro bestuurlijke hervormingen uitvoert die het land in staat stellen een snelle ontwikkeling te waarborgen en spoedig te voldoen aan de voorwaarden voor het verwerven van de status van kandidaat-lidstaat. Het is mijn oprechte wens dat Montenegro hierbij succes heeft; zoals de sprekers voor mij reeds hebben onderstreept, is de tenuitvoerlegging van de overeenkomst hiervan namelijk afhankelijk.

Ik ben ervan overtuigd dat de Europese Unie tijdens het Sloveense voorzitterschap zal zien dat Montenegro verdere vooruitgang boekt bij het nakomen van zijn contractuele verplichtingen. Dergelijke vooruitgang is natuurlijk in het belang van Zuid-Oost-Europa, en daarom ook voor de Europese Unie als geheel.

  Hannes Swoboda (PSE).- (DE) Mijnheer de Voorzitter, mijnheer de commissaris, dames en heren, Montenegro is in vele opzichten een bewonderenswaardig land. Het landschap is bewonderenswaardig, evenals de wijze waarop de afscheiding van Servië heeft plaatsgevonden, waarbij zowel Montenegro als Servië met veel verantwoordelijkheidsbesef zijn opgetreden. Ik moet eveneens mijn bewondering uiten voor het minderhedenbeleid van het land, dat tot gevolg heeft dat minderheden zich over het algemeen thuis voelen in Montenegro. Hiervoor en voor een hoop andere dingen is bewondering zeker op zijn plaats.

Er zijn echter ook schaduwzijden waar ik mij grote zorgen over maak en die door andere sprekers reeds zijn genoemd. Eén daarvan betreft de activiteiten van buitenlandse investeerders, met name uit Rusland. Ik heb niets tegen Russische investeringen in Montenegro of in welk land dan ook. De Montenegrijnen moeten zich echter voor onevenwichtigheden hoeden die hen afhankelijk zouden kunnen maken van één enkel land – ik zou hetzelfde hebben gezegd als het om een ander land dan Rusland zou gaan. Sommige van deze investeringen vormen reeds een bedreiging voor het natuurschoon en het schilderachtige landschap van Montenegro.

Ik ben bijzonder bedroefd over de wijdverspreide corruptie, die ook andere leden hebben genoemd. We hebben hierover veel berichten van media waarvan men ten minste mag aannemen dat zij naar een enigszins evenwichtige verslaggeving streven. De vele gevallen van corruptie in verband met sigarettensmokkel en op andere terreinen zijn dingen waarvan we eigenlijk dachten dat die tot het verleden behoren. Ik verzoek de Commissie om prioriteit te verlenen aan deze kwestie. Indien corruptie het enige criterium was, zouden we nu en ook in de nabije toekomst niet kunnen instemmen met een stabilisatie- en associatieovereenkomst. We stemmen hiermee echter in, ook wij Sociaal-democraten, omdat wij dit landen willen helpen met het hervormingsproces.

Het behoeft geen betoog dat wij van de Commissie en het land zelf verwachten dat zij er alles aan doen om de corruptie uit te bannen die – en dat is het treurige – zich zelfs uitstrekt tot politieke kringen. Er is althans sprake van ernstige beschuldigingen aan het adres van bepaalde politici. Net als mijnheer Kacin wil ik er met name op wijzen dat de moord op DuškoJovanović tot dusver niet is opgelost. Ik vraag mij af of het toeval is dat uitgerekend hij en zijn collega’s veel over de georganiseerde criminaliteit hebben geschreven. Ik hoop dat het toeval is en dat er geen verband bestaat met deze moord. In ieder geval heb ik de wens dat de Montenegrijnse autoriteiten deze zaak snel oplossen en meer doen voor de bestrijding van de corruptie in eigen land.

  Ewa Tomaszewska (UEN).- (PL)Mijnheer de Voorzitter, de aanbeveling betreffende de sluiting van de stabilisatie- en associatieovereenkomst tussen de Europese Gemeenschappen en de Republiek Montenegro betreft een bijzondere situatie. Voor het eerst hebben we te maken met een land dat onafhankelijk is geworden door een referendum.

Ik was, als vertegenwoordigster van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa, waarneemster bij de eerste parlementsverkiezingen die in Montenegro na het referendum zijn gehouden. Zowel de delegatie van de Raad van Europa als die van de OESO hebben bevestigd dat de verkiezingen democratisch waren. Ik was gefascineerd door de grote betrokkenheid van de burgers bij de waarneming van het verkiezingsproces. Vertegenwoordigers van niet-gouvernementele organisaties zaten als voorzitters van stembureau’s in alle kiescommissies die wij hebben bezocht. Het was duidelijk te zien dat van de leden van de kiescommissies grote inzet toonden om ervoor te zorgen dat aan alle procedures werd voldaan. Bovendien moet worden vermeld dat Montenegro de euro als wettig betaalmiddel heeft ingevoerd.

Wat betreft de vorderingen op weg naar toetreding tot de Europese Unie geef ik mijn steun aan de aanbeveling betreffende de sluiting van de overeenkomst. Ik hoop dat het aanpassingsproces Montenegro zal helpen om de leefomstandigheden van de bevolking te verbeteren.

(De spreker wordt door de Voorzitter onderbroken)

  Jaromír Kohlíček (GUE/NGL).- (CS) Dames en heren, de betrekkingen tussen de EU en de Balkan liggen gevoelig omdat de grootste EU-lidstaten door hun beleid, dat op een verdeel-en-heers-benadering neerkwam, significant hebben bijgedragen tot het uiteenvallen van het voormalige Joegoslavië, dat sedert de Eerste Wereldoorlog een centrale stabiliserende factor voor de hele regio is geweest. Met uitzondering van Slovenië zijn al deze staten gekenmerkt door instabiliteit, etnische spanningen, migratievraagstukken, omvangrijke corruptie en hoge werkloosheid, een zwakke staat en een staatsbestel waarin het gekozen parlement weinig invloed heeft. Een dergelijk klimaat is een voedingsbodem voor zwarte handel en de smokkel van wapens, personen, drugs, alcohol en tabaksproducten. Bovendien is het onder dergelijke omstandigheden moeilijk om het milieu te beschermen. Het zal u niet verbazen dat wij deze verschijnselen, die ook in Montenegro aan de orde van de dag zijn, als dringende mondiale vraagstukkenbeschouwen. Een resolutie is slechts een schrale troost gezien de grote schuld die sommige leden aan de huidige stand van zaken hebben. Is het Parlement zich hiervan bewust?

  Georgios Georgiou (IND/DEM).- (EL) Mijnheer de Voorzitter, onze collega Vernola heeft een uitstekend, ik zou zelfs zeggen een levensecht beeld geschetst van Montenegro, een prachtig stukje Balkan. In de volksoverlevering van de Balkan deden altijd verhalen de ronde over dit oude koninkrijk dat vijf buurlanden te vriend moest zien te houden. Zoveel buren! Het deelt grenzen met Bosnië, Kroatië, Servië, Albanië en met Kosovo, wat nu wellicht een probleem gaat worden voor Montenegro, omdat Kosovo, als we de nieuwsberichten en berichten van onze medeleden mogen geloven, op het punt staat zich onafhankelijk te verklaren – unilateraal!

Dit kan een probleem worden voor Montenegro, waar thans vele Albanezen wonen. De ondertekening van de associatieovereenkomst, en het begin van de toetredingsonderhandelingen, is naar mijn mening zeer positief en zal tot de hervorming van overheidsinstanties en het gerechtelijk apparaat bijdragen, maar vooral tot de bestrijding van corruptie. Ik hoop dat deze overeenkomst er ook voor zorgt dat bepaalde tendensen onder de Albanese bevolking worden beteugeld.

  Jacek Protasiewicz (PPE-DE).- (PL)Mijnheer de Voorzitter, dit Parlement besteedt sinds jaren bijzonder aandacht aan de politieke situatie op de Balkan. Wij zijn verheugd dat, na een periode van bloedige conflicten, vrede en samenwerking tussen de naties thans de norm zijn in het dagelijks leven van de regio.

Zelfs de meest gevoelige kwesties, zoals onafhankelijkheidsverklaringen van nieuwe staten, vinden nu plaats, of kunnen nu plaatsvinden, op een wijze die voldoet aan de hoogste internationale normen.Dat is een belangrijke trend in de politieke ontwikkeling van de Balkan, een trend die de mogelijkheid biedt dat de strategische doelstelling van de meeste landen in deze regio wordt verwezenlijkt, namelijk nauwere samenwerking met, en uiteindelijk wellicht lidmaatschap van, de Europese Unie.

Montenegro is een uitstekend voorbeeld voor deze trend. Na de onafhankelijkheidsverklaring heeft het goed betrekkingen onderhouden met zijn naaste buurlanden, met inbegrip van de Republiek Servië, waarmee het vroeger een federatie vormde. Het land is onmiddellijk begonnen met intensieve onderhandelingen over een stabiliteits- en associatieovereenkomst, dat uiteindelijk op 15 oktober jongstleden werd gesloten. Daarnaast heeft het een vrijhandelsakkoord met de EU ondertekend dat in januari in werking zal treden.

Gedurende deze korte periode van amper anderhalf jaar heeft Montenegro zichtbare vorderingen gemaakt. De veranderingen op fiscaal gebied en bij de totstandbrenging van een door mededinging en het vrij verkeer van kapitaal gekenmerkte markteconomie moeten als positieve resultaten worden beschouwd.

Er is nog veel te doen, met name op het gebied van het sociaal beleid en de werkgelegenheid, veiligheid en burgerrechten. Een effectieve bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad en volledige samenwerking met het Internationaal Tribunaal in Den Haag zijn belangrijke taken die de regering van Montenegro te wachten staan.

Montenegro is echter niet het enige land dat met dergelijke problemen te maken heeft. Alle Balkanlanden die het EU-lidmaatschap ambiëren, zien zich met soortgelijke uitdagingen geconfronteerd. Montenegro is een van de koplopers in dit proces, en ik wil hier de hoop uitspreken dat dit ook zo blijft. De Unie is bereid de Balkanlanden in de Gemeenschap te verwelkomen. Of en wanneer dat zal gebeuren hangt vooral van de elites in die landen en van de wijsheid van hun politici af.

  Libor Rouček (PSE).- (CS) Mijnheer de commissaris, dames en heren, Montenegro heeft in de korte tijd van zijn bestaan zichtbare vooruitgang geboekt. Er zijn fundamenten gelegd voor een nieuwe staat, en er is een nieuwe grondwet aangenomen. De nationale economie vertoont een sterke groei van 8 procent en de buitenlandse investeringen belopen dit jaar een bedrag van rond 700 miljoen euro. De stabiliteits- en associatieovereenkomst is ondertekend en Montenegro heeft eerste stappen ondernomen op weg naar het volledig lidmaatschap van de EU. Om de weg naar het lidmaatschap zo kort en zo snel mogelijk te maken dient Podgorica een aantal belangrijke beslissingen te nemen. De werking van de rechtsstaat moet worden verbeterd; onder meer moet een onafhankelijke rechterlijke macht worden gegarandeerd. Bovendien moet de corruptie – met meer overtuiging dan in het verleden – worden bestreden en moet de transparantie van de besluitvorming in politieke en economische organen worden verhoogd, teneinde een billijke en democratische werking van de markteconomie te kunnen garanderen. Het toerisme is van fundamenteel belang voor de economie van Montenegro. De duurzaamheid van het toerisme moet worden gewaarborgd door de invoering van een uniform wetgevingskader voor de bescherming van de natuur en de kustgebieden.

Dames en heren, het toetredingsproces van Montenegro en zijn buurlanden draagt bij tot een sterkere ontwikkeling van de regionale samenwerking. Ik ben ervan overtuigd dat regionale samenwerking in het kader van de CEFTAook zal helpen om vele politieke, economische en sociale vraagstukken in de hele regio op te lossen.Tot besluit wil ik de Commissie verzoeken Montenegro en de westelijke Balkan te ondersteunen bij de ontwikkeling van hun regionale samenwerking, in de eerste plaats op het gebied van energie, vervoer en het milieu.

  Ryszard Czarnecki (UEN).- (PL)Mijnheer de Voorzitter, mijnheer Swoboda heeft zojuist terecht gewezen op de wijdverbreide corruptie in Montenegro. Om dit te illustreren zou ik cijfers willen noemen die door Transparency International zijn gepubliceerd. Uit die cijfers blijkt dat Montenegro op een schaal van 0 tot en met 10 (waarbij 10 voor een situatie zonder corruptie staat) uitkomt op 3,3. Het behoort daarmee tot een groep van landen waar de corruptie een ernstig probleem vormt.

Ik zou hieraan toe willen voegen dat smokkelpraktijken eveneens een dramatisch probleem vormen voor Montenegro. In dit opzicht heeft het land eigenlijk geen grenzen. Onlangs werd voorgesteld om het roken in openbare gebouwen te verbieden, terwijl men in het centrum van de hoofdstad duizenden pakjes gesmokkelde sigaretten kan kopen. In dit opzicht is de weg naar de Europese Unie voor Montenegro nog lang.

Aan de andere kant moet het land worden aangemoedigd om zo snel mogelijk aan de criteria van de Unie te voldoen. Ik ben verheugd over het feit dat er sprake is van voelbare vooruitgang, bijvoorbeeld met betrekking tot het gerechtelijk apparaat en de werking van de bestuurlijke organen. We moeten waardering opbrengen voor hetgeen Montenegro heeft bereikt sinds het zich nogal verrassend onafhankelijk heeft verklaard na een referendum.

Ik ben van mening dat de Europese Unie een duidelijk signaal moet geven dat de weg naar de Unie, zodra Montenegro aan de relevante criteria voldoet, zal worden afgekort. We moeten een concreet vooruitzicht op het lidmaatschap bieden, weliswaar niet binnen de komende 2 à 3 of 4 jaar, maar een echte prikkel voor de Montenegrijnse samenleving om in toenemende mate de Europese normen te halen.

  Bernd Posselt (PPE-DE).- (DE) Mijnheer de Voorzitter, Montenegro is niet alleen een van de mooiste landen van de wereld; het is ook het Balkanland met de langste onafhankelijkheidstraditie in de moderne tijd. Montenegro was al eeuwenlang onafhankelijk en had alle kenmerken van een staat. Ik onderstreep dit omdat Montenegro vaak onterecht wordt afgeschilderd als overbodig miniland dat door een gril van de geschiedenis plotseling onafhankelijk is geworden.

Aan het adres van de heer Markov wil ik zeggen dat Montenegro na de Eerste Wereldoorlog door zijn Servische bondgenoot is geannexeerd. Er was toentertijd geen sprake van een vrijwillige vereniging. Weliswaar vond er pro forma een stemming in het parlement plaats, maar daarmee was de kous af. Er was een brede Montenegrijnse vrijheidsbeweging, die in de jaren 20 en 30 actief was. Tito heeft vervolgens de onafhankelijkheid van Montenegro binnen Joegoslavië in ere hersteld. Volgens de Joegoslavische grondwet onder Tito bezat het zelfs het recht op afscheiding. Toen het probeerde dat recht uit te oefenen, werd hier echter een stokje voor gestoken. Inmiddels is het een onafhankelijk land dat op weg is naar het lidmaatschap van de Europese Unie.

We moeten de democratische krachten hier ondersteunen.Zoals hier reeds werd gezegd is de behandeling van minderheden in Montenegro een voorbeeld voor vele anderen in de regio. Wel is er nog een sterker systeem voor onafhankelijk onderwijs nodig, zoals dat onder meer door het franciscaner scholencentrum in Tuzi bij Podgorica wordt verzorgd.

Ik roep de regering op om de weg van verscheidenheid met vaste tred te blijven bewandelen, niet alleen in de economie, maar ook in het onderwijs en in de constitutionele en democratische structuren van het land.

(Applaus)

  Józef Pinior (PSE).- (PL)Mijnheer de Voorzitter, het lijdt geen twijfel dat Montenegro een voorbeeld voor positieve ontwikkelingen op de Balkan is als het gaat om het staatsbestel, de grondwet. de rechtsstaat, de integratie in de mondiale markt en de totstandbrenging van een markteconomie. Ongetwijfeld dient het Europees Parlement daarom zijn steun te verlenen aan de stabiliteits- en associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Republiek Montenegro.

tegelijkertijd mogen we niet vergeten dat Montenegro nog veel moet veranderen en moet ondernemen, vooral met betrekking tot het respect voor de rechtsstaat en de bestrijding van corruptie. Ik wil erop wijzen dat Montenegro in april 2007 een bilaterale overeenkomst met de Verenigde Staten heeft gesloten over de vrijstelling van de jurisdictie van het Internationaal Strafhof. Deze overeenkomst druist helaas in tegen het gemeenschappelijk standpunt en de grondbeginselen van de Europese Unie. Vanuit het oogpunt van het EU-beleid is het Internationaal Strafhof een uiterst belangrijke instelling. De bilaterale overeenkomst staat daarom haaks op het vooruitzicht van een overeenkomst met de Unie.

Ik zeg dit niet om in het Europees Parlement stemming te maken tegen Montenegro. Integendeel, ik ben van mening dat de Europese Commissie en alle andere EU-instellingen zich momenteel sterk moeten inspannen om het land te helpen nauwere betrekkingen met de Europese Unie te ontwikkelen, met name waar het gaat om de versterking van de rechtsstaat, het opbouwen van een markteconomie en de bestrijding van de zwarte markt.

  Paul Rübig (PPE-DE).- (DE) Mijnheer de Voorzitter, mijnheer de commissaris, dames en heren, het voorbeeld van Montenegro laat zien hoe belangrijk een referendum kan zijn. Ik kan er daarom inkomen dat in dit Huis vandaag talrijke posters werden getoond die oproepen tot een referendum, omdat het Verdrag van Lissabon natuurlijk in de mogelijkheid voorziet de burgers zo’n referendum aan te bieden. Ik vind het belangrijk dat het publiek bij het raadplegingsproces wordt betrokken en dat het de mogelijkheid krijgt om zijn wensen kenbaar te maken.

In Montenegro is het volgens mij ook belangrijk om de economische structuren te verbeteren. Zoals mijnheer Posselt al heeft aangegeven zijn de onderwijsinstellingen en de programma’s van de Europese Unie in dit verband van bijzonder belang. Op energiegebied vormen energie-efficiëntie en hernieuwbare energiebronnen in Montenegro een enorme uitdaging, maar zij bieden ook volledig nieuwe kansen.

In de telecommunicatiesector zou het voorts wenselijk zijn als Montenegro de Roaming-richtlijn zou omzetten, omdat dit natuurlijk zou bijdragen tot een betere communicatie, tegen redelijker prijzen, met onze Europese landen

Vanzelfsprekend is het milieu een van de centrale uitdagingen, waarbij afvalverwerking, waterzuivering en afvalwater een bijzonder probleem vormen. Als we het over een prachtige, onaangetaste natuur hebben, moeten we er ook voor zorgen dat op dit gebied de nieuwste normen worden toegepast. De Europese Unie biedt ondersteuningsmogelijkheden, die zo snel mogelijk in de praktijk dienen te worden gebracht.

  Justas Vincas Paleckis (PSE). – (LT)Mijn hartelijke dank gaat uit naar de rapporteur, die de eer had om in dit verslag een nieuw, en tegelijk ook oud Europees land te introduceren. Na de “fluwelen scheiding” van Servië had Montenegro de gelegenheid om het onbeperkte potentieel van een klein, trots land te tonen. Aan de andere kant dient Montenegro de leiding te nemen in de ontwikkeling van regionale samenwerking, dient het de rechten van minderheden te blijven uitbreiden en bij te dragen tot de verandering van de Balkan van een kruitvat in een bloeiende tuin van een verscheidenheid aan naties.

Net als de andere landen wier namen pas onlangs op de landkaart zijn verschenen, heeft Montenegro met tal van gevaarlijke problemen te maken: diepgewortelde corruptie, illegale praktijken, een zwarte economie, enzovoort. Gelukkig voelen sommige buitenlandse investeerders, vooral uit Rusland, zich tot dit jonge land aangetrokken, voornamelijk omdat het eenvoudige mogelijkheden biedt om illegale zaken te doen. De beslissing om in ruil voor militaire hulp Amerikaanse burgers niet over te dragen aan het Internationaal Strafhof ondermijnt Montenegro’s geloofwaardigheid wat betreft zijn bereidheid om vreedzaam met de buurlanden samen te werken en zelfs wat betreft zijn toewijding aan de Europese doelstellingen.

Thans wordt Montenegro, dat aan de schaduw van het verleden wil ontkomen, net als sommige buurlanden bekoord door het vooruitzicht lid van de Europese Unie te worden. Alleen al het vooruitzicht om een lidstaat te worden is een stimulans voor de democratie, de mensenrechten en betere leefomstandigheden voor de burgers. De tenuitvoerlegging van de stabiliteits- en associatieovereenkomst zal er ongetwijfeld voor zorgen dat de hervormingen in Montenegro door een Europese wind worden aangewakkerd. Het land kan profiteren van de ervaringen die zijn opgedaan in het buurland Slovenië en in andere landen die in het nieuwe millennium zijn toegetreden.

Montenegro’s initiatiefom zichzelf tot ecologische republiek te verklaren is loffelijk, maar het zou wel eens lang kunnen duren voordat dit op een geloofwaardige manier in de praktijk wordt omgezet.

Het is een goede zaak dat Montenegro en andere Balkanlanden langzamerhand uit de isolatie worden bevrijd die de bestaande visumregelingen met zich meebrengen. De Europese Commissie en de Raad dienen echter niet halverwege te stoppen, maar deze belemmeringen volledig weg te nemen, samen met de financiële en bureaucratische hinderpalen, waarbij echter een sterke bescherming tegen criminelen en delinquenten moet worden gewaarborgd.

  Olli Rehn, lid van de Commissie.−(EN) Mijnheer de Voorzitter, om te beginnen dank ik de Parlementsleden voor dit zeer substantiële en wezenlijke debat en de heer Vernola voor het stimuleren van dit debat.

De meeste Parlementsleden benadrukten terecht de absolute noodzaak van corruptie- en misdaadbestrijding en versterking van de rechtsstaat in Montenegro. Daar ben ik het roerend mee eens: de rechtsstaat is van fundamenteel belang voor alle sectoren van de maatschappij en vormt de basis voor het functioneren van de hele maatschappij en de economie. Dat is precies de reden waarom de Commissie in een vroeg stadium van het pre-toetredingsproces in Montenegro alsook in andere landen van de westelijke Balkan sterk aandringt op gerechtelijke hervorming. Dit is een van de belangrijkste politieke criteria voor toetreding en dit moet als eerste aandacht krijgen.

De heer Vernola en diverse andere Parlementsleden benadrukten ook het belang van ecologie en het milieu. De Commissie helpt dit oude koninkrijk om, zoals de heer Paleckis het noemde, de ecologische republiek in de tuin van landen te worden door de bestuurlijke capaciteit van Montenegro te vergroten, zodat het land vervolgens beter in staat is zijn wetten, bijvoorbeeld op het gebied van afvalbeheer en waterzuivering, op één lijn te brengen met de onze.

Corruptie speelt hierbij echter ook een rol. In het voortgangsverslag van de Commissie staat dat er geen vooruitgang is geboekt op het gebied van activiteiten ter beteugeling van politieke corruptie. Ook wordt er gesteld dat het beheer van publieke middelen zeer zorgwekkend is en dat er veel ruimte is voor corruptie, met name in verband met de bouw en ruimtelijke ordening, privatisering, concessies en openbare aanbestedingen. Dit is een zeer ernstige kwestie en om die reden moet Montenegro corruptie tot een van de hoogste prioriteiten maken.

Ik kan de geachte afgevaardigden ook laten weten dat de Commissie van plan is begin volgend jaar – waarschijnlijk in maart – een mededeling aan te nemen waarin we de ontwikkelingen sinds Thessaloniki, en Salzburg vorig jaar, inventariseren en aanbevelingen doen voor de toekomst. Een zo’n kwestie is visumliberalisering, door velen van u terecht genoemd. De Commissie zal het initiatief nemen tot een dialoog over routekaarten voor reizen zonder visum om de landen van de westelijke Balkan te helpen voortgang te boeken bij de naleving van de eisen, zodat hun burgers geen visum meer nodig hebben om naar de Europese Unie te reizen.

Ik onderstreep evenwel dat dit, als zodanig, niet binnen de bevoegdheden van de Commissie valt maar aan de nationale regeringen van de Europese Unie is. De ministeries en ministers van Binnenlandse Zaken zijn daarbij de voornaamste spelers. Laten we onze krachten dus bundelen en effectief lobbyen bij de ministers van Binnenlandse Zaken en bij de betrokken landen van de westelijke Balkan, want we moeten ervoor zorgen dat alle veiligheidseisen, zoals de uitgifte van documenten en grenscontrole, volledig in orde zijn voordat we kunnen gaan werken aan visumliberalisering.

Tot slot ben ik heel blij te vernemen dat de parlementaire samenwerking tussen het parlement van Montenegro en het Europees Parlement succesvol verloopt. Ik weet dat dit heel belangrijk is – het is een onderdeel van de echte politieke integratie – en dat draagt op zeer welkome wijze bij aan de ontwikkeling van instellingen in Montenegro. Ik vertrouw erop dat we samen kunnen werken aan het versterken van de democratische instellingen en de bestuurlijke capaciteit van Montenegro. Ik ben heel blij dat we op dezelfde manier denken over de toekomstige ontwikkeling van Montenegro op weg naar de Europese Unie.

(Applaus)

  De Voorzitter. − Ik heb één ontwerpresolutie ontvangen om het debat over de verklaring van de Commissie⁽¹⁾ te besluiten.

De gecombineerde behandeling is gesloten.

De stemming over de ontwerpresolutie en het verslag-Vernola vindt donderdag 13 december 2007 plaats.

Schriftelijke verklaringen (artikel 142)

  Bogdan Golik (PSE), schriftelijk.–(PL)Mijnheer de Voorzitter, als lid van het Europees Parlement doet het mij genoegen mij te kunnen uitspreken voor de sluiting van de stabilisatie- en associatieovereenkomst tussen de Europese Gemeenschappen en hun lidstaten en de Republiek Montenegro.

Ik ben van mening dat de samenwerking tussen de Europese Unie en de Republiek Montenegro in de toekomst voor beide partijen voordelen met zich mee zal brengen, vooral door de geleidelijke totstandbrenging van een bilaterale vrijhandelszone. Ik ben eveneens zeer verheugd over de vooruitgang die de Republiek Montenegro heeft geboekt bij de naleving van de door de Europese Unie gestelde eisen.

Ik zou echter kort een aantal gebieden willen aanstippen waarop Montenegro volgens de aanbevelingen van de Commissie zich moet blijven inspannen indien het een verdere toenadering tot de Europese Unie wenst. De belangrijkste opgave is de verbetering van de werking van de rechtsstaat door een hervorming van de overheidsorganen, teneinde de instellingen op alle niveaus te versterken en de politisering van die organen tegen te gaan.Ik heb nota genomen van en waardeer de wetgevingsinitiatieven van Montenegro op dit gebied, maar het is van het grootste belang dat deze gaandeweg sterker ten uitvoer worden gelegd. De Montenegrijnse autoriteiten moet voor een grotere transparantie zorgen waar het gaat om begrotingscontrole, het beheer van openbare middelen en aanbestedingsprocedures.

Ik denk dat Montenegro door de tenuitvoerlegging van alle aanbevelingen van de Commissie goed op weg zal zijn naar toetreding tot de Unie.

(1) Zie notulen.