Volledig verslag van de vergaderingen

Dinsdag 21 oktober 2008 - Straatsburg

18. Invloed van veiligheidsmaatregelen voor de luchtvaart en van body scanners voor de mensenrechten, de privacy, gegevensbescherming en persoonlijke waardigheid (debat)

  De Voorzitter. − Aan de orde is de mondelinge vraag (O-0107/2008) van Philip Bradbourn en Marco Cappato, namens de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken, aan de Commissie, over de invloed van veiligheidsmaatregelen voor de luchtvaart en van body scanners voor de mensenrechten, de privacy, gegevensbescherming en persoonlijke waardigheid (B6-0478/2008).

  Philip Bradbourn, auteur. − (EN) Mijnheer de Voorzitter, ik wil de aandacht van het Parlement vestigen op de recente aankondiging van de Commissie om vanaf 2010 op de Europese luchthavens body scanners te gaan gebruiken.

De Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken heeft hierover tal van opmerkingen gemaakt. Ik wil de Commissie vragen hierop te reageren en haar maatregel te verduidelijken en te rechtvaardigen. De belangrijkste vraag die de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken stelt, is waarom deze maatregel uitsluitend wordt gezien als een technische aanpassing van de bestaande veiligheidsvoorschriften in de burgerluchtvaart en het Parlement zodoende niet de gelegenheid krijgt tot toetsing van een besluit dat raakt aan het recht op privacy en persoonlijke waardigheid.

Deze scanningtechnologie leidt er in potentie toe – en ik zeg met nadruk in potentie – dat vliegtuigpassagiers worden gedwongen tot handelingen die kunnen worden gezien als in strijd met hun waardigheid. Dit kan dus zeker niet worden gekwalificeerd als een kleine technische maatregel.

Als we dit tegenover onze burgers moeten rechtvaardigen, dan moeten we toch eerst weten waarom het überhaupt nodig is. Gaan we nu meer technologie gebruiken alleen maar omdat die technologie beschikbaar is? En in welke mate zal die technologie worden gebruikt? Als secundaire methode kan ik het gebruik van een body scanner begrijpen, wanneer iemand liever niet door een veiligheidsbeambte wordt gefouilleerd. Maar als primaire screeningmethode vormt het een ernstige inbreuk op het fundamentele recht op privacy en is het zonder meer invasief.

Met de regels voor vloeistoffen hebben we al gezien dat extra veiligheidsmaatregelen de norm worden op luchthavens. Maar hoe ongemakkelijk deze regels ook zijn, ze vormen zeker geen inbreuk op de privacy van reizigers.

Andere grote bezwaren die ik met deze maatregel heb, betreffen de opslag van gegevens. Ik begrijp dat het verzamelen van gegevens niet de eerste intentie van deze maatregel is, maar het is natuurlijk wel mogelijk. Kan de Commissie daarom aangeven wat voor gebeurtenissen daartoe aanleiding zouden kunnen geven, hoe de geheimhouding van de aldus verzamelde gegevens wordt verzekerd en of, en zo ja hoe, vandaag kan worden geregeld dat van deze mogelijkheid onder geen enkele omstandigheid gebruik wordt gemaakt, waarmee veel zorgen van gezagsgetrouwe passagiers zouden worden weggenomen?

Ik zou ook graag zien dat gebruikersgroepen naar behoren worden geraadpleegd. Op enkele luchthavens zijn wel tests uitgevoerd met deze machines – onder meer in mijn eigen land, op London Heathrow – maar ik begrijp dat de resultaten daarvan nog niet door deskundigen of de relevante parlementaire commissies zijn onderzocht.

Tot slot zou ik de Commissie met klem willen verzoeken mensen niet te dwingen zich te onderwerpen aan een proces dat in potentie hun waardigheid aantast zonder eerst stil te staan bij de rechtmatige zorgen van onschuldige reizigers.

Natuurlijk is veiligheid een ernstige zaak, maar deze vorm van ongedifferentieerde toepassing van technologie draagt het gevaar in zich dat een legitiem veiligheidsprobleem verandert in een onaanvaardbare peepshow voor de beveiligingsindustrie.

  Antonio Tajani, vicevoorzitter van de Commissie. − (IT) Mijnheer de Voorzitter, ik bedank het Parlement voor het indienen van deze mondeling vraag, omdat het mij de mogelijkheid biedt om duidelijkheid over een gebeurtenis en een kwestie te verschaffen die ik van belang acht. Het gaat om de rechten van passagiers, hun recht op safety en security, om het eens in het Engels uit te drukken, hun recht om niet in soms wel heel erg lange rijen te hoeven staan, alsmede gebruik te moeten maken van een controlesysteem dat verouderd, en niet altijd even effectief leek. Wij hebben hier allemaal onze kritiek over geuit, en toen ik Parlementslid was, deed ik dit ook. Wij moeten in plaats van het leveren van kritiek, proberen een controlesysteem tot stand te brengen dat het de burgers mogelijk maakt om zo eenvoudig en prettig mogelijk te reizen. Wij hebben aldus enkele weken geleden aangegeven welke voorwerpen mee mogen worden genomen als handbagage en welke niet.

Het voorstel van de Commissie en het Directoraat-generaal Energie en Vervoer is gericht op de belangen van de burger: ik heb het Parlement beloofd de rechten van de burgers altijd en onder alle omstandigheden te beschermen en ik ben van plan deze belofte na te komen.

Het doel van het voorstel – ik wil hier heel duidelijk over zijn, en daarom ben ik blij dat wij deze kwestie vandaag kunnen bespreken – is niet het besluit van de Commissie om vanaf 2010 body scanners te plaatsen. Dit moet duidelijk een misverstand zijn geweest. De Commissie heeft het Parlement een vraag gesteld: acht het Parlement het opportuun de toepassing en het gebruik van de body scanners op de vliegvelden als niet-verplicht controlesysteem te bespreken? Dat is het doel van het voorstel, en dat is wat er vermeld staat in artikel 4, lid 2, van de verordening van het Europees Parlement en de Raad inzake gemeenschappelijke regels op het gebied van de beveiliging van de burgerluchtvaart. De maatregel die momenteel door het Europees Parlement volgens de comitologieprocedure met toetsing wordt onderzocht, is beperkt tot het bieden van de mogelijkheid om body scanners als middel te gebruiken als waarborg van de veiligheid van de luchtvaart.

Wat het tijdschema betreft, alléén als het Parlement hier positief tegenover staat, en alléén als wij hebben geverifieerd of deze apparaten bruikbaar zijn en niet schadelijk, vooral voor de gezondheid van de burgers, alleen dán zullen wij in staat zijn om te beoordelen of wij kunnen beginnen met het nemen van een beslissing die bepaalt onder welke omstandigheden deze technologie kan worden gebruikt.

Wat de procedure betreft, deze is in overeenstemming met de comitologieprocedure met toetsing. Ik heb op 4 september de voorzitter van de parlementaire commissie in kwestie, ofwel de Commissie vervoer en toerisme, geïnformeerd. De heer Costa heeft mij op 26 september per brief geantwoord, waarin hij om meer informatie vroeg met betrekking tot het gebruik van de body scanners, zoals de Commissie namelijk van plan zou zijn om de body scanners te gebruiken, indien een positief advies zou worden gegeven.

In mijn schriftelijke antwoord van 7 oktober aan de heer Costa heb ik enkele punten benadrukt. Het eerste punt betrof of de beoogde maatregel wellicht de mogelijkheid van het gebruik van body scanners als een supplementaire optie voor de controle van passagiers, en niet als een eis kon bezien. Kortom, passagiers zouden de keus hebben om al dan niet door een body scanner te gaan, indien de body scanners daarvoor geschikt zouden worden geacht, en anders zouden de passagiers de handmatige fouillering moeten ondergaan, zoals nu het geval is.

Ik heb verklaard dat enkele aspecten, vooral het effect op de gezondheid van passagiers en op hun privacy, nader moeten worden onderzocht, voordat enige verordening betreffende body scanners wordt goedgekeurd. Bovendien zal de Europese toezichthouder voor gegevensbescherming worden ingeschakeld – dit betreft nog steeds de inhoud van de brief van 7 oktober aan de heer Costa – die onder andere al is uitgenodigd, samen met nationale experts, sectorale deskundigen, en Parlementsleden uit de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken en de Commissie vervoer en toerisme, om deel te nemen aan de workshop die plaats zal vinden op 6 november, met als doel het garanderen van transparantie, en natuurlijk voordat er ook maar één beslissing wordt genomen. Deze bijeenkomst, die herhaaldelijk kan plaatsvinden, dient om vast te stellen of er gezondheidsrisico’s zijn. Dit is de kwestie die mij het meest verontrust. Wij moeten vaststellen of deze body scanners schadelijk zijn voor de gezondheid van burgers die zich vrijwillig laten scannen. Wij moeten daarna op consciëntieuze wijze de doeltreffendheid van de body scanners evalueren, en dit betekent natuurlijk dat wij oog moeten hebben voor alles wat met het recht op privacy van de burgers te maken heeft. Op dit punt moet, en ik herhaal dit, de Europese toezichthouder voor gegevensbescherming worden gehoord, en ik ben ook van plan om de mening te vragen aan het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten.

Hoe zouden de body scanners worden gebruikt als het Parlement zou beslissen om groen licht te geven aan een onderzoek naar de toepassing van body scanners? Naar mijn mening zouden zij alleen als niet-verplicht apparaat gebruikt kunnen worden, en natuurlijk zou er altijd en onder alle omstandigheden een alternatief voorhanden moeten zijn, en daarom zouden de vliegvelden altijd over een dergelijk alternatief moeten beschikken. Het is dus niet de enige, maar één van de oplossingen.

Wat het tweede punt betreft: de beelden zullen niet worden bewaard, maar onmiddellijk worden gewist; er zou dus een technisch mechanisme moeten zijn dat de opname van het beeld van een persoon die besluit om langs een body scanner te lopen, verhindert, en dus direct wist en absoluut niet opneemt - het maken van opnames zou onmogelijk gemaakt worden.

Het andere punt betreft de gezondheid, welke ik als prioriteit beschouw. Tijdens de workshop die op 6 november gehouden zal worden, zullen wij aan allen die voor de veiligheid van het luchtvervoer verantwoordelijk zijn, vragen om ons mededelingen uit de verschillende EU-landen te doen betreffende de schade die door de body scanners aan de menselijke gezondheid zou kunnen worden berokkend. Dit betekent studies door universiteiten, onderzoeken door de diverse Ministeries van Volksgezondheid of dergelijke organen, statistische gegevens uit landen die de body scanners al in gebruik hebben, om te beginnen met Groot-Brittannië, om erachter te komen of zulke risico’s bestaan.

Dit gezegd hebbende, heb ik nog geen enkele beslissing genomen, noch ben ik van plan om de kwestie op dit punt te forceren. Ik leg alleen een probleem voor aan het Parlement. Willen wij deze alternatieve, niet-verplichte vorm van controle op de vliegvelden, of niet? Dat is de vraag. Als wij dit voorstel willen onderzoeken, dan moeten wij nagaan of dit voorstel uitvoerbaar is, vooral wat de gezondheid betreft. Daarna zullen wij naar de andere criteria moeten kijken, te beginnen met de eerbiediging van de individuele rechten.

Verder moet in de eventuele bestuursrechtelijke bepalingen die worden opgesteld, hoe dan ook worden vastgelegd dat de bedieners van de body scanner ver verwijderd moeten zijn en niets direct kunnen waarnemen, en zich in een speciale, afgesloten ruimte moeten bevinden. Er moet met andere woorden worden gegarandeerd dat de body scanner geen apparaat wordt dat inbreuk op de privacy maakt, omdat het slechts een apparaat zou dienen te zijn dat het de burgers makkelijker maakt, en om hen betere zekerheden te bieden. Het is ook waar dat, uit de gegevens die wij tot onze beschikking hebben, is gebleken dat op vliegvelden waar het systeem van body scanners wordt gebruikt, het merendeel van de mensen ervoor kiest om liever langs de body scanner te lopen, dan een andere vorm van controle te moeten ondergaan.

Dit zijn enkele kwesties die in overweging moeten worden genomen. Natuurlijk hebben wij de mogelijkheid om de regels vast te leggen als het Parlement besluit om onderzoek te doen naar de toepassing van body scanners. Dan is er ook nog de mogelijkheid tot een verdere controle door het Parlement. Het is mijn bedoeling, zoals ik steeds heb aangegeven, mede door mijn lange ervaring in deze vergaderzaal, om het Parlement erbij te betrekken. Daarom was ik erg blij om vandaag naar deze vergaderzaal te komen om de kwestie betreffende body scanners te bespreken. Mijn doel is om het Parlement erbij te betrekken en om samen een beslissing te nemen.

Willen wij dat er een communautaire verordening komt, als alle stadia in het onderzoek naar body scanners zijn afgerond, of laten wij het over aan de afzonderlijke lidstaten hoe dit apparaat te gebruiken? Ik denk dat, als er een besluit is genomen om naar de toepassing van body scanners te kijken, en als deze mogelijkheid uitvoerbaar is, het eerlijker en beter voor de Europese burgers zou zijn om over communautaire wetgeving te beschikken. Ik denk dat dit een betere garantie zou zijn voor alle burgers die er voor kiezen om vrijwillig door de veiligheidscontroles te gaan, hierbij gebruik makend van het systeem van body scanners als alternatief voor handmatige fouillering die toegepast zal blijven worden op alle andere vliegvelden.

Ik houd er natuurlijk rekening mee dat iedere vorm van controle voor iemand persoonlijk ingrijpend is. Voor mij persoonlijk is handmatige fouillering wellicht ingrijpender dan de controle door een body scanner. Iedereen is vrij om een eigen keuze te maken. Wij leven niet in een ideale wereld. Wij worden helaas geconfronteerd met tal van moeilijke problemen, wij moeten helaas het terrorismeprobleem aanpakken, wij moeten de criminaliteit aanpakken, wij moeten de drugshandel aanpakken, wij moeten de maffia en de camorra in het land dat ik het beste ken aanpakken, en daarom zijn controles helaas noodzakelijk. Dit zal de nodige gevolgen hebben, ook voor individuele personen, en wij moeten ons ervan verzekeren dat de gevolgen voor deze personen zoveel mogelijk worden beperkt, door te garanderen dat er geen opnamen en geen aantekeningen worden gemaakt, en er geen inbreuk op de privacy of andere fundamentele mensenrechten plaatsvindt.

Ik ben daarom van mening dat het een goede zaak is om dit onderwerp te bespreken. Ik conformeer mij natuurlijk aan de wensen van het Parlement, nadat ik geprobeerd heb om uit te leggen waarom ik deze mogelijkheid onder de aandacht van het Parlement heb gebracht. Ik hoop dat het onderwerp kan worden behandeld en besproken, waarbij men uitsluitend de belangen van de burgers in gedachte houdt.

  Luis de Grandes Pascual, namens de PPE-DE-Fractie. – (ES) Mijnheer de Voorzitter, mijnheer de vicevoorzitter van de Commissie en commissaris voor vervoer, wij zijn ons terdege bewust van uw inspanningen om de Commissie vervoer en toerisme te informeren, via de voorzitter, de heer Costa, en van de inhoud van de correspondentie dienaangaande. Ik wil u nu van harte bedanken voor de informatie die u aan dit Huis als geheel verstrekt.

Ik moet mij evenwel kritisch uitlaten over het feit dat deze resolutie nu wordt gepresenteerd, wanneer de termijn ervoor om tien uur ’s ochtends verstrijkt. Dat werkt niet. Met andere woorden, en in alle oprechtheid, zo kunnen wij niet te werk gaan. Evenzo moet ik u zeggen dat, ook al was er consensus, de comitologieprocedure, zelfs met controle, mijns inziens volstrekt ontoereikend is voor een dermate gevoelige kwestie als die van de body scanners.

Naar mijn oordeel moeten we de gevolgen voor de grondrechten evalueren. We moeten vooraf het effect op de gezondheid evalueren. We moeten het beginsel van proportionaliteit toepassen tussen hetgeen wordt voorgesteld en het te verwachten voordeel ervan.

Het Parlement is teleurgesteld op het punt van de vloeistoffen, en dat zeg ik u als iemand die de Spaanse afgevaardigden in het Europees Parlement heeft aanbevolen niet te stemmen voor afwijzing, omdat het doen van concessies, in de strijd tegen het terrorisme, ten aanzien van het nut van een maatregel ons te ver leek gaan. Inderdaad hebben we een motie van vertrouwen ingediend en ook stelt u in uw brief terecht dat het zelfs met de nieuwe controles op vloeistoffen die op dit moment worden uitgeprobeerd, geenszins doenlijk zal zijn om alle mogelijke explosieve vloeistoffen tegen te houden.

Ik vind echter dat de beoogde toepassing van de body scanner – ondanks de vrijwillige aard ervan – volstrekt inadequaat is.

Weliswaar kan het apparaat op vrijwillige basis en als aanvullend middel worden ingezet – zoals nu al het geval is – bij vermoeden van drugssmokkel, wanneer iemand iets in zijn lichaam verborgen heeft, maar het zou niet mogen dienen ter vervanging van een volkomen redelijke controle die heel nuttig kan zijn en door iedereen wordt geaccepteerd.

In elk geval, mijnheer de vicevoorzitter, zal deze kwestie moeten worden voorgelegd aan het Parlement en aan de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken. We moeten de grondrechten en ieders persoonlijke waardigheid te allen tijde garanderen. Maatregelen in de strijd tegen terrorisme zullen we altijd steunen maar ze kunnen niet zo maar worden gepresenteerd. Ik denk dat u heel zorgvuldig en behoedzaam te werk zult moeten gaan met het aankondigen hiervan.

  Claudio Fava, namens de PSE-Fractie. – (IT) Mijnheer de Voorzitter, dames en heren, ik bedank de vicevoorzitter, de heer Tajani, ook voor de verduidelijkingen die hij heeft gegeven, en ik wil onmiddellijk antwoord geven op zijn vraag. U vraagt dit Parlement of wij dit voorstel samen willen bestuderen: het antwoord hierop is ‘ja’. De mondelinge vraag komt voort uit ons dringende verzoek. Wij willen dit voorstel bestuderen, omdat wij al de informatie tot onze beschikking willen hebben die nodig is om te begrijpen, zoals u zich terecht afvraagt, of dit apparaat noodzakelijk is, en vooral of het veilig is en of het de privacy van de burgers eerbiedigt, hetgeen onze prioriteit heeft.

Wij stellen het op prijs dat u een brief naar de heer Deprez, voorzitter van de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken, heeft verzonden, waarin u een toezegging doet, die wij graag als formele toezegging beschouwen, namelijk dat u de Europese toezichthouder voor gegevensbescherming zult consulteren. Onze fractie heeft nog geen officieel standpunt betreffende de body scanners ingenomen: wij hebben meer informatie nodig om de kwestie grondiger te bestuderen. Wij willen voor wat de gezondheid betreft eerst begrijpen wat een overdosering aan straling voor gevolgen heeft, vooral voor de zogenaamde frequent flyers, en daarom moeten wij er op dit punt zeker van zijn dat de informatie betrouwbaar is, omdat ons jarenlang verboden werd om vloeistoffen mee te nemen, en wij nu weten dat dit waarschijnlijk een overdreven voorzorg was, en dat de beoordelingen waarschijnlijk ongegrond waren. Wat wij nodig hebben is een beoordeling van het evenredigheidsbeginsel en een volledige deelname van het Europees Parlement.

Wij denken niet dat deze maatregelen slechts als technische maatregelen kunnen worden beschouwd: het zijn maatregelen die een directe invloed op de mensenrechten en op de privacy hebben. Het is gecompliceerd om veiligheid, privacy en de bescherming van de gezondheid van de passagiers te combineren, maar dat is de verantwoordelijkheid die dit Parlement deelt en aan u toevertrouwt. Wij hopen deze informatie te verkrijgen en dat u en de Europese toezichthouder voor gegevensbescherming ons deze informatie zullen geven. Wij hebben meer informatie nodig om in staat te zijn om een objectieve beslissing te nemen over de vraag over het nut van deze body scanners.

  Marco Cappato, namens de ALDE-Fractie. – (IT) Mijnheer de Voorzitter, dames en heren, mijnheer de vicevoorzitter, het lijkt mij in de eerste plaats een procedureel, en niet een inhoudelijk probleem, waarover het duidelijk niet moeilijk is om tot een akkoord te komen. Het is met andere woorden voor wat de inhoud betreft duidelijk dat bij ieder veiligheidsapparaat onderzoek moet worden gedaan naar de gezondheid en privacy van de burgers, en de effectiviteit van de maatregel zelf, de kosten-batenverhouding – hoeveel deze machines kosten, omdat dit ook een probleem is – en ik denk dat dit het meest gevoelige aspect zal worden.

In feite zijn deze technologieën door goed georganiseerde groepen terroristen eenvoudig te omzeilen, terwijl deze technologieën gevolgen hebben voor de burgers. Dit geldt voor vingerafdrukken, dit geldt voor het aftappen en bewaren van telefoongesprekken – goed georganiseerde groepen zijn niet bang voor deze controles, maar ze worden wel toegepast als massacontroles van tientallen miljoenen mensen. Ik denk dat wij het er daarom over eens kunnen zijn dat een dergelijk apparaat alleen groen licht van de Europese Unie kan krijgen na een grondige analyse van alle aspecten, en alléén als een dergelijke analyse heeft geresulteerd in een positief advies ten aanzien van al deze aspecten.

Wat de procedure betreft, hebben wij een document gekregen waarin in deel A van de bijlage van document 1258, dat als titel: “Methods of screening allowed” heeft, hetgeen betekent “toegestane methoden voor screening”. Misschien heeft de titel van dit document ons al te zeer wakker geschud als het gaat om de procedure vanwege de betekenis van het woord “allowed”. Waar wij om vragen is dat body scanners alleen mogen worden toegestaan, nadat er een technische beoordeling heeft plaatsgevonden, en dat er daarom een volstrekt politieke besluitvorming moet plaatsvinden. Dat is de onderliggende boodschap in de resolutie van morgen.

Op dit moment is het aan u, om na de politieke inzet die u heeft getoond, langs de technische weg verder te gaan, en u zult in het Parlement een eerlijke gesprekspartner vinden.

  Eva Lichtenberger, namens de Verts/ALE-Fractie. – (DE) Mijnheer de Voorzitter, geachte commissaris, beste collega’s. In de Commissie vervoer en toerisme hebben wij de mogelijkheid besproken om deze apparaten te bekijken. Vervolgens ontvingen wij de eerste foto’s waarop duidelijk werd hoe het resultaat er daadwerkelijk uitziet. Toen bleek dat het voorstel het op een technisch argument niet zou halen. Het is al eerder gezegd en ik wil er nu niet nader op ingaan, maar er is geen effectbeoordeling uitgevoerd, zoals dat bijvoorbeeld wel gebeurd is bij achteruitkijkspiegels voor vrachtwagens. Toen is bijna elke ondernemer in Europa gevraagd of hij akkoord zou gaan met de invoering van een ander soort achteruitkijkspiegel. Bij dit zeer belangrijke onderwerp heeft dit echter niet plaatsgevonden. Dat werd niet nodig gevonden.

De afbeeldingen die wij gezien hebben, lijken op een onscherpe zwart-witfoto van een naakt lichaam, dat is heel duidelijk. En het is beslist niet preuts als ik u zeg dat ik hier mijn bedenkingen bij heb. De afbeelding van een naakt lichaam is immers een zeer persoonlijke zaak, en ik wil dat mensen erover kunnen beslissen of zij naakt bekeken worden. U zegt dat het allemaal op vrijwillige basis geschiedt. Dat hebben we eerder gehoord. Als iemand niet meewerkt, wordt hij direct als verdacht aangewezen. De volgende stap is de verplichte invoering, en wat dan de volgende stap is, daar durf ik niet aan te denken.

Ik ben van mening dat deze aanpak zo niet acceptabel is. Na een paar jaar zal het gebruik verplicht worden gesteld, veiligheidsmensen weten daarvoor altijd argumenten aan te dragen. De volgende stap is dan ongetwijfeld dat gegevens zullen worden opgeslagen, hetgeen nu nog wordt afgewezen. Wij weten echter dat wat voor veiligheidsmensen technisch mogelijk, ook zal worden doorgevoerd.

Geachte commissaris, de Europese Unie slaagt er op deze wijze in zichzelf nog minder geliefd te maken en in populariteit nog verder te zakken. De lidstaten zullen immers de Unie de schuld geven en niet zelf de verantwoordelijkheid nemen voor de invoering.

  Giusto Catania, namens de GUE/NGL-Fractie. – (IT) Mijnheer de Voorzitter, dames en heren, ik zou ook de heer Tajani willen bedanken en enkele punten naar voren willen brengen. Het eerste punt betreft het feit dat vliegvelden de afgelopen jaren plaatsen bij uitstek zijn geworden voor het in de praktijk brengen van de ‘veiligheidsobsessie’. Er loopt een rode draad door dit voorstel en het PNR-voorstel, met het onzorgvuldig beheer van de vliegtuigpassagiersgegevens en de vloeistoffenregeling, die was ingesteld na een vermeende aanslag twee jaar geleden, om uiteindelijk te ontdekken dat, nadat de regeling van kracht was geworden, allen die van terrorisme werden verdacht waren vrijgesproken.

Het invoeren van de body scanner is de laatste grens van de moderne marteling, zoals Stefano Rodotà het beschrijft. De vurige wens om nóg meer nuttige informatie in de strijd tegen het terrorisme af te dwingen, dreigt steeds meer een autoritaire interpretatie van de rechtsstaat aan te moedigen. Het is een overduidelijke schending van de privacy, van de mensenrechten en van de persoonlijke waardigheid. De nieuwe behoefte aan totale controle geeft de handhaving van de sociale controle weer. Het controlemechanisme van een “Panopticon-gevangenis” wordt binnen de maatschappij ontwikkeld, zodat alle burgers geleidelijk worden veranderd in verdachten die in de gaten moeten worden gehouden.

Het invoeren van deze apparaten is een bevestiging van de theorieën van Foucault, en de body scanner lijkt op een pagina die uit het boek “Discipline, toezicht en straf: de geboorte van de gevangenis” is gehaald. Het is geen toeval dat het doelwit van deze strategie bij uitstek het lichaam is: Foucault stelt dat wij aan de politieke technologie van het lichaam, de gedeelde geschiedenis van machtsverhoudingen kunnen aflezen. Om deze redenen en in deze context wordt het autoritaire karakter van de body scanner duidelijk, en om deze politieke en filosofische redenen is het, naar mijn mening, onacceptabel om onze lichamen aan dit apparaat bloot te stellen, omdat het het zoveelste despotische vertoon van technologische macht is.

  Saïd El Khadraoui (PSE). - Voorzitter, collega's, commissaris, wij zijn vóór een Europese aanpak. Daar mag geen twijfel over bestaan. Maar het moet ook duidelijk zijn dat met het verschuiven van de beslissingsbevoegdheid van de lidstaten naar Europa, ook het Europees Parlement veel meer bevoegdheden moet hebben om beslissingen op het gebied in kwestie te nemen en controle uit te oefenen. Dat is ook de afspraak die we een aantal maanden geleden bij de aanpassing van de verordening gemaakt hebben.

Vandaag hebben we een eerste reeks maatregelen die we moeten onderzoeken. Er zijn twee belangrijke aspecten aan. Ten eerste de afschaffing van het vloeistoffenverbod tegen april 2010 – dat is heel positief. We zouden graag hebben dat het sneller gaat, maar goed.

Ten tweede de plaatsing op het lijstje van mogelijke screeningmethoden van de fameuze body scanner. Wat dat betreft, verwijst u naar het feit dat er al proefprojecten zijn in een aantal luchthavens – Heathrow, Schiphol enz. – en dat Europese afspraken nodig zijn.

Volgens mijn interpretatie is het zo dat de lidstaten in kwestie hun proefprojecten niet kunnen voortzetten, indien we de kwestie niet Europees regelen. De redenering is dus eigenlijk omgekeerd. Ik denk dat wij dit als Europees Parlement ten gronde moeten onderzoeken en dat we, vooraleer het licht definitief op groen te kunnen zetten, een gedetailleerd antwoord moeten hebben op een aantal vragen die onder meer hier gesteld zijn.

U hebt al gedeeltelijk geantwoord, dus daar ben ik zeer blij om, maar ik denk dat meer systematiek nodig is, met betrekking tot de privacy – er is al naar verwezen –, met betrekking tot de gezondheidsrisico's en ook met betrekking tot de impact: wat levert het nieuwe systeem op in vergelijking met bestaande screeningmethoden? Ik denk dat we op deze en andere vragen van u op een structurele manier een antwoord verwachten en indien de antwoorden bevredigend zijn, kunnen we in een latere fase het licht effectief op groen zetten.

  Ignasi Guardans Cambó (ALDE). - (ES) Mijnheer de Voorzitter, mijnheer de commissaris, wij zijn hier vanavond niet om te praten over technische maatregelen op vervoersgebied of over de vraag of het ene apparaat efficiënter of goedkoper is dan het andere wat veiligheidscontroles betreft.

We voeren dit debat omdat het hier gaat om grondrechten, het recht op privacy en het feit dat een onverantwoorde, bureaucratische en onbeheerste installatie van een apparaat een ernstige inbreuk op de rechten van de passagier kan betekenen.

Daarom verlangen wij dat er pas een besluit wordt genomen over deze zaak nadat de gevolgen ervan zijn onderzocht, nadat de Europese toezichthouder voor gegevensbescherming is geraadpleegd, nadat er een rechtskader is dat bepaalt wie bevoegd is om ons allemaal naakt te zien en onder welke voorwaarden, nadat is bevestigd hoe wordt gewaarborgd dat in de praktijk op elk vliegveld het gebruik ervan daadwerkelijk vrijwillig zal zijn en niet verplicht door de op dat moment aanwezige functionarissen. Zegt u ons alstublieft wie die privébeelden van ons lichaam gaat bewaren.

Ik heb zelf meegewerkt aan de Spaanse wet inzake het gebruik van bewakingscamera’s in openbare ruimtes. In Spanje is dat bij wet vastgelegd. Ik was destijds voorstander van het systeem omdat ik het nut ervan inzag, mits alle garanties werden geboden. Die garanties zijn in het onderhavige geval niet gegeven en tot dat wel zo is, is het goedkeuren van dit voorstel via de comitologieprocedure, mijnheer de commissaris, niets meer dan een oefening in machtsmisbruik.

  Willy Meyer Pleite (GUE/NGL). - (ES) Mijnheer de Voorzitter, mijnheer de commissaris, zoals het gezegde luidt: “Een ongeluk komt nooit alleen”. Tot heel kort geleden was een deel van de beveiligingsverordening geheim. Die heimelijkheid, dat gebrek aan transparantie, ging sterk ten koste van de burgers, die geen idee hadden wat ze konden verwachten. Nu draaien we de schroef nog wat verder aan met een procedure die op alle fronten onvoldoende is omdat er geen rekening wordt gehouden met de standpunten van dit Huis. Het gaat er echter niet alleen om dat rekening zou moeten worden gehouden met het Parlement, in plenaire vergadering, maar ook dat er voor eens en voor altijd een openbaar debat met de burgers wordt aangegaan, zodat zij hun mening kunnen geven. We zijn als het ware aangekomen bij een rode lijn die we niet mogen overschrijden, omdat anders het recht op privacy, gegevensbescherming en persoonlijke waardigheid in het gedrang komt.

Wat het Parlement daarom wil is dat we als vertegenwoordigers van onze burgers het voortouw nemen en dat we dit debat nu echt beginnen, want er moet een oplossing komen voor alles wat verband houdt met deze zogenaamde rode lijn, dat wil zeggen, het recht op privacy, gegevensbescherming en persoonlijke waardigheid.

Wij zetten vraagtekens bij de doelmatigheid, de noodzaak en de proportionaliteit van deze maatregel en zijn dan ook van oordeel dat hij officieel moet worden besproken door de plenaire vergadering van dit Huis – en niet via de comitologieprocedure – en dat er natuurlijk een openbaar debat moet komen met de burgers van Europa. Zij zijn het immers die alle controles moeten ondergaan – zoals nu al gebeurt – op alle luchthavens in de Europese Unie.

  Javier Moreno Sánchez (PSE). - (ES) Mijnheer de Voorzitter, de inzet van body scanners op luchthavens is een gevoelige zaak die directe gevolgen heeft voor de veiligheid en privacy van de burgers.

Onze burgers willen transparantie in een dermate delicate kwestie als deze en wij op onze beurt willen transparantie van de Commissie.

Dit is niet een louter technische zaak die via de comitologieprocedure kan worden opgelost. Op die manier zou het resultaat legitimiteit en democratische controle ontberen. De burgers moeten volledig geïnformeerd zijn over maatregelen die directe gevolgen hebben voor hen. We mogen niet toestaan dat het gebrek aan transparantie waarin de laatste veiligheidsmaatregelen op luchthavens gehuld gingen, zich opnieuw voordoet.

Het spreekt voor zich dat wij in dit Huis voorstander zijn van maatregelen die reizigers verzekeren van een grotere mate van veiligheid en die leiden tot een vlottere controle op luchthavens. We zijn echter vooral voorstander van maatregelen die onze gezondheid en privacy beschermen.

We willen een technologie die de gezondheid en privacy respecteert en niet meer overlast veroorzaakt dan zij beoogt te voorkomen.

Daarom is het nodig, zoals gezegd, dat er eerst medisch-wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan naar het directe effect van extreem hoge frequenties op de gezondheid van passagiers en met name op die van de meest kwetsbaren onder hen: aanstaande moeders, kinderen, zieken, bejaarden en invaliden.

Wat het maken en het verwerken van de beelden betreft, wil ik de Commissie vragen wat zij voorstelt om de vertrouwelijkheid en privacy ervan te garanderen. Zoals u al zei, het is van groot belang dat de beelden direct worden gewist en dat er geen kans bestaat dat ze worden afgedrukt, bewaard of verzonden.

Mijnheer Tajani, is het zo dat passagiers kunnen kiezen of moeten zij weigeren door de scanner te gaan? Dat zijn duidelijk twee verschillende dingen. Is er voorzien in een specifieke opleiding voor het beveiligingspersoneel dat met deze nieuwe technologie moet omgaan? Is er gekeken naar de verhouding tussen kosten en baten en de proportionaliteit van een technologie waarvan de toepassing optioneel is?

Mijnheer de commissaris, geachte afgevaardigden, ons doel is duidelijk. We moeten ervoor zorgen dat de mensen worden geïnformeerd en dat alle maatregelen ter beveiliging van de luchtvaart de grondrechten respecteren en op alle vliegvelden op dezelfde manier worden toegepast.

De inzet van deze nieuwe technologie als stap naar meer veiligheid – ik ben aan het afronden – mag niet ten koste gaan van de grondrechten. Het is een kwestie van evenwicht.

  Adina-Ioana Vălean (ALDE). - (EN) Mijnheer de Voorzitter, ik ben vóór het bestrijden van terrorisme en het garanderen van de veiligheid van alle burgers. Laat daar geen twijfel over bestaan. Maar ik ga de mensen uit mijn kiesdistrict niet vertellen dat elf leden van het Europees Parlement in een obscure bureaucratische procedure hebben besloten akkoord te gaan met bodyscanning op Europese luchthavens, waardoor veiligheidsbeambten ze naakt kunnen zien.

Deze hele comitologieprocedure is het zoveelste voorbeeld van hoe Europese burgers tot eurosceptici worden gemaakt. Het argument van de Commissie – maar ook van de ontwikkelaars van deze technologie – is dat body scanners als alternatief voor fysieke fouillering zijn bedoeld. Maar op het moment dat we deze technologie toestaan, is er geen enkele garantie dat ze niet ook als primaire screeningmethode zal worden gebruikt. We weten allemaal uit eigen ervaring dat op sommige luchthavens reizigers zich gedwongen aan een fysieke fouillering moeten onderwerpen. Vandaar dat het hier om de vraag gaat of we body scanners wel of niet moeten toestaan. Misschien moeten we ze verbieden.

Ik verzoek de Commissie dus met klem om opschorting van deze procedure, die ons in een lastig parket heeft gebracht. Er moet een groot democratisch debat komen waarbij ook het Parlement en de EDPS moeten worden betrokken. Dit is een invasieve technologie, en er moet dus zorgvuldig worden gekeken naar aspecten als privacy, proportionaliteit en efficiency.

  Inés Ayala Sender (PSE). - (ES) Mijnheer de Voorzitter, zoals al diverse keren is gebleken, is de Commissie vervoer en toerisme voorstander van maximale veiligheid en minimaal ongemak voor passagiers en reizigers. Wij zijn het er in beginsel dan ook mee eens om het ongemak voor passagiers te beperken en de controle en veiligheid op hetzelfde hoge niveau te houden.

In het geval van vloeistoffen heeft het Parlement al het alternatief van scanners geopperd juist om al die problemen voor te zijn, iets wat inderdaad mogelijk zou moeten zijn met de voortschrijdende technologische ontwikkelingen.

In het geval van body scanners zou men kunnen denken dat fouillering vraagt om een meer discrete benadering en dat een apparaat daarbij wellicht uitkomst zou kunnen brengen, met name in bijzondere situaties waarin niet kan worden volstaan met een oppervlakkige controle.

Ik ben het er echter volledig mee eens, en zo is dit door de Commissie vervoer naar voren gebracht, dat het nodig is allerlei voorzorgsmaatregelen te nemen, dat bij toepassing van deze technologie, als ze inderdaad wordt toegepast, reizigers en burgers in Europa volledig verzekerd moeten zijn van hun veiligheid, en dat de lopende onderzoeken en proefnemingen – die overigens niet meer zijn dan dat – positieve uitkomsten moeten laten zien. De scans moeten volstrekt onschadelijk voor de gezondheid zijn, geen inbreuk maken op de privacy, niet mensonterend zijn, en de gegevens en beelden moeten onderworpen zijn aan gegevensbescherming.

  Colm Burke (PPE-DE). - (EN) Mijnheer de Voorzitter, ik zal het kort houden. Ik wil maar twee opmerkingen maken. Ik vind niet dat we met betrekking tot deze kwestie alle deuren moeten dichtgooien. Tijdens een vier jaren durende proef op London Heathrow verkoos 98 procent van de reizigers een body scan boven fysieke fouillering. Dit is duidelijk een uiting van vertrouwen in deze technologie. Bodyscans vergroten bovendien de veiligheid. Ik weet dat niet alle aanwezigen het daarmee eens zijn, maar het vergroot wel degelijk de veiligheid omdat daarmee ook keramische en plastic wapens kunnen worden opgespoord, wat met standaard metaaldetectors niet mogelijk is.

De tweede opmerking die ik wil maken, betreft personen die als gevolg van een lichamelijk letsel of handicap metalen implantaten in hun lichaam hebben. Deze personen worden er tijdens luchthavencontroles voortdurend uitgepikt voor aanvullende fysieke fouillering, wat bijzonder vernederend is. Ik stel een systeem voor waarbij op het paspoort van de betreffende personen een aantekening ter zake wordt gemaakt, zodat ze niet meer constant deze vernedering hoeven ondergaan. Ik verzoek de Commissie hiernaar te kijken, omdat het momenteel voor mensen met een metalen implantaat een bron van vernedering is. Nogmaals, kijkt u naar dit probleem.

  Silvia-Adriana Ţicău (PSE). - (RO) In de luchtvaartindustrie is de veiligheid van de passagiers natuurlijk van vitaal belang. Maar het maken van een bodyscan betekent dat er gedetailleerde beelden van het menselijk lichaam worden gemaakt. Deze beelden vormen een inbreuk op de privacy. Ik wil graag ingaan op de wijze waarop deze opnamen zullen worden gebruikt.

We hebben begrepen, mijnheer de commissaris, dat de beelden niet zullen worden opgeslagen. Maar zal het gebruik ervan wel voldoen aan alle voorwaarden die door de wetgeving inzake gegevensbescherming zijn opgelegd? Welke maatregelen denkt u te nemen om ervoor te zorgen dat het personeel dat deze scanners bedient, bekend is met de wetgeving inzake gegevensbescherming en zich eraan houdt? Mijnheer de commissaris, ik wil graag dat we de garantie krijgen dat de gemaakte opnamen zullen worden gewist, ook als passagiers toestemming geven om deze scanners te gebruiken. Helaas zal het nog een aantal jaren duren voordat we iets weten over de effecten van het gebruik van deze scanners op de menselijke gezondheid.

  Erik Meijer (GUE/NGL). - Voorzitter, een maatregel die misschien verdedigbaar lijkt om redenen van verkeersveiligheid en terrorisme, is vanuit andere oogpunten allerminst vanzelfsprekend. Persberichten over body scanners hebben in de Nederlandse pers een stroom van verontwaardiging teweeggebracht. Als de body scanner een goed instrument is, is het op de verkeerde manier gepresenteerd. Zeker zolang de gevolgen voor gezondheid en privacy onbekend zijn, moeten we het niet gebruiken. Juist omdat mensen zich door allerlei andere nieuwe ontwikkelingen bedreigd voelen, is er alle reden om hier nu heel terughoudend mee te zijn.

  De Voorzitter. − In afwachting van de noodzakelijke verduidelijkingen en onderzoeken, commissaris, rust nu op u de taak dit debat eens grondig door te lichten.

  Antonio Tajani, vicevoorzitter van de Commissie. − (IT) Mijnheer de Voorzitter, ik denk dat er vandaag een belangrijk doel is bereikt, en dit betreft het openen van een debat over de body scanners, om te begrijpen of dit een kwestie is die moet worden behandeld of niet. Het lijkt mij dat het debat heeft aangetoond dat er een duidelijke bereidheid is om dit onderwerp te bespreken.

Wat de methodologie betreft, en gedeeltelijk voor hetgeen dat is besloten met de goedkeuring van het Verdrag van Lissabon – en ik hoop dat het later door alle EU-landen zal worden goedgekeurd – realiseer ik mij dat het Parlement zijn mening wil geven, en zich een volledig wetgever wil voelen. Ik heb mij slechts aan de geldende regels gehouden. Ik heb niet het recht om de comitologieprocedure aan te passen, dat ligt niet in mijn macht. Ik kan alleen om een verslag vragen en ervoor zorgen dat het Parlement er altijd bij wordt betrokken wanneer er een debat over een belangrijke kwestie plaatsvindt, en ik kan ook zeggen of er een debat zou moeten plaatsvinden.

De workshop die wij voor 6 november hebben gepland, en waarbij de vertegenwoordigers van de lidstaten en de Parlementsleden aanwezig zullen zijn, zal een gelegenheid zijn – niet dat het de enige gelegenheid is, omdat het misschien de eerste van een reeks speciale vergaderingen zal zijn – om alle gebruiksaspecten van de body scanners te beoordelen, om te beginnen met wat ik het belangrijkst vind: de gezondheid van de mens. Wij kunnen dan alle andere problemen die betrekking hebben op het niet-verplichte gebruik van dit apparaat aanpakken, op dat ogenblik met de toestemming van het Parlement. Ik wil niemand iets opleggen: ik wil alleen de mogelijkheden overwegen.

Ik zeg nogmaals dat het correct is om dit samen met het Parlement te doen, met de verplichting die ik ben aangegaan – en ik herhaal dit nu, ter afsluiting van dit debat – om de Europese toezichthouder voor gegevensbescherming officieel te consulteren en te luisteren naar de standpunten van het Bureau van de Europese Unie voor de Grondrechten. Wat mij betreft, als er na alle evaluaties, die ik weer opnieuw aan het Parlement zal voorleggen, wordt besloten om verder te gaan met het gebruik van body scanners zal het gebruik hiervan – en dit kan ik garanderen, en ik zeg dit nogmaals – nooit verplicht worden gesteld, en een alternatief hiervoor moet altijd op de vliegvelden worden aangeboden.

Indien er een Europese verordening komt dan moet het onder deze voorwaarden zijn. Indien de wetten vervolgens worden overtreden, dan is het duidelijk dat hier consequenties aan verbonden zullen zijn. Indien er een wettelijke bepaling is goedgekeurd, en als er een Europese verordening is, dan mag voor wat de Commissie betreft men het ermee eens of oneens zijn, zo is het nu eenmaal. Ik zet mij in om iets te doen: als iemand dan niet gelooft in wat ik zeg, en als iemand denkt dat dit niet uitvoerbaar is, dan doen wij niets.

Voor wat de beelden betreft, deze zullen niet worden opgenomen en nooit worden opgeslagen, Dus het zal alleen om een soort van dóórlopen gaan, gezien alles wat van tevoren al gedaan is. Indien er een beslissing wordt genomen over de body scanners als facultatief apparaat, dan zullen de beelden nooit worden opgenomen of opgeslagen. Dit punt komt in de tekst te staan van de verordening van de Europese Commissie. Indien er iemand vervolgens toch de regels overtreedt, dan zal de Europese Commissie de nodige maatregelen treffen. Hetzelfde geldt voor elk voorschrift, voor ieder wetboek van strafrecht. Indien iemand een wet overtreedt, dan zijn de sancties van kracht die in het wetboek van strafrecht staan.

Tegenwoordig vindt er ook handmatige fouillering plaats: iedere functionaris die een burger betast, schendt de privacy en overtreedt de regels, en houdt zich dus niet aan de wet. Deze functionaris zal zeker worden aangeklaagd en, na een juiste rechtsgang, schuldig worden bevonden. Ik getroost mij vooral veel moeite voor wat de gezondheidskwestie betreft. Ik denk dat al deze garanties achteraf door het Parlement moeten en zullen worden beoordeeld. Ik ben van plan om het Parlement in de opeenvolgende stadia te consulteren, om te beginnen tijdens de workshop van 6 november. Dit zal een vergadering zijn waar de Parlementsleden de mogelijkheid zullen hebben om (technische) vragen te stellen, te zeggen wat zij denken en hun twijfels te uiten. Ik kan garanties van politieke aard geven, maar niet van technische aard. De technische experts moeten hier antwoord op geven. Na de technische evaluaties zullen wij op dat punt antwoord kunnen geven. De Parlementsleden die zijn uitgenodigd voor de workshop zullen ook aan deze evaluaties deelnemen.

Ik denk daarom dat ik het vooral met de heer Fava en de heer Cappato eens ben, met betrekking tot wat er over dit punt is gezegd. Er kan een algemene consensus worden bereikt, wat een gezamenlijke beoordeling zal zijn van de vraag of het nu wel of niet raadzaam is voor ons om in de toekomst gebruik te maken van dit technische apparaat. Indien het gebruik ervan niet mogelijk blijkt omdat niet aan de relevante criteria wordt voldaan, dan zal het niet worden toegevoegd aan de lijst met apparaten die voor gebruik in aanmerking komen. Indien wij een positief oordeel zouden uitspreken, na het uitvoeren van alle stappen die ik heb beloofd te nemen, dan zou de tekst van de verordening alle garanties bevatten, waarvan ik heb beloofd dat deze erin opgenomen zouden worden, zoals ik dit zowel in mijn opmerkingen aan het begin in het antwoord op de vraag, als in mijn afsluitende antwoord heb aangegeven. Dit is een verplichting, en ik ben gewend om mijn verplichtingen na te komen, vooral alle verplichtingen tegenover het Parlement, waarvan ik bijna vijftien jaar deel heb mogen uitmaken.

  De Voorzitter. − Mevrouw Lichtenberger, ik moet een einde maken aan deze scanprocedure die buitengewoon gevaarlijk is, vooral voor de gezondheid van de tolken, die wij danken voor hun medewerking.

Ik heb een ontwerpresolutie ontvangen die door zes fracties is ingediend⁽¹⁾.

Het debat is gesloten.

De stemming vindt op donderdag 23 oktober plaats.

(1) Zie notulen.