Pełne sprawozdanie z obrad

Środa, 3 września 2008 r. - Bruksela

8. Uroczyste posiedzenie - Kostaryka

  Przewodniczący. − Bienvenido al Parlamento Europeo, Presidente Arias! Panie prezydencie Republiki Kostaryki, panie i panowie! W imieniu Parlamentu Europejskiego chciałbym również gorąco powitać pana, panie prezydencie Arias.

Pańska wizyta stanowi kamień milowy w relacjach pomiędzy Parlamentem Europejskim, Unią Europejską, Kostaryką i Ameryką Łacińską.

Panie doktorze Arias! Był już pan prezydentem Kostaryki w latach 1986-1990, a w roku 2006 został pan ponownie mianowany na to stanowisko na okres czterech lat. Jest pan powszechnie znany za sprawą Pokojowej Nagrody Nobla, którą otrzymał pan w roku 1987 jako wyraz uznania za niezwykły wysiłek poczyniony w walce o pokój w Ameryce Środkowej.

Starania pana prezydenta Ariasa, jakie podejmował w roli pośrednika międzynarodowego, przyniosły w rezultacie porozumienie pokojowe w Esquipulas, które zostało podpisane przez prezydentów państw Ameryki Środkowej 7 sierpnia 1987 r. Unia Europejska w pełni wspierała te wysiłki.

Prezydent Kostaryki jest zatem wzorem dla ludzi całego świata. Przy pewnej okazji powiedział, że ważne jest, aby mieć swoje wartości, zasady i ideały, a także aby za nie walczyć. Panie prezydencie Arias! Przez wiele lat poświęcał się pan takiej pracy, a obywatele Kostaryki w dowód uznania tych zasług wybrali pana po raz kolejny na prezydenta dwa lata temu.

W przemówieniu podczas piątego szczytu UE-Ameryka Łacińska i Karaiby (AŁiK) w Limie w Peru, które odbyło się w maju tego roku, podkreśliłem fundamentalne znaczenie integracji regionu na okres XXI wieku. W słowach Jean Monnet, jednego z ojców założycieli Unii Europejskiej, zostało to wyrażone dobitnie, że jest to przykład „tworzenia jedności pomiędzy ludźmi, a nie współpracy pomiędzy państwami”. Panie prezydencie Arias! Pan również przyczynił się do realizacji tego ideału, udzielając swojego zaangażowania.

Z punktu widzenia Parlamentu Europejskiego zawarcie porozumienia o stowarzyszeniu pomiędzy Ameryką Środkową i Unią Europejską w najbliższej przyszłości byłoby mile widziane – i jak już powiedziałem w Limie – chciałbym dodać coś, co już przed chwilą zostało ze szczegółami omówione na naszym spotkaniu: jeśli gdziekolwiek na świecie wybucha wojna, wydatkowane są wielkie ilości pieniędzy w dolarach, euro czy innej walucie, ale jeśli potrzebne jest wsparcie dla podtrzymania pokojowych stosunków, wówczas państwa zainteresowane kłócą się co do dużo mniejszych kwot pieniędzy. Musimy dać pokojowi szansę!

(Oklaski)

Takie jest nasze dzisiejsze przesłanie do innych instytucji europejskich.

Panie prezydencie Aria! Pozwolę sobie na koniec dodać, że wierzymy, iż pan i państwa kraj będziecie nadal odgrywać ważną rolę w staraniach o powodzenie tych negocjacji.

W imieniu posłów do Parlamentu Europejskiego chciałbym pana ponownie przywitać. Mam nadzieję, że pańska wizyta da nam okazję do tego, aby umocnić więzi przyjaźni pomiędzy Europą, Kostaryką i Ameryką Łacińską.

Panie i panowie! Pozwolą państwo, że dodam coś od siebie; to wspaniałe, że prezydent Kostaryki jest tu z nami; to także bardzo miły zbieg okoliczności - w drodze wyjątku wolno mi wspomnieć dzisiaj o wieku pewnej osoby - że członkini Komisji Europejskiej odpowiedzialna za politykę zagraniczną, pani komisarz Ferrero-Waldner, obchodzi dzisiaj swoje 60. urodziny. Jest to kolejna szczęśliwa okazja i dobry powód, aby życzyć jej wszystkiego najlepszego.

(Oklaski)

  Óscar Rafael Arias Sánchez, prezydent Republiki Kostaryki. − (ES) Panie przewodniczący! Witam państwa w imieniu niewielkiej amerykańskiej republiki, w której obecnie ponad 4,5 mln mieszkańców ma śmiałość żyć i marzyć każdego dnia; w której koncepcja społeczeństwa nienadzorowanego przez armię okazuje się realna i w której po raz kolejny będziemy wkrótce obchodzić 110 rocznicę demokracji. Witam państwa w imieniu niewielkiej amerykańskiej republiki, która podczas drugiej połowy XX wieku była otoczona najbardziej haniebnymi dyktaturami, a mimo to sama nie doznała ucisku; która odmówiła bycia pionkiem w Zimnej Wojnie i powstrzymała się od działań zbrojnych, walcząc o pokój. Witam państwa w imieniu Republiki Kostaryki.

Panie przewodniczący, panie i panowie!

Moje wystąpienie poprzedziły dwa zdarzenia, które pomimo swojej odległości w czasie są tak bliskie temu dniowi jak dzisiejszy wschód słońca. Tego pamiętnego dnia 225 lat temu, gdy wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych dobiegła końca na mocy podpisanego w Wersalu traktatu, pierwsza fala ruchu niepodległościowego ogarnęła niemalże cały kontynent amerykański. Również 69 lat temu rozpoczęła się druga wojna światowa, gdy Niemcy ogłosiły swoją decyzję względem Francji i Wielkiej Brytanii, i powstał sojusz aliancki, w skład którego wchodziła duża część kontynentu amerykańskiego. Przywołuję te wydarzenia, ponieważ podchodząc do tej mównicy, symbolu wspólnoty pomiędzy różnymi narodami, czynię to ze świadomością bagażu historii, jaki noszę na swoich barkach i który państwo - jako przedstawiciele swoich narodów - również noszą. Nie przybyliśmy tutaj, aby budować relacje pomiędzy naszymi dwoma kontynentami, ale raczej przyznać, że relacje te istnieją od dawien dawna i że jakakolwiek próba ich poprawienia powinna się zacząć od zrozumienia ich w ujęciu ogólnym.

Kierując się szczerością, która powinna cechować relację przyjaciół, musimy przyznać, że nasza wspólna historia ma swoje źródło w dominacji jednej cywilizacji nad drugą. Ameryka dowiedziała się najpierw o sile Europy, a dopiero później o jej ideałach. Z podbojami wiązał się strach, z kolonizacją - pogarda. Nie możemy się jednak oprzeć urokowi tej wielowiekowej kultury. Pomimo walk, które stoczyliśmy, niezaprzeczalnie Europa przyniosła na nasze ziemie oświecenie i wzbudziła w nas przywiązanie do najwyższych wartości człowieka, których nie porzuciliśmy, zyskując naszą niepodległość.

To właśnie dla tych wartości odwiedziłem Europę 21 lat temu w trakcie mojej pierwszej prezydentury w Republice Kostaryki. W tamtym czasie przybyłem tutaj, aby prosić kontynent europejski o udzielenia wsparcia dla misji pokojowej organizowanej w Ameryce Środkowej, gdzie pięć narodów, pochłoniętych konfliktem wojny domowej, walczyło o swoje przetrwanie. Przelew krwi powodował podział pomiędzy naszymi narodami i brat stawał przeciwko bratu. W ramach okrutnego eksperymentu potęgi tamtego czasu wykorzystały nas jako poligon do badań, aby zademonstrować własną siłę: przybyły tu z bronią, od której my ginęliśmy. Liczba ofiar śmiertelnych rosła, a według niektórych szacunków wyniosła nawet 350 000 osób. Porównując to na zasadzie proporcji z udziałem obywateli USA w wojnie w Iraku, oznaczałoby niemal 4 mln zabitych. Tylko pokój mógł zagwarantować przyszłość dla naszego regionu.

W tamtym czasie pomoc z Europy była odpowiedzią na nasze modlitewne błagania. Wsparcie moralne, jakie uzyskaliśmy od tego kontynentu, pozwoliło nam ubiegać się o dyplomatyczne rozwiązanie konfliktów - rozwiązanie Ameryki Środkowej na jej własne problemy. Pomoc międzynarodowa, jaką Europa nam wtedy zapewniła, była hojna i wszechstronna; stanowiła również symbol prawdziwego pragnienia Europy, aby wspierać postęp w krajach Ameryki Środkowej.

Teraz, 21 lat później, wracam do Europy i podobnie jak Fray Luis de León, gdy wyszedł na wolność po czterech latach więzienia, czuję się zmuszony, aby rozpocząć od słów „Jak to wczoraj mówiliśmy...”, ponieważ w wielu sprawach musimy rozpocząć od miejsca, na którym skończyliśmy. Relacje pomiędzy Europą i Ameryką Środkową, tak bliskie w okresie wojny, stały się odległe w czasie pokoju. Europejska pomoc dla Ameryki Środkowej, która była tak wielka w czasach ucisku, stała się skromniejsza w czasach wolności. Nigdy sobie nie wyobrażaliśmy, że gdy przestąpimy próg pokoju, znajdziemy się w królestwie zapomnienia. Chciałbym myśleć, że jest to czas, aby pokazać, że przyjaciele, którzy wspierali nas w najtrudniejszych chwilach, będą to mogli czynić w chwilach naszego sukcesu, właśnie z tej racji, że odnosimy sukces.

Na dzisiaj chciałbym zaproponować trzy kierunki działania, za sprawą których moglibyśmy umocnić nasze więzi i walczyć ramię w ramię w imię ideałów, które były przecież podstawą państwa nauki: podpisanie umowy o stowarzyszeniu UE-Ameryka Środkowa, „konsensusu kostarykańskiego” i „Pokoju z naturą”.

Jestem w pełni świadomy tego, że w tej Izbie są przedstawiciele różnych opinii na temat wolnego rynku. Wiem jednak także, że opinie te są wygłaszane z korzystnego punktu widzenia przez osoby, które mają ten przywilej, aby żyć w wysoko rozwiniętym kraju. Dzisiaj chciałbym państwu przedstawić oddolny punkt widzenia. Dla państwa takiego jak moje, jednego z najmniejszych na świecie, niemożliwym jest produkowanie wszystkiego, co jest konsumowane. Jesteśmy skazani na Fenicjan współczesności. W erze globalizacji dylemat, z jakim mają do czynienia kraje rozwijające się, jest równie nieprzyjemny, co prosty: jeśli nie będziemy mogli eksportować coraz większej ilości towarów i usług, coraz więcej osób zdecyduje się emigrować.

To oczywiste, że Europa musi dbać o interesy Europejczyków. Jest jednak również zrozumiałe, że interesy Europejczyków i jakiejkolwiek rasy na świecie są coraz bardziej uwarunkowane przez wspólny cel, ku jakiemu dąży ludzkość. Żaden kraj nie może lekceważyć sytuacji, gdy poza jego granicami szerzą się głód, ignorancja, przemoc i choroby. Chociaż różnice pomiędzy naszymi narodami nadal są wielkie, globalna diaspora będzie powodować migrację tysięcy osób przez morza, rzeki i granice miast, poszukujących tych możliwości, których zabrakło im we własnym kraju.

Układ o stowarzyszeniu pomiędzy Ameryką Środkową i Unią Europejską, który może być pierwszym układem pomiędzy tymi regionami, jaki zawiera Unia Europejska, stanowi najbliższą, najwyraźniejszą i najbardziej bezpośrednią okazją dla Europy do tego, aby przywrócić swoją obecność w Ameryce Łacińskiej. Od czasu utworzenia Wspólnego Rynku Ameryki Środkowej, nie było wielu inicjatyw, które niosłyby ze sobą większy potencjał przyspieszenia wzrostu gospodarczego na półwyspie Ameryki Środkowej, a także służyły modernizacji naszych instytucji i oferowały nowe możliwości tym mieszkańcom Ameryki Środkowej, którzy nadal żyją w ubóstwie. Dla Europy zawarcie tego porozumienia oznaczałoby podjęcie utraconej niegdyś woli przywódczej i zajęcie frontowej pozycji w walce o rozwój naszej Ameryki Środkowej. Dawniej byliśmy sojusznikami na rzecz pokoju, teraz możemy być partnerami na rzecz rozwoju.

Jednak pomiędzy Ameryką Środkową i Europą nadal istnieją kolosalne różnice, które także należy uwzględnić. Pierwszą z nich dotyczy naszych modeli integracji: Europa musi zaakceptować fakt, że integracja Ameryki Środkowej dokonała się w sposób, na jaki pozwolił rozwój instytucjonalny. Jesteśmy obecnie najbardziej zintegrowanym regionem spośród krajów rozwijających się i dlatego uważamy, że nieuczciwym byłoby narzucanie nam warunków odnośnie do integracji, mając na celu postęp w negocjacjach; warunków, do których Ameryka Środkowa nie może się dostosować, a których nie stawia się przecież innym krajom.

Kolejną różnicą dzieląca nasze regiony, a przy tym być może najważniejszą, są różne poziomy naszego rozwoju gospodarczego: ważne jest, aby element ekonomiczny porozumienia stanowił o korzystnym dla Ameryki Środkowej, asymetrycznym podejściu, a ponadto aby na jego mocy nie wdrażano przeraźliwej praktyki stosowania barier w dziedzinach, w których właśnie Ameryka Środkowa utrzymuje przewagę. Jeśli osiągniemy porozumienie na podstawie powyższych założeń, Europa dokona wielkiego postępu na korzyść ludności Ameryki Środkowej, ale również samej Europy, ponieważ w czasach kryzysu międzynarodowego Europa mogłaby w znacznym stopniu skorzystać na współpracy z gospodarką, która od pięciu lat wzrasta około dwukrotnie szybciej niż gospodarka europejska.

Europa może zacząć odgrywać nową rolę przywódcy dla krajów rozwijających się, ale najpierw musi zapewnić, że za sprawą tej nowej roli rzeczywiście przyczyni się do rozwoju. Zgodnie ze słowami Goethego „nie ma nic bardziej szkodliwego dla nowej prawdy niż stare błędne przekonanie”. Nie możemy przejść do kolejnego etapu współpracy międzynarodowej, nosząc bagaż przeszłości, szczególnie ten związany z wydatkami na cele militarne, który sam w sobie jest obrazą niemal 200 milionów osób z Ameryki Łacińskiej, które pogrążone są w nędzy. Nadszedł czas, aby międzynarodowa społeczność finansowa nauczyła się oddzielać ziarna od plew i uznała - mając na to dowody - które wydatki przekładają się na lepszy standard życia istoty ludzkiej, a które nie.

Nie jest powodem do dumy fakt, że w 2007 r. wydatki Ameryki Łacińskiej na cele wojskowe wyniosły 36 mld dolarów, a jest to region, w którym - poza Kolumbią - nie dochodzi obecnie do żadnych starć zbrojnych. Za pieniądze wydawane na jeden samolot Suchoj Su-30k można by było kupić około 200 000 komputerów przenośnych typu MIT Media Lab XO dla naszych uczniów. Pieniądze wydane na jeden śmigłowiec Black Hawk mogłyby wystarczyć na grant w wysokości 100 dolarów miesięcznie dla 5 000 młodych osób zamieszkujących Amerykę Łacińską. Kraje rozwinięte nie mogą wspierać swoimi zasobami i pomocą finansową decyzji tych państw, które wolą wyposażać swoich żołnierzy niż kształcić ich dzieci. To dlatego, panie i panowie, rząd, który reprezentuję, ogłosił „konsensus kostarykański”, czyli inicjatywę, dzięki której powołane zostaną mechanizmy anulowania długów i wspierania zasobami finansowymi krajów rozwijających się, które inwestują więcej w ochronę, edukację, zdrowie i warunki mieszkaniowe swoich obywateli, a mniej w zbrojenia i wojsko. Nadal mam nadzieję, że „konsensus kostarykański”, dzięki państwa wsparciu, stanie się pewnego dnia rzeczywistością.

Mam również nadzieję, że będziemy w stanie przyjąć plan, który jest ściśle związany z przedmiotowym konsensusem, który przedstawiła Kostaryka na forum ONZ i który zabrania krajom przewożenia broni do państw, grup i jednostek, jeśli są wystarczające powody, aby podejrzewać, że broń ta będzie wykorzystana do naruszania praw człowieka lub prawa międzynarodowego. Nie wiem, jak długo jeszcze będziemy w stanie przetrwać, jeśli nie zdamy sobie sprawy z tego, że nieustanne zabijanie niewielkiej liczby osób dzień po dniu jest równie przerażające jak zabicie wielu osób jednego dnia. Niszcząca siła 640 mln sztuk broni lekkiej i ciężkiej, które znajdują się w światowym obiegu, w tym 74% w posiadaniu osób cywilnych, okazała się bardziej zabójcza niż bomba atomowa i stanowi jedną z głównych sił przyczyniających się do braku bezpieczeństwa publicznego, zarówno w wymiarze krajowym, jak i międzynarodowym. Strach przed śmiercią nie może dominować w wydarzeniach przyszłości naszych narodów. Właśnie teraz możemy uczynić coś, co pozwoli temu zapobiec.

Chciałbym jeszcze wspomnieć o jednej kwestii i jest to coś, co również wiąże się z przemocą i zniszczeniem, ale nie tylko wobec istot ludzkich - dotyczy to wszystkich form życia. Każdy las, który poddajemy wycince, każda tona dwutlenku węgla, którą emitujemy do atmosfery, i każda rzeka, którą zanieczyszczamy, zbliżają nas o jeden stopień do wymarcia naszego gatunku, na progu którego, podobnie jak u bram dantejskiego piekła, będziemy zmuszeni porzucić wszelką nadzieję. Odmawiam bycia świadkiem tego, jak ludzkość przekracza ten próg.

Sześćdziesiąt lat temu były prezydent Kostaryki, José Figueres, miał wizję, zgodnie z którą rozwiązał armię swojego państwa i ogłosił pokój z całym światem. Teraz natomiast podjęliśmy decyzję o ogłoszeniu „Pokoju z naturą”. Planujemy wyeliminować emisję dwutlenku węgla w naszym kraju do roku 2021, w którym będziemy obchodzić 200 lat niepodległości. Sadząc 5 mln drzew w ubiegłym roku, staliśmy się krajem, w którym na osobę i na kilometr kwadratowy przypada największa liczba drzew. W roku 2008 posadzimy kolejne 7 mln drzew. Prowadzimy międzynarodową krucjatę przeciwko globalnemu ociepleniu, dlatego pokornie proszę o przyłączenie się do nas.

Dzięki globalnemu ociepleniu drzewka oliwne mogą rosnąć na wybrzeżach Anglii, co jest naprawdę wyraźnym sygnałem dla społeczności naukowej. W przeciwieństwie do historii opisanej w Biblii, tym razem gołąb nie przyniesie nam gałązki oliwnej na znak pokoju, ale na znak zagrożenia. Dzisiaj proszę państwa o wysłanie tego gołębia do najdalszych zakątków ziemi, tak aby mógł powrócić z wiadomością o woli wprowadzenia zmian ze strony każdego państwa świata. Tylko razem będziemy w stanie utworzyć sojusz, ale w tym przypadku jego stronami nie będą Bóg i człowiek, lecz człowiek i Jego stworzenie.

Panie przewodniczący!

Jorge Luis Borges, wybitny pisarz argentyński, zwykł mawiać, że jest Europejczykiem na uchodźstwie, nawiązując w ten sposób do europejskiego pochodzenia dużej części ludności zamieszkującej kontynent amerykański. Po trwającym od kilkuset lat mieszaniu się różnych ras znajduje się tu za pewne wielu uchodźców z Ameryki. Nasze uchodźstwo - lokalizacja śródoceaniczna - to wynik zrządzenia losu, podobnie jak zbieg okoliczności historycznych, które powodują, że jesteśmy mniej lub bardziej zdystansowani do siebie. Jestem przekonany, że nadszedł czas, aby ten dystans skrócić raz na zawsze i podjąć wspólną wyprawę - zgodnie z tym, co działo się 180 mln lat temu, zanim pojawiła się pierwsza skaza na ziemi, gdy Europa stanowiła jeden ląd z Ameryką i możliwe było przejście pieszo z Paryża do Nowego Jorku.

Jesteśmy przedstawicielami tego samego gatunku, który nadal może rodzić najpiękniejsze kwiaty ogrodu życia. Nasze marzenia wynikają ze wspólnego dziedzictwa, a nasze decyzje mają wpływ na życie innych, czy tego chcemy, czy nie. Myślę, że fakt ten nie stanowi niebezpieczeństwa, lecz raczej - niewątpliwie - wspaniałą okazję. Myślę podobnie jak największy kostarykański poeta, Jorge Debravo, który powiedział, że: „ponad wszystko cudownie jest wiedzieć, że posiadamy moc, aby budzić do życia najodleglejsze rzeczy, które dotykamy, i poszerzać nasze horyzonty, nie widząc żadnych granic, ponieważ wszystkie rzeczy, które widzimy, stają się - wraz z nami - nieskończone”. Nie mam wątpliwości, że będziemy w stanie wykorzystać tę nieskończoną moc dla dobra nas wszystkich, zarówno Europejczyków, jak i mieszkańców Ameryk, i że ramię w ramię będziemy podążać w przyszłość ścieżką wolności i sprawiedliwości.

(Oklaski na stojąco)

  Przewodniczący. − Panie prezydencie Arias! W imieniu Parlamentu Europejskiego chciałbym podziękować panu najgoręcej za tę wspaniałą i wybitną przemowę. Swoimi słowami wyraził pan, że podobnie jak pański kraj, reprezentuje pan demokrację i wolność; sprzeciwia się pan przemocy, terroryzmowi i dyktaturze. Jeśli mówi pan o tym, że Kostaryka jest małym krajem, to chciałbym zauważyć, że ludność kraju i jego położenie geograficzne nie są najważniejszymi czynnikami. To, co jest ważne, to duch danego kraju i jego prezydent. Każdy, kto usłyszał pańskie przemówienie, wie, że prezydent Arias i Kostaryka opowiadają się za wolnością i demokracją. To czyni Kostarykę wielki krajem w świecie.

(Oklaski)

Jest pan człowiekiem pokoju; to dlatego otrzymał pan nagrodę Nobla w 1987 roku. Jednak nie poprzestał pan na tym; 21 lat minęło od tamtego czasu i jest pan teraz zwolennikiem pokoju pomiędzy narodami i życia w zgodzie z naturą. Parlament Europejski popiera głoszone przez pana ideały.

Chciałbym również gorąco powitać przedstawicieli pańskiego rządu, którzy panu towarzyszą - ministra spraw zagranicznych, pana Stagno Ugarte oraz ministra handlu zagranicznego, pana Ruiza Gutiérreza, którzy również znajdują się w tej Izbie, jak również wielu obywateli Kostaryki, którzy mieszkają w Brukseli i w Belgii. Może pan być dumny ze swojego kraju! Nie w sensie nacjonalistycznym, ponieważ kraje, w których panuje dyktatura i przemoc również mogłyby być z siebie dumne, ale dumny ze swojego kraju, Kostaryki, ze względu na przewodzenie w walce w imię prawdziwych wartości: demokracji, wolności i pokoju.

Raz jeszcze dziękuję panu bardzo. Muchas gracias, panie prezydencie Arias!

(Oklaski)

PRZEWODNICZY: GÉRARD ONESTA
Wiceprzewodniczący