Volledig verslag van de vergaderingen

Donderdag 22 mei 2008 - Straatsburg

14.1. Soedan en het Internationaal Strafhof (debat)

  De Voorzitter. – Aan de orde is het debat over zes ontwerpresoluties over Soedan en het Internationaal Strafhof⁽¹⁾.

  Jean Lambert, auteur. − (EN) Mevrouw de Voorzitter, voor de zoveelste keer houden we ons bezig met de kwestie-Soedan en de vraag hoe de Soedanese regering ertoe kan worden gebracht rekenschap te geven van het lijden van de eigen bevolking en ook van de impact van het conflict op de aangrenzende landen.

De ontwerpresolutie van vanmiddag gaat met name over het Internationaal Strafhof en over het feit dat het Strafhof meer dan een jaar geleden twee arrestatiebevelen heeft uitgevaardigd, namelijk tegen Ahmad Harun, die toen minister van Binnenlandse zaken was, maar inmiddels minister van Humanitaire zaken is – wat velen van ons stuitend zullen vinden – en tegen een van de voormalige leiders van de Janjaweedmilitie, Ali Muhammed Ali Abd-Al-Rahman.

We hebben van de kant van de Soedanese regering geen enkele medewerking gezien om deze mensen over te dragen aan het Internationaal Strafhof, hoewel de regering zich heel goed realiseert dat het lidmaatschap van de Verenigde Naties verplichtingen met zich meebrengt. We stuiten op een aanhoudende cultuur van straffeloosheid, waar klaarblijkelijk nooit iemand ter verantwoording wordt geroepen, zelfs niet voor de meest verschrikkelijke misdaden.

We vinden dat alle regeringen duidelijk stelling moeten nemen in deze kwestie. De ontwerpresolutie stelt dat we de Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen van juni moeten oproepen namens de EU gerichte strafmaatregelen aan te nemen tegen een duidelijk omlijnde groep van Soedanese overheidsmedewerkers die de verantwoordelijkheid dragen voor het gebrek aan samenwerking van Soedan met het Internationaal Strafhof. De maatregelen moeten ook duidelijke financiële sancties omvatten: als de smeekbeden van mensen niet helpen, dan helpt het misschien wanneer de geldkraan wordt dichtgedraaid.

Mijn fractie beveelt deze ontwerpresolutie bij het Parlement aan. Wij hopen dat er krachtige maatregelen worden genomen en dat deze twee mannen en anderen worden berecht.

  Erik Meijer, auteur. − (NL) Voorzitter, een jaar geleden hebben wij eveneens een urgentiedebat over Soedan gehouden. Sindsdien is de toestand niet beter, maar slechter geworden. Het na een langdurige binnenlandse oorlog tot stand gekomen compromis tussen het islamitische noorden en het niet-islamitische zuiden staat onder druk. De tijdelijke samenwerking in een overgangsregering en de voorbereiding van het referendum over de onafhankelijkheid van het zuiden in 2011 staan onder druk doordat de grenzen van die gebieden niet definitief zijn afgebakend. Beheersing van het olierijke tussengebied blijkt nu een reden voor nieuw geweld.

De vredesregeling geldt ook niet voor het westelijke Darfur, daar Arabische nomaden en militairen de zwarte bevolking voor een groot deel hebben verjaagd naar het buurland Tsjaad. Daar gaat het niet om een strijd tussen aanhangers van de islam en van het christendom, maar om een strijd tussen nomaden en gevestigde landbouwbevolking om het beheersen van de droge bodem die weinig oplevert. Groei van de bevolking en uitbreiding van de woestijn leiden ertoe dat die mensen hun traditionele bestaansbronnen kwijtraken en zich tegen elkaar richten. De regering is medeverantwoordelijk voor de verdrijving van de van oorsprong niet-Arabische bevolking. Vanuit Darfur wordt nu teruggevochten tot in de hoofdstad Khartoem.

Al in de tijd dat de huidige staat Soedan nog bekendstond als Anglo-Egyptisch Soedan, was de vraag aan de orde of dit zeer omvangrijke gebied met sterk verschillende volkeren als één staat onafhankelijk zou moeten worden. Een eenheidsstaat zou vooral de staat zijn van de Arabische bevolkingsgroepen in het noorden, het oosten en het midden. De zwarte islamitische bevolking in het westen en de zwarte christelijke en animistische bevolking in het zuiden zouden moeilijk een gelijkwaardige positie kunnen krijgen. Die toen veel minder ontwikkelde gebieden lagen ver van zee en kregen nauwelijks internationale aandacht. Uiteindelijk heeft niemand rekening met hen gehouden en wij zien nu de resultaten van de koloniale kortzichtigheid.

De staat is verantwoordelijk voor veel misdaden, maar tegelijk is die staat grotendeels een instrument voor één van de strijdende partijen. Dat maakt zijn medewerking aan strafmaatregelen moeilijk en uiteraard proberen wij in deze resolutie het perspectief daarop open te houden, maar onder de huidige omstandigheden is er weinig reden tot optimisme.

  Filip Kaczmarek, auteur. − (PL) Het is werkelijk stuitend dat de Soedanese regering de heer Harun (de voormalige minister van Binnenlandse zaken die in 2003 en 2004 verantwoordelijk was voor Darfur) heeft benoemd tot minister van Humanitaire zaken. Het is het toppunt van cynisme dat de verantwoordelijkheid voor de levens en de veiligheid van de inwoners van Darfur in zijn handen ligt – uitgerekend van degene door wie zij destijds werden vervolgd – en dat hij de beslissingen neemt over de grootste humanitaire operatie die door de internationale vredesmissie UNAMID wordt uitgevoerd. We moeten niet vergeten dat deze missie tot doel heeft burgers te beschermen tegen misdaden, precies tegen het soort acties waarbij de heer Harun betrokken was.

De internationale gemeenschap, de Europese Unie, de Afrikaanse Unie, de Arabische Liga, al deze organisaties moeten maximale druk uitoefenen op de Soedanese regering, zodat deze mensen zich uiteindelijk zullen verantwoorden tegenover het Internationaal Strafhof.

  Leopold Józef Rutowicz, auteur. − (PL) Mevrouw de Voorzitter, Soedan is een enorm groot land met een oppervlakte van 2,5 miljoen vierkante kilometer en een bevolking van ongeveer 42 miljoen mensen. Het land is kapotgemaakt door twee burgeroorlogen die miljoenen slachtoffers hebben geëist en die voor nog eens miljoenen inwoners hebben geleid tot invaliditeit, economische achteruitgang en de vernietiging van hun bezit. Aan de onderlinge moordpartijen lagen onder andere etnische verschillen ten grondslag – 52 procent van de bevolking is Afrikaans, 39 procent is Arabisch – en verschillen in godsdienst – 70 procent is soennitisch, 30 procent is animistisch.

Tijdens deze oorlogen begingen degenen met wapens en macht tegenover de bevolking alle mogelijke wreedheden, waaronder moord, marteling, verkrachting, beroving en verdrijving, misdrijven die worden vervolgd en bestraft door het Internationaal Strafhof. Helaas beschikt het Strafhof niet over de middelen om de daders voor het gerecht te brengen. De ontwerpresolutie verwoordt de Europese visie op de huidige situatie. Ik steun die visie. Ik denk echter dat het goed zou zijn om in deze omstandigheden een radicalere aanpak te overwegen, bijvoorbeeld het inzetten van speciale troepen van de Verenigde Naties om de aangeklaagden aan het Internationaal Strafhof over te dragen. Vervolgens worden degenen die schuldig zijn bevonden, levenslang verbannen – zonder recht op terugkeer – naar een afgelegen eiland met een toepasselijke naam als “Boosdoenerseiland”. Ik denk dat dat zou helpen.

  Marios Matsakis, auteur. − (EN) Mevrouw de Voorzitter, volgens schattingen van de Verenigde Naties heeft het conflict in Soedan geleid tot ongeveer 300 000 doden en 2,5 miljoen vluchtelingen.

In de afgelopen jaren is er een stroom van berichten geweest over barbaarsheden die in de regio hebben plaatsgevonden. De onschuldige burgerbevolking heeft onnoemelijk veel geleden. Degenen die volgens deze berichten verantwoordelijk waren voor het aanzetten tot of het plegen van oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid moeten worden berecht en, indien ze schuldig worden bevonden, dienovereenkomstig worden gestraft.

Dat is niet alleen nodig omdat het recht zijn loop moet hebben, maar ook om te voorkomen dat dergelijke lieden opnieuw zulke misdaden begaan en om een voorbeeld te stellen waardoor andere potentiële daders ervan worden weerhouden soortgelijke misdaden te begaan.

Het Internationaal Strafhof is opgericht om ervoor te zorgen dat degenen die zich schuldig maken aan oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid niet ongestraft blijven. Soedan heeft het Statuut van Rome tot oprichting van het Internationaal Strafhof ondertekend, maar nog niet geratificeerd.

Dat mag voor Soedan geen excuus zijn om het Hof niet zijn volledige medewerking aan te bieden in overeenstemming met resolutie 1593 van de VN-Veiligheidsraad. Het Internationaal Strafhof heeft twee arrestatiebevelen uitgevaardigd, namelijk tegen Ahmad Harun, voormalig minister van Binnenlandse zaken van Soedan, en tegen militieleider Ali Muhammed Ali Abd-Al-Rahman. De arrestatiebevelen hebben betrekking op een 51 punten tellende aanklacht wegens vermeende oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. De Soedanese autoriteiten weigeren nu al meer dan een jaar deze personen over te dragen en belemmeren op deze wijze het werk van het Internationaal Strafhof.

Dit is volstrekt onaanvaardbaar. Door een dergelijke opstelling maakt de Soedanese regering zichzelf tot handlanger van deze vermeende misdadigers. We roepen de Soedanese regering op om zich op korte termijn te beraden op de netelige positie waarin ze zichzelf heeft gemanoeuvreerd door deze vermeende massamoordenaars bescherming te bieden tegen de toepassing van het internationaal recht. Hopelijk komen ze tot bezinning en volgen ze het verzoek van het Internationaal Strafhof onmiddellijk op.

  Tadeusz Zwiefka, namens de PPE-DE-Fractie. – (PL) Het is ronduit schokkend wanneer een land dat lid is van de Verenigde Naties verzuimt gehoor te geven aan oproepen van de VN-Veiligheidsraad om medewerking te verlenen aan het Internationaal Strafhof. Wat kan de internationale gemeenschap doen wanneer de minister van Buitenlandse zaken van Soedan een dergelijke medewerking weigert en tevens verklaart dat het Strafhof niet bevoegd is om welke Soedanese burger ook te berechten en dat de Soedanese regering niet zal toestaan dat ook maar een van haar burgers door een niet-Soedanese rechtbank wordt berecht en veroordeeld?

We bevinden ons in een tamelijk lastig parket, aangezien Soedan – tot op zekere hoogte – niet afhankelijk is van hulp uit de Europese Unie, de Verenigde Staten of de andere westerse democratieën, maar zijn ontwikkeling baseert op hulp uit China, een land dat zich helaas niet bekommert om mensenrechten, zelfs niet binnen de eigen grenzen. De enige mogelijke reactie van onze kant is dat we vragen om de activa van de Soedanese leiders te bevriezen.

  Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, namens de PSE-Fractie. – (PL) Het conflict in Soedan heeft sinds 2003 300 000 slachtoffers geëist. Tweeënhalf miljoen mensen hebben huis en haard verlaten om aan het geweld te ontsnappen. Ondanks het feit dat het land gedeeltelijk is gestabiliseerd, vinden er voortdurend gevechten plaats tussen regeringstroepen en de rebellen. Daardoor is het moeilijk om VN-vredestroepen in te zetten en humanitaire hulp te verlenen. Zonder betrokkenheid van de Verenigde Naties en zonder het aantal VN-soldaten in de regio te vergroten, zal een duurzame oplossing voor het conflict in Soedan niet mogelijk zijn. Het rekruteren van kinderen voor het leger en gewelddadigheden tegen de burgerbevolking, in het bijzonder tegen vrouwen, zijn duidelijke schendingen van internationale standaarden en mensenrechten.

Verontrustend is vooral dat de regering weigert samen te werken met het Internationaal Strafhof en dat oorlogsmisdadigers deel blijven uitmaken van die regering, mensen die nu – en dit klinkt als een lugubere grap – onder meer verantwoordelijk zijn voor de verdeling van humanitaire hulp en de contacten met de troepen voor vredeshandhaving. Soedan moet worden opgeroepen onverwijld samen te werken met het Strafhof, zodat de oorlogsmisdaden worden aangepakt. Dat is namelijk een noodzakelijke voorwaarde om tot een democratie en rechtsstaat te komen. Alle pogingen om het vredesakkoord en de militaire hulp van derde landen te dwarsbomen – en dat geldt voor beide partijen bij het conflict – moeten worden veroordeeld.

  Ewa Tomaszewska, namens de UEN-Fractie. – (PL) Mevrouw de Voorzitter, Soedan is al vanaf 2003 oorlogsgebied als gevolg van religieuze en etnische verschillen. Het conflict in Darfur leidde tot een exodus van meer dan tweeënhalf miljoen mensen. Burgers zijn het slachtoffer geworden van dit conflict doordat ze zijn vermoord, geslagen of verkracht. Honger komt op grote schaal voor en er is een gebrek aan basishygiëne. Kinderen die hun ouders hebben verloren of van hun ouders zijn gescheiden, hebben geen kans op onderwijs of een behoorlijke toekomst. Aan humanitaire missies worden steeds meer beperkingen opgelegd. Het conflict in Soedan heeft geleid tot een vernietiging van de beschaving in Darfur en Tsjaad.

De Soedanese regering heeft geweigerd samen te werken met het Internationaal Strafhof, schoffeert het Strafhof, dat arrestatiebevelen heeft uitgevaardigd tegen oorlogsmisdadigers, en is niet in staat of gewoonweg niet bereid om de situatie te verbeteren. Als gevolg van de aanval op Omdurman op 10 en 11 mei verloren nog eens tweehonderd mensen het leven.

We roepen de autoriteiten in Soedan op onverwijld samen te werken met het Internationaal Strafhof. We willen dat de Europese Raad krachtige maatregelen neemt om de toegang tot banken in de Europese Unie te blokkeren voor individuen die zijn aangemerkt als degenen die het conflict in Darfur financieren, en hun activa te bevriezen.

  Jana Hybášková (PPE-DE). - (CS) Omdat ik heb deelgenomen aan de onderzoeksmissie van het Europees Parlement in Darfur en Tsjaad in 2004, ben ik een reiziger op wie een politieke verantwoordelijkheid rust. Ik was erbij toen een twaalfjarige moeder die was verkracht, antwoordde op de vraag hoe haar kind heette: “Ik weet het niet; het kind heeft geen naam”. Daarom roepen wij Soedan op het Statuut van Rome te ratificeren, krachtens resolutie 1593 onverwijld samen te werken met het Strafhof en Ali Kushayb en Ahmad Harun onmiddellijk over te dragen. Wat we echter vooral vragen is of Europeanen er in hun onderhandelingen met de Arabische Liga en met name met China op willen aandringen dat China en de Arabische Liga hun beleid aanscherpen waar het gaat om hun betrekkingen met Soedan. Dat zijn de partners die ons zouden kunnen helpen. We verzoeken de Raad en de Commissie ons van hun onderhandelingen op de hoogte te houden.

  Marianne Mikko (PSE). - (ET) Dames en heren, Soedan is een land dat gebruik heeft gemaakt van zijn recht om anders te zijn. Het is een land waar elke dag op grote schaal geweld, terreur en verkrachtingen plaatsvinden zonder dat deze daden worden bestraft. Het is een land dat is gebaseerd op andere waarden dan mensenrechten. De situatie is kritiek: sinds het begin van het conflict in Darfur, nu vijf jaar geleden, zijn meer dan 200 000 mensen om het leven gekomen. Personen die zich schuldig hebben gemaakt aan misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden lopen vrij rond; sommigen bekleden hoge functies in Soedan.

Het gerechtelijk apparaat in Soedan is niet in staat en niet bereid iets aan de situatie in Darfur te doen. Hervormingen zijn nodig; het systeem moet worden gebaseerd op internationaal erkende mensenrechtenstandaarden. Er moet een einde komen aan straffeloosheid. Het is absoluut noodzakelijk dat de Soedanese regering gaat samenwerken met het Internationaal Strafhof. Soedan moet het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof ratificeren en oorlogsmisdadigers voor de rechter brengen. De situatie moet nu veranderen, en wel onmiddellijk.

  Marcin Libicki (UEN). - (PL) Zoals zo vaak wanneer we debatteren over moorden en andere mensenrechtenschendingen in de wereld, hebben we het vandaag over de vraag wie daarginds, ter plekke, de verantwoordelijken zijn. Het lijkt mij echter dat de situatie een grondigere analyse vereist, aangezien dergelijke conflicten altijd hun oorsprong vinden in de handel in wapens en olie. Deze handel in wapens en olie is niet uitsluitend in handen van mensen in de landen daar, die we vaak beschouwen als een slechter soort mensen, maar ook van mensen in de categorie landen die een beter ontwikkeld verantwoordelijkheidsbesef hebben en dat ook voor anderen zouden moeten hebben. Als deze mensen er geen belang bij zouden hebben, zouden de misdaden die wij altijd op donderdagmiddag aan de orde stellen, zoals we dat vandaag doen met Soedan, waarschijnlijk niet bestaan.

  Kathy Sinnott (IND/DEM). - (EN) Mevrouw de Voorzitter, regelmatig debatteren we op donderdagmiddag over Soedan, omdat de gruwelijke mensenrechtenschendingen voortduren: moord, verkrachting, ontvoering, ontvoering van kinderen en confiscatie van grond en huizen. Het gebrek aan veiligheid is nog steeds een probleem voor de mannen, vrouwen en kinderen van Soedan, maar ook voor mensen die werkzaam zijn in de humanitaire hulpverlening.

De minachting voor de jurisdictie van het Internationaal Strafhof heeft ertoe geleid dat misdadigers vrij mogen rondlopen, met name mensen die in de schijnwerpers staan, zoals de voormalige minister van Binnenlandse zaken en een voormalige leider van de Janjaweedmilitie. We moeten er bij Soedan met klem op aandringen, met alle mogelijkheden die we hebben, om het Statuut van Rome te ratificeren.

Ik doe nogmaals een dringend beroep op de EU en de rest van de internationale gemeenschap om haar morele en sociale verantwoordelijkheid te tonen en krachtige maatregelen te nemen – onder meer door China te confronteren met de rol die dat land speelt in Soedan en in de wapenhandel die de situatie in stand houdt – teneinde de bevolking van Soedan en de vluchtelingen in het aangrenzende Tsjaad te beschermen en een einde te maken aan dit conflict.

  Louis Michel, lid van de Commissie. – (FR) Mevrouw de Voorzitter, in 2004 richtte de Europese Unie een verzoek aan de Verenigde Naties om een commissie in te stellen die onderzoek moest doen naar de wreedheden en misdaden die werden begaan in Darfur. Naar aanleiding van de aanbevelingen van deze commissie vroeg de Europese Unie aan de VN-Veiligheidsraad om de situatie in Darfur naar het Internationaal Strafhof te verwijzen, wat de Veiligheidsraad deed door in 2005 Resolutie 1593 aan te nemen.

In de afgelopen paar maanden heeft de Europese Unie de Soedanese regering herhaaldelijk opgeroepen onvoorwaardelijk samen te werken met het Internationaal Strafhof.

Op 31 maart 2008, precies drie jaar nadat de Veiligheidsraad de situatie in Darfur naar het Internationaal Strafhof had verwezen, nam het EU-voorzitterschap namens de Europese Unie een Verklaring aan waarin het zijn verontwaardiging uitte over de weigering van de Soedanese regering om samen te werken met het Internationaal Strafhof. De Europese Unie sprak tevens haar steun uit voor het nemen van verdere passende maatregelen tegen degenen die de verantwoordelijkheid dragen voor het gebrek aan samenwerking van Soedan met het Internationaal Strafhof, indien de Soedanese regering nog steeds zou weigeren gehoor te geven aan de VN-Resolutie.

Op 6 mei 2008 woonde ik in Oslo een vergadering bij van donoren en de Soedanese regering – het Soedan-consortium. In mijn toespraak voor deze vergadering herinnerde ik mijn Soedanese gesprekspartners eraan dat wij met onze ontwikkelingshulp de ontwikkeling in Soedan willen steunen onder de voorwaarde dat er in het land een werkelijke democratische transformatie plaatsvindt, zoals is voorzien in het Comprehensive Peace Agreement. Ik benadrukte dat de uitgangspunten die aan het CPA ten grondslag liggen evenzeer van toepassing zijn op Darfur en dat de hoogste prioriteit moest worden gegeven aan het herstel van de veiligheid, de inzet van de VN-missie en het verschaffen van toegang voor humanitaire hulp. De recente geweldsuitbarsting in Abyei, een regio met tal van complexe problemen die een van de belangrijkste uitdagingen vormen voor de tenuitvoerlegging van het Comprehensive Peace Agreement in Soedan, onderstreept het belang van een volledige uitvoering van het CPA. Ik heb net een persbericht uitgebracht waarin beide partijen worden opgeroepen alle bepalingen van het CPA na te komen, waaronder de afkondiging van een onmiddellijk staakt-het-vuren en de terugtrekking van andere gewapende facties uit de stad Abyei.

De Soedanese regering moet beseffen dat de hele internationale gemeenschap trouw blijft aan het ideaal zoals dat in het CPA is verwoord, namelijk het ideaal van een vreedzaam, stabiel en democratisch Soedan dat de rechtsstaat en de mensenrechten respecteert. Deze boodschap is niet alleen gericht tot de Soedanese regering, maar is ook bestemd voor de diverse gewapende rebellenbewegingen. Hun politieke beweegredenen, wat die ook mogen zijn, zijn geen rechtvaardiging voor het plegen van misdaden. Het Strafhof heeft een aantal arrestatiebevelen uitgevaardigd, onder andere tegen Ali Kushayb, een van de leiders van de Janjaweedmilitie.

De vergadering van de VN-Veiligheidsraad, die op 5 juni zal worden gehouden in aanwezigheid van de aanklager van het Internationaal Strafhof, de heer Moreno Ocampo, kan voor de internationale gemeenschap een belangrijke gelegenheid zijn om een gemeenschappelijk front te vormen en een duidelijk signaal af te geven ter ondersteuning van het werk van het Strafhof. De Raad Externe Betrekkingen die voor eind juni gepland staat, zal zich welhaast zeker met de kwestie bezighouden.

  De Voorzitter. – Het debat is gesloten.

De stemming zal plaatsvinden aan het einde van de debatten.

Schriftelijke verklaringen (artikel 142)

  Glyn Ford (PSE), schriftelijk. – (EN) Ook ik veroordeel de aanhoudende weigering van Soedan om samen te werken met het Internationaal Strafhof (ICC) en Ahmad Harun en Ali Kushayb aan het ICC over te dragen.

Tot nu toe heeft het conflict in Soedan 300 000 slachtoffers geëist en geleid tot tweeënhalf miljoen binnenlandse ontheemden. Toch gaan we door met het geven van hulp via het ministerie van Humanitaire zaken van Ahmad Harun. Ik verzoek de Commissie en de lidstaten om de hulpleveranties via dit ministerie te staken en er bij de regering van Soedan op aan te dringen deze man uit zijn functie te ontheffen, hem onmiddellijk te arresteren en over te dragen aan het ICC.

Het is allemaal goed en wel om China de les te lezen over zijn weigering actie te ondernemen naar aanleiding van Darfur, maar in dit geval reageert de EU even halfhartig als de rest.

(1) Zie notulen.