Pełne sprawozdanie z obrad

Poniedziałek, 9 marca 2009 r. - Strasburg

20. Sytuacja społeczna Romów i ułatwienie im dostępu do rynku pracy w Unii Europejskiej (krótka prezentacja)

  Przewodnicząca. – Następnym punktem posiedzenia jest krótka prezentacja sprawozdania (A6-0038/2009) pani poseł Kósáné Kovács, w imieniu Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych, w sprawie sytuacji społecznej Romów i ułatwienia im dostępu do rynku pracy w Unii Europejskiej. (2008/2137(INI)).

  Magda Kósáné Kovács, sprawozdawczyni – (HU) Dziękuję, pani przewodnicząca. Panie komisarzu, panie i panowie! Po kilku miesiącach pracy przedstawiam Parlamentowi sprawozdanie w sprawie sytuacji społecznej Romów i ułatwienia im dostępu do rynku pracy. Sprawozdanie to jest wyrazem naszego głębokiego poczucia odpowiedzialności za przyszłość Romów w Europie, będących mniejszością etniczną, której ludność odpowiada liczbie mieszkańców państwa członkowskiego.

W ostatnich miesiącach potrzeba podjęcia działań w tym obszarze nie zmalała, a przeciwnie, stała się jeszcze pilniejsza. Przez Europę przetoczył się globalny kryzys finansowy, a towarzyszące mu wstrząsy gospodarcze znów poważnie dotknęły najbardziej wrażliwe grupy społeczne, w szczególności zaś Romów. Rosnące i uzasadnione poczucie niepokoju egzystencjalnego większości społeczeństwa stwarza podatny grunt dla nienawiści wobec mniejszości, dla zachowań dyskryminujących i wykluczających oraz szukania kozłów ofiarnych. Ważne i symboliczne znaczenie ma to, że przyjęcie sprawozdania w sprawie Romów mogło nastąpić w tym samym tygodniu, w którym Parlament przygotowuje się do kolejnego posiedzenia Rady, poszukując nie tylko narzędzi, które pomogą nam wydobyć się z kryzysu, lecz także możliwości zmniejszenia cierpień ludzkich i zagrożenia dla ludzkiej egzystencji w oparciu o zasadę solidarności, która jednoczy Europę.

W ostatnich dziesięcioleciach nauczyliśmy się, że nie ma takiej dynamiki rozwoju gospodarczego, która automatycznie dawałaby mobilność – w oparciu o istniejące systemy redystrybucji - ludziom znajdującym się na najniższym szczeblu drabiny społecznej. Wprost przeciwnie, zauważyliśmy, że gdy brakuje polityki wspierającej zasadę równości szans, to różnice pomiędzy krańcami spektrum społecznego mogą się pogłębiać nawet w okresach rozwoju. Naszym zadaniem jest teraz mobilizacja zasobów w celu uporania się z kryzysem i doprowadzenia do wzrostu gospodarki w taki sposób, aby 10 milionów Romów nie stało się ofiarami kryzysu, lecz aby uczestniczyło w procesie wychodzenia z recesji. W stanowisku Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych, przyjętym znaczną większością głosów, uznano za niedopuszczalne to, że znaczna część populacji Romów żyje w takich warunkach, jakie panują w krajach rozwijających się. Dziesiątki tysięcy dzieci romskich nadal dorasta w warunkach segregacji szkolnej, nie mogąc uzyskać wiedzy umożliwiającej im konkurowanie i nosząc w sobie przez całe życie rany wykluczenia i dyskryminacji. Miliony osób żyją w gettach, bez bieżącej wody, kanalizacji i często bez elektryczności, a ich oczekiwana długość życia jest o 10 do 20 lat krótsza niż większości społeczeństwa. Brakuje im przygotowania zawodowego, żyją z pracy dorywczej, a ich styl życia jest na co dzień przedmiotem widocznej dyskryminacji. Najbardziej dramatyczne jest to, że sytuacja tej społeczności wzmaga jej wykluczenie werbalne, język nienawiści i rozwiązywanie konfliktów w oparciu o kryteria etniczne. Któż bowiem nie słyszał podobnych słów „jeśli on jest Cyganem, to nie chce zmienić swojej sytuacji ale woli kraść niż pracować”?

Głębokich przyczyn tej sytuacji należy upatrywać w tym, że jakość życia społeczności romskich pozostaje na poziomie typowym dla kraju rozwijającego się; co z kolei wzmaga skłonności do wykluczenia, a drzewo nienawiści wydaje owoc w postaci zbrodniczych aktów. Przemoc można wyeliminować tylko przez zlikwidowanie jej podłoża. Dotyczy to nie tylko pragnących pokoju krajów Europy Środkowo-Wschodniej, ale również każdego obywatela europejskiego. Nie powinniśmy również zapominać, że fundamentalnym interesem starzejącej się Europy jest zapewnienie, aby nie była ona zamieszkała przez nieszczęśliwych ludzi, korzystających z pomocy społecznej, lecz przez dobrze wykształconych, pracujących obywateli, zdolnych do płacenia podatków, składek na świadczenia i ubezpieczenia społeczne. Oto temat sprawozdania, które jest dziś przedmiotem naszych obrad.

Aby zrobić to, co konieczne, różne instytucje europejskie muszą podjąć się opracowania i zaplanowanej realizacji kompleksowej polityki dotyczącej Romów. Potrzebne jest wspólne rozwiązanie europejskie, w miejsce kosztownych zazwyczaj wysiłków państw członkowskich, podejmowanych w dobrych intencjach, które często okazują się nieskuteczne z powodu braku wspólnej woli skierowania wysiłków na inne tory. Chciałabym szczerze podziękować wszystkim moim koleżankom i kolegom posłom, których znaczący wkład pomógł uczynić sprawozdanie bardziej kompleksowym. Wola współpracy może pomóc głębiej zrozumieć to, że nie jest kwestią wyboru, ale konieczności, aby Unia Europejska niezwłocznie doprowadziła do integracji tego bardzo dużego zasobu potencjalnej siły roboczej, która ma setki lat doświadczenia w przystosowywaniu się do środowiska, w którym żyje. Dziękuję za cierpliwość.

  Jacques Barrot, wiceprzewodniczący Komisji. (FR) – Pani przewodnicząca, pani poseł Kósáné Kovács, panie i panowie! Na wstępie chciałbym podziękować Pani poseł Kósáné Kovács za jej sprawozdanie, które stanowi wkład we wspólne wysiłki na rzecz promowania integracji społecznej Romów.

Komisja zgadza się z pani analizą – tu zwracam się do pani poseł Kósáné Kovács - jeśli chodzi o główne przyczyny wykluczenia: segregacja społeczna, której doświadczają Romowie, przeszkody, z którymi borykają się, próbując uzyskać dostęp do edukacji, dyskryminacja, która nie pozwala im na pełne uczestnictwo w świecie pracy i nie pozwala na dostęp do dóbr i usług, a nade wszystko – jak doskonale to pani podkreśliła – istniejące uprzedzenia i stereotypy.

Komisja popiera również propozycje zrównoważonych rozwiązań ze strony Parlamentu Europejskiego, zwłaszcza nacisk na rozwój dzieci począwszy od wieku przedszkolnego, rozwój mikrokredytów na wspieranie przedsiębiorczości, samozatrudnienie oraz ukierunkowane na określone cele wdrażanie funduszy strukturalnych. Dla Komisji wdrażanie skutecznych i zrównoważonych rozwiązań wymaga działania wszystkich zaangażowanych stron, w tym również oczywiście samych Romów. Dzięki temu możliwe będzie opracowanie, wdrażanie i monitorowanie polityki, która ich dotyczy.

Ponadto Komisja uważa, że byłoby lepiej stosować wspólnotowe instrumenty i polityki ukierunkowane na integrację społeczną Romów, że musi mieć miejsce wymiana dobrych praktyk, tak jak to się dzieje na przykład w ramach programu ACCEDER w Hiszpanii, albo w ramach działań desegregacyjnych na Węgrzech. Aby zapewnić skuteczność polityki, musi ona być ukierunkowana na konkretne cele i uwzględniać specyficzną sytuację społeczności romskich, z myślą o realizacji celu integracji społecznej.

W duchu pani sprawozdania, pani poseł Kovács, Komisja Europejska będzie kontynuować wspieranie integracji społecznej Romów poprzez ochronę indywidualnych praw wszystkich Romów, w szczególności kobiet i dzieci, uwzględniając problemy Romów w ramach koordynacji polityki na szczeblu europejskim, zwłaszcza w zakresie zatrudnienia i integracji społecznej, poprzez bardziej aktywne wdrażanie funduszy strukturalnych i Europejskiego Funduszu Społecznego, i wreszcie, poprzez wzmocnienie potencjału instytucjonalnego społeczeństwa obywatelskiego Romów.

Pragnę pani podziękować za przygotowane przez panią sprawozdanie. Mogę panią zapewnić, że ja i mój kolega, komisarz Špidla, jesteśmy bardzo świadomi tych problemów. Chciałbym dodać, że nasza Agencja Praw Podstawowych ma przedstawić nam dwa sprawozdania w sprawie sytuacji Romów, które, jak mam nadzieję, pozwolą nam zaproponować i wspierać to, co tak dobrze pani przed chwilą objaśniła.

Dziękuję pani poseł Kovács oraz Parlamentowi za jego poparcie.

  Przewodnicząca - Zamykam ten punkt posiedzenia. Głosowanie odbędzie się w środę.

Oświadczenia pisemne (art. 142 regulaminu)

  Corina Creţu (PSE), na piśmie. – (RO). Wypracowanie europejskich rozwiązań na rzecz likwidacji problemów, przed którymi stoją Romowie, wymaga od nas uznania, że są oni obywatelami, tak jak my, nawet jeżeli doświadczają wykluczenia. Organizacje reprezentujące społeczności romskie muszą odgrywać aktywną rolę w opracowywaniu polityk integracji społecznej.

Potrzebne są zintensyfikowane działania na rzecz poprawy warunków życia Romów oraz dostępu do edukacji i usług zdrowotnych. Są to minimalne warunki, niezbędne do tego, aby mogli oni znaleźć i utrzymać zatrudnienie w krajach, w których mieszkają. Możliwość przemieszczania się spowodowała u Romów całkowicie przeciwny efekt, pogarszając tylko dyskryminację. Kobiety znajdują się w jeszcze gorszej sytuacji, ponieważ doświadczają licznych form dyskryminacji, pod względem płci, pochodzenia etnicznego oraz w wymiarze społecznym.

Istnieją krajowe programy na rzecz integracji społecznej i zwalczania ubóstwa, które jednak przyniosły umiarkowane wyniki. Kryzys gospodarczy nie może być w żaden sposób wykorzystywany jako usprawiedliwienie braku wdrażania programów integracji społecznej. Jeśli ma on być dla czegoś uzasadnieniem, to dla podjęcia skoordynowanych działań.

Romowie, podobnie jak każda inna grupa znajdująca się w niekorzystnej sytuacji, mogą drogo zapłacić za skutki kryzysu. Niecodzienne reakcje, które mogliśmy zaobserwować we Włoszech, stanowią swego rodzaju ostrzeżenie. Możemy myśleć o rozwiązaniach problemów albo szukać winnych. Prawica zawsze wolała zrzucać winę na innych, ja zaś, jako przedstawiciel lewicy, wolałabym, abyśmy raczej poszukiwali rozwiązań.

  Lívia Járóka (PPE-DE), na pismie. – (HU) Chciałabym pogratulować pani poseł Kósáné Kovács jej sprawozdania, które przedstawia kompleksową analizę sytuacji społeczno-gospodarczej społeczności romskich. W sprawozdaniu sformułowane są liczne dalekowzroczne rekomendacje, na przykład wezwanie Komisji do uwzględnienia w swoich politykach technicznych ich wpływu na Romów, wezwanie do wprowadzenia do programów rozwojowych ujednoliconego systemu wymogów. Plany państw członkowskich, nie mające dobrych podstaw, oraz rozproszone projekty, finansowane w większości przez Unię Europejską, nie przynoszą rzeczywistych efektów. Potrzebujemy wspólnego planu działań, opierającego się na solidnych podstawach prawnych i będącego w stanie zapewnić, poprzez odpowiednie sankcje, wdrożenie przedsięwzięć podjętych przez państwa członkowskie. Społeczności Romów muszą być włączone w proces planowania, wdrażania i monitorowania, począwszy od najniższych szczebli, skończywszy na międzynarodowych organach konsultacyjnych; należy ustalić jednolite standardy odniesienia i terminy, aby móc weryfikować, czy zainwestowane środki finansowe są efektywnie wykorzystywane.

Ubóstwo i wykluczenie społeczne jest skumulowane geograficznie, a przeprowadzone badania pozwoliły na wyraźne nakreślenie mapy europejskiego ubóstwa. Większość Romów żyje w małych regionach „skazanych na śmierć” i nawet utrzymanie ich obecnej jakości życia kosztuje bardzo wiele. W długim okresie może to prowadzić do paraliżu budżetów i grozi zniszczeniem szerszej spójności społecznej. Dlatego strategia wspólnotowa musi umożliwiać natychmiastową doraźną interwencję na tych obszarach poprzez odrębne programy, finansowane z funduszy rozwojowych wyodrębnionych na szczeblu UE, które powinny pozwalać na podejście do problemów w całej ich złożoności, a także poprzez zapewnianie zastępowalności pomiędzy tymi funduszami oraz, jeśli to konieczne, przez wprowadzenie specyficznych form wsparcia dla poszczególnych regionów.

  Rumiana Jeleva (PPE-DE), na piśmie. – (BG) Jako przedstawicielka prawicy wierzę we wkład każdego obywatela w ogólny dobrobyt i poziom życia społeczeństwa. Myślę, że integracja społeczna wszystkich grup oraz spójność społeczna muszą być celem, do którego zmierza się bez jakichkolwiek przejawów populizmu i fanfaronady. Trwała i skuteczna integracja Romów musi opierać się na ich wkładzie gospodarczym i uczestniczeniu każdego z nich w rynku pracy.

W moim kraju, który nie jest pod tym względem wyjątkiem, Romowie doświadczają marginalizacji społecznej i żyją w ubóstwie. W praktyce ich edukacja kończy się na bardzo wczesnym etapie. Badanie przeprowadzone przez Bułgarską Akademię Nauk w 2007 roku wskazuje na to, że odsetek absolwentów wyższych uczelni jest niemal zerowy: wynosi zaledwie 0,2%. Ten brak wykształcenia sytuuje Romów na najniższym szczeblu rynku pracy i jest przyczyną występującej wśród nich wysokiej stopy bezrobocia. Aby możliwa była skuteczna integracja Romów, oprócz rozwiązania problemu wykształcenia, należy poprawić warunki ich życia i należy doprowadzić do ich aktywnego uczestnictwa w rynku pracy. Jednak żaden z tych warunków nie jest możliwy do spełnienia bez zaangażowania ze strony samych Romów, bez ich aktywnego, świadomego pragnienia zmiany stanu rzeczy. Postrzegam to jako główne wyzwanie, w obliczu którego wszyscy stoimy.

  Katalin Lévai (PSE), na piśmie. – (HU) Wydarzenia ubiegłych lat pokazały, że nadszedł czas, aby poważnie podejść do gospodarczej, kulturowej i zdrowotnej sytuacji Romów zamieszkałych w Unii Europejskiej. Nierówność sytuacji społecznej występująca w pewnych regionach przybiera niemal tragiczne rozmiary, a obecny kryzys gospodarczy niesie groźbę wybuchów społecznych. Z tego też względu ze szczególnym zadowoleniem przyjmuję sprawozdanie pani poseł Magdy Kósáné Kovács, w którym poszukuje się odpowiedzi na ten poważny społeczny problem. Cieszą mnie również cele, jakie zostały wyznaczone w sprawozdaniu, jednakże sama tylko ocena sytuacji, kampanie informacyjne i wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego to działania, które nie wystarczą. Potrzebujemy konkretnych, zdecydowanych posunięć w dziedzinie edukacji i tworzenia miejsc pracy.

Jeśli nie będą dostępne wystarczające środki na realizację tych celów, to wówczas ta inicjatywa pozostanie jedynie na papierze. Potrzebujemy także strategii UE wobec Romów, aby te zaproponowane cele oddziaływały na politykę gospodarczą, edukacyjną i zdrowotną państw członkowskich; tylko w ten sposób będzie można zagwarantować godne życie dla dziesięciomilionowej społeczności Romów i przyspieszyć ich integrację.

Strategia na rzecz poprawy sytuacji europejskich Romów wymaga planu działań, i mam nadzieję że znajdą się chętni do kontynuowania pracy rozpoczętej poprzez to sprawozdanie, pracy, która prawdopodobnie rozciągnie się na kilka kadencji parlamentarnych.

  Pier Antonio Panzeri (PSE), na piśmie. – (IT) Chociaż we Włoszech podejście rządu do kwestii Romów nie jest do końca konsekwentne, a momentami wysoce wątpliwe z punktu widzenia zasad humanitarnych, w Europie zawsze podejmowano wysiłki na rzecz zachowania trudnej równowagi pomiędzy integracją a bezpieczeństwem. Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie społecznej sytuacji Romów oraz ułatwienia im dostępu do rynku pracy w UE jest tego przykładem.

Powtarzające się apele o przyjęcie doraźnych środków legislacyjnych w celu rozwiązania problemów dotyczących Romów jasno pokazują niezdolność do uporania się ze zjawiskiem, które wcale nie jest zjawiskiem nowym. Zamiast środków doraźnych potrzebujemy podejścia systemowego oraz skoordynowanych rozwiązań długoterminowych w dziedzinach edukacji, opieki zdrowotnej, a co najważniejsze, w dziedzinie polityki rynku pracy, ponieważ zatrudnienie i edukacja ułatwiają akceptację społeczną i integrację.

Europa wzywa do zaprzestania dyskryminacyjnych praktyk eksmitowania mieszkańców slumsów romskich, a w zamian do opracowania specjalnych projektów mieszkaniowych, które pomogą rozwiązać problemy mieszkaniowe, w obliczu których stoją te społeczności.

Mówiąc krótko, potrzebujemy spójnych decyzji politycznych, które będą łączyć w sobie solidarność i odpowiedzialność, pozwalając nam na bardziej wyważone reagowanie na zagrożenie, które w przypadku braku decyzji mogłoby wymknąć się spod kontroli. Zdajemy sobie sprawę, że oznacza to podjęcie się trudnej roli, ale nie ma innego sposobu na osiągnięcie naszego celu.

  Rovana Plumb (PSE), na piśmie. – (RO) Chciałabym wezwać Komisję do podjęcia konkretnych działań wspierających integrację Romów na rynku pracy, poprzez zapewnienie funduszy na szkolenia i przekwalifikowanie, a także poprzez środki zmierzające do ścisłego stosowania prawodawstwa dotyczącego walki z dyskryminacją w zatrudnieniu.

Chcę ponownie wyrazić potrzebę utworzenia w ramach WE wyspecjalizowanego departamentu wspierającego interakcje między Komisją a rządami krajowymi, którego celem byłoby wdrażanie projektów ukierunkowanych na mniejszość romską w zakresie integracji społecznej, gospodarczej i kulturowej.

  Daciana Octavia Sârbu (PSE), na pismie. – (RO) Jesteśmy wszyscy wielce świadomi tego, że sytuacja Romów jest nie tylko problemem wewnętrznym każdego z państw członkowskich, ale również problemem europejskim, który musi być rozwiązany na szczeblu Europy.

Chciałbym także podkreślić, że zwłaszcza nowe państwa członkowskie potrzebują odpowiedniego wsparcia od UE w integrowaniu Romów, zarówno w społeczeństwie, jak i na rynku pracy.

Dobrze wiemy, że liczba Romów, którzy nie posiadają dostępu do rynku pracy UE, jest zatrważająca. Musimy więc przestać odkładać na później tworzenie skutecznych europejskich programów mających przede wszystkim na celu poprawę dostępu Romów do edukacji, tak by bezrobocie przestało być brzemieniem dziedziczonym z pokolenia na pokolenie.

Wolny przepływ osób, z którego korzystają obecnie Romowie z nowych państw członkowskich, nie sprawił, że równie łatwy stał się dla nich dostęp do rynku pracy UE. Możemy tylko stwierdzić, że jedyną rzeczą, jaką uczynili migranci romscy w innych państwach członkowskich to eksport ich własnego ubóstwa.

W warunkach obecnego kryzysu gospodarczego obywatelom romskim jest nawet jeszcze trudniej uzyskać dostęp do rynku pracy, co oznacza, że znaczna ich liczba żyje poniżej progu ubóstwa.

W okresie kryzysu gospodarczego stoimy zatem przed ważnym wyzwaniem, polegającym na zachęcaniu pracodawców, by oferowali miejsca pracy największej z europejskich mniejszości.

  Dushana Zdravkova (PPE-DE), na piśmie. – (BG). Panie i panowie! Sprawozdanie pani poseł Kósáné Kovács w sprawie sytuacji społecznej Romów i ułatwienia im dostępu do rynku pracy w UE odzwierciedla duży stopień politycznej odpowiedzialności, jaką ma Parlament Europejski wobec obywateli europejskich w okresie największego nasilenia światowego kryzysu gospodarczego. Sprawozdanie to szczegółowo obrazuje wszystkie główne wyzwania związane z poprawą sytuacji materialnej i integracją społeczną największej mniejszości etnicznej w Europie. W czasie obecnego kryzysu ważna jest dla nas obrona wartości, na których opiera się nasza unia oraz ochrona słabych członków naszego społeczeństwa.

Rozwiązania edukacyjne dla Romów, wdrażanie specjalnych polityk zatrudnienia, zagwarantowanie dostępu do opieki zdrowotnej i wreszcie, promowanie walki o równość kobiet romskich, to środki, które należy wykorzystać, by w długiej perspektywie czasowej rozwiązać problemy dotyczące tej części europejskiego społeczeństwa.

Sprawozdanie to jasno i wyraźnie kładzie nacisk na zasadę uczestnictwa organizacji pozarządowych i udziału Romów w opracowywaniu i wdrażaniu polityk na rzecz integracji społecznej. Wierzę, że w momencie gdy wkraczamy w czwarty rok Dekady Integracji Romów państwa członkowskie muszą w sposób bardziej poważny monitorować realizację poszczególnych rekomendacji Komisji dotyczące wdrażania tego zakrojonego na szeroką skalę projektu europejskiego.

Dziękuję za uwagę.