Pełne sprawozdanie z obrad

Środa, 25 marca 2009 r. - Strasburg

8. Przejściowa umowa handlowa z Turkmenistanem – Przejściowa umowa handlowa z Turkmenistanem (debata)

  Przewodniczący. – Kolejnym punktem porządku dziennego jest debata nad:

– pytaniem ustnym do Rady dotyczącym przejściowej umowy handlowej między UE a Turkmenistanem, skierowanym przez Jana Marinusa Wiersmę, Erikę Mann, Daniela Caspary’ego, Roberta Sturdy’ego, Cristianę Muscardini i Eugenijusa Maldeikisa w imieniu Grupy Socjalistycznej w Parlamencie Europejskim, Grupy Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańskich Demokratów) i Europejskich Demokratów oraz Grupy Unii na rzecz Europy Narodów (O-0024/2009 – B6-0019/2009);

– pytaniem ustnym do Komisji dotyczącym przejściowej umowy handlowej między UE a Turkmenistanem, skierowanym przez Jana Marinusa Wiersmę, Erikę Mann, Daniela Caspary'ego, Roberta Sturdy'ego, Cristianę Muscardini i Eugenijusa Maldeikisa w imieniu Grupy Socjalistycznej w Parlamencie Europejskim, Grupy Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańskich Demokratów) i Europejskich Demokratów oraz Grupy Unii na rzecz Europy Narodów (O-0025/2009 – B6-0020/2009); oraz

– sprawozdaniem (A6-0085/2006) posła Daniela Caspary'ego sporządzonym w imieniu Komisji Handlu Międzynarodowego w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady i Komisji w sprawie zawarcia Umowy przejściowej w sprawie handlu i kwestii związanych z handlem pomiędzy Wspólnotą Europejską oraz Europejską Wspólnotą Energii Atomowej z jednej strony, a Turkmenistanem z drugiej strony (05144/1999 – C5-0338/1999 – 1998/0304(CNS)).

  Jan Marinus Wiersma, autor pytania. – (NL) Panie przewodniczący! Dobrze się stało, że doszło dziś do debaty nad stanowiskiem Parlamentu Europejskiego w sprawie przejściowej umowy handlowej z Turkmenistanem, gdyż tę sprawę Parlament i Unia Europejska długo już odkładały. Rada i Komisja oczekują postępów w tej kwestii i chcą, by Parlament zaaprobował bądź pozytywnie zaopiniował przyszłą umowę przejściową, która pozwoli poprawić nasze stosunki z Turkmenistanem.

Sprawę tę od dawna odkładano, ale był ku temu powód. Dotychczas Parlament mocno wahał się zarządzić głosowanie nad tą umową, ponieważ sytuacja w zakresie praw człowieka w Turkmenistanie przedstawiała się bardzo niezadowalająco, zwłaszcza pod rządami poprzedniego prezydenta-dyktatora Turkmenbaszy, który zamknął ten kraj na świat i niehumanitarnie traktował jego ludność. Pytanie brzmi, czy nowy reżym, który zapanował po śmierci Turkmenbaszy, zmienił tę sytuację. Pragnę dowiedzieć się od Rady i Komisji, jakie zmiany na lepsze zaobserwowano w ostatnich latach, oraz czy istnieją wystarczające przesłanki ku temu, by poważnie zabrać się za zawarcie i podpisanie umowy handlowej.

Komisja i Rada rzecz jasna dysponują dwoma silnymi argumentami za ponowną oceną zagadnienia. Zmienił się kontekst strategiczny. Obecnie inaczej postrzegamy region Środkowej Azji niż miało to miejsce kilka lat temu. Komisarz włożyła sporo energii w sprawy tego regionu, a mam również świadomość, że zdaniem prezydencji Unia Europejska nie może pozostawiać go pod wpływami Chin czy Rosji. Mamy tam swoje interesy, dostrzegają je również decydenci w samym regionie. Niedawno odwiedziłem Kazachstan. Wyraźnie odczuwa się tam zainteresowanie lepszymi stosunkami z Unią Europejską.

Drugim istotnym argumentem wysuwanym przez Komisję jest fakt, że obecnie nie istnieje solidna podstawa prawna kształtowania naszych stosunków z Turkmenistanem. Wciąż posługujemy się traktatem z czasów Związku Radzieckiego, a taki stan rzeczy jest nie do przyjęcia. Chodzi o to, że bez lepszego traktatu nie zdołamy nawiązać konstruktywnego dialogu w sferze praw człowieka.

Kwestia, czy sytuacja w zakresie praw człowieka uległa poprawie na tyle, że możemy sobie pozwolić na ważny krok i zalecić Parlamentowi, aby opowiedział się za zatwierdzeniem umowy handlowej – pozostaje nierozstrzygnięta. Uważam, że wciąż nie znajdujemy na nią odpowiedzi. Oczekuję również na reakcje Komisji i Rady w tym względzie. Nie mogę wyzbyć się wątpliwości. Szeroko omówiłem to zagadnienie ze posłem Casparym z Grupy Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańskich Demokratów) i Europejskich Demokratów, który jest sprawozdawcą w sprawie. Wciąż oczekujemy wyjaśnienia wielu aspektów przez Radę – o czym wspomni również sprawozdawca – mianowicie sytuacji w Turkmenistanie w sferze mediów, edukacji, dostępu Czerwonego Krzyża do więzień itp. Uważamy, że w tych dziedzinach musi nastąpić rzeczywista poprawa, a umowa handlowa tego rodzaju oraz dialog o prawach człowieka z Turkmenistanem taką poprawę umożliwi.

Pozostała jeszcze jedna kwestia, również jasno przedstawiona w treści rezolucji przygotowanej przez nas wespół z Grupą Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy oraz Grupą Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokraci) i Europejskich Demokratów. Skoro mamy zgodzić się na pozytywne zaopiniowanie tej umowy handlowej, to potrzebujemy mocnego zabezpieczenia możliwości odwrotu. Jeśli bowiem dojdziemy do wniosku, że metody zaproponowane przez Komisję i Radę się nie sprawdzają i nie następuje rzeczywista poprawa sytuacji w zakresie praw człowieka w Turkmenistanie, to Parlament powinien mieć możność wystąpienia do Komisji i Rady o zawieszenie traktatu. Jeżeli nie uzyskamy zobowiązania do zapewnienia takiej pozycji Parlamentowi, to na wieczornym spotkaniu będzie mi niezwykle trudno przekonać własną grupę do głosowania za przedmiotową umowa handlową. Wtedy prawdopodobnie opowiemy się za odroczeniem głosowania. Bardzo istotne dla nas jest uzyskanie zobowiązania do otwarcia nowej debaty nad zawieszeniem umowy handlowej, kiedy nie nastąpi znaczna poprawa sytuacji w Turkmenistanie, a wręcz dojdzie do jej pogorszenia. Parlament musi mieć prawo wnioskowania do Rady i Komisji w tej sprawie.

PRZEWODNICZY: MIGUEL ANGEL MARTÍNEZ MARTÍNEZ
Wiceprzewodniczący

  Bogusław Rogalski, autor pytania. – (PL) Panie przewodniczący! Kwestia ratyfikowania umowy z Turkmenistanem jest sprawą sporną ze względu na łamanie przez stronę turkmeńską zasad demokracji oraz podstawowych praw człowieka. Pomimo to należy z tym krajem rozmawiać i należy z tym krajem podpisać porozumienie. Należy też zwrócić szczególną uwagę w stosunkach z Turkmenistanem na fakt, iż brak współpracy gospodarczej pomiędzy Unią a Turkmenistanem spowoduje pogorszenie standardów życiowych tego narodu. Natomiast jego ratyfikowanie na pewno może wpłynąć na podniesienie stopy życiowej jego mieszkańców.

Pamiętajmy, że wystąpiły tam już pewne pozytywne przejawy życia społecznego. Niedawne przyjęcie przez Turkmenistan przepisów wprowadzających zakaz pracy dzieci jest takim sygnałem. Oczywiście Turkmenistan musi jeszcze ratyfikować i wprowadzić wiele konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy – to jest bezsporne. Niepokojący natomiast pozostaje fakt, iż przemiany w Turkmenistanie przebiegały w wolniejszym tempie, niż byśmy tego oczekiwali. Niewiele przedsiębiorstw zostało tam sprywatyzowanych, rząd nadal sprawuje ścisłą kontrolę nad wieloma sektorami gospodarki, a bezpośrednie inwestycje zagraniczne pozostają nadal na bardzo niskim poziomie. Pomimo iż Turkmenistan posiada jedne z największych naturalnych zasobów gazu i jest jednym z większych eksporterów bawełny, to jednak około połowa społeczeństwa – i pamiętajmy o tym tutaj – żyje w ubóstwie, powiem wręcz w skrajnym ubóstwie. System polityczny również pozostawia wiele do życzenia, zwłaszcza jeśli chodzi o ciągłe represje względem innych partii politycznych niż rządzące, jak też represje wobec różnych grup religijnych.

Mimo tego wszystkiego wydaje mi się, że należy zawrzeć i ratyfikować umowę z Turkmenistanem, bo tylko rozmawiając, dając pewien przykład Turkmenistanowi możemy podać im rękę i sprawić, że w przyszłości ten kraj być może dołączy wreszcie do rodziny krajów demokratycznych.

  Robert Sturdy, autor pytania. − Panie przewodniczący! Najmocniej przepraszam, nie wiedziałem, że mam zabrać głos na ten temat. Chcę zatem skomentować wypowiedź przedmówcy. Uważam, że ważne jest nasze poparcie dla instrumentu prawnego służącego zbliżeniu Turkmenistanu do nas. Powinniśmy zadbać o bezpieczeństwo ludności we wszystkich krajach regionu, żyjącej w bardzo trudnych warunkach.

Pragnę zatem podziękować posłowi Danielowi Caspary'emu, który niestrudzenie pracował nad przyjęciem tej regulacji. Wiem, że za kilka chwil zabierze on głos. Nad tym konkretnym instrumentem prawnym poseł Caspary pracował w Komisji Handlu Międzynarodowego.

W czasie, gdy świat boryka się z ogromnymi ograniczeniami w usługach finansowych oraz innymi problemami, musimy zapewnić bezpieczeństwo tych krajów, jak również zadbać o to, by przystały one na proponowane przez posła Daniela Caspary'ego instrumenty. Nie mam nic więcej do dodania i przepraszam za spóźnienie.

  Daniel Caspary, sprawozdawca. − (DE) Panie przewodniczący, panie i panowie! Umową przejściową z Turkmenistanem zajmujemy się w Parlamencie Europejskim od niemal trzech lat. Niespełna trzy lata temu dotarliśmy do punktu, w którym Komisja Handlu Międzynarodowego przyjęła sprawozdanie, lecz zostało ono odrzucone na posiedzeniu plenarnym, a jednym z powodów tej decyzji było wstrzymanie prac nad tą kwestią przez Radę i Komisję. Parlament uznał zatem, że skoro Komisja ani Rada nie kontynuują tego wątku, to nie potrzeby, byśmy my to czynili.

Jestem niezmiernie zadowolony, że dziś sprawy wyglądają inaczej, mimo że sytuacja w Turkmenistanie wciąż bardzo odbiega od naszych standardów. W wielu dziedzinach nadal lekceważy się tam prawa człowieka, a brak demokratycznych struktur w tym państwie zasługuje na ogromną krytykę. Wolności jednostki są bardzo ograniczone. Swoboda informacji w tym kraju pozostawia wiele do życzenia. Według informacji, które docierają do nas kanałami organizacji pozarządowych, obecnie trwa tam kampania usuwania anten satelitarnych mająca na celu dalsze ograniczenie dostępu do wolnych mediów.

System szkolnictwa cały czas nie spełnia standardów, które naszym zdaniem umożliwiają edukowanie społeczeństwa w postępowy, a co ważniejsze, rzetelny sposób o wartościach demokracji i praw człowieka. Również sytuacja w więzieniach, w tym kwestia przetrzymywania więźniów politycznych oraz dostępu Czerwonego Krzyża do więzień nadal przedstawia się całkowicie niezadowalająco i pozostaje bez wyjaśnienia.

Z drugiej zaś strony nieustannie jesteśmy informowani o ogromnej fali nieuzasadnionej krytyki. W ostatnich latach docierały do nas liczne nieprawdziwe doniesienia tak zwanych organizacji pozarządowych. Niektóre organizacje pozarządowe pozostawiły na mnie wrażenie, że stanowią raczej przykrywki dla firm z państw trzecich mających interes w tym, by nie doszło do rozmów między Unią Europejską a Turkmenistanem.

W moim odczuciu za wieloma sprawozdaniami i fałszywymi informacjami napływającymi do Unii Europejskiej kryje się dobrze skalkulowany interes, któremu służy utrudnianie dialogu między Unią Europejską a Turkmenistanem. Myślę tu o doniesieniach, jakoby wszystkie szpitale w kraju za wyjątkiem dwóch placówek w stolicy zostały zamknięte, pozamykano wszystkie biblioteki za wyjątkiem dwóch, panuje tam epidemia dżumy z powodu rzekomo zatrważających warunków medycznych. Wszystkie te doniesienia okazały się nieprawdziwe.

Na czym więc polega podstawowy problem? Uzyskanie prawdziwego obrazu sytuacji w tym kraju jest absolutnie niemożliwe, głównie dlatego, że jego rząd nie pozwala nam dobrze się jej przyjrzeć oraz dlatego, że jako Unia Europejska nie posiadamy urzędu odpowiedzialnego za sprawy zagraniczne, które podjęłoby tam wymagane działania.

Zauważamy jednak, że nowy prezydent rozpoczął liczne reformy. Strategia Unii Europejskiej dla Azji Środkowej przyjęta jakiś czas temu w Parlamencie skupia się na krajach Azji Środkowej. Przedmiotowa umowa przejściowa może okazać się pierwszym małym krokiem, by pokazać Turkmenom, że przejmujemy inicjatywę w dialogu, kontynuujemy dialog oraz chcemy pomóc im podążać – powoli, lecz miejmy nadzieję nieprzerwanie – ścieżką praw człowieka i demokracji.

Nasza rezolucja złożona w Parlamencie, jako wynik pracy kilku grup, wyraźnie odnosi się do wielu przyczyn krytyki. Wyraźnie odnosi się także do pozytywnych osiągnięć, które dostrzegamy, lecz nie zamierzamy rozdawać darmowych biletów, z całą pewnością nie zamierzamy zaprzedać naszych wartości, które bardzo cenimy, a zamierzamy ich bronić i je pielęgnować. Oto dlaczego umowa o partnerstwie i współpracy nie powinna być z góry przesądzonym następstwem, a – jak powiedział przedmówca — Komisja oraz Rada muszą wyraźnie zadeklarować możliwość ewentualnego zawieszenia w przyszłości umowy handlowej na żądanie Parlamentu.

Parlament przedłożył Komisji i Radzie wiele zapytań na piśmie. Rad będę, jeśli Rada i Komisja zdołają zapoznać się z ich treścią i udzielić nam zdecydowanych odpowiedzi, aby jutro udało się rozpocząć głosowanie nad tą umową przejściową.

  Alexandr Vondra, urzędujący przewodniczący Rady. − Panie przewodniczący! Cieszy mnie zainteresowanie posłów sprawą stosunków UE z Turkmenistanem i chętnie skorzystam ze sposobności, by odpowiedzieć w imieniu Rady na różne pytania oraz zagadnienia poruszone w Parlamencie.

Znaczenie Turkmenistanu rośnie pod wieloma względami. Przez długi czas był to kraj zupełnie wyizolowany. Lecz w ciągu ostatnich dwóch lat poczyniono tam wiele ważnych kroków w kierunku otwarcia na świat. Rząd żywi coraz silniejszą wolę współpracy. Skutkuje to zwiększonym wysiłkiem w celu konstruktywnego działania w ramach strategii UE dla Azji Środkowej.

Mimo tych zmian nasza więź kontraktowa ze stroną turkmeńską pozostaje niezmieniona od 20 lat. Jak zauważył poseł Wiersma, opiera się ona na przestarzałej umowie w sprawie handlu i współpracy handlowej i gospodarczej ze Związkiem Radzieckim.

Wobec pozytywnych przemian w Turkmenistanie powstaje szansa zacieśnienia naszych dwustronnych stosunków. Umowa przejściowa podpisana w 1999 roku przewiduje tymczasowe stosowanie fragmentów Umowy o partnerstwie i współpracy dotyczących handlu – umowy również zawartej w 1999 roku, której dotąd nie ratyfikowały zaledwie trzy państwa członkowskie.

Istnieje wiele aspektów stosunków Unii z Turkmenistanem. Sedno dwustronnych stosunków stanowi oczywiście krzewienie praw człowieka i demokracji, jako że wartości te są istotą szerszej strategii UE wobec Azji Środkowej. Turkmenistan jako państwo graniczące z Afganistanem jest również ważny ze względów strategicznych. Turkmenistan uczestniczy też w procesie odbudowy Afganistanu oraz stanowi bazę logistyczną dla operacji i działań wielu państw członkowskich UE w ramach ISAF (przeloty) oraz porozumień dwustronnych. Turkmenistan ma fundamentalne znaczenie dla bezpieczeństwa regionu i zwalczania handlu narkotyków. Rozwijająca się gospodarka tego kraju stwarza możliwości dla firm z UE. Ponadto Turkmenistan jest kluczowym partnerem w procesie dywersyfikacji stosunków energetycznych UE oraz zapewniania bezpieczeństwa energetycznego. Są to ważne obszary, w których postęp leży w naszym interesie.

Co więcej, od wyborów prezydenckich w lutym 2007 roku Turkmenistan zapoczątkował serię ważnych reform, w tym zmian w konstytucji. Szereg nowych zapisów w konstytucji, jak i innych zapowiedzianych reform świadczy o tym, że państwo podąża we właściwym kierunku, choć to proces długotrwały i pracochłonny.

Jeżeli chodzi o sferę praw człowieka, to Turkmenistan przystąpił do konstruktywnego, wielowątkowego dialogu z UE. Dialog ten idzie w parze z ważnymi wydarzeniami w kraju. Chodzi w szczególności o uwolnienie niektórych więźniów politycznych oraz rozszerzenie współpracy z ONZ. Turkmenistan zezwolił także na wizytę sprawozdawcy ONZ ds. wolności wyznania, w pełni uczestniczył w przeglądzie okresowym ONZ, a w Aszchabadzie utworzono centrum dyplomacji prewencyjnej ONZ. Ponadto złagodzono ograniczenia w podróżach wewnątrz kraju, nawiązano dialog z MKCK, a wskutek reformy oświaty przywrócono dziesięcioletni cykl kształcenia ponadpodstawowego i pięcioletnie studia wyższe. Turkmenistan przystąpił do niektórych konwencji międzynarodowych, m.in. do drugiego Protokołu fakultatywnego do Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych oraz do Konwencji o prawach politycznych kobiet.

Wszystko to dowodzi postępu w Turkmenistanie. Oczywiście pozostaje jeszcze wiele do zrobienia w kwestii praw człowieka oraz poszanowania rządów prawa i demokracji. Będziemy kontynuować naciski w sprawach uwolnienia wszystkich więźniów politycznych, swobodnego dostępu MKCK do więźniów, zniesienia ograniczeń w podróżach zagranicznych oraz wolności mediów i społeczeństwa obywatelskiego.

Prezydencja jest przekonana, że najlepszą metodą na załatwienie tych kwestii przez Turkmenistan jest stałe zaangażowanie. Jeżeli Turkmenistan ma dążyć do pełnego poszanowania standardów międzynarodowych, to musimy być gotowi prowadzić otwarty dialog, oraz – ilekroć zajdzie potrzeba – wysyłać czytelne komunikaty.

Oto właśnie dlaczego potrzebujemy podnieść jakość naszych stosunków, instrumentów i narzędzi. Obecna umowa z Turkmenistanem przewiduje zaledwie podstawową formę dialogu dwustronnego. Polega on na corocznym spotkaniu wspólnego komitetu na szczeblu urzędniczym.

Na mocy umowy przejściowej prawa człowieka staną się istotnym elementem stosunków, co zwiększy naszą możliwość wpływu na przyszłe wydarzenia w tej sferze w Turkmenistanie. Dalszym krokiem będzie umowa o partnerstwie i współpracy, która – wchodząc w życie – stworzy podstawę do pełnowymiarowego dialogu politycznego.

W strategii UE dla Azji Środkowej przyjętej w czerwcu 2007 roku czytamy „w celu zacieśnienia współpracy z państwami Azji Środkowej UE w pełni wykorzysta potencjał umów o partnerstwie i współpracy”. Takie umowy zostały już zawarte z Kazachstanem, Kirgistanem i Uzbekistanem. Natomiast stosunki z Tadżykistanem reguluje umowa przejściowa, do czasu ratyfikowania i wejścia w życie umowy o partnerstwie i współpracy.

Dla udanej realizacji strategii UE wobec Azji Środkowej potrzeba zaangażowania wszystkich państw tego regionu, dlatego istotne jest stworzenie warunków do włączenia w ten proces również Turkmenistanu. Bez tego trudno będzie nam osiągnąć cele i zrealizować interesy w Azji Środkowej.

Prezydencja jest zdania, że należy teraz stworzyć odpowiednie ramy prawne dla naszych stosunków z Turkmenistanem, rozpoczynając od umowy przejściowej. Dzięki temu będziemy mogli wykorzystać przemiany zachodzące w kraju jako podstawę do dalszych działań oraz zwiększyć nasze zaangażowanie w regionie Azji Środkowej.

Umowa przejściowa jest najskuteczniejszą drogą do zapewnienia postępu w różnych kluczowych, wskazanych przeze mnie dziedzinach w Turkmenistanie, nie ograniczając się tylko do sfery praw człowieka, demokracji i rządów prawa. Wiem, że zgadzają się państwo co to tych celów i stąd wierzę, że mogę na was liczyć w kwestii poparcia dla tej sprawy.

  Benita Ferrero-Waldner, komisarz. − (FR) Panie przewodniczący, czcigodni posłowie! Od czasu wyboru prezydenta Berdimuhamedowa Turkmenistan skutecznie wszedł na nowy etap rozwoju i pojawiły się pozytywne oznaki przemian.

Faktycznie nowi przywódcy prezentują bardziej otwartą postawę. Przykładowo znieśli oni niektóre ograniczenia swobody przemieszczania się po kraju, zmienili konstytucję w celu wzmocnienia roli parlamentu, stworzyli instytut demokracji i praw człowieka, goszczą w Aszchabadzie centrum dyplomacji prewencyjnej ONZ, jak również po raz pierwszy dopuścili międzynarodowych obserwatorów do monitorowania przebiegu wyborów parlamentarnych w grudniu zeszłego roku. Ponadto jak państwo wiedzą, rządowymi priorytetami stały się reformy sektora oświaty i opieki zdrowotnej.

W 2006 roku Parlament Europejski zaproponował władzom turkmeńskim przyjęcie serii środków, aby mógł ostatecznie zatwierdzić umowę przejściową. Co więcej, w ciągu dwóch lat od wyboru nowego prezydenta niektóre z tych środków zostały przyjęte – nie chcę w tym miejscu powielać treści wystąpienia urzędującego przewodniczącego Rady – w tym środki dotyczące MKCK. Rozpoczęto też reformy sektora oświaty, polegające m.in. na unowocześnieniu systemu nauczania, zagranicznych szkoleniach nauczycielskich, wydłużeniu okresu nauki oraz wprowadzeniu Internetu do szkół.

Uwolniono niektórych więźniów, w tym Valerego Pala, którego oswobodzenia sami się domagaliśmy. Ponadto w sierpniu 2008 roku – znów po raz pierwszy w historii – przyznano pozwolenie na pobyt specjalnemu sprawozdawcy ONZ ds. wolności wyznań i przekonań, który przedstawił następującą konkluzję, cytuję: „osoby indywidualne i wspólnoty wciąż zmagają się z trudnościami, lecz od 2007 roku sytuacja znacznie się poprawiła”.

Kolejnym plusem jest nawiązanie nowego, usystematyzowanego dialogu, m.in. w kwestii praw człowieka. Oczywiście możecie być pewni, że podczas tych spotkań wciąż będziemy zajmować się kwestami wzbudzającymi zaniepokojenie, mianowicie sytuacją więźniów politycznych, wolnością zrzeszania się, mediami, wyznaniem, prawami mniejszości i przy każdej sposobności będziemy podkreślać nasze zaangażowanie w sprawę poszanowania praw człowieka oraz ich znaczenie dla długofalowego rozwoju gospodarczego i społecznego.

Z powodu tych — całkowicie uzasadnionych — obaw dotyczących sytuacji w Turkmenistanie, Parlament odłożył swoją decyzję w sprawie umowy przejściowej. Zasadniczo podzielam owe lęki, dostrzegam również, że Turkmenistan ma jeszcze sporo do zrobienia, nim osiągnie pełną zgodność z międzynarodowymi standardami demokracji i praw człowieka.

Zrobiono jednak krok naprzód i choć jest on niewielki, to świadczy o chęci postępu i otwarcia na zmiany. Traktujemy to jako sposobność, z której powinniśmy skorzystać, by poukładać się władzami turkmeńskimi i zachęcić je. Żywię głębokie przeświadczenie, że Unia Europejska powinna bardziej się zaangażować, by utorować drogę do przemian na lepsze.

Stosowanie przejściowej umowy handlowej, która stanowi część umowy o partnerstwie i współpracy związaną z handlem będzie naszym pierwszym krokiem ku większemu zaangażowaniu w sprawy Turkmenistanu oraz propagowaniu z większym zapałem współpracy, reform i modernizacji w ogóle. Co więcej, umowa przejściowa zawiera arcyważną klauzulę dotyczącą praw człowieka i znam wasze obawy o możliwość zawieszenia umowy.

W związku z tym chcę zwrócić uwagę, że artykuł 1 umowy przejściowej i artykuł 2 umowy o partnerstwie i współpracy zawierają zapisy o poszanowaniu demokracji i praw podstawowych będące istotnymi elementami każdej umowy, lecz przede wszystkim obie umowy zawierają zapisy umożliwiające podjęcie przez każdą ze stron odpowiednich środków w razie poważnego naruszenia warunków umowy, a w szczególnie pilnych przypadkach nie wymaga to uprzedniej konsultacji w ramach wspólnych komitetów.

Możliwe zatem jest zawieszenie stosowania umowy w przypadku stwierdzonego, ciągłego i poważnego naruszania klauzuli dotyczącej praw człowieka. Przejściowa umowa handlowa nie jest jednak cudownym panaceum. Z pewnością nie rozwiąże ona wszystkich problemów ze sfery praw człowieka w Turkmenistanie, ale pomoże zadbać o pełniejsze dostosowanie sytuacji w kraju do standardów międzynarodowych, zwłaszcza w zakresie rządów prawa i praw człowieka.

Istnieją dwa ważne powody dla zacieśnienia stosunków z Turkmenistanem i ochrony naszych interesów: bezpieczeństwo i energia. Istotnie Turkmenistan jest położony na rozstaju dróg do Europy i Azji, w sąsiedztwie między innymi Iranu i Afganistanu. Ważne dla niego jest zachowanie czynnej neutralności w regionie pełnym napięć, gdzie w każdej chwili może dojść do destabilizacji.

W tym celu z powodzeniem współpracujemy ze stroną turkmeńską w sferze zarządzania granicami oraz w zwalczaniu terroryzmu, islamskiego ekstremizmu, handlu narkotykami i handlu żywym towarem. Owa współpraca zyskuje na znaczeniu, zważywszy na zwiększenie w ostatnim czasie zaangażowania wspólnoty międzynarodowej w działania w Afganistanie i Pakistanie. Wkrótce w Hadze oraz w Tokio zostaną zwołane konferencje poświęcone sprawom regionu.

Jak wiemy, Azja Środkowa może odegrać bardzo ważną rolę w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego. Od czasu zmiany reżymu w Turkmenistanie zwiększyliśmy współpracę w tej materii. Unia Europejska dokłada wszelkich starań o powstanie południowego korytarza gazowego w ramach szerzej zakrojonej polityki dywersyfikacji źródeł i dróg tranzytowych energii. Turkmenistan stanowi bezsprzecznie klucz do sukcesu tego przedsięwzięcia.

Podsumowując, o kształcie stosunków z Turkmenistanem powinny decydować zarówno nasze wartości, jak i interesy. Dlatego uważam, że angażując się w stosunki z Turkmenistanem znajdziemy się w lepszym położeniu, by przeforsować nasze argumenty za bardziej otwartym społeczeństwem w tym kraju.

Powinniśmy nadal zachęcać władze tego kraju do postępów w innych dziedzinach, takich jak reforma prawa karnego i cywilnego, ustawodawstwo religijne, wolność mediów, uwolnienie więźniów politycznych, zezwolenie na dostęp obserwatorów międzynarodowych do więzień oraz zwiększenie obecności organizacji pozarządowych.

W związku z powyższym proszę o poparcie dla umowy przejściowej w Turkmenistanem.

  Przewodniczący. − Pani komisarz, panie i panowie! Nim oddam głos uczestnikom debaty, pozwolę sobie – jako osoba odpowiedzialna za kwestie wielojęzyczności w Prezydium Parlamentu – odczytać zalecenie z ulotki przygotowanej dla nowych posłów o sposobie przemawiania umożliwiającym prawidłowe tłumaczenie, aby ten cud bez precedensu w żadnej innej instytucji mógł bez przeszkód funkcjonować.

Nie są to przykazania spisane na tablicach zniesionych z góry przez Mojżesza, lecz oto co stanowią: „Należy przemawiać w stałym tempie, nie za szybko. Jeżeli możliwe, przemawiać w ojczystym języku. Nie zmieniać języka podczas wystąpienia. Przemowa jest lepsza niż odczyt, lecz jeśli nie da się uniknąć odczytu, to należy zadbać, by tłumacze mieli tekst. Odesłania do dokumentów powinny być staranne. Należy wyraźnie wymawiać liczebniki. Należy tłumaczyć znaczenie stosowanych skrótów. Należy pamiętać, że żarty są trudne go przetłumaczenia – warto porozmawiać o tym z tłumaczami. Jeśli przewodniczy się obradom, to zanim odda się głos następnemu występującemu, należy chwilę odczekać, by tłumacze mogli dokończyć wystąpienie i przełączyć na odpowiedni kanał”.

Bardzo dziękuję za tłumaczenie i korzystając z okazji składam gratulacje tłumaczom, bo to dzięki ich jakże skomplikowanej i wydajnej pracy nasza praca jest możliwa.

  Alexandru Nazare, w imieniu grupy PPE-DE. – (RO) Przede wszystkim nie ma mowy o żadnym zbiegu okoliczności w kontekście tej debaty. Z zadowoleniem przyjmuję kompromis osiągnięty podczas ostatniego posiedzenia Rady Europejskiej w sprawie finansowania gazociągu Nabucco.

Cieszę się, że projekt Nabucco został uznany za priorytetowy projekt energetyczny, a wysiłki posłów Parlamentu Europejskiego na rzecz tego projektu przyniosły rezultaty.

Wracając jednak do dzisiejszej debaty, uważam, że spośród spraw związanych z Turkmenistanem dwie wyróżniają się wagą: współpraca gospodarcza, zwłaszcza w dziedzinie ropy i gazu, jak również postęp społeczny i prawa człowieka w tym kraju, o czym wspominała pani komisarz.

Z zadowoleniem przyjmuję sprawozdanie i gratuluję posłowi Caspary'emu.

Uważam również, że omawiana umowa przewiduje lepsze podstawy do wzajemnych relacji z Turkmenistanem, niż obecna. Chcę jednak zaznaczyć, że wcale nie jest za wcześnie, by przedyskutować konkretne ścieżki współpracy z Turkmenistanem, jak też kwestię włączenia tego kraju w projekty energetyczne Unii Europejskiej. Umowa, nad którą dziś debatujemy jest bardzo pożądanym instrumentem stymulującym współpracę między UE a tym krajem.

Z treści sprawozdania wynika, że władze w Aszchabadzie są gotowe do negocjacji w przedmiocie praw człowieka i wolności obywatelskich. Sądząc po dotychczasowych doświadczeniach UE, oczywiste jest, że postęp w tych zagadnieniach osiąga się szybciej, kiedy stanowią one część szerzej zakrojonej, wielowątkowej dyskusji obejmującej również perspektywy długofalowej współpracy gospodarczej.

Polityka energetyczna Turkmenistanu jest ściśle powiązana z jego polityką zagraniczną. Możemy działać na obu tych frontach jednocześnie, wzmacniając współpracę gospodarczą i przyjmując szczególne środki, jak również stale wyrażając zainteresowanie kwestią praw człowieka.

Pochwalam kryteria oceny postępu w Turkmenistanie, jak również kryteria dotyczące unijnych standardów własności intelektualnej. Zastanawiam się, czy nie przydałyby się podobne mierniki poziomu integracji gospodarczej z realnej i długofalowej perspektywy lub kryteria miary postępu w zakresie swobód obywatelskich.

  Erika Mann, w imieniu grupy PSE. — Panie przewodniczący! Dziękuję pani komisarz oraz panu przewodniczącemu Vondrze za wyjaśnienia w imieniu Rady, choć sądzę, że wyczuli oni z naszej strony pewne wahanie przed udzieleniem pełnego poparcia. Łatwo je jednak zrozumieć, gdyż przedmiotowy przypadek jest bardzo prosty. Cała trudność w tym, że Umowa o partnerstwie i współpracy wymaga zgody Parlamentu natomiast zgoda taka nie jest wymagana w przypadku przejściowej umowy handlowej ze względu na kształt naszych kompetencji.

W związku z tym, jeżeli chodzi o umowę przejściową, to w rezolucji możemy jedynie wypunktować nasze uwagi i przedstawić obawy oraz poprzeć pewne zagadnienia; lecz Parlament, a w szczególności moja grupa polityczna waha się przed pełnym poparciem dla przejściowej umowy handlowej.

Mam nadzieję, że to dla państwa zrozumiałe i zdołacie rozwiązać problem Wiem, że ze względu na procedurę prawną oraz wcześniejsze podpisanie instrumentu dającego podstawę prawną renegocjowanie warunków przedstawia wielką trudność, a być może jest nawet niemożliwe. W pełni zdajemy sobie sprawę z faktów, lecz jestem pewna, że zdołacie znaleźć jakąś formę zobowiązania i przyjrzeć się rozwijanym i badanym podstawom prawnym, w oparciu o które zdołacie pomóc nam znaleźć się po waszej stronie, gdyż wszyscy dostrzegamy znaczenie Turkmenistanu i opowiedzieliśmy się już za innymi porozumieniami. Nie chodzi więc o to, że do końca nie wiemy, co się stało ani nie wiemy, jak ważny jest Turkmenistan, a o to, że ta kwestia jest wielce problematyczna.

Chcę, by państwo się jej ponownie przyjrzeli i dlatego proszę coś dla mnie zrobić: zerknąć na punkt 11, w którym podnosimy obawę dotyczącą naszych kompetencji oraz różnic między przejściową umową handlową a umową o partnerstwie i współpracy.

Proszę zapoznać się z punktem 9 naszej rezolucji, w którym wzywa się do ujęcia w umowie o partnerstwie i współpracy klauzuli dotyczącej praw człowieka. Pani komisarz, zapoznałam się z pani argumentacją, lecz jestem pewna, że zdołacie zrobić więcej w kwestii sprawdzenia, jak możemy zabezpieczyć ten konkretny punkt.

To samo dotyczy punktu 10 i jest to równie istotne dla Rady. Chcemy klauzuli przeglądu. Wiem, że nie ma jej w umowie, lecz ponownie proszę, aby się temu przyjrzeć i rozeznać się, co się da zrobić po powrocie do negocjacji.

Liczymy również, że uda się wam coś osiągnąć w sprawie poruszonej w punkcie 8; odnosi się on monitorowania – narzędzia, którym zawsze chcemy dysponować i nieustannie o nie pytamy. Monitorowanie nie oznacza, że chcemy zasiąść do stołu negocjacyjnego. Zrobiliśmy to w zgoła innych okolicznościach. Prosimy zatem o wybadanie, co można osiągnąć w tej kwestii i jak możecie pomóc zdefiniować zakres monitorowania, a będziemy wdzięczni.

Nawiasem mówiąc, uważam, że wykonali państwo wspaniałą pracę. W nowej umowie o partnerstwie między UE a Azją Środkową na XXI wiek zostały ujęte wszystkie punkty. Uwzględnili państwo nawet zalecenie MOP. Uwzględnili państwo kwestie praw człowieka, jestem zatem przekonana, że uda się nam znaleźć kompromis, choć wymaga to jeszcze nieco pracy.

  Hélène Flautre, w imieniu grupy Verts/ALE. – (FR) Panie przewodniczący! Sądzę, że nie powinniśmy się łudzić, a zdać sobie sprawę, że mimo oswobodzenia Valerego Pala rząd turkmeński nie zaprzestanie uprowadzeń, osadzania w więzieniach i torturowania ludzi za przestępstwa myśli.

Mimo tego, że doszła do skutku podróż specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. wolności wyznań do Turkmenistanu, dziewięciu innych specjalnych sprawozdawców wciąż oczekuje na pozwolenia wjazdu, a zajmują się oni takimi sprawami jak tortury, obrona praw człowieka, niezawisłość sądów, oświata, zdrowie, wolność wyrażania przekonań itp.

Niektóre wystąpienia brzmiały jak ćwiczenia z autoperswazji. Wciąż mamy do czynienia z jednym z najbardziej represyjnych i zamkniętych reżymów, nawet jeśli zaszły tam nieznaczne zmiany i nawet jeśli potrzebujemy właściwej strategii, by wspierać ten proces. Ważne również, byśmy nie byli naiwni w żądaniach, by Turkmenistan przeistoczył się w modelową demokrację szanującą prawa człowieka, nim zawrzemy jakiekolwiek porozumienie z tym krajem.

Co zatem powinniśmy zrobić, znalazłszy się miedzy tymi skrajnościami? Proponuje po prostu, abyśmy prowadzili realną politykę zagraniczną, abyśmy dopilnowali spełnienia ścisłych, wymiernych i realistycznych kryteriów określonych przecież przez Parlament Europejski. Mam na myśli pozwolenia na wejście niezależnych organizacji pozarządowych, specjalnych sprawozdawców ONZ oraz Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża. Jak wiemy, negocjacje trwają i jeszcze nie dobiegły końca. Mam na myśli przywrócenie systemu oświaty do standardów międzynarodowych – ta reforma trwa, lecz jej rezultaty są dalekie od zadowalających – uwolnienie wszystkich więźniów politycznych i zapewnienie im wolności przemieszczania się – czyli w skrócie ABC praw człowieka. Wniosek mojej grupy jest ambitny, ale realistyczny. Można go sprowadzić do postaci prostego wzoru.

(Przewodniczący przerwał wystąpienie i w imieniu tłumaczy poprosił, aby mówić wolniej)

Nie możemy sabotować własnej polityki, wyrzekając się przyjętych wartości. Nie chodzi o opowiadanie się za izolacją Turkmenistanu, lecz o zaangażowanie w jego sprawy. Jak to zrobić? Otóż należy wziąć dwa pisaki, po jednym w każdą dłoń. Pierwszy pisak posłuży do podpisania planu działania, który wyznaczy etapy wymagane do spełnienia kryteriów określonych przez Parlament. Te etapy będą wytyczone w czasie — zostaną określone dokładne ramy czasowe, do omówienia podczas posiedzeń podkomisji ds. praw człowieka zwoływanych w tym kraju.

Po podpisaniu planu działania, drugą ręką będziemy mogli podpisać umowę przejściową, którą mamy przed sobą. Uważam, że kiedy przyjdzie czas na omówienie przez Komisję i Radę przyszłości klauzul dotyczących praw człowieka, to należy pamiętać, że owe klauzule koniecznie muszą być konsekwentne i konsekwentnie powinien im towarzyszyć mechanizm konsultacji, skutkiem których może być zawieszenie umowy, jeśli zajdzie taka konieczność.

  Przewodniczący. − Pani poseł Flautre, przewodniczący nie mierzy szybkości mówienia podczas wystąpień. Przewodniczący ma przed sobą kontrolkę, która zapala się, ilekroć tłumacze alarmują o przerwanym tłumaczeniu z powodu niemożności nadążenia za przemawiającym. Nie mierzę prędkości mówienia; przekazuję natomiast otrzymany sygnał alarmowy posłom, aby każdy mógł śledzić debatę.

Jak zwykle dziękuję za zrozumienie.

  Helmuth Markov, w imieniu grupy GUE/NGL. – (DE) Panie przewodniczący, panie urzędujący przewodniczący Rady, pani komisarz! Minął już rok, odkąd Parlament wyraźnie i otwarcie mówił, że konieczny jest postęp, aby można było udzielić zgody na umowę handlową między UE a Turkmenistanem. Pojawiły się żądania względnie łatwe do zaspokojenia: swobodny, niezakłócony dostęp Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, uwolnienie więźniów politycznych i osób uchylających sie od służby wojskowej ze względu na przekonania moralne, zniesienie ograniczeń w podróżowaniu po kraju, łatwiejszy dostęp i lepsze warunki działania dla organizacji pozarządowych i agencji ONZ oraz kompleksowa reforma systemu oświaty. Ochoczo przyznaję, że rząd prezydenta Berdimuhamedowa zrobił postęp. Nie ma co do tego wątpliwości. Jednak w moim odczuciu postęp jest absolutnie niewystarczający do zaaprobowania umowy teraz. Oboje państwo – zarówno pan urzędujący przewodniczący, jak i pani komisarz – przegapiliście ogromną szansę.

Posłowie socjaldemokraci mówili – choć sam niekoniecznie podzielam ich poglądy – że my, Parlament, potrzebujemy z waszej strony zagwarantowania, że jeśli Parlament zażąda wycofania się z umowy przejściowej, to przystaniecie na nasze żądanie. Pan Vondra nie odniósł się do tego wcale, a pani komisarz wyjaśniła nam, że w umowie widnieje zapis dopuszczający takie zawieszenie. Nie chodzi o to, że zapis dopuszcza zawieszenie; rzecz w tym, abyście byli gotowi przystać na takie żądanie Parlamentu. Właśnie o to chodzi.

Zwracam się do wszystkich czcigodnych kolegów: jeśli chcecie być traktowani poważnie, to sprzeciwcie się jutro tej umowie, chyba że Komisja przedstawi pisemne zapewnienie, że spełni takie żądanie Parlamentu. Był to układ obejmujący cały pakiet żądań, lecz państwo nic o tym nie wspomnieli. Musze przyznać, że w moim odczuciu nie traktują nas państwo poważnie. Wypadało przynajmniej zająć stanowisko w tej kwestii.

Oznajmiam zatem, że w zaistniałych okolicznościach nasza zgoda na umowę przejściową nie jest możliwa. Mam nadzieję, że w tej sprawie okażemy jutro jednomyślność.

  David Martin (PSE). – Panie przewodniczący! Podobnie jak przedmówcy obawiam się, że Komisja i Rada przedstawiły zbyt optymistyczny pogląd na temat sytuacji w Turkmenistanie.

Obecny prezydent być może jest nieznacznie lepszy od poprzednika, którego zastąpił w lutym 2007 roku, lecz czy naszym zdaniem jest on na tyle lepszy, aby zgodzić się na przejściową umowę handlową będącą zwiastunem umowy o partnerstwie i współpracy? Jak zauważyli posłowie Markov i Flautre, Komisja Handlu Międzynarodowego postawiła przez Turkmenistanem pięć bardzo konkretnych zadań, których realizacja stanowi warunek naszej zgody na umowę.

Po pierwsze, mówiliśmy o swobodnym dostępie Międzynarodowego Czerwonego Krzyża do Turkmenistanu. Jak rozumiem, do tej pory Czerwony Krzyż nie zdołał odwiedzić ani jednego więzienia bądź więźnia w Turkmenistanie – chyba że Komisja i Rada powie mi, że jest inaczej.

Po drugie, mówiliśmy o przywróceniu tamtejszego systemu oświaty do standardów międzynarodowych. Rada ma rację mówiąc, że wydłużono tam cykl kształcenia ponadpodstawowego o jeden rok, lecz w moim pojęciu, mimo wprowadzenia pomniejszych ulepszeń w systemie oświaty, reforma nie była adresowana do społeczeństwa turkmeńskiego, a do elit – celem przygotowania kadr do pracy w sektorze ropy i gazu.

Po trzecie, wzywaliśmy do uwolnienia wszystkich więźniów politycznych. Niektórych więźniów wypuszczono, lecz niewielu. Tymczasem setki, jeśli nie tysiące więźniów politycznych gniją w aresztach turkmeńskich w oczekiwaniu na uczciwy proces.

Po czwarte, chcieliśmy zniesienia wszystkich ograniczeń w podróżowaniu za granicę. Ciekawe, że zarówno Rada jak i Komisja skoncentrowały się na podróżach krajowych. A my mówiliśmy również o swobodzie podróżowania za granicę. Ten warunek pozostaje niespełniony.

Wreszcie mówiliśmy o swobodnym dostępie dla niezależnych organizacji pozarządowych, swobodnym dostępie organów ONZ ds. praw człowieka oraz o wolności prasy. Cóż, nie ma żadnej wolności prasy, nie ma swobodnego dostępu dla organizacji pozarządowych, a mimo wpuszczenia inspektora ONZ ds. tolerancji religijnej, kolejka przedstawicieli ONZ oczekujących na wizytę w Turkmenistanie jest najdłuższa spośród wszystkich krajów na świecie.

Czy to faktycznie jest kraj, z którym możemy robić interesy? Cóż, spodziewam się, że większość zgromadzonych w Izbie oraz w innych instytucjach odpowie „tak”. Dlaczego tak zmienił się stan rzeczy po przyjęciu rezolucji Komisji Handlu w 2007 roku? Cynicy mogą rzec – dlatego, bo w Turkmenistanie odkryto złoża gazu i ropy naftowej, bo chcemy budowy nowego rurociągu, bo nagle okazało się, że leży to w naszym interesie strategicznym. Jeśli to prawda, to nie udawajmy, że chodzi nam o poprawę sytuacji w zakresie praw człowieka. Chodzi tu o własny interes na szczeblu Unii Europejskiej.

(Przewodniczący wyłączył mikrofon)

  Søren Bo Søndergaard (GUE/NGL). – (DA) Panie przewodniczący! Ja również stanowczo sprzeciwiam się propozycji bezwarunkowej aprobaty umowy handlowej z Turkmenistanem przez Parlament Europejski, a o tym tu przecież rozmawiamy. Możemy sformułować uzasadnienie o dowolnej treści, jednakże z chwilą naciśnięcia zielonego przycisku stracimy kontrolę nad tą sprawą, o ile wcześniej nie uzyskamy od Komisji zapewnienia nam możliwości odstąpienia od umowy.

Jaki jest w istocie powód do wyrażenia zgody na umowę z Turkmenistanem? Usłyszeliśmy o wszelkiego rodzaju postępach i prawdą jest, że dyktatura poczyniła pewne postępy oraz złożyła szereg obietnic. Jak jednak donosi Amnesty International, owe postępy mają bardzo ograniczony zakres. Jak to uzasadniono? Otóż uzasadniono w ten sposób, że brak umowy również nie przyniósł żadnych rezultatów. W mojej opinii jest to uzasadnienie absurdalne, pośrednio zachęcające wszystkich dyktatorów, by wstrzymali się z przemianami, bo i tak za jakiś czas sami przyjdziemy do nogi. Sądzę, że należy przyznać głośno i wyraźnie, że cena gazu może być zbyt wygórowana, a jeśli tą ceną ma być umowa z dyktaturą Turkmenistanu, to jest ona z całą pewnością zbyt wygórowana.

  Justas Vincas Paleckis (PSE). – (LT) Niestety działania w obronie praw człowieka w Turkmenistanie podjęte przez Unię Europejską oraz inne organizacje międzynarodowe dotąd nie przyniosły pozytywnych rezultatów. Zamknięto tam usta dziennikarzom i obrońcom praw człowieka. Kobiety i dzieci wciąż są gwałcone i sprzedawane.

Nie mniej jednak żywię przekonanie, że polityka zawieszenia stosunków z Turkmenistanem i izolacji donikąd nie prowadzi. Nie chodzi o to, że kraj ten jest bogaty w gaz, lecz po prostu tylko propagowanie więzi ze światem zewnętrznym ma szansę zaowocować demokratyczną przemianą.

Popieram zatem stanowisko Komisji Europejskiej oraz umowę przejściową, którą będzie można zawiesić, jeżeli taka reakcja na wydarzenia w kraju okaże się konieczna. Bez wątpienia nie należy oddzielać postawy Unii Europejskiej w sprawie energii w stosunkach z Turkmenistanem od jakichkolwiek przemian w sferze praw człowieka.

  Charles Tannock (PPE-DE). – Panie przewodniczący! Tajemniczy Turkmenistan to nie tylko ropa i gaz. Nie twierdzę, że jego zasoby węglowodoru są bez znaczenia. W istocie przedstawiają one ogromną wartość strategiczną dla UE, zważywszy na życzenie Unii, a zarazem wyraźne pragnienie Turkmenistanu dotyczące wyjścia z cienia Rosji, jeżeli chodzi o dostawy energii.

Nieprzebrane i najwyraźniej dostępne zasoby Turkmenistanu wystarczą im, by domagać się bliższej więzi z UE. Niemniej jednak istnieją inne powody, dla których moim zdaniem powinniśmy zabiegać o przejściową umowę handlową z Turkmenistanem. Kraj ten stanowi pierwszorzędny przykład pokojowego i stabilnego państwa islamskiego kierowanego przez świecki rząd zaangażowany w walkę z islamskim terroryzmem w Afganistanie, gdzie trwa wojna.

Rzecz jasna wciąż istnieją poważne obawy o prawa człowieka, demokrację i wolności polityczne, lecz takie obawy istnieją również wobec Chin i Rosji, choć nie pamiętam, by socjaliści wspominali o tym przy okazji ostatniej debaty o Tybecie. Mimo to utrzymujemy stosunki strategiczne z oboma tymi wielkimi państwami.

Będziemy zachęcać do dalszych przemian w Turkmenistanie poprzez dialog i partnerstwo, a nie izolację. Dlatego ogólnie opowiadam się za lepszymi stosunkami między UE a krajami Azji Środkowej.

(Przewodniczący wyłączył mikrofon)

  Alessandro Battilocchio (PSE). – (IT) Pnie przewodniczący, panie i panowie! Mam nadzieję, że ta debata w sprawie przejściowej umowy posłuży za okazję do rozpoczęcia gruntownego badania sytuacji w Turkmenistanie oraz żądania bardziej praktycznych środków w celu polepszenia tego, co obecnie przedstawia się jako bardzo negatywny stan rzeczy.

Rząd w Aszchabadzie niedawno odrzucił serię zaleceń, m.in. dotyczących uwolnienia więźniów politycznych, przeglądu dotychczasowych przypadków osadzania więźniów politycznych oraz zniesienia zakazu podróży arbitralnie nałożonego na działaczy w sferze praw człowieka. Odrzucając hipokryzję, jest to kraj jak dotąd zamknięty na monitorowanie przez organizacje międzynarodowe, które nie mają wstępu na jego terytorium od 10 lat. Dziennikarze i aktywiści nie mogą swobodnie pracować, a wszyscy przeciwnicy reżymu są regularnie zastraszani.

Obecnie Unia Europejska wraz ze wspólnotą międzynarodową domagają się zmiany podejścia w sferze poszanowania praw człowieka; umowy o charakterze czysto gospodarczym będą bardzo trudne do zaakceptowania.

  Marie Anne Isler Béguin (Verts/ALE). – (FR) Panie przewodniczący, panie ministrze, pani komisarz! Czas wyzbyć się hipokryzji w tej kwestii.

W 2006 roku znalazłam się w składzie delegacji Parlamentu Europejskiego, która udała się do Turkmenistanu. Złożyliśmy w tym czasie szereg wniosków, którymi zajęła się pani komisarz.

Oczywiście rozumiem argumenty pani, jak i argumenty Rady, lecz jeśli porównam zaprezentowane propozycje ze sprawozdaniem na temat Azji Środkowej – za którego przyjęciem głosowałam w tej Izbie kilka miesięcy temu, 20 lutego 2008 roku – w którym powtórzyliśmy nasze żądania dotyczące uwolnienia więźniów, dopuszczenia Czerwonego Krzyża i inne, to czy naprawdę nastąpił jakiś postęp? Nie.

Osobiście czytając sprawozdanie w sprawie Turkmenistanu czuję się, jakbym czytała sprawozdanie w sprawie Nabucco, gdyż koniec końców interesuje nas energia – gaz od trzeciego co do wielkości producenta gazu na świecie. Co więcej, zdaję sobie sprawę – wyjaśniono nam to bardzo dokładnie podczas wizyty w Turkmenistanie – że jeśli Unia Europejska nie będzie zainteresowana turkmeńskim gazem, to są inni klienci, zwłaszcza Chiny. Odrzućmy zatem hipokryzję, powiedzmy to sobie jasno…

(Przewodniczący wyłączył mikrofon)

  Christopher Beazley (PPE-DE). – Panie przewodniczący! Zgadzam się w całej rozciągłości z moim kolegą, doktorem Charlesem Tannockiem. W swoich uwagach podsumowujących, gdyby nie odebrano mu głosu, zmierzał do tego, że UE należy zachęcać do budowy rurociągów przez Morze Kaspijskie do Azji Środkowej – którą w istocie Komisja i Rada powinny sfinansować – aby zmniejszyć niebezpieczeństwo zależności od monopolowego źródła i nie paść ofiarą celów polityki zagranicznej jednego z naszych sąsiadów.

  Przewodniczący. − Dziękuję pośle Beazley. Zawsze warto dodać coś do myśli posła Tannocka, który nieodmiennie jest bardzo konstruktywny i stanowi źródło inspiracji dla Parlamentu.

Oddaję teraz głos ostatniemu mówcy, posłowi Martinowi.

Zamierzamy zbadać w naszym biurze, czy w tej części dopuszczalne jest oddawanie głosu mówcom, którzy wzięli już udział w debacie, gdyż zwykle otwierają ją na nowo. Jednakże w tym przypadku, skoro dotarliśmy do piątego mówcy, a pięciu mówców ma prawo do wystąpienia, oddaję głos posłowi Martinowi.

  David Martin (PSE). – Panie przewodniczący! Dziękuję za udzielenie głosu. Chciałem wrócić na mównicę, gdyż pragnę zadać Komisji bardzo konkretne pytanie nim komisarz zabierze ponownie głos. Chcę dokładnie się dowiedzieć, w jaki sposób będziemy się powoływać na klauzulę dotyczącą praw człowieka oraz ją stosować. Czy to Komisja będzie decydować, kiedy doszło do złamania praw człowieka, a jeśli tak zadecyduje, to czy do uzgodnienia zawieszenia umowy w Radzie będzie wymagana jednomyślność, czy też kwalifikowana większość głosów? Jak przydatna może faktycznie być taka klauzula dotycząca praw człowieka? W wielu naszych umowach międzynarodowych figurują klauzule dotyczące praw człowieka i jak dotąd – pomijając następną debatę – nie bardzo kiedykolwiek powoływaliśmy się na którąś z nich – przypadek Białorusi należy do rzadkich wyjątków.

  Alexandr Vondra, urzędujący przewodniczący Rady. − Panie przewodniczący! Sądzę, że to była pożyteczna debata. Debata w większości poświęcona kwestii praw człowieka, co bynajmniej nas nie dziwi. Pragnę ponownie podkreślić, że zawarta w treści umowy klauzula dotycząca praw człowieka umożliwia zawieszenie umowy w przypadkach łamania praw człowieka. Jeżeli zaś chodzi o sam mechanizm zawieszenia, uważam, że jeśli sytuacja w Turkmenistanie ulegnie pogorszeniu, to każdą propozycję Parlamentu potraktujemy bardzo poważnie.

Oczywiście ostateczna decyzja zostanie podjęta przez Radę, która rozpatrzy wszystkie warianty środków sankcjonujących, w tym możliwość zawieszenia umowy. Istnieją nawet precedensy dotyczące innych krajów Azji Środkowej.

Niektórzy z nas poruszali zagadnienie współpracy z Czerwonym Krzyżem. Niełatwo nam osądzać przebieg współpracy między Czerwonym Krzyżem a Turkmenistanem z tego prostego powodu, że Czerwony Krzyż stosuje podstawową zasadę dyskrecji. Bazując zatem na dostępnych informacjach musimy przyznać, że jest wiele do zrobienia oraz do poprawy, lecz jednocześnie dostrzegamy pozytywne elementy oraz postęp.

Ogólnie rzecz ujmując tytułem podsumowania, sytuacja w zakresie praw człowieka w Turkmenistanie pozostawia rzecz jasna wiele do życzenia, lecz utrzymywanie izolacji nie jest rozwiązaniem. Warunkowe podejście do zawarcia umowy przejściowej negocjowanej przez 11 lat nie jest skuteczną metodą zabezpieczenia postępu w sferze praw człowieka i demokracji.

Oczywiście musimy przystąpić do dialogu z Turkmenistanem na temat praw człowieka i do tego właśnie dążymy. Premier Czech niedawno odwiedził ten kraj. Odbył on z prezydentem w Aszchabadzie dokładnie taką rozmowę.

Prezydencja jest przeświadczona, że mamy teraz szansę poukładać się z Turkmenistanem, a takie podejście jest jedynym skutecznym sposobem na nawiązanie uczciwego dialogu na takie tematy jak prawa człowieka.

Żaden z kluczowych partnerów Turkmenistanu – ani Rosja, ani Chiny, których wpływy w regionie obecnie się rozszerzają – nie zamierza umieścić tych kwestii w swoich programach stosunków.

Zatem nawiązanie odpowiednich stosunków umownych, począwszy do umowy przejściowej, to arcyważny krok w polityce zaangażowania. Negatywna opinia Parlamentu może zaszkodzić będącemu w powijakach dialogowi z Turkmenistanem oraz podkopać naszą zdolność do zabezpieczenia postępu w ważnych dziedzinach, takich jak poszanowanie praw człowieka.

Dlatego zachęcam Parlament do okazania pełnego poparcia dla zawarcia umowy przejściowej, jak sugerował sprawozdawca, poseł Daniel Caspary.

  Benita Ferrero-Waldner, komisarz. − Panie przewodniczący! Eleanor Roosevelt powiedziała kiedyś, że zamiast kląć w ciemnościach, należy zapalić świecę. Dotyczy to również Turkmenistanu. Krzewienie praw człowieka i wspieranie demokracji w tym kraju powinno rzecz jasna stale pozostawać naszym priorytetem. Wielu z was słusznie zauważyło – na przykład poseł Flautre, która już nas opuściła – że przemiany następują powoli. Zgadza się, ale wciąż są to przemiany i te przemiany należy dostrzec, a także wesprzeć.

Musimy zatem pomóc Turkmenistanowi w tym, by pomógł sam sobie. Musimy poukładać się z tym krajem w sposób konstruktywny, trwały i strategiczny. Trzeba stworzyć odpowiednie ramy dla naszych stosunków umownych, gdyż obowiązująca umowa o współpracy handlowej i gospodarczej ma zbyt ograniczony zakres i jest w tym względzie nieprzydatna.

Teraz kilka słów o zawieszeniu, a raczej o możliwości zawieszenia. Jak już państwo wiecie – urzędujący przewodniczący Rady mówił o tym przed chwilą – decyzje w tej kwestii podejmuje Rada – nawiasem mówiąc, jednomyślnie. Komisja może o to wnioskować.

Niech przypomnę, że m.in. po wydarzeniach w Andiżanie Rada zdecydowała o nałożeniu środków sankcjonujących na Uzbekistan, w tym embargo na broń, jak również ograniczenia w podróżowaniu urzędników uzbeckich uwikłanych w wydarzenia. Ponadto zawieszono spotkania techniczne na mocy UPW, działalność komitetu ds. współpracy oraz podkomitetów. Środki te były poddawane ciągłym przeglądom. Co roku odnawiano je lub zmieniano odpowiednio do sytuacji.

Jeśli zatem dojdzie do podobnego incydentu – lub choćby do poważnego pogorszenia się sytuacji – to Rada może podjąć podobne środki, a nawet rozważyć zawieszenie umowy. Sama Komisja z pewnością rozważy wszystkie możliwe warianty, z zawieszeniem włącznie.

Ujęcie klauzuli zawieszającej, związanej z prawami człowieka w UPW wymaga zmiany UPW. W naszej opinii wydaje się to dość skomplikowane i wymaga ponownego otwarcia negocjacji z Turkmenistanem, który już podpisał i ratyfikował UPW w 2004 roku, co również uczyniło 12 państw członkowskich UE.

Skoro póki co chodzi o ustalenie, czy łamanie praw człowieka może skutkować zawieszeniem UPW, pragnę powtórzyć, że zarówno UPW, jak umowa przejściowa zawierają klauzule uznające poszanowanie praw człowieka za podstawowy element – o czym już wyraźnie wspominałam. Zarówno UPW, jak i umowa przejściowa zawierają klauzule stanowiące, że jeśli strona dopatrzy się niedopełnienia zobowiązania umownego, to może podjąć odpowiednie środki, co w szczególnie pilnych przypadkach nie wymaga nawet konsultacji ze wspólnym komitetem.

Zarówno umowa przejściowa, jak i UPW zawierają również wspólne deklaracje wyjaśniające, że szczególnie pilne przypadki oznaczają przypadki poważnego naruszenia umowy prze którąkolwiek ze stron, a poważne naruszenie oznacza naruszenie istotnego warunku umowy.

Zatem poważne naruszenie w pilnych przypadkach uprawnia stronę do podjęcia odpowiednich środków. W naszej opinii środki te obejmują również zawieszenie umowy. Czcigodni parlamentarzyści, zwracam się zatem ponownie o udzielenie zgody na wejście w życie przejściowej umowy handlowej z Turkmenistanem.

Ze swojej strony – ze strony Komisji – całkowicie opowiadam się za podjęciem zobowiązania politycznego do monitorowania dialogu w sferze praw człowieka oraz regularnego składania sprawozdań Parlamentowi. Byłaby to w umowie handlowej odskocznia do rozszerzenia współpracy, która przybliży nas o kolejny krok do utworzenia ram dla dialogu z Turkmenistanem – równorzędnego z dialogami, które nawiązaliśmy z innymi państwami regionu. Pamiętajmy i o tym.

Tylko poprzez większe zaangażowanie zdołamy wpłynąć na pozytywne przemiany oraz na poprawę sytuacji w sferze praw człowieka.

PRZEWODNICZY: MANUEL ANTÓNIO DOS SANTOS
Wiceprzewodniczący

  Daniel Caspary, sprawozdawca. − (DE) Panie przewodniczący, panie i panowie! Bardzo dziękuję za dzisiejszą debatę. Wybiegliśmy w niej znacznie dalej w przyszłość. Pragnę podziękować wszystkim moim szacownym kolegom, którzy wraz ze mną pracowali nad tą sprawą przez ostatnie miesiące.

Drogi panie przewodniczący Vondra, jedno kluczowe stwierdzenie Rady szczególnie wryło mi się w pamięć: Ludność Turkmenistanu z pewnością nie nauczy się znaczenia pojęć demokracji i praw człowieka do Chin, Rosji czy Iranu. Przez ostatnie lata Parlament określił jasne warunki, na których możemy udzielić zgody na umowę przejściową. Ostatnio pojawiły się one w sprawozdaniu strategicznym dotyczącym Azji Środkowej autorstwa posła Özdemira.

Byłoby to duże ustępstwo ze strony Parlamentu Europejskiego, gdybyśmy po prostu zignorowali specyfikacje, które sami określiliśmy trzy do sześciu miesięcy temu, i stwierdzili, że tym niemniej aprobujemy moje sprawozdanie w sprawie umowy przejściowej. Z drugiej zaś strony to dla mnie jasne, że dziś rozmawiamy o umowie przejściowej. Odroczenie głosowania nie jest dobrym pomysłem. Jasne jest dla mnie również, że nie możemy traktować Turkmenistanu i umowy przejściowej jako zakładnika w celu zmiany równowagi sił między instytucjami europejskimi.

Najzupełniej zrozumiałe jest też dla mnie, że powstanie precedens, jeśli Komisja i Rada przystanie na żądania przedstawione tu dziś przez wielu z nas, choć – powiem to jasno – w mojej opinii żądania Parlamentu są całkowicie zasadne. Dlatego zaczekam, najlepiej do wieczora, na zobowiązanie Komisji, że jeśli monitoring wykaże, iż sytuacja w Turkmenistanie uległa pogorszeniu i jeśli Parlament przyjmie rezolucję wzywającą Komisję do skierowania do Rady wniosku o zawieszenie umowy handlowej, to złoży ona taki wniosek do Rady. Sądzę, że jest to dopuszczalne na podstawie obowiązujących porozumień.

Rad będę w każdym razie, jeśli otrzymamy zobowiązanie od Rady, że po otrzymaniu wniosku Komisji umieści taką kwestię w porządku obrad oraz przedyskutuje ją na jednym z nadchodzących posiedzeń. Obie instytucje mogą rzecz jasna podjąć takie zobowiązania, nie odwołując się do całościowego porządku współpracy instytucjonalnej w Unii Europejskiej. Będę wdzięczny, jeśli uda się wam złożyć takie oświadczenia jeszcze dziś lub najpóźniej jutro przed głosowaniem. Nie mam interesu w tym, by przed jutrzejszym głosowaniem zalecać moim czcigodnym kolegom odroczenia głosowania nad moim sprawozdaniem.

  Przewodniczący. – Otrzymałem dwa projekty rezolucji złożone w trybie artykułu 108 ust. 5 regulaminu.

Zamykam debatę.

Głosowanie odbędzie się jutro.