Volledig verslag van de vergaderingen

Donderdag 12 maart 2009 - Straatsburg

13.1. Guinee-Bissau

  De Voorzitter. – Aan de orde is het debat over zes ontwerpresoluties over de situatie in Guinee-Bissau.⁽¹⁾

  José Ribeiro e Castro, auteur. − (PT) Mevrouw de Voorzitter, mevrouw de commissaris, dames en heren, wij behandelen hier vandaag triest genoeg nog maar eens de situatie in Guinee-Bissau, die werkelijk schrijnend is. Het is een land dat sinds vele jaren het slachtoffer is van chronische instabiliteit en dat aan het begin van de jaren negentig een poging heeft ondernomen om de weg naar de democratie in te slaan. Maar alles liep verkeerd, er vond een staatsgreep plaats, en een kleine burgeroorlog, en sindsdien wordt het land geconfronteerd met een enorme politieke en militaire instabiliteit, spanningen en diepgewortelde rivaliteiten. De laatste tijd groeit ook de bezorgdheid over de almaar toenemende belangen bij de drugshandel, die volgens alle waarnemers steeds duidelijker aantoonbaar zijn.

Wij veroordelen de recente aanslagen ten sterkste: de bomaanslag waarbij de stafchef van het leger, generaal Tagme Na Waie, om het leven is gekomen en ook de wrede, om niet te zeggen, barbaarse moord op president Nino Vieira. Ongeacht hun verleden betuigen wij onze solidariteit aan de familieleden van de slachtoffers en aan de bevolking van Guinee-Bissau. Wij betreuren en veroordelen deze aanslagen ten zeerste.

Wij willen het land zien terugkeren naar de normaliteit. De les die ik uit deze ontwikkelingen heb getrokken en die ik in de resolutie wens te benadrukken, is dat straffeloosheid geen oplossing biedt. Hoe hebben wij in het verleden, na de moord op Assumane Mané en generaal Veríssimo Seabra, onze ogen kunnen sluiten voor het feit dat de daders zoek bleven en niet voor de rechter zijn gedaagd? Het spreekt vanzelf dat dit geen oplossing is. Daarom moeten wij aan de regering van Guinee-Bissau duidelijk maken dat de schuldigen gevonden moeten worden en voor de rechter moeten worden gebracht. En wij moeten daarvoor de nodige steun verlenen.

Om te eindigen wil ik de aandacht vestigen op de zorgwekkende toename van de drugshandel in de gehele regio, de risico’s hiervan voor de Europese Unie en de alarmerende en duidelijk aantoonbare aanwezigheid van de drugssmokkel in Guinee-Bissau. Ik doe tevens een oproep om in dit verband onze betrekkingen met Kaapverdië aan te halen. Wij hebben een speciaal partnerschap gesloten met Kaapverdië, dat nauwe betrekkingen onderhoudt met Guinee-Bissau en het land goed kent, maar tegelijkertijd zelf bijzonder kwetsbaar is. Dat is ook essentieel om onze eigen Europese veiligheid te waarborgen. De verdieping van het speciale partnerschap met Kaapverdië is in dit verband dus van vitaal belang.

  Justas Vincas Paleckis, auteur. – (LT) De moorden in Guinee-Bissau zijn een harde klap, niet alleen voor de democratie in een staat die is verarmd door de drugshandel, maar voor de hele West-Afrikaanse regio. De moordaanslagen op de president en de stafchef van het leger hebben het land nog dieper in het moeras van falende instellingen, een steeds fragielere democratie, groeiende corruptie en persoonsverering geduwd. De inwoners van de staat leven in chaos en er is een tekort aan water, medicijnen en scholen. De drugshandel kent geen limieten of grenzen, is een bedreiging van de hele regio aan het worden en bereikt zelfs landen in de Europese Unie.

Hoewel de legerofficieren zich tot nog toe hebben gehouden aan hun belofte om zich niet in de binnenlandse zaken van het land te mengen, zouden de recente gebeurtenissen de laatste resten van de democratie in Guinee-Bissau volledig kunnen overstelpen. De nieuwe regering moet het constitutionele bestel respecteren, de conflicten zonder geweld oplossen en de moorden grondig onderzoeken. Met behulp van de veiligheids- en defensiemissie van de Europese Unie moeten we een omslagpunt bereiken in de ontwikkeling van het land, en stabiliteit en een fatsoenlijk leven bieden. We moeten hopen dat er over een paar maanden presidentiële verkiezingen worden gehouden en dat deze voldoen aan de internationale normen voor het organiseren van verkiezingen. We roepen de landen in de Europese Unie en de volledige internationale gemeenschap op om Guinee-Bissau de financiële en deskundige steun te geven die nodig is om democratische verkiezingen te organiseren. De tegenover elkaar staande partijen in Guinee-Bissau moeten naar overeenstemming en compromissen streven in deze moeilijke tijd voor het land, en dringend besluiten nemen over de veiligheid, verkiezingsprocedures en het openbaar bestuur van het land. We roepen hen op om de corruptie effectiever te bestrijden en te overleggen met het maatschappelijk middenveld en andere organisaties over interne verzoening in het land.

  Ewa Tomaszewska, auteur. – (PL) Mevrouw de Voorzitter, 2 maart jongstleden is de president van Guinee-Bissau, João Bernardo Vieira, doodgeschoten in een aanslag door soldaten die trouw waren aan de stafchef van het leger, generaal Batista Tagme Na Waie, die de dag ervoor overleden was nadat hij in een explosie zwaargewond was geraakt. De dood van beide mannen staat in verband met het politieke conflict in Guinee-Bissau, dat al vele jaren voortsleept en in dit land tot tragedies en instabiliteit heeft geleid. Hoewel de verkiezingen in 2008 vreedzaam zijn verlopen, werd kort daarna een moordaanslag gepleegd, die de president echter overleefde. Guinee-Bissau, een voormalige kolonie van Portugal, is een van de armste landen ter wereld. Er loopt ook een smokkelroute voor cocaïne door het land.

Wij veroordelen pogingen om conflicten op te lossen via een staatsgreep. Wij pleiten voor presidentsverkiezingen in Guinee-Bissau binnen twee maanden. En wij pleiten ervoor dat bij deze verkiezingen democratische normen worden gehandhaafd en dat de grondwettelijke orde wordt hersteld.

  Ilda Figueiredo, auteur. − (PT) Bij de analyse van de politieke situatie in Guinee-Bissau moet rekening worden gehouden met het feit dat de bevolking van dit jonge Afrikaanse land geleden heeft onder het Portugese kolonialisme, waartegen zij overigens zeer dapper strijd heeft geleverd. Wij mogen niet vergeten dat de gebeurtenissen in Guinee-Bissau, die wij betreuren, met name de moord op de president en de stafchef van het leger, het resultaat zijn van alle moeilijkheden en alle rivaliteiten die jaren geleden zijn ontstaan en het land nog steeds parten spelen, en die teruggaan op het koloniale verleden. Wij moeten tevens in gedachten houden dat Guinee-Bissau nog altijd een van de armste landen van Afrika is, wat betekent dat de Europese Unie meer aandacht moet besteden aan de samenwerking op het gebied van volksgezondheid en onderwijs, teneinde de levensomstandigheden van de bevolking te verbeteren en de problemen te verhelpen waarmee een groot deel van de bevolking van Guinee-Bissau nog steeds wordt geconfronteerd, inzonderheid vrouwen, moeders en kinderen.

Het is van vitaal belang dat de Europese Unie haar solidaire steun aan deze mensen versterkt. Wij moeten ook het onderwijs, de inspanningen om de toegang tot schoon water te garanderen en zelfs de landbouwproductie ondersteunen, teneinde te waarborgen dat de gehele bevolking toegang tot voedsel heeft. Dit dient evenwel te gebeuren zonder externe inmenging en onder eerbiediging van de soevereiniteit en de keuzen van de bevolking.

  Marios Matsakis, auteur. − (EN) Mevrouw de Voorzitter, deze straatarme voormalige kolonie lijdt al tientallen jaren onder politieke instabiliteit en crisis, hetgeen voor de inwoners van Guinee-Bissau heeft geresulteerd in diep en langdurig lijden.

De overgang naar democratisch bestuur en betere tijden voor de bevolking leek een veelbelovend vooruitzicht nadat de parlementsverkiezingen van 2008 ogenschijnlijk eerlijk en vredig waren verlopen. De donkere wolken van verdeeldheid, haat en geweld hebben zich echter opnieuw samengepakt boven het land na het doodschieten van president Vieira door afvallige soldaten op 2 maart, een dag na de moordaanslag op het stafchef van het leger. Wij veroordelen deze beide moorden en we kunnen alleen maar hopen dat de rivaliserende partijen in Guinee-Bissau voor het welzijn van de burgerbevolking de noodzakelijke wil en kracht kunnen opbrengen om hun meningsverschillen op te lossen in een dialoog aan de onderhandelingstafel. Omdat Guinee-Bissau de laatste jaren is uitgegroeid tot een belangrijk land in de drugshandel, roepen we bovendien niet alleen de autoriteiten aldaar maar ook de internationale gemeenschap op zich tot het uiterste in te spannen om deze dodelijke vloek te bestrijden.

  Marie Anne Isler Béguin, auteur. − (FR) Mevrouw de Voorzitter, mevrouw de commissaris, beste collega’s, de Fractie De Groenen veroordeelt ten stelligste de moord op de president van Guinee-Bissau, João Bernardo Vieira, en op de chef-staf van het leger, generaal Tagme Na Waie, op 1 en 2 maart 2009.

Wij vragen dat er diepgaande onderzoeken worden ingesteld en dat de verantwoordelijken worden vervolgd, temeer daar de identiteit van de moordenaars van de generaals Mané en Correia in 2000 en 2004 tot op vandaag nog niet is achterhaald.

Guinee-Bissau, arm te midden van de armen, staat bekend om zijn lage levensverwachting en wordt nu met drugshandel geconfronteerd. Het is het bruggenhoofd voor drugshandelaars uit Zuid-Amerika en doet dienst als transitland voor drugs die voor Europa zijn bestemd en waarvan wij de grootste consumenten zijn. Dat treft eveneens de hele subregio – dat weten we heel goed – aangezien bijvoorbeeld in Mauritanië aanzienlijke hoeveelheden drugs werden gevonden, zelfs op de luchthaven.

De Europese Unie moet het land helpen om die handel de rug toe te keren door deze zowel hier als daar te bestrijden en terug te keren naar een vorm van ontwikkeling die gebaseerd is op zijn eigen rijkdommen.

De afgelopen verkiezingen zijn door de internationale gemeenschap met instemming begroet. Guinee-Bissau is bezig de democratische beginselen te leren en de democratie vorm te geven, en de Europese Unie heeft blijk gegeven van haar steun aan dit proces. De gebeurtenissen die dit land recentelijk doorstaan heeft, kunnen echter alleen maar leiden tot nog meer hulp en bijstand.

Ook het leger, dat tijdens het verkiezingsproces niet tussenbeide is gekomen, moet de constitutionele orde strikt blijven naleven, zoals het heeft beloofd.

Zijn buurlanden in westelijk Afrika hebben na jarenlange oproer en chaos opnieuw de weg naar democratie, respect voor instellingen en mensenrechten gevonden. Guinee-Bissau mag niet in de val lopen van verwerpelijke praktijken. De Europese Unie moet aanwezig zijn en haar invloed en voorbeeldfunctie aanwenden om dit land te helpen de weg van de democratie te blijven volgen.

  Laima Liucija Andrikienė, namens de PPE-DE-Fractie. – (EN) Mevrouw de Voorzitter, in aanvulling op wat er vandaag al is gezegd over de situatie in Guinee-Bissau, wil ik twee opmerkingen maken.

Ten eerste dienen de moorden op de president van Guinee-Bissau, João Bernardo Vieira, en het hoofd van de strijdkrachten, generaal Tagme Na Waie, grondig onderzocht en de verantwoordelijken berecht te worden.

Ten tweede spreken we in onze resolutie vandaag de hoop uit dat de presidentsverkiezingen in het land binnen zestig dagen zullen worden gehouden. We zouden vandaag de EU-lidstaten en de internationale gemeenschap moeten oproepen ervoor te zorgen dat Guinee-Bissau de financiële en technische steun ontvangt die nodig is om geloofwaardige verkiezingen te houden.

  Leopold Józef Rutowicz, namens de UEN-Fractie. – (PL) Mevrouw de Voorzitter, arme Afrikaanse landen, zoals Guinee-Bissau, kunnen heel gemakkelijk destabiliseren, met alle tragische gevolgen van dien. De moorden op president João Bernardo Vieira en generaal Tagme Na Waie, de leider van de strijdkrachten, in maart dit jaar, waren ongetwijfeld deel van een poging om het land te destabiliseren, vermoedelijk uitgelokt door de drugsmaffia. Door de afwezigheid van een efficiënte veiligheidsdienst in dit land zijn diverse moordacties feitelijk onbestraft gebleven. Wij moeten alle essentiële hulp bieden die de regering van dit land nodig heeft, en dat is wat met de resolutie wordt bewerkstelligd.

Daarnaast, en om dit soort gebeurtenissen te voorkomen, moeten we een genadeloze oorlog voeren tegen de drugshandel, die in veel arme landen in Afrika, Azië en Zuid-Amerika een destabiliserende factor is, een voedingsbodem voor terrorisme vormt en via drugsverslaving het leven van honderden miljoenen mensen op aarde verwoest. Als we dit probleem niet oplossen, zullen we onze hulpeloosheid met een steeds hogere prijs moeten bekopen.

  Benita Ferrero-Waldner, lid van de Commissie. − (EN) Mevrouw de Voorzitter, ten eerste wil ik namens de Commissie zeggen dat wij de moordaanslag op Zijne Excellentie de president van de Republiek Guinee-Bissau, de heer João Bernardo Vieira, ten zeerste betreuren. Wij veroordelen de moordaanslag alsmede de aanslagen die leidden tot de dood van de opperbevelhebber van het leger, generaal Tagme Na Waie, en andere militairen in de sterkst mogelijke bewoordingen. Ik wil hierbij ook mijn medeleven aan de nabestaanden betuigen.

De aanwezigheid van drugsdealers en de grote mate waarin misdaad voorkomt zijn op dit moment meer dan verontrustend. In het kader van het achtste Europees Ontwikkelingsfonds en andere instrumenten, maar ook door middel van een bijdrage van twee miljoen euro aan het Bureau van de Verenigde Naties voor drugs- en misdaadbestrijding (UNODC) heeft de Commissie zich verbonden aan een zeer ambitieus drugsbestrijdingsplan. Wij zijn van mening dat dit werkelijk van zeer groot belang is, zoals de gebeurtenissen ook hebben aangetoond.

Wij roepen met klem op tot kalmte en zelfbeheersing, en dringen er bij de nationale autoriteiten van Guinee-Bissau op aan deze gebeurtenissen aan een grondig onderzoek te onderwerpen en ervoor te zorgen dat de verantwoordelijken hun gerechte straf niet ontlopen. Straffeloosheid is onacceptabel. Helaas volgen deze gewelddadigheden op de succesvolle parlementsverkiezingen, die de weg hebben geëffend voor de uitbreiding van de EU- en internationale steun voor het streven van het land naar vrede. Deze aanslagen vinden daarnaast plaats in een periode van geïntensifieerde internationale betrokkenheid, bedoeld om een democratisch en stabiel Guinee-Bissau op te bouwen.

Onder deze extreem moeilijke omstandigheden blijft de Commissie vastbesloten om de nationale overheden blijvend van omvangrijke steun te voorzien, zowel om de stabiliteit te herstellen, alsook om bij te dragen aan ontwikkeling. Ik denk hierbij aan onderwijs, de armsten onder de armen, de behoefte aan levensnoodzakelijkheden en elementaire voorzieningen, alsmede aan de economische groei van het land. We zijn nu bezig de uitgebreide reeks instrumenten waarover we beschikken in te zetten met de bedoeling Guinee-Bissau te helpen duurzame vrede tot stand te brengen en, hopelijk, het democratische proces in het land te consolideren.

Vorig jaar is een ambitieus landenstrategiedocument voor een bedrag van 100 miljoen euro voor de periode 2008-2013 goedgekeurd. Deze steun zal gericht zijn op de hervorming van de veiligheidssector, waaronder de drugsbestrijding die ik al noemde, en de verbetering van de soevereine nationale instellingen.

Vorig jaar heeft de Raad ook besloten een EU-missie in te stellen ter ondersteuning van de hervorming van de veiligheidssector in het kader van het Europese veiligheids- en defensiebeleid. De aanstaande presidentsverkiezingen, die naar verwachting zestig dagen na de benoeming van de nieuwe president zullen plaatsvinden, zullen waarschijnlijk nog voor het zomerreces plaatsvinden. Rekening houdend met dit extreem krappe tijdsschema bestudeert de Commissie nauwgezet de haalbaarheid van de inzet van de verkiezingswaarnemingsmissie. Hoe dan ook blijven wij hoge prioriteit geven aan, onder andere, het bieden van steun na de verkiezingen aan de noodzakelijke hervormingen van het verkiezingsstelsel, in navolging van de aanbevelingen van de EU-VN in 2008, alsmede aan de waarneming van de aanstaande verkiezingen door regionale organisaties.

  De Voorzitter. – Het debat is gesloten.

De stemming vindt na afloop van de debatten plaats.

(1) Zie notulen.